علوم زمین
سال:1399 | دوره:29 | شماره:116 |تعداد مقالات:28

محدوده چاه سربی درپهنه زمین درزسیستان واقع شده است. زمین شناسی دراین محدوده ازقدیم به جدید شامل سنگ های فلیش-گونه، گرانیتویید زاهدان، گرانودیوریت پورفیری، دایک های دیوریتی تا گرانودیوریتی و نهشته های جدید می باشد. کانی زایی سرب به صورت رگه های نازک و کوتاه گالن دار است که با پیریت، کوارتز، کلسیت، گوتیت و لیمونیت همراهی است. سنگ میزبان آنها فلیش و سنگهای نیمه نفوذی است که دچار دگرسانی فیلیک و آرژیلیک شده اند. دگرسانی پروپیلیتیک با تشکیل کلریت، اپیدوت و پیریت در اغلب دایک های اطراف محدوده دیده می شود. گرانودیوریت نیمه آتشفشانی دربخش شمال-شرق محدوده مورد نفوذ استوک ورک های کوارتزی واقع شده است. شدیدترین دگرسانی همراه با این سنگ فیلیک است. حضور کربنات ها و سولفیدهای مس نشان دهنده کانی زایی مس در این سنگ است. رگه های گالن در محدوده چاه سربی احتمالا از نوع اپی ترمال است که در حاشیه یک سیستم پورفیری واقع شده است. مقادیر عناصر اصلی و کمیاب در 7 نمونه از سنگ های نفوذی منطقه با کمترین میزان هوازدگی و دگرسانی، تعیین شده است. سنگهای آذرین منطقه از لحاظ ترکیب شیمیایی اکثرا دارای ترکیب دیوریت تا گرانودیوریت می باشند. این سنگ ها متاآلومینوس و از یک ماگمای کالک آلکالن در جایگاه حاشیه قاره ای تشکیل شده اند

منطقه مورد مطالعه در ایران مرکزی ودرزون ماکمایی ارومیه-دختر قرار دارد. این محدوده در یک سین سنجنده ETM ماهوار لندست به شماره164_37 و تصویرسنجنده استر ماهواره ترا به شماره AST_L1A: 002: ASTL1A 0108220733380109011021 قرار گرفته است. از تصاویر سنجنده مذکور در ترکیب های باندی مختلف برای استخراج ساختارهای زمین شناسی و انواع دگرسانی ها (اکسید آهن، کربناتی) استفاده و برای شناسایی سنگ ها و کانی های مختلف در سطح زمین، محدوده طیفی 5/1 تا 5/2 میکرون مناسب تر ودقیق تر می باشد. این محدوده طیفی شامل محدوده مادون قرمز کوتاه تا متوسط می شود که شش باند سنجنده استر (باندهای SWIR) را می پوشاند. از سوی دیگر جهت استفاده از منحنی بازتاب طیفی نمونه کانی های مزبور در کتابخانه طیفی نرم افزار USGSENVI جهت انجام آنالیز طیفی لازم است تا منحنی ها به دامنه طیفی شش باند SWIR، Resample گردند. روش های LS-Fit (Linear Band Prediction)، Matched Filtering و Band RATIO از تصاویر استر برای تمام کانی ها و دگرسانی های آهن و نیز برای اکسیدهای آهن از تفسیر بصری و از تصاویر ETM در ترکیب باندی RGB: 531 استفاده شد. با در نظرگرفتن وضعیت سنگ شناسی و زمین شناسی منطقه مورد مطالعه (برگه 1: 25000 کامو) نوع دگرسانی وکانی های شاخص آن شامل دگرسانی های آهن (گوتیت، هماتیت و جاروسیت و لیمونیت)، دگرسانی آرژیلیک (کایولینیت، مونتموریلونیت، ایلیت و هالوزیت) کربنات (کلسیت و دولومیت) تعیین گردیده است. دگرسانی های پردازش شده در مطالعات سنجش از دور با نتایج آنالیزهای مطالعات صحرایی مطابقت دارند. کلید واژه ها: دگرسانی، کامو، استر، ترا، آرژیلیت، هماتیت

کانسار سرب و روی حسن آباد در شمال شرق اصفهان و در زون ایران مرکزی قرار گرفته است. سنگ میزبان این کانسار دولومیت های سازند شتری به سن تریاس میانی است. کانی ها شامل گالن، اسفالریت، پیریت، سولفوسالت و باریت می باشند که همراه با دگرسانی دولومیتی اند. بر اساس مطالعات پتروگرافی (از نظر شکل و اندازه بلور ها، توزیع اندازه بلوری و شکل مرز های بلوری) شش نوع دولومیت تشخیص داده شده است، که عبارتند از دولومیت خیلی ریز بلور، ریزبلور، متوسط بلور، درشت بلور، دولومیت زین اسبی و پر کننده فضای خالی. دولومیت های ریز بلور نوع یک و دو، به عنوان دولومیت همزمان با رسوبگذاری یا دولومیت دیاژنتیکی با منشا سبخایی در نظر گرفته شد. دولومیت نوع سه یا متوسط بلور در مراحل انتهایی دیاژنز در شرایط تدفینی کم عمق و بر اثر تبلور مجدد دولومیت های ریز بلور تشکیل شده است. دولومیت درشت بلور و زین اسبی و پر کننده فضای خالی تحت شرایط دفن عمیق ایجاد شده اند و دولومیت های درشت بلور و زین اسبی به عنوان دولومیت های گرمابی و مرتبط با کانه زایی در نظر گرفته شدند. منشا منیزیم برای دولومیت های ریز بلور، منیزیم آب دریا و برای دولومیت های دانه درشت تر شورابه های حوضه ای حاصل از تراکم سازند سرخ شیل و سیال گرمابی پیشنهاد می گردد.

