نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال:1397 | دوره:38 | شماره:3 (پیاپی 75) |تعداد مقالات:8

با توسعه کشت نیشکر در خوزستان، آفاتی در مزارع نیشکر بروز یافتند که مهمترین آنها ساقه خواران Sesamia spp. بود. دوره رشد، تولیدمثل و پراسنجه های جدول زندگی زنبور پارازیتویید Telenomus busseolae Gahanبه عنوان مهمترین پارازیتویید ساقه خوار نیشکر Sesamia creticaLederer در پنج دمای ثابت 20، 25، 28، 30 و 35 درجة سلسیوس، رطوبت نسبی 5± 60 درصد و دوره نوری 16: 8 ساعت روشنایی: تاریکی مورد مطالعه قرار گرفت. دورة رشد پیش از بلوغ زنبور با افزایش دما کاهش یافت و از 67/26 روز در 20 درجة سلسیوس به 25/10 روز در 35 درجة سلسیوس رسید. دوره تخم گذاری در دماهای مورد نظر به ترتیب 16/4، 6/4، 99/4، 04/4 و 31/3 روز بود و ماده ها به طور میانگین در این دوره ها 37/56، 45/65، 59/98، 44/57 و 86/33 تخم گذاشتند. داده های جدول زندگی با استفاده از روش جدول زندگی دو جنسی تحلیل شدند. بیشترین مقدار نرخ ذاتی افزایش جمعیت (262/0=r بر روز)، نرخ متناهی افزایش جمعیت (3/1=λ بر روز) و نرخ خالص تولیدمثل (28/49=R0 نتاج / فرد) در دمای 28 درجة سلسیوس دیده شد. کمترین دوره یک نسل زنبور (17/12=T روز) در دمای 35 درجة سلسیوس دیده شد. نتایج این پژوهش نشان داد دما یک عامل مهم در پراسنجه های رشد جمعیت زنبور T. busseolae است و دمای 28 درجة سلسیوس به عنوان یک دمای بهینه برای پرورش انبوه این زنبور پارازیتویید می تواند مورد توجه قرار گیرد.

این مطالعه به منظور پیش بینی تغییرات تراکم جمعیت تراکم کفشدوزک هفت نقطه ای در مزرعه یونجه، با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی انجام شد. داده های مربوط به تراکم جمعیت این حشره در مزرعه ای به مساحت 4 هکتار در منطقة باجگاه شیراز در سال 1392-1393 ثبت شد. در این مدل ها از متغیرهای طول و عرض جغرافیایی به عنوان متغیرهای ورودی و تغییرات جمعیت حشره کامل کفشدوزک هفت نقطه ای به عنوان متغیر خروجی استفاده شد. شبکه مورد استفاده از نوع (Group methodofdata handling (GMDH بهینه شده با الگوریتم ژنتیک بود. برای ارزیابی قابلیت شبکه های عصبی مورد استفاده در پیش بینی پراکنش مکانی کفشدوزک، از مقایسه آماری پارامترهایی مانند واریانس، توزیع آماری و میانگین بین مقادیر پیش بینی شده مکانی توسط شبکه عصبی و مقادیر واقعی آن ها استفاده شد. نتایج نشان داد که در فازهای آموزش و آزمایش بین مقادیر ویژگی های آماری واریانس، توزیع آماری و میانگین مجموعه داده های واقعی و پیش بینی شده مکانی دشمن طبیعی توسط شبکه عصبی GMDH، تفاوت معنی داری وجود نداشت و همچنین وجود ضریب تبیین 0. 98 نشان از دقت بالایی شبکه عصبی در پیش بینی تراکم این گونه داشت. نقشه های ترسیم شده توسط شبکه نشان داد، توزیع این دشمن طبیعی تجمعی است.

