پژوهش های ماهی شناسی کاربردی
سال:1399 | دوره:8 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

گاوماهیان یکی از بزرگترین خانواده های ماهیان می باشند که در آب های سراسر جهان پراکنش دارند. این مطالعه با هدف بررسی خصوصیات مورفومتریک سه گونهAcentrogobius dayi، Bathygobius meggitti وIstigobius ornatus از خانواده گاوماهیان و جمعیت های آن ها، واقع در سواحل مکران، جنوب شرقی ایران صورت گرفته است. تعداد 56 نمونه گاوماهی طی فصول بهار و تابستان 1397 از سه ایستگاه تیس، لیپار و دریا بزرگ صید و به آزمایشگاه منتقل گردید. 36 شاخص ریختی به کمک نرم افزارهای SPSS و PAST جهت بررسی تک متغیره و چند متغیره مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اختلافات معنی دار در بین گونه ها، عمدتا در قسمت سر و باله سینه ای وجود داشت. اما سایر شاخص های مورد بررسی تفاوت معنی داری نداشتند. نتایج حاصل از آنالیز خوشه ای مشخص نمود که گونه B. meggitti بیشترین تفاوت را با دو گونه دیگر دارد. همچنین مطالعات نشان داد که اختلافات درون گونه ای معنی دار در مورد گونه I. ornatus وجود داشت. این تفاوت ها علاوه بر قسمت سر و باله سینه ای در قسمت دم نیز دیده شد. در گونه A. dayi تفاوت های درون گونه ای همچون در سطح بین گونه ای عمدتا در قسمت سر و باله سینه ای بارز بود. مطالعه چند متغیره جمعیت ها در دو گونه I. ornatus و A. dayi مشخص نمود که جمعیت های ایستگاه لیپار و دریا بزرگ از این دو گونه مشابهت بیشتری با یکدیگر نشان می دهند. انجام مطالعات پیشرفته مولکولی می تواند به تکمیل مطالعات انجام شده و روشن تر شدن تنوع گونه ای و آرایه شناختی این خانواده کمتر شناخته کمک نماید.

در این بررسی 12 نمونه ماهی ساردین رنگین کمان از 6 منطقه جاسک، قشم و بندر لنگه صید گردید. استخراج DNA با روش فنل-کلروفرم از بافت باله ماهیان انجام شد. به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ساردین رنگین کمان از ژن COI استفاده شد. تکثیر ژنCOI با استفاده از پرایمرهای اختصاصی طراحی شده بر اساس توالی های موجود در بانک ژن صورت گرفت. طول 619 جفت باز از محصول واکنش زنجیره پلی مرازی توالی یابی شد. توالی های ژنی نمونه ها با استفاده از نرم افزارهای MEGA5 و Bioedit7 مورد مقایسه قرار گرفتند و میزان همولوژی نمونه ها مشخص گردید. همچنین با استفاده از نرم افزار dnaSP5 میزان پلی مورفیسم یا تعداد هاپلوتیپ ها ارزیابی شد. نتایج این تحقیق نشان داد که در بین نمونه های جمعیت های مختلف ساردین رنگین کمان فاصله ژنتیکی کمی وجود دارد. همچنین تعداد 9 نوع هاپلوتیپ بین نمونه های مورد مطالعه شناسایی گردید.

این مطالعه با هدف استفاده از روش بارکدینگ DNA میتوکندریایی برای حل بهتر مشکلات طبقه بندی گونه ماهی زمین کن دم نواری Platycephalus indus و ارتباط ژنتیکی با دیگر نمونه های گزارش شده از نقاط مختلف دنیا و نیز برای مدیریت در بهره برداری بهینه از گونه های بومی و نیز حفظ تنوع زیستی وحفاظت و بهره برداری پایدار از این گونه انجام گردید. نمونه برداری از اب های ساحلی استان هرمزگان بوسیله صید مشتا انجام گرفت. استخراج DNA با استفاده از کیت و از باله پشتی انجام گردید. روابط فیلوژنتیک Platycephalus indus)) با استفاده از مقایسه با نمونه های موجود در بانک ژن نشان داد که نمونه بدست آمده از سواحل خلیج فارس در یک کلاید مونوفیلیک و در کلاستر اول در کنار نمونه هایی از چین و عربستان سعودی خود را نشان میدهد. همچنین در این مطالعه مشخص گردید که نمونه مورد مطالعه و دیگر نمونه های گزارش شده از دیگر نقاط دنیا را میتوان با فاصله ژنتیکی بین 002/0 تا 095/0 بترتیب با نمونه عربستان سعودی و چین از یکدیگر تمیز داد که این خود موید تاثیر موثر استفاده از این ژنوم در بارکدینگ و تعیین فاصله ژنتیکی با توجه به تفرق جغرافیایی و همچنین خصوصیات مورفولوژیک میباشد. رسم شبکه هاپلوتایپی گونه های مورد مطالعه نیز بیانگر تفرق هاپلوتایپی نمونه مورد مطالعه نسبت به هاپلوتایپ های دیگر مناطق بود. همچنین با توجه به داده های بدست آمده می توان استنباط کرد که پراکنش این گونه می تواند تحت تاثیر مهاجرت احتمالی این گونه نیز قرار گیرد.