مجموعه افیولیتی-دگرگونی اللهیارلو منسوب به قبل از کرتاسه در هسته تاقدیس اللهیارلو در شمال غرب ایران و شمال شرق مشگین شهر رخنمون دارد. سنگ های دگرگونی از مهمترین اجزای مجموعه اللهیارلو هستند. این سنگ های دگرگونی شامل گارنت شیست، گارنت گنیس، آمفیبولیت و مرمر به همراه بلوک هایی از سرپانتینیت و برش های تکتونیکی شامل گابرو، دونیت و دیاباز می باشند. گارنت در گارنت شیست ها و گارنت گنیس ها دارای ترکیب غنی از آلماندین و میکای سفید دارای ترکیب غنی از مسکویت است. بر اساس تجزیه های ریزپردازش الکترونی برونسویگیت عضو نهایی اصلی در محلول جامد کلریت در گارنت شیست هاست. میانگین دمای دگرگونی محاسبه شده برای گارنت شیست ها و گنیس ها با استفاده از روش های مختلف، 530 تا 570 درجه سانتیگراد برای اوج دگرگونی است. استفاده از شبکه پتروژنتیکی فشار حدود 5/4 کیلوبار را برای تشکیل سنگ ها مشخص می کند. دما و فشار تخمینی برای این سنگ ها با گرادیان دگرگونی نوع باروین منطبق است که در محیط های تکتونیکی ضخیم شدگی پوسته ای مانند جزایر قوسی و آتشفشانی و همچنین محل برخورد صفحات قاره ای حاصل می شود.

در این پژوهش، داده های سنگ نگاری و زمین شیمیایی عناصر اصلی و فرعی لایه های ماسه سنگی سازند قرمز بالایی در برش کانسار سرب-روی چهرآباد (شمال باختر زنجان) جهت تعیین ترکیب سنگ شناسی، جایگاه تکتونیکی و سنگ منشا آن ها مورد ارزیابی قرار گرفته است. در این منطقه، سازند قرمز بالایی حداکثر 980 متر ستبرا داشته و بر روی آهک های سازند قم قرار گرفته است. براساس مطالعات میکروسکوپی، این ماسه سنگ ها عمدتا از ذرات آواری دانه ریز تا دانه متوسط تشکیل شده و حاوی انواع خرده سنگ های رسوبی و دگرگونی (%25)، کوارتز (21 %) و فلدسپات (%10) می باشند. براساس مطالعات سنگ شناسی، این ماسه سنگ ها از نوع فلدسپاتیک لیت آرنایت تا لیت آرنایت (غالبا چرت آرنایت) هستند. براساس اجزای اصلی تشکیل دهنده و نتایج آنالیزهای زمین شیمیایی عناصر اصلی و فرعی، جایگاه تکتونیکی این ماسه سنگ ها حاشیه های فعال قاره ای و حوضه های فورلندی می باشد. داده های به دست آمده بیانگر سنگ منشا حدواسط تا فلسیک برای این ماسه سنگ ها است که تحت تاثیر آب و هوای نیمه مرطوب تا نیمه خشک و هوازدگی شیمیایی کم قرار داشته اند.

در این مطالعه کارایی روش ژیوفیزیکی سرعت عبور موج فشاری (Vp) برای پیش بینی کیفیت توده سنگ های آهکی در مناطقی از رشته کوه های زاگرس مورد بررسی قرار گرفته است. جهت طبقه بندی کیفی توده سنگ های آهکی از شاخص طبقه بندی Q و شاخص طبقه بندی اصلاح شده آن برای توده سنگ های رسوبی (Qsrm) استفاده شده است. بدین منظور داده های مربوط به Vp، Q و Qsrm از محل ساختگاه سدهای کارون2، کارون 4، خرسان 3 و سد تنگ معشوره استخراج گردید و با استفاده از روش های درونیابی در نرم افزار ArcGIS، لایه های اطلاعاتی از Q، Qsrm و Vp بدست آمد. با استفاده از تجزیه و تحلیل رگرسیون ساده و چندمتغیره بر روی داده های استخراج شده از لایه های اطلاعاتی و استفاده از اصول منطق فازی (FIS)، مدل هایی جهت پیش بینی Q و Qsrm در توده سنگ های آهکی ارایه شده است. برای ارزیابی دقت مدل های بدست آمده، علاوه بر ضریب R2، شاخص های عملکرد (VAF) و جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) مورد استفاده قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان می دهد: از آنجا که شاخص Qsrm طیف گسترده تری از خواص توده سنگ را در نظر می گیرد، پیش بینی شاخص Qsrm با استفاده از Vp نسبت به پیش بینی شاخص Q، به واقعیت نزدیک تر است.

کانسار اسکارن صاحب در کمربند دگرگونی سنندج-سیرجان، جنوب شرق سقز (کردستان) و در امتداد کنتاکت توده گرانیتوییدی صاحب (الیگومیوسن) با سنگ های کربناته ناخالص (پرمین) تشکیل شده است و شامل دو زون اندواسکارن و اگزواسکارن است. اگزواسکارن با گسترش بیشتر به دو بخش گارنت اسکارن و اپیدوت اسکارن تقسیم می شود. قسمت عمده زون کانه دار در بخش گارنت اسکارن متمرکز است. مجموعه کانی شناختی نسبتا اکسیدی اسکارن صاحب شامل: گارنت (آندرادیت و گروسولار)، پیروکسن(دیوپسید-هدنبرگیت)، مگنتیت و هماتیت است. مگنتیت مهم ترین و فراوان ترین کانه اکسیدی کانسار است. بر مبنای شواهد صحرایی و با توجه به مطالعات میکروسکوپی نمونه های زون اسکارنی، دو مرحله آلتراسیون پیشرونده و پسرونده قابل تشخیص است. بر طبق نتایج به دست آمده از تجزیه نمونه های توده گرانیتوییدی مولد اسکارن صاحب به روش های XRF وICP-MS ترکیب این توده عمدتا گرانیت تا گرانودیوریت-دیوریت، ازگرانیتوییدهای تیپ I، متاآلومین و متعلق به سری کالک آلکالن غنی از پتاسیم است. گرانیتویید صاحب از نظر جایگاه تکتونیکی با قوس های آتشفشانی حاشیه قاره (VAG) مرتبط است.