مینوز گوجه فرنگی، Tuta absoluta Meyrick از آفات درجه اول گوجه فرنگی محسوب می شود و خسارت اقتصادی قابل توجهی را در گلخانه و مزرعه وارد می کند. به دلیل رفتار تغذیه ای درون بافتی و تولیدمثل بالا، ایجاد جمعیت مقاوم در این آفت محتمل می باشد. با تکیه بر امکان تاثیر سموم شیمیایی بر اختلال در جفت گیری حشرات کامل، می توان رویکرد دیگری را در کاربرد حشره کش ها علیه این آفت بکار برد. در این آزمایش، تاثیر سه حشره کش ایمیداکلوپرید، ایندوکساکارب و نیم-آزال با مکانیسم اثر متفاوت در چهار غلظت (μ g/ml 100، 10، 1، 0) بر میزان پاسخ الکتروفیزیولوژیکی گیرنده های شاخکی حشرات نر 3-2 روزه به فرومون جنسی مورد بررسی قرار گرفت. میزان پاسخ شاخکی در 6 زمان متوالی پس از سمپاشی، نسبت به میزان تحریک به فرومون جنسی قبل از پاشش به صورت درصد مهارکنندگی محاسبه و با روش مشاهدات مکرر آنالیز شد. نتایج بدست آمده تفاوت معنی دار بین غلظت های مورد آزمایش در مقایسه با شاهد و زمان های پس از پاشش حشره کش و نیز اثر متقابل بین این دو فاکتور را نشان داد. در صورتی که بین سموم مورد آزمایش تفاوتی مشاهده نشد. حشره کش های مورد بررسی بین 20-18 درصد موجب مهار پاسخ گیرنده های شاخکی شده اند که در یک ارتباط غلظت-پاسخ، بالاترین میزان درصد مهارکنندگی در غلظت 100 میکروگرم بر میلی لیتر مشاهده شد. نتایج گویای اثر این حشره-کش ها بر گیرنده های شاخکی می باشد و پاسخ آن ها به فرومون جنسی را مختل می نماید.

مدیریت مگس زیتون با استفاده از روش های سازگار با محیط زیست شامل راهبرد جذب، کشتن و شکار انبوه می باشد. هدف از این پژوهش، ارزیابی کارایی چند تله و ماده جلب کننده به منظور جلب و شکار مگس زیتون بود. آزمایش با 4 تیمار و 8 تکرار در یک باغ زیتون در شهرستان رودبار در سال های 1395 و 1396 انجام شد. تیمار ها عبارت بودند از: 1-تله زرد چسبنده 2-تله زردچسبنده + فرومون جنسی 3-تله مکفیل + پروتیئن هیدرولیزات 4-تله مکفیل + محلول غذایی دست-ساز بر پایه وانیل. بازدید تیمار ها به صورت هفتگی و تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SAS انجام شد. نتایج سال اول نشان داد؛ تیمار 4 با سایر تیمار ها از نظر شکار مجموع حشرات نر و ماده و حشرات نر دارای اختلاف معنی دار است و تیمار یک با میانگین 25/8± 8/38 بیشترین جلب حشرات غیر هدف را داشت. در سال دوم، تیمار شماره2 در شکار مجموع حشرات نر و ماده و حشرات نر دارای اختلاف معنی دار با سایر تیمار ها بود. ولی از نظر شکار حشرات غیر هدف با میانگین 23/7± 55/68 در کنار تیمار شماره 1 با میانگین 16/9± 58/77 در یک سطح آماری قرار گرفت. تیمار 4 با میانگین 27/0 ± 97/0 بیشترین جلب حشرات ماده را داشت و روند یکسانی در متوسط جلب هفتگی حشرات در کل تله ها نیز مشاهده شد. بر این اساس، به طور کلی، تیمار 4 با داشتن بالاترین میانگین در جلب حشرات ماده وکمترین جلب حشرات غیرهدف طی دوسال، قیمت پایین و کمترین آسیب به تنوع زیستی باغ های زیتون بر سایر تیمار ها برتری داشته و می تواند در کنار پایش آفت همراه با تله های فرومونی درکنترل آفت نیز موثر واقع شود.