لای ماهی از کپورماهیان اقتصادی می باشد که در دهه اخیر میزان صید آن در تالاب انزلی به شدت کاهش یافته است. هدف از بررسی کنونی، مطالعه برخی خصوصیات زیستی این ماهی در تالاب انزلی بوده و بدین منظور 96 نمونه ماهی از بهمن 1385 تا تیرماه 1386 با تور گوشگیر صید شد. طبق یافته های حاضر، 11 تا از 36 صفت ریخت سنجی و یکی از 10 صفت شمارشی بین نر و ماده اختلاف داشت (05/0P<). وزن بدن 7/40 تا 3 /299 و میانگین آن در نرها و ماده ها به ترتیب 0/51± 8/117 و 4/54± 8/117 گرم، طول چنگالی 2/135 تا 7/255 و میانگین آن در نرها و ماده ها به ترتیب 7/27± 0/182 و 6/23± 9/181 میلی متر تعیین شد و تفاوتی بین نر و ماده مشاهده نشد. سن نرها 2 تا 7 سال و ماده ها بین 2 تا 6 سال بوده که ماهیان 3 و 4 ساله در هر دو جنس غالب بودند. نرها 9/46 و ماده ها 1/53 درصد جمعیت را تشکیل دادند که با نسبت استاندارد (1نر: 1ماده) تفاوتی مشاهده نشد (X^2=0. 38). همچنین مقدار شیب خط (b) رگرسیون بین وزن بدن و طول چنگالی نرها و ماده ها به ترتیب 21/3 و 99/2 بدست آمد و رشد در هر دو جنس ایزومتریک بود. میانگین ضریب چاقی در نرها 23/0± 82/1 و ماده ها 24/0± 86/1 و ضریب چاقی نسبی نیز به ترتیب 13/0± 99/0 و ماده ها 13/0± 01/1 تعیین شد که هیچکدام بین دو جنس اختلافی نداشت. هم آوری مطلق در 24 نمونه بین 14 تا 154 هزار عدد تخم و هماوری نسبی بین 1/170 تا 8/644 عدد تخم در ازای یک گرم ماهی ماده برآورد گردید. به طور کلی خصوصیات مورفومتریک و مریستیک لای ماهی با منابع دیگر تفاوت ناچیزی داشت. اماخصوصیات زیست شناختی نظیر طول، وزن، سن، نسبت جنسی، الگوی رشد و ضریب چاقی با برخی منابع متفاوت و با برخی همخوانی داشت که به نظر می رسد تعداد نمونه، شرایط فیزیولوژیک، ترکیب جنسی، وضعیت تغذیه و عوامل دیگر موثر باشند.