در این پژوهش گروهی از لرزولیت های گوشته ای افیولیت عشین بررسی شده اند که شواهد رویداد دگرگونی-زمین ساختی هنگام بالاآمدگی (exhumation) و فرارانش روی پوسته قاره ای پس از بسته شدن اقیانوس نیوتتیس در آنها دیده می شود. برپایه سنگ نگاری، ارتوپیروکسن، کلینوپیروکسن، الیوین و کرم اسپینل از کانی های سازنده اولیه این سنگ ها هستند. برپایه کانی شناسی و زمین دمافشارسنجی، این لرزولیت های چهارفازی در گوشته سنگ کره ای (در فشار ~6/21-6/8 کیلوبار) و در پی واکنش های مذاب/سنگ دیواره (در دمای 1012-1183 درجه سانتیگراد) پدید آمده اند. پس از تشکیل، این سنگ ها در راستای پهنه گسلی این منطقه روی پوسته قاره ای جایگیری و فرارانش کرده و دگرریخت شده اند. نخستین رویداد دگرریختی انعطاف پذیر و در بخش های ژرف تر سنگ کره موجب میلونیتی شدن دمابالای این سنگ ها (دمای بیشتر از 600-800~ درجه سانتیگراد) شده است. ویژگی های کانی شناسی نشان دهنده کاهش فشار در این مرحله و واکنش ساب سولیدوس پیروکسن ها و اسپینل ها با هم و پیدایش الیوین و پلاژیوکلاز به جای آنهاست. ازاین رو، داده های سنگ نگاری و دمافشارسنجی نشان دهنده رخساره لرزولیت های گوشته ای اسپینل دار تا پلاژیوکلازدار برای این سنگ ها هستند. سرانجام، درپی فرایند بالاآمدن و بیرون آمدن، این سنگ ها تا اندازه ای دچار خردشدگی و دگرریختی شکنا و کاتاکلاستیک در دمای کمتر از 600 ~ درجه سانتیگراد و فشار و ژرفای کمتر شده اند. در پی فرایندهای دگرسانی، بیشتر پلاژیوکلازها با کانی های پرهنیت، پومپله ایت، کلریت، هیدروگروسولر و زنوتلیت جایگزین شده اند.

رشته کوه های البرز از خاور تا شمال باختری ایران مارپیچ وار دارای تغییرات زیادی در روند ساختاری شکل گرفته می باشد. رخدادهای دو فاز کوهزایی سیمرین و آلپی سبب تغییرات زیادی در حوضه رسوبی وپیچیدگی فراوان ساختاری این بخش شده است. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل ساختارهای شکل گرفته در بخش خاوری البرز مرکزی از شمال باختر دامغان (حنوب تویه) تا جنوب ساری (گسل شمال البرز) بوده است. بررسی ها نشان می دهد که در پی کوتاه شدگی پوسته البرز در این منطقه چین ها الگوی آغازین خود را از دست داده و بسیاری از آنها مایل، خوابیده و یا چینهای جریانی یا کششی را به جهت جابه جا شدن یک یال آنها بر روی سطح گسل های راندگی کوچک زاوبه بصورت خوابیده را ساخته اند. از کنترل کننده های اصلی تنوع ساختاری این بخش از رشته کوه البرز گسل های راندگی فراوان می باشند. بیشترین نرخ دگرشکلی رشته کوه البرز در مرز البرز و ایران مرکزی پدید آمده است. بر پایه ویژگی های زمین شناسی و ساختاری، شکل گیری ساختارهای چین خورده در طی کوهزایی آلپی از زمان ایوسن پسین (37 میلیون سال) آغاز شده و بیشتر نرخ کوتاه شدگی و گسلش در میوسن پسین رویداده است. برآورد نرخ کوتاه شدگی در این بخش از البرز مرکزی 36. 27 درصد و نرخ کوتاه شدگی این گستره نیز 0. 93 میلیمتر در سال محاسبه گردیده است.

کانسار مس آبگاره در 140 کیلومتری جنوب غرب شاهرود و بخشی از مجموعه آتشفشانی-رسوبی نوار طرود-چاه شیرین است که در حاشیه شمالی پهنه ساختاری-رسوبی ایران مرکزی واقع شده است. محدوده کانسار از نظر سنگ شناسی شامل سنگ های آتشفشانی با ترکیب آندزیت، آندزیت بازالتی و بازالت و به مقدار کمتر آذرآواری (کریستال توف) به سن ایوسن میانی-بالایی می باشد که با انواع دگرسانی های آرژیلیتی، سریسیتی، سیلیسی، کربناتی، کلریتی و اکسیدهای آهن در امتداد رگه ها همراه هستند. براساس مشاهدات صحرایی و مطالعات کانه نگاری، کانه زایی در دو مرحله هیپوژن و سوپرژن و هوازدگی صورت گرفته که کانه های پهنه هیپوژن را عموما پیریت، کالکوپیریت و بورنیت تشکیل می دهند. به علاوه، بخش اعظم کانه های فاز اصلی کانه زایی به دلیل قرار گرفتن در پهنه اکسیدان-سوپرژن از بین رفته و کانی های ثانویه مس نظیر کالکوسیت، کوولیت، مالاکیت و کریزوکولا به جای آنها تشکیل شده اند. داده های میانبارهای سیال نیز، دمای بین 145 تا 217 درجه سانتی گراد و شوری بین 73/3 تا 84/9 درصد وزنی معادل NaCl و عمق 390 متر را نشان می دهند. در نهایت، بر پایه ویژگی های زمین شناسی، کانی شناسی، ساخت و بافت کانسنگ و داده های حاصل از میانبارهای سیال و همچنین مقایسه آنها با کانسارهای اپی ترمال مشابه می توان نتیجه گرفت که سامانه رگه ای آبگاره در یک محیط اپی ترمال با سولفیداسیون پایین تشکیل شده است.