غشاهای سلولی در برابر دماهای پایین بسیار حساس بوده و به منظور جلوگیری از این صدمه دچار تغییرات و سازگاری-هایی می شوند. یکی از رایج ترین تغییرات، افزایش نسبت اسیدهای چرب غیر اشباع به اشباع در فسفولیپیدها است که سبب افزایش سیالیت غشاء در دماهای پایین می شود. در مطالعه حاضر، شفیره های زمستان گذران سفیده بزرگ کلم، Pieris brassicae در جریان ماه های آبان تا فروردین جمع آوری شد. به منظور بررسی رکود متابولیسم، گازهای تنفسی (O2 و CO2) و نرخ تنفس (‍ CO2/O2) در آنها با دستگاه GC اندازه گیری شد. پس از استخراج چربی کل، فسفولیپیدها با روش SPE از سایر چربی ها جدا شده و اسیدهای چرب و تغییرات آنها با GC بررسی شد. نرخ تنفس با کاهش 30 درصدی از 9/0 در آبان به 6/0 در بهمن و اسفند کاهش یافت که نشان می دهد متابولیسم در این دو ماه به کمترین حد رسیده و حشره در عمق دیاپوز به سر می برد. دو اسید چرب 16 کربنه و چهار اسید چرب 18 کربنه در غشاهای سلولی این آفت شناسایی شد. طی ماه های زمستان بیشترین کاهش در دو اسید چرب اشباع C16: 0 و C18: 0 و بیشترین افزایش در اسید چرب C16: 1 مشاهده شد. به طور کلی نسبت اسیدهای چرب غیر اشباع به اشباع طی ماه های زمستان حدود 40 درصد افزایش داشت. نتایج نشان داد، علی رغم کاهش سطح متابولیسم بدن، در راستای افزایش تحمل به دماهای پایین، تغییر و تبدیلات پویایی در غشاهای سلولی به وقوع پیوسته تا امکان تطابق حشره با شرایط سخت زمستان را فراهم نماید.

سوسک پوست خوار کاج، (Orthotomicus erosus (Wollaston) (Coleoptera: Curculionidae: Scolytinae، یکی از مهم-ترین آفات درختان کاج می باشد. حمله و تغذیة این سوسک ها بافت های آوند آبکش را در زیر پوست درختان آلوده تخریب و عبور شیرة گیاهی را مختل نموده و باعث مرگ درختان آلوده می شود. این پژوهش به منظور پیش بینی الگوی توزیع و ترسیم نقشة پراکنش O. erosus با استفاده از شبکه های عصبی پرسپترون چند لایه (MLP)، شبکة عصبی MLP ترکیب شده با الگوریتم ژنتیک و شبکة عصبی MLP ترکیب شده با الگوریتم رقابت استعماری در سطح شهر کرمانشاه انجام شد. داده های مربوط به جمعیت این آفت از طریق نمونه برداری از درختان کاج در مناطق مختلف شهر کرمانشاه در سال های 1393 و 1394 به دست آمد. برای ارزیابی قابلیت شبکه های عصبی مورد استفاده در پیش بینی توزیع آفت از مقایسة آماری پارامترهایی مانند واریانس، میانگین و توزیع آماری بین مقادیر پیش بینی شدة مکانی توسط شبکة عصبی MLP ترکیب شده با الگوریتم ژنتیک و الگوریتم رقابت استعماری و مقادیر واقعی آن ها استفاده شد. نتایج نشان داد که در فازهای آموزش و آزمایش، مقادیر پارامترهای مذکور بین داده های واقعی و پیش بینی شدة آفت تفاوت معنی داری را نشان نداد که نشان دهندة دقت بالا و نیز قابلیت شبکه های عصبی به منظور ترسیم نقشة پراکندگی این آفت در سطح شهر کرمانشاه می باشد. مقادیر ضریب تبیین (R2) نشان داد که الگوریتم رقابت استعماری، دقت بالاتری در تخمین تراکم O. erosus نسبت به دو روش دیگر داشته است. همچنین مقایسة مقادیر ضریب تبیین بین شبکه های عصبی مختلف و روش زمین آمار نشان داد که هر سه مدل شبکة عصبی الگوی توزیع سوسک پوست خوار را نسبت به روش زمین آمار بهتر پیش بینی کردند. روش زمین آمار و نقشه های ترسیم شده توسط شبکه های عصبی نشان داد که توزیع این آفت به صورت تجمعی است. نتایج حاصل از روش زمین آمار نیز نشان دهندة توزیع تجمعی آفت می باشد.