در این تحقیق برخی پارامترهای پویایی شناسی جمعیت ماهی سفید رودخانه ای Squalius cephalus در دریاچه سد شهید رجایی ساری مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری به صورت فصلی و به مدت یک سال به وسیله تور گوشگیر با چشمه های 10، 20، 30، 40 و 50 میلی متر (گره تا گره مجاور) در 3 ایستگاه انجام و طی این مدت تعداد 591 نمونه صید شد. بیش ترین فراوانی صید مربوط به فصل پاییز به تعداد 303 ماهی بوده و کم ترین صید در فصل زمستان به تعداد 43 ماهی صورت گرفت. نمونه های صید شده در 6 گروه سنی +0 تا +5 ساله، که گروه سنی +2 در هر دو جنس نر و ماده دارای بیشترین فراوانی بود. نسبت جنسی ماده به نر 06/1: 1 به دست آمد که با نسبت 1: 1 اختلاف معنی داری مشاهده نشد (05/0p>, 61/0χ 2=). ماهیان صید شده در محدوده طولی 102 تا 265 میلی متر و محدوده وزنی 59/11 تا 86/241 گرم بودند. در کل جمعیت، اندازه طولی و وزنی ماده ها به طور معنی داری بیشتر از نرها بود (05/0p<). رابطه طولی-وزنی برای ماده ها، نرها و در کل جمعیت به ترتیب، و به دست آمد. الگوی رشد با توجه به مقدار شیب خط رگرسیونی بین طول و وزن و براساس معادله رشد پایولی، برای هر دو جنس نر و ماده و کل جمعیت ایزومتریک محاسبه شد. معادله رشد برتالانفی برای جنس نر و ماده به ترتیب و محاسبه شد که مقدار عددی طول بی نهایت در جنس ماده بیشتر از نر بوده است. از نظر آماری اختلاف معنی داری بین فاکتور وضعیت جنس های نر و ماده ماهیان سفید رودخانه ای در دریاچه سد رجایی مشاهده شد (05/0p<). بررسی طول نسبی روده در همه گروه سنی نشان داده که ماهی سفید رودخانه ای رژیم غذایی گوشتخواری دارد. میانگین هماوری مطلق و نسبی نمونه های بالغ جنس ماده به ترتیب برابر (6/75± 2/4478) و (6/65± 1/54) برآورد شد. میانگین قطر تخمک در این تحقیق (12/0± ) 86/0 میلی متر به دست آمد. نتایج این تحقیق در مقایسه با جمعیت رودخانه تجن نشان داد که با توجه به وضعیت مطلوب دریاچه از نظر میزان مواد غذایی و مطلوب بودن شرایط محیطی نسبت به رودخانه، بسیاری از پارامترهای زیستی این گونه در دریاچه نسبت به جمعیت رودخانه تجن وضعیت مطلوب تری داشتند.

جهت بررسی الگوهای رشد ماهی خیاطهAlburnoides namaki در حوضه دریاچه نمک تعداد325 قطعه ماهی بوسیله تور ترال دستی با چشمه دو سانتیمتر (20 میلی متر فاصله گره تا گره) در فصل زمستان 1396 صید گردید. نسبت جنسی نر به ماده در جمعیت های مورد مطالعه نشان داد اختلاف معنی داری بین نسبت جنسی نر و ماده در مناطق مورد مطالعه نداشت (074/0 = گلوشجرد2 χ ، 453/0 = یونجی2 χ و 080/1 = توره2 χ ). رابطه طول و وزن در جمعیت رود گلوشجرد 15/3TL0097/0 W=، در جمعیت رود یونجی 98/2TL0138/0 W= و در جمعیت رود توره 25/3TL0062/0 W= بدست آمد. نتایج نشان داد که الگوی رشد این گونه در جمعیت های رود گلوشجرد و رود توره از نوع آلومتریک مثبت و در جمعیت رود یونجی از نوع ایزومتریک بود (t-test, tGloushjerd = 1. 73, tYoonji = 0. 26, tToure = 2. 67, p < 0. 05). بررسی ضریب وضعیت بین سنین نشان داد که برای هر دو جنس نر و ماده بالاترین مقدار آن برای تمام سنین در رود یونجی مشاهده شد. بالاترین مقدار این ضریب برای جنس نر در رود گلوشجرد و رود یونجی در سن +4 و در رود توره در سنین +1 و +5 مشاهده گردید. بالاترین ضریب رشد لحظه ای در رودهای گلوشجرد و یونجی برای هر دو جنس نر و ماده در سنین +3-+2 سال مشاهده گردید و در رود توره در سنین +2-+1 بدست آمد. معادله رشد فون برتالانفی برای جمعیت رود گلوشجرد (70/1+t) 10/0-e-1)10/172 Lt=، برای جمعیت رود یونجی (39/2+t) 09/0-e-1)95/171 Lt= و برای جمعیت رود توره (47/2+t) 07/0-e-1)30/193 Lt=، محاسبه گردید.