در این مطالعه به بررسی لرزه خیزی و تعیین محل دقیق زمین لرزه های ناحیه شرق البرز در دو دهه اخیر پرداخته می شود. داده های مورداستفاده، شکل موج لرزه ای زمین لرزه ها هستند. زمان های رسید فاز های لرزه ای به منظور استفاده در مکان یابی زمین لرزه ها در این مطالعه با دقت بالا و به صورت دستی صورت پذیرفته است. به منظور کاهش تاثیرگذاری داده های با خطای زیاد و باکیفیت پایین پس از قرایت هر فاز بر اساس کیفیت قرایت آن وزن دهی انجام شده است. قرایت دستی فاز های لرزه ای برای ناحیه موردنظر به فراهم آمدن بانک داده ی لرزه ای شده است که در آن تعداد 5461 فاز S و 8523 فاز P قرایت شده است که این تعداد در مقایسه با فاز های لرزه ای قرایت شده در مرکز لرزه نگاری کشوری افزایش چشمگیری را نشان می دهد. مکان یابی اولیه بر اساس فازهای قرایت شده و وزن دهی اولیه با استفاده از روش غیر خطی احتمالاتی انجام شده است. پس از این مرحله با استفاده از روش اختلاف زمانی دوگانه زمین لرزه ها مکان یابی مجدد شده اند. در مکان یابی مجدد زمین لرزه ها از ابزار همبستگی عرضی شکل موج زمین لرزه ها استفاده شده است. همبستگی عرضی برای رویداد های با شباهت بالای 70% در یک پنجره زمانی مشخص برای فاز P و S انجام شده است. درنتیجه استفاده از این فن خطای قرایت فاز برای رویدادهای مشابه به کمترین میزان خود می رسد و درنتیجه رویدادهای لرزه ای در مکان یابی مجدد با دقت بسیار بالاتری نسبت به مکان یابی اولیه و همچنین مکان یابی تنها بر اساس داده های فاز قرایت شده (کاتالوگ) تعیین محل می گردند. مقایسه آماری نتایج مکان یابی، کاهش چشمگیر خطای تعیین محل و اختلاف زمانی باقی مانده در نتایج حل معکوس را نشان می دهد. بررسی نتایج همبستگی عرضی شکل موج های لرزه ای نشان می دهد در این ناحیه زمین لرزه های با تشابه بسیار بالا و به دفعات زیاد در زمان های مختلف به وقوع می پیوندد. بررسی وضعیت قرار گیری زمین لرزه ها بر روی گسل فیروزکوه و ادامه آن گسل های چشم و آستانه در مقاطع عرضی عمقی روند قرارگیری زمین لرزه ها را نشان می دهد. به خط شدگی و تجمع زمین لرزه ها در نتایج استفاده از ابزار همبستگی عرضی از مکان یابی اولیه و استفاده تنها از داده های کاتالوگ بیشتر بوده و نشان دهنده وجود روندهای مشخص بر روی صفحه گسل های موجود است.

نهشته بوکسیتی قشلاق در فاصله 110 کیلومتری جنوب خاور شهر گرگان واقع می باشد. مطالعات کانی شناسی نشان می دهند که کایولینیت، هماتیت، گوتیت، بوهمیت، دیاسپور، مسکویت، آناتاز، روتیل، پروسکیت، شاموزیت، کلینوکلر، کلسیت، دولومیت و کوارتز فازهای کانیایی این نهشته می باشند. بر اساس مقادیر کمی کانی ها، این نهشته از کانسنگ های (1) رس بوکسیتی، (2) بوکسیت رسی، (3) سنگ آهن رسی بوکسیتی و (4) سنگ آهن بوکسیتی تشکیل شده است. محاسبه فاکتور غنی شدگی با فرض پوسته قاره ای بالایی (UCC) به عنوان سنگ مادر نشان می دهند که عناصری نظیر Rb، Cs و Ba در طی فرآیندهای بوکسیتی شدن متحمل تهی شدگی شده و عناصری چون Y، Cr، Co، Ni، V و HREE با غنی شدگی همراه شده اند. عناصری نظیر Sr، Ga، Zr، Hf، Nb، Ta، U، Th و LREE در توسعه نیمرخ هوازده متحمل هر دو فرآیند شستشو و تثبیت گشته اند. نتایج کانی شناسی و زمین شیمیایی نشان می دهند عواملی نظیر جذب سطحی، روبش توسط اکسیدها و هیدروکسیدهای فلزی، نوسانات سطح سفره آب زیرزمینی، نوع و پایداری کمپلکس های حامل فلزات، پایداری کانی های حامل اولیه، حضور در فازهای کانیایی مقاوم در برابر هوازدگی و تغییرات در شیمی محلول های مسیول هوازدگی نقش برجسته ای در توزیع و تحرک عناصر جزیی و نادر خاکی در کانسنگ های بوکسیتی ایفا نموده اند.

توده نفوذی خرس ره (جنوب قروه)، در بخش میانی پهنه سنندج-سیرجان رخنمون دارد و از سه رخساره گابرو-دیوریت، گرانیت و سینیت پدید آمده است. افزون بر آنها، سنگ های دو رگه با شواهد فراوان آمیزش و اختلاط ماگمایی (شامل انکلاوهای میکروگرانولار مافیک با اشکال مدور و حاشیه کنگره ایی و انجماد سریع در داخل گرانیت و یا در داخل سنگ های دورگه و دایک های قطعه قطعه شده همزمان با پلوتونیسم) در منطقه تداخلی بین سنگ های گابرویی و گرانیتی رخنمون دارند. سنگ های گابرویی-دیوریتی ماهیت کالک آلکالن و متاآلومین و سنگ های گرانیتی و سینیتی ماهیت کالک آلکالن پتاسیم بالا-شوشونیتی و پرآلومین دارند. بر پایه شواهد صحرایی بخش های گابرو-دیوریتی و گرانیتی توده خرس ره در ژوراسیک پایانی به طور هم زمان جایگیر شده اند. پس از آنها، بخش سینیتی جایگیر و سنگهای دو رخساره قبلی را قطع نموده است. بر اساس ویژگیهای ژیوشیمیایی گابرو-دیوریت ها و گرانیت ها در محیط های حاشیه فعال قاره ای تشکیل شده اند. ماگمای مافیک اولیه (گابرو-دیوریتی) از ذوب بخشی گوشته متاسوماتیسم شده در محیط فرورانش پدید آمده است. این ماگما در طی صعود موجب ذوب بخشی پوسته زیرین و تشکیل مذاب گرانیتی شده است. سپس ماگمای مافیک طی حرکت به سمت بالا در مرز با ماگمای فلسیک اختلاط و امتزاج یافته و زون تداخلی را پدید آورده است. سینیت های جوانتر نیز حاصل ذوب بخشی پوسته زیرین در مراحل انتهایی ماگماتیسم کمان قاره ای می باشند.