در پژوهش حاضر اثرات زیرکشندگی (LC10 = 21, LC20 = 52 and LC30 = 100 ppm) کنه کش بایفنازیت (فلورامایت® SC 24%) روی پارامترهای زیستی کنة تارتن دولکه ای، Tetranychus urticae Koch، در شرایط آزمایشگاهی مورد ارزیابی قرار گرفت. آنالیز داده ها با استفاده از تئوری جدول زندگی دوجنسی ویژه سن-مرحله زیستی انجام شد. نتایج نشان داد طول دوره مراحل مختلف زیستی نابالغ دئوتونمف های تیمار شده تحت تأثیر غلظت های زیرکشنده قرار نگرفتند. طول عمر کنه های بالغ ماده تحت تأثیر تیمارهای مختلف قرار گرفت و بیش ترین طول این دوره در تیمار شاهد مشاهده شد (36/23 روز). علاوه بر این، باروری کل نیز به صورت معنی داری تحت تأثیر غلظت های مختلف مورد مطالعه قرار گرفت و کم ترین میزان این پارامتر (02/27 تخم) در غلظت زیرکشنده LC30 ثبت شد. داده های ارائه شده در پژوهش حاضر مؤید آن است که اثرات غلظت های زیرکشنده، نتاج دئوتونمف های تیمار شده را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. بر همین اساس، غلظت های مختلف مورد مطالعه مقادیر نرخ خالص تولید مثل (R0) را در مقایسه با تیمار شاهد کاهش دادند (شاهد = 93/57، LC10 = 17/49، LC20 = 50/41 و LC30 = 87/32 نتاج/فرد). نرخ های ذاتی (r) و متناهی (λ ) افزایش جمعیت نیز در کنه هایی که با غلظت-های مختلف زیرکشنده تیمار شده بودند در مقایسه با تیمار شاهد کاهش یافت. بیش ترین مقادیر نرخ های ذاتی و متناهی افزایش جمعیت در تیمار شاهد ثبت شد (به ترتیب 208/0 و 232/1 برروز). کاهش نرخ رشد در تیمارهای مختلف زیرکشنده، افزایش متوسط مدت زمان یک نسل (T) را به دنبال داشت (شاهد = 48/19، LC10 = 80/19، LC20 = 10/20 و LC30 = 45/19 روز). نتایج حاصل از پژوهش حاضر، ضرورت توجه به اثرات زیرکشندگی سموم در ارزیابی اثرات کلی آفت کش ها بر آفات و دشمنان طبیعی آن ها را آشکار می نماید.

طی نمونه برداری های انجام شده به منظور جمع آوری زنبور بذرخوار یونجه Bruchophagus roddi (Gussakovskii) در تیر ماه سال 1396 از یک مزرعه یونجه در شهرستان زنجان، نمونه ای از یک زنبور پارازیتویید لارو زنبور بذرخوار یونجه جمع آوری گردید. نمونه ها توسط آقای دکتر ابراهیمی بعنوان Baryscapus bruchophagi (Gahan) (Hym.: Eulophidae) شناسایی شدند. این اولین گزارش از حضور این گونه زنبور پارازیتویید در ایران می باشد.