برای مدیریت کردن درست و پایدار دریاچه ها، آگاهی از تنوع گونه یی ماهیان، اطلاعات جمعیتی، اندازه ی ذخیره و اندازه ی مناسب برداشت ماهی ضروری است. این پژوهش بر ماهیان سد درودزن در استان فارس انجام شد. دو بار نمونه برداری در سه ایستگاه در تابستان و پاییز 1394 هر بار به مدت سه روز با تور گوش گیر نایلونی انجام شد. میانگین طول و طول بهینه، عامل وضعیت، صید بر واحد تلاش، توده ی زنده ی کل و برداشت مجاز برآورد کرده شد. ماهیان دریاچه هشت گونه ی کپور معمولی، حمری، شاه کولی، سیاه ماهی فلس درشت، سیاه ماهی فلس ریز، کپور نقره یی، کپور سرگنده و بیاح بود، که دو گونه ی آخر برای اولین بار از این دریاچه گزارش می شود. رابطه ی طول-وزن برای همه ی گونه ها به جز کپور سرگنده رشد همسان را نشان می دهد. عامل وضعیت نیز برای همه ی این ماهیان بیش تر از 1 بود، که رشد بدنی مناسب را تایید می کند. طول مناسب صید برای بیاح (cm14)، کپور معمولی (cm30)، حمری (cm21)، شاه کولی (cm14)، سیاه ماهی فلس درشت (cm24)، سیاه ماهی فلس ریز (cm24) و کپور نقره یی (cm76)، و صیدبرواحدتلاش برای بیاح 6324 گرم، شاه کولی 1260 گرم، کپور معمولی 2064 گرم، سیاه ماهی فلس درشت 800 گرم و حمری 172 گرم بود. بیش ترین برداشت مجاز برای بیاح، کپور معمولی، حمری، کولی و سیاه ماهی فلس درشت از دریاچه در 1394 به ترتیب 12309، 3690، 293، 2643، و 1367 کیلوگرم برآورد شد. با این حال، پیشنهاد می شود به دلیل دقت بیش تر، برای برداشت از دریاچه از داده های طول مناسب برداشت استفاده شود. با توجه به تغییر هرساله ی اقلیمی و شرایط خوراک وری دریاچه، ارزیابی و پایش دقیق جمعیت ماهیان دریاچه به صورت پیوسته در هر سال انجام شود.

هدف از این مطالعه بررسی تاثیر دوزهای مختلف نانوذرات اکسید منیزیم (نانو منیزیم) بر عملکرد رشد و تغذیه، آنزیم های گوارشی، برخی پارامترهای ایمنی غیر اختصاصی در کپور معمولی انگشت قد (Cyprinus carpio) بود. نانومنیزیم به میزان 0 (شاهد)، 25، 50 و 100 میلی گرم بر کیلوگرم جیره پایه اضافه شد. چهار گروه از ماهیان با میانگین وزن 41/0± 9/12 گرم به مدت 60 روز با با تراکم. . . در آکواریوم با حجم آبگیری. . . با جیره های آزمایشی تغذیه شدند. در انتهای دوره تیمار، نتایج نشان داد که ماهیان تغذیه شده با 25 میلی گرم نانومنیزیم بر کیلوگرم غذا افزایش معنی داری در وزن نهایی و افزایش وزن، میانگین رشد روزانه و نرخ رشد ویژه داشتند (05/0p<). ضریب تبدیل غذایی در ماهیان تغذیه شده با 25 میلی گرم نانومنیزیم در مقایسه با تیمار شاهد به طور معنی داری کاهش یافت (05/0p<). فعالیت آنزیم گوارشی (آمیلاز، لیپاز و پروتیاز) روده بطور معنی داری تحت تاثیر سطوح نانوذرات اکسید منیزیم رژیم غذایی قرار گرفتند. پایان دوره آزمایش، ماهیان به مدت 14 روز تحت استرس مزمن علف کش گلایفوزیت قرار گرفتند. قبل و بعد از استرس، بیشترین فعالیت لیزوزیم و کمترین میزان هورمون کورتیزول در رژیم 25 میلی گرم نانومنیزیم در کیلوگرم غذا بدست آمد. آنزیم های کبدی (قبل و بعد از استرس) بطور معنی داری در تیمار شاهد در مقایسه با دیگر تیمارهای آزمایشی افزایش یافت (05/0p<). بر اساس نتایج مطالعه حاضر، افزودن 25 میلی گرم نانواکسید منیزیم در کیلوگرم غذا باعث بهبود رشد، ترشح آنزیم گوارشی و ایمنی غیراختصاصی ماهی کپور معمولی و خنثی نمودن اثرات نامطلوب سم گلایفوزیت شود.