سازند سروک، واحدکربناته ضخیمی است که معرف سنگ نهشته های کرتاسه میانی در کمربند چین خورده-رانده زاگرس است. پتروگرافی مقاطع نازک این سازند در چاه های 4، 20 و 48، منجر به شناسایی 8 ریزرخساره شده که در 3 زیرمحیط تالاب محدود، تالاب-دریای باز و پشته زیر آبی، در بخش های داخلی یک پلاتفرم کربناته روقاره ای نهشته شده اند. با توجه به موقعیت چاه های مورد مطالعه، از سمت شرق به غرب، حوضه عمیق تر شده است. توالی دیاژنزی این سازند مربوط به دو بخش بالا و پایین مرز سنومانین-تورونین می باشد. نفوذ آب های جوی در زیر این مرز و تاثیر فرآیند انحلال باعث گسترش تخلخل حفره ای و قالبی و در نتیجه بالا رفتن پتانسیل مخزنی این بخش شده است. در این مطالعه برای تعیین واحدهای جریان هیدرولیکی مخزن بنگستان میدان کوپال، از داده های تخلخل و تراوایی حاصل از آنالیز مغزه های حفاری و روش نشانگر زون جریانی و همچنین متد چینه ای تغییر یافته لورنز استفاده شده است. بر اساس نتایج این مطالعه شش واحد جریان هیدرولیکی تعیین شده که واحدهای جریانی 1 و 2 بهترین کیفیت مخزنی و به سمت واحد جریانی 6 پتانسیل مخزنی کاهش می یابد. همچنین برای تعیین توزیع واحدهای مختلف مخزنی و غیرمخزنی از متد چینه ای تغییر یافته لورنز استفاده شده است. با استفاده از این روش سه بخش مخزنی و غیرمخزنی شناسایی و تفکیک شده اند. فرآیندهای دیاژنزی (انحلال های گسترده جوی، شکستگی و دولومیتی شدن های مرتبط با استیلولیت) نقش مهمی در توزیع نهایی پارامترهای مخزنی در مخزن سروک میدان کوپال دارند.

کانسار آهن-سرب آهنگران با سنگ میزبان سیلتستون توفی به سن کرتاسه زیرین در بخش شمالی کمربند ملایر-اصفهان واقع شده است. از نظر شکل هندسی، کانه زایی به دو صورت رگه-رگچه ای و چینه سان در بخش فوقانی واحد تخریبی قاعده کرتاسه زیرین رخ داده است. چهار بخش کانه دار کانسار شامل پهنه رگچه ای تغذیه کننده، کانسنگ چینه سان سولفیدی-اکسیدی، کانسنگ باریتی و کانسنگ رگه ای می باشند. کانیهای سولفیدی و اکسیدی به ترتیب فراوانی شامل پیریت، سیدریت، مگنتیت، گالن، باریت، کالکوپیریت و تترایدریت و مقادیر کمتری از پیروتیت، ارسنوپیریت و فریبرژیت می باشند. دگرسانی های کربناتی و سیلیسی اصلی ترین دگرسانی های همراه با کانه زایی محسوب می گردند. این کانسار در اثر فرایندهای هوازدگی دچار اکسیداسیون شدید گردیده و کلاهک آهنی وسیعی را تشکیل داده است. بر اساس مطالعات کانی شناسی، ساختی و بافتی، کانه زایی طی سه مرحله اولیه، اصلی و تاخیری رخ داده است. با توجه به نتایج مطالعات صورت گرفته، بر اساس محیط زمین ساختی کششی، وجود سنگ میزبان سیلتستون توفی سیدریتی شده، شکل کانسار و رخداد انواع کانسنگهای سولفیدی-اکسیدی و ساخت و بافت، کانسار آهنگران نوعی ذخیره جانشینی زیر کف دریا می باشد که ویژگیهای کانه زایی آن بیشترین شباهت را با برخی ذخایر نوع سدکس دارد.

در پژوهش کنونی سازند بغمشاه در برش بغداده واقع در حاشیه شرقی بلوک لوت جهت مطالعات زیست چینه نگاری برمبنای نانوفسیل های آهکی، نمونه برداری گردید. ضخامت سازند بغمشاه در برش مذکور 253 متر بوده و عمدتا متشکل از شیل و مارن می باشد. براساس مطالعات انجام شده 43 گونه نانوفسیلی متعلق به 20 جنس با حفظ شدگی خوب تا متوسط در برش بغداده شناسایی و عکس برداری شد. برمبنای نانوفسیل های آهکی شاخص و مجموعه فسیل های همراه، زیست زون های CC1 تا CC5 از زون بندی Sissingh (1977) تعیین گردید. براساس زیست زون های تعیین شده، سن سازند بغمشاه در برش بغداده بریازین پیشین-بارمین پیشین پیشنهاد می شود.

منطقه گناباد در مناطق خشک قرار داشته که سالانه حدود 5/19 میلیون مترمکعب آب زیرزمینی از طریق 26 رشته قنات تخلیه می گردد. از 6 رشته قنات مهم دشت نمونه برداری جهت آنالیزهای هیدروشیمیایی و ایزوتوپی به هدف تعیین منشا و مکانیسم جریان آب زیرزمینی قنات ها انجام شده است. میزان مواد جامد محلول آب از 524 تا 2375 میلی گرم بر لیتر متغیر است. تیپ های غالب آب در قنات ها شامل بی کربناته سدیک منیزیک و کلروره سدیک است. آب قنات ها نسبت به کانی های کربناته اشباع و فوق اشباع و نسبت به کانی های تبخیری تحت اشباع است که نشان دهنده این است که ترکیب آب زیرزمینی قنات ها توسط انحلال سنگ های کربناته حوضه کنترل می شود. نتایج ایزوتوپ های پایدار اکسیژن 18 و دوتریم نشان دهنده منشا جوی آب قنات ها است. به طوریکه مکانیسم جریان از طریق نفوذ مستقیم بارش قبل از تبخیر از طریق درز و شکاف های سنگ های آهکی حوضه و همچنین نفوذ آب های سطحی در آبرفتهای درشت دانه حاشیه ارتفاعات حوضه می باشد. تغذیه آب زیرزمینی قنات ها از محدوده ای در ارتفاعات بین 2000 تا 2700 متر منشا می گیرد. ترکیب ایزوتوپی قنات ها در فصل تر به دلیل تغذیه از بارش سبکتر و در فصل خشک به دلیل تغذیه از آب برگشتی کشاورزی قنات ها و چشمه های ارتفاعات جنوب حوضه سنگین تر است.

سازند آسماری به سن الیگو-میوسن یکی از مهم ترین سنگ های مخزن در میدان های نفتی فروافتادگی دزفول به شمار می آید. این مطالعه به تفسیر محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند آسماری در میدان کارون با استفاده از تغییرات ریزرخساره ها، تغییر در ریخت شناسی نگاره گاما و تغییر در غلظت عناصر توریم، پتاسیم و اورانیوم نگاره طیف سنج اشعه گاما پرداخته است. نتایج حاصل از آنالیز ریزرخساره ای منجر به شناسایی 1 ریزرخساره تبخیری، 9 ریزرخساره کربناته و 1 ریزرخساره مختلط گردید. از نسبت دو عنصر توریم به اورانیوم جهت بررسی شرایط اکسیدان و احیا استفاده شد. بررسی گسترش زمانی ریزرخساره ها در چارچوب چینه نگاری سکانسی منجر به شناسایی سه سکانس رسوبی رده سوم گردید. بررسی تغییرات نگاره در سطوح زمانی بیانگر روندکاهشی نگاره گاما در مرزهای سکانسی و روند افزایشی آن در سطوح حداکثر غرقابی دارد. پنج ریخت شناسی جعبه ای به سمت چپ، جعبه ای به سمت راست، زنگوله ای دندانه دار، قیفی دندانه دار و دندانه دار خطی در بخش های مختلف توالی مورد مطالعه شناسایی گردید. انطباق این ریخت شناسی با یافته های چینه نگاری سکانسی منجر به ارتباط شکل جعبه ای به سمت چپ با دسته رخساره های ترازپایین، اشکال زنگوله ای دندانه دار و جعبه ای به سمت راست با دسته رخساره تراز پیشرونده و شکل قیفی دندانه دار با دسته رخساره ترازبالا شده است.

منطقه مورد مطالعه در جنوبشرقی بم و کمان ماگمایی ارومیه دختر قرار دارد. براساس سنگنگاری و ژیوشیمیایی ترکیب سنگ ها تونالیت، گرانودیوریت، گرانیت و آلکالی گرانیت و دارای ماهیت کالک آلکالن تا پتاسیم بالا و متاآلومین تا پرآلومین ضعیف هستند. رفتار عناصر Ce، Zr، Ba و Y در برابر SiO2 گرانیت های نوع I دما بالا را نشان میدهد، باتوجه به نمودارهای زمینساختی در محدوده گرانیتهای جزایر کمانی قرار میگیرند. غنی شدگی LILE و LREE و تهیشدگی HFSE در نمونه ها از ویژگیهای حاشیه فعال قارهای میباشد. مقادیر Nb/La وNb/U و نسبت Sm/Yb نشانگر آلایش ماگما با پوسته است. بر اساس نتایج ایزوتوپی و نمودار La در برابر La/Sm، پوسته زیرین جوان بهمراه پوسته قدیمی قاره ای در تکوین ماگمای منشابارزاست. باتوجه به مجموعه درشت یلورها، الگوی REE ناهنجاری Eu و همچنین مقایسه نسبت La/Yb، نمونه های مورد بررسی از یک ماگمای به نسبت خشک تفریق یافتهاند. نسبت های Sm/Yb و La/Yb نبود گارنت در منشا را مشخص می کند. ذوب بخشی درجه کم تا متوسط یک منبع مافیک آمفیبولیتی که توسط مواد پوسته و سیالهای حاصل از صفحه فرورونده و مذاب حاصل از رسوبات فرورانش آلایش یافته است، منشایی برای تشکیل توده گرانیتوییدی مورد مطالعه می باشد.

اهمیت چینه نگاری مکانیکی سنگها در جنبش شناسی چین ها از دیرباز مورد توجه زمین شناسان ساختمانی بوده است. دو پارامتر تغییرات رخساره رسوبی و ستبرای واحدهای کم قوام، نقش تعیین کننده ای در فعالیت توالی ها به عنوان افق های جدایشی ایفا می کنند. هدف این پژوهش، بررسی نقش چینه نگاری مکانیکی بر هندسه چین خوردگی در دو تاقدیس هیدروکربنی آغاجاری و پازنان در پهنه فروبار دزفول است. به همین منظور از برش های لرزه ای، اطلاعات چینه نگاری و نمودارهای پتروفیزیکی برخی از چاه های موجود در گستره و همچنین مطالعات چینه نگاری پیشین ناحیه دزفول استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که سازند گرو یکی از سطوح اصلی جدایشی میانی در ساختار آغاجاری به شمار می آید و تاثیر بسزایی در کنترل هندسه چین خوردگی توالی پرقوام کرتاسه زیرین تا الیگومیوسن (سازندهای فهلیان تا آسماری) داشته است. سازند تبخیری دشتک و سایر سازندهای تبخیری کم قوام به سن ژوراسیک میانی-بالایی (عدایه، علن و سرگلو) نیز در ساختمان آغاجاری فعال بوده اند. در مقابل، در بیشتر بخش های ساختمان پازنان، سازند گرو با تغییر به رخساره کم ژرف تر همی پلاژیک و سازندهای ژوراسیک با تبدیل شدن به رخساره آهکی پرقوام سازند سورمه، ویژگی مکانیکی لازم را برای ایجاد سطوح جدایشی میانی نداشته اند. بر پایه ی شواهد موجود، مرز تغییر رخساره ی سازندهای یاد شده در گستره مورد مطالعه، از بین دو تاقدیس پازنان و آغاجاری عبور می کند. افزون بر این، به نظر می رسد که فعالیت بلندای هندیجان-ایذه نیز بر کنترل رخساره سازند گرو تاثیر داشته است. همچنین بر اساس ویژگی های هندسی و ارایه مدل مفهومی هندسی از تکوین این ساختارها، سبک چین خوردگی تاقدیس های یاد شده از نوع جدایشی گسل خورده نامتقارن پیشنهاد می گردد.

این تحقیق در برگیرنده چینه شناسی سنگی، چینه شناسی زیستی، ریزرخساره ها و محیط رسوبی سازند جهرم در برش چینه شناسی چله گاه سپیدان واقع در شمال غرب شیراز می باشد. بر اساس تغییرات سنگ شناسی 15 واحد سنگی در سازند جهرم قابل شناسایی است. این سازند با یک مرز تدریجی و بصورت پیوسته بر روی سازند پابده قرار گرفته و بصورت هم شیب ولی ناپیوسته با سازند آسماری پوشیده می شود. بر اساس گسترش قایم میکروفسیل های شناسایی شده، سازند جهرم در برش مورد مطالعه به ایوسن میانی-بالایی نسبت داده می شود. مطالعات رخساره ای نشان می دهند که این سازند از 6 رخساره و 12 زیررخساره تشکیل شده است. تجزیه و تحلیل رخساره های شناسایی شده موید آن است که رسوبات سازند جهرم در محیط دریای باز، رمپ داخلی دریای باز، رمپ داخلی دریای محصور، شول، و لاگون می باشد و از لحاظ ساختاری در یک سیستم رمپ هم شیب نهشته شده اند.