هدف از این مطالعه بررسی اثرات پودر بررگ گواوا بر شاخص های رشد، مصرف جیره و برخی شاخص های سرمی بچه ماهی کپور معمولی (C. carpio) بود. بچه ماهی های کپور با میانگین وزنی (27/0± 88/15 گرم) تامین و با تراکم 14 قطعه در 12 تانک فایبر گلاس ذخیره سازی شدند. بچه ماهی ها به مدت 8 هفته با جیره های غذایی آزمایشی حاوی صفر (شاهد) و 5/2، 5 و 10 گرم در کیلوگرم پودر برگ گواوا (4 تیمار و 3 تکرار) تغذیه شدند. در انتهای دوره شاخص های رشد، کارایی مصرف جیره (وزن نهایی، ضریب رشد ویژه و ضریب تبدیل غذایی) و نیز برخی از شاخص های سرمی (پروتیین کل، ایمونوگلوبولین کل و فعالیت آنزیم فسفاتاز قلیایی) بررسی شد. نتایج بدست آمده نشان داد تیمارهای حاوی پودر برگ گواوا به طور معنی داری سبب افزایش شاخص های رشد، وزن اکتسابی و کاهش ضریب تبدیل غذایی در مقایسه با تیمار شاهد گردید (05/0P<). بیشترین میزان بهبود کارایی رشد در تیمار 5/2 گرم در کیلوگرم پودر برگ گواوا مشاهده شد. تغذیه با پودر برگ گوا صرف نظر از سطح مورد استفاده سبب افزایش معنی دار سطوح پروتیین کل سرم خون شد (05/0P<). . نتایج بررسی سطوح ایمنوگلوبولین کل و فعالیت آنزیم فسفاتاز قلیایی سرم خون بچه ماهی های کپور تغذیه شده با پودر برگ گواوا نشان دهنده افزایش معنی دار در تیمار 10 گرم در کیلوگرم پودر برگ گواوا در مقایسه با سایر تیمارها بود (05/0P<). با توجه به این نتایج می توان گفت استفاده از پودر برگ گواوا می تواند به عنوان یک مکمل غذایی مفید جهت افزایش رشد و بهبود ایمنی بچه ماهی کپور معمولی مطرح باشد. اگرچه تعیین دقیق دوز بهینه بکارگیری این مکمل غذایی نیازمند مطالعات بیشتری است.

ماهیان استخوانی دریای خزر از جمله مهمترین و با ارزش ترین ماهیاناین دریا می باشند، که متاسفانه ذخایر آن ها در سال های اخیر به دلایل متعدد رو به کاهش نهاده است. به این منظور در این تحقیق بررسی عوامل محیطی بر صید ماهیان مهم استخوانی نظیر ماهی سفید Rutilus kutum (Kamensky, 1901)، کفال طلایی Chelon auratus (Risso, 1810) و شگ ماهی Alosa saposchnikowii (Grimm, 1887) پرداخته شده است. صید توسط تعاونی های پره در شبه جزیره میانکاله استان گلستان طی 73 مرتبه پره کشی در فصل صید 96-1395 انجام شد. در این تحقیق تعداد 8914 ماهی سفید، 4067 کفال طلایی و 2335 قطعه شگ ماهی مورد بیومتری و توزین قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که برای ماهی کفال طلایی با داشتن داده های مربوط در مدل 5 می توان در 50 درصد، برای ماهی سفید با داشتن داده های مربوط در مدل 3 می توان در 47 درصد و برای شگ ماهی تنها یک مدل با ضریب تعیین بسیار پایین با پارامتر معنی دار، موارد مقادیر صید به ازای واحد تلاش را بدست آورد. همچنین نتایج نشان داد که اثر پارامترهای محیطی و چشمه روی متوسط فراوانی ماهیان به ازای واحد تلاش، مشاهده شد که عامل دما بخصوص افزایش بیشینه دما روی فراوانی ماهیان سفید دریای خزر بیشترین اثر را داشته، در حالیکه افزایش رطوبت و بارندگی روی صید شگ ماهی؛ کاهش درجه باد وی صید ماهی کفال و کلمه بیشترین اثر را دارند. بیشترین صید به ازای واحد تلاش در چشمه 31 و 33 میلی متر مشاهده گردید.