مجموعه ی گنایس میلونیتی و گرانیت مغانلو، در باختر زنجان، بخشی از مجموعه آذرین-دگرگونی ناحیه تکاب به شمار می رود. مجموعه مغانلو شامل توده های لوکوگرانیت و بیوتیت گرانیت است که از اطراف توده گنایس میلونیتی مغانلو را در بر گرفته اند. نتایج سن سنجی U-Pb زیرکن در توده گنایس میلونیتی مغانلو سن 5/6± 563، در توده بیوتیت گرانیت سن 13± 576 و در توده لوکوگرانیت سن 6± 559 میلیون سال را نشان می دهند. نمونه های مجموعه مغانلو عمدتا خصوصیات ماگماهای کالک آلکالن پتاسیم بالا و پرآلومین ضعیف را نشان می دهند، به استثناء نمونه های مربوط به توده لوکوگرانیت که به دلیل متاسوماتیسم سدیک و آلبیتی شدن فلدسپارهای پتاسیم دار، فقیر از پتاسیم هستند. الگوی عناصر کمیاب در توده های مزبور نشان دهنده غنی شدگی آنها از LILE و LREE نسبت به HFSE وHREE و همچنین آنومالی منفی Nb، Ta و Ti در این نمونه هاست. بطور کلی خصوصیات ژیوشیمیایی این توده ها با مذابهای حاصل از ذوب بخشی پوسته در محیط فرورانش همخوانی دارند. مجموعه مغانلو همانند سایر مجموعه های آذرین و دگرگونی نیوپروتروزوییک پایانی-کامبرین زیرین در ایران و ترکیه، مربوط به فعالیت های ماگمایی در قوس آتشفشانی کادومین، واقع در شمال ابرقاره گندوانا، هستند. تزریق مذابهای گوشته ای در پوسته یکی از عوامل اصلی در ذوب بخشی پوسته و ایجاد مذاب های گرانیتوییدی در محیطهای فرورانش است.

دریاچه ارومیه به عنوان یکی از بزرگ ترین دریاچه های فوق اشباع از نمک جهان واقع در شمال غرب ایران است. تعداد زیادی تالاب در حواشی دریاچه ارومیه به ویژه در بخش جنوب دریاچه واقع شده است. تالاب ها به عنوان یکی از بسترهای ثبت وقایع محیطی و اقلیمی حایز اهمیت هستند. بررسی رسوب شناسی و پارامترهای آماری رسوب شناسی در تحلیل محیط های رسوبی مختلف در رسوبات تالاب های جنوبی اطراف دریاچه ارومیه شامل تالاب کانی برازان و سولدوز، موضوع پژوهش حاضر می باشد. هدف از این پژوهش بازسازی نوسانات سطح آب دریاچه ارومیه و تاثیر آن بر محدوده های تالابی در دوره هولوسن است. به این منظور تعداد 24 مغزه رسوبی با بیشینه ژرفای 12 متر و مجموع عمق حدود 200 متر با استفاده از مغزه گیر دستی و تعداد 8 مغزه دست نخورده توسط ویبراکورر برداشت و بررسی شد. ر خساره های رسوبی براساس بافت و ساخت رسوب، ترکیب رسوبات تخریبی و مواد آلی، رنگ، وجود بقایای گیاهی و صدفی و سایر مولفه های ماکروسکوپی شناسایی و تفکیک شدند. نمونه برداری براساس تغییر در نوع رسوبات و رخساره های رسوبی انجام گرفت. تعداد 150عدد نمونه رسوبی جهت انجام آنالیز دانه بندی تفکیک شد. دانه بندی نمونه ها به دو روش الک مرطوب و ذرات ریزتر از ماسه (سیلت و رس) توسط دستگاه لیزر (Laser particle Sizer Analysette) انجام شد و با استفاده از نرم افزار سدی لایزر (Sedilizer) پارامترهای آماری رسوب شناسی محاسبه شد و در نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. تعداد 2 نمونه از بقایای گیاهی به روش ایزوتوپ C14-AMS، برای آنالیز سن سنجی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج، گویای وجود 8 رخساره، متعلق به 3 محیط رسوبی دریاچه ای، تالابی و رودخانه ای است. نتایج سن سنجی نیز نشانگر نرخ متوسط رسوب گذاری در بخش جنوبی دریاچه ارومیه حدود 5/0 میلی متر در سال می باشد. با این وجود نرخ رسوب گذاری برای عمق های مختلف رسوبات متفاوت است. براساس تحلیل های مغزه های مختلف، بازسازی جغرافیای قدیمه جنوب دریاچه ارومیه و میزان گسترش آن در 20 هزار سال گذشته انجام گرفت. این مطالعه نشان می دهد که در کواترنری پایانی دریاچه ارومیه تا ابتدای دلتای فعلی سیمینه رود گسترش داشته است. در انتهای پلیستوسن و ابتدای هولوسن پسروی خطوط ساحلی در بخش جنوبی و پیشروی رسوبات آبرفتی رودخانه زرینه رود و سیمینه رود در جنوب منطقه اتفاق افتاده است. هولوسن پایانی، با کاهش سطح تراز آب و ایجاد شرایط کمی خشک (در حدود 4 هزار سال گذشته) و گسترش پلایای حاشیه ای همراه بوده است. از حدود 2 هزار سال پیش نیز شرایط امروزی بر منطقه حاکم بوده است.

منطقه رشیدی بخشی از محدوده شمال خور بوده که در شرق ایران و در فاصله 120 کیلومتری شمال غرب بیرجند واقع است. پی جویی اولیه در این منطقه به کمک پردازش داده های ماهواره ای ASTER با استفاده از الگوریتم نقشه بردار زاویه طیفی سبب شناسایی پهنه های دگرسانی پروپلیتیک، آرژیلیک و اکسیدهای آهن گردید. این گستره شامل برونزدهایی از سنگ های آذرآواری متعلق به ایوسن با ترکیب آندزیتی تا ریولیتی می باشد که توسط دایک دیوریت پورفیری قطع شده اند. کانی سازی مس رگه ای در راستای سیستم شکستگی در واحد توف برش آندزیتی شکل گرفته است. کانی سازی رگه ای در دو مرحله شکل گرفته است که شامل: 1-کوارتز، پیریت، کالکوسیت و تنانتیت و 2-کوارتز، کالکوسیت، پیریت، اسفالریت می باشد. محدوده مقادیر δ 18O اندازه گیری شده بر روی دو نمونه کوارتزی مربوط به مرحله اول و دوم کانی سازی به ترتیب 26/19 و 94/14 ‰ و δ 18O سیال گرمابی در تعادل با کوارتز بر پایه دما به ترتیب 96/10 و 94/4 ‰ بوده که در محدوده آب های ماگمایی بوده و اختلاط با آب های جوی در مرحله دوم را آشکار می کند. بر پایه مطالعات زمین شناسی، ژیومتری رگه ای، داده های میان بارهای سیال و ایزوتوپی پایدار، کانسار مس رشیدی را می توان در رده کانسارهای مس رگه ای طبقه بندی نموده که در طول پهنه های گسلی تشکیل شده است.

در شرق ایران، نهشته های کربناته ایوسن شمال غرب بیرجند در درون یک قوس ساختاری با تحدبی به سوی شمال غرب گسترش یافته است. این نهشته ها به شکل یک برگه ی نازک رانده شده بر روی یک بستر خمیری از شیل های کرتاسه فوقانی لغزیده و چین خورده است. مطالعه ی کمی و سازوکار دگرشکلی این برگه رانده امکان بررسی منشا قوس ساختاری مذکور را فراهم ساخته است. به منظور نیل به چنین هدفی، شش پیمایش ساختاری به ترتیب چهار پیمایش به شکل شعاعی نسبت به قوس و دو پیمایش در عرض قوس صورت پذیرفته است. در این پیمایش ها چین های میان تا بزرگ مقیاس و همچنین گسل ها و راندگی ها در حد امکان اندازه گیری شده و سپس توسط نرم افزارMove به حالت قبل از دگرشکلی موازنه گردیده اند. میزان کوتاه شدگی به ترتیب در برش های شعاعی از شرق به غرب %40-30 در برش A، %35-25در برش B، %45-35در برش C و %25-15در برش D، در برش های عرضی از جنوب به شمال به میزان %55-35 در برش E و %35-25 در برش F بوده است. مقایسه کوتاه شدگی ها نشان می دهد که در دو انتهای شرقی و غربی قوس، و همچنین در راستای خط خمش در پروفیل E بیشترین مقدار بوده است. ما چنین الگوی کوتاه شدگی را به نوعی خمش(Buckling) در شمال غرب بیرجند نسبت می دهیم.

حوضه ی آبریز زنجانرود در سال های اخیر متحمل افت شدید تراز آب زیرزمینی شده است، بنابراین آگاهی از پراکندگی سفره های آب زیرزمینی منطقه ضروری می باشد. به منظور پتانسیل یابی منابع آب زیرزمینی از هفت زیرمعیار شیب، لیتولوژی، بارندگی، تراکم آبراهه، تراکم چشمه، تراکم خطوارگی و کاربری اراضی استفاده شد. برای وزن دهی به معیارها از مدل تحلیل سلسله مراتبی و برای تلفیق لایه ها در سیستم اطلاعات مکانی از مدل تاپسیس بهره گرفته شد. در نهایت، نقشه ی پتانسیل منابع آب زیرزمینی در چهار رده ی اهمیت (غنی، مناسب، ضعیف و بسیار ضعیف) بدست آمد. نتایج حاصل از مدل، با استفاده از موقعیت چاه های بهره برداری منطقه و روش های ژیوالکتریکی صحت سنجی شدند. محل چاه های با دبی بالاتر بیشتر درون پهنه ی اولویت اول (پتانسیل غنی) و برخی نیز درون پهنه ی اولویت دوم (پتانسیل مناسب) قرار دارند که این می تواند تاییدی بر صحت مدل باشد. همچنین مدل دوبعدی مقاومت ویژه و پلاریزاسیون القایی تطابق قابل قبولی با مدل حاصل از روش تاپسیس دارد. پهنه های با پتانسیل ضعیف، مناسب، بسیار ضعیف و غنی به ترتیب 35، 32، 29 و 4 درصد از مساحت حوضه را به خود اختصاص داده اند. پهنه های غنی و مناسب اکثرا در دشت گسترش دارند و سفره ی مناسب و وسیع در ارتفاعات زنجانرود وجود ندارد.

در پژوهش حاضر جهت تفکیک بخش های مختلف ردیف رسوبات پالیوژن حوضه رسوبی کپه داغ و تطابق ناحیه ای این حوضه با نواحی همجوار در منطقه آسیای میانی، از دوکفه ای های اویستر استفاده شده است. همچنین مطالعه دیرینه زیست جغرافیایی این فونا نیز مدنظر این پژوهش بوده است. بر این اساس، اجتماعات Pycnodonte-Oestra در انتهای سازند چهل کمان معرف زمان پالیوسن پسین و اولین ظهور گونه Flemingostrea hemiglobosa در قاعده سازند خانگیران نشانگر آغاز ایوسن است. همچنین، اجتماعات انواع گونه ها و زیرگونه های مختلف زیرجنس Turkostrea در سازند خانگیران گویای بخش میانی ایوسن پیشین و تجمعات Sokolowia در بخش نزدیک به راس سازند خانگیران نیز شاخص محدوده سنی لوتشین بارتونین در نظر گرفته شده اند. این ویژگی ها در تطابق کامل با اجتماعات ثبت شده از فونای دوکفه ای در سایر نقاط آسیای میانه نظیر حوضه های آمودریا، فرغانا، افغان تاجیک و تریم چین بوده و نشان از تاریخچه زمین شناسی یکسان حوضه های فوق در طول پالیوژن دارند که در نتیجه آن، حضور انواع تاکسای نرمتنان شناسایی شده در حوضه کپه داغ، در افق ها و واحدهای سنی مشابه در سرتاسر منطقه عظیم آسیای میانه رخ داده است.