دانش گیاهپزشکی ایران
سال:1398 | دوره:50 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

ویروئید اگزوکورتیس مرکبات Citrus exocortis viroid (CEVd)، عامل یکی از بیماری های مهم اقتصادی به نام اگزوکورتیس مرکبات است. در این پژوهش، چندشکلی توالی نوکلئوتیدی و ساختار جمعیت CEVd در دو میزبان متحمل و حساس (به ترتیب، نارنج (Citrus aurantium L. ) و سیترنج ((Poncirus trifoliata (L. ) Raf. × C. sinensis (L. )) بررسی شد. رونوشت تمام طول برآمده از جدایه ی ایرانی CEVd-S1 در شرایط درون شیشه ای جهت آلوده سازی مکانیکی نهال ها استفاده شد. تنوع ژنتیکی جمعیت های CEVd با به کارگیری چندشکلی فضایی تک رشته ای (SSCP) و توالی یابی نوکلئوتیدی تعیین شد. بررسی ژنوم ویروئید همسانه سازی شده در این دو میزبان، تأثیر گونه ی میزبان بر تغییرهای ژنتیکی جمعیت برآمده از یک جدایه ی CEVd را آشکار کرد. نتیجه های این پژوهش نشان دادند که ساختار جمعیتی ویروئید اگزوکورتیس مرکبات در دو میزبان حساس و متحمل متفاوت و در میزبان متحمل متنوع تر از میزبان حساس است. بررسی ساختار ثانویه ی ترمودینامیکی واریانت ها نشان داد که تغییرهای شناسایی شده در ژنوم ویروئید در این پژوهش تأثیر چشمگیری در ساختار کلی میله ای شکل ویروئید نداشته است.

شمار 149 نمونه ی برگی از درختان میوه ی هسته دار و دانه دار استان کردستان هنگام بهار و تابستان سال های 1394 و 1396 به منظور شناسایی مولکولی و بررسی گوناگونی ژنتیکی عامل لکه حلقوی بافت مرده ی درختان هسته دار جمع آوری شدند و با آغازگرهای اختصاصی ژن پروتئین پوششی PNRSV-F3/PNRSV-R3 آزمون RT-PCR شدند. نتیجه ها RT-PCR نشان دادند که 8/20 درصد از نمونه ها آلوده به PNRSV بودند. سیزده جدایه بر پایه ی نوع میزبان و منطقه ی جغرافیایی گزینش و پس از تکثیر و پیوست بخشی از ژن پروتئین پوششی آن ها به پلاسمید pTG-19 و همسانه سازی در باکتری E. coli تعیین توالی شدند. توالی های به دست آمده در سطح نوکلئوتیدی به طور میانگین 002/0 ± 9/98 درصد با یکدیگر و 006/0 ± 4/94 درصد با دیگر جدایه های موجود در بانک ژن همانندی نوکلئوتیدی نشان دادند. در واکاوی تبارزایی بر پایه ی ترادف نوکلئوتیدی جدایه های PNRSV در سه گروه تبارزایی PV96، PV32 و PE5 قرار گرفتند که سیزده جدایه ی این پژوهش به همراه بیشتر جدایه های ایرانی در گروه تبارزایی PV96 قرار گرفتند. بیشترین همانندی نوکلئوتیدی میان جدایه های هلو از کامیاران (KH10)، زردآلو از سنندج (SZ93) و هلو از دهگلان (D7) با جدایه ی شلیل از ایران (KX353935) با 98 درصد و کمترین همانندی نوکلئوتیدی میان جدایه ی زردآلو از سنندج (SZ26) با جدایه ی آلو از لهستان (DQ983499) با 6/83 درصد همانندی دیده شد. نسبت های کم جانشینی مترادف به غیر مترادف (dN/dS) در ژن پروتئین پوششی این ویروس روشنگر این نکته است که گزینش منفی نقش بزرگی را در فرگشت این ژن بازی کرده است و بررسی نوترکیبی با نرم افزار RDP v. 4. 63 نیز نشان داد که در جدایه های موردبررسی در این پژوهش نوترکیبی در این بخش از ژنوم رخ نداده است.

در این پژوهش تأثیر سامانه های تک کشتی بادنجان (E) و سویا (S) و سه سامانه ی کشت نواری شامل دو ردیف بادنجان با چهار ردیف سویا (2E: 4S)، دو ردیف بادنجان با دو ردیف سویا (2E: 2S) و چهار ردیف بادنجان با دو ردیف سویا (4E: 2S) روی تراکم کنه ی تارتن دولکه ای، Tetranychus urticae Koch، تنوع و فراوانی شکارگرهای آن و عملکرد هر دو محصول در مزرعه ی آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی بررسی شد. در هر دو سال موردپژوهش، تراکم تخم ها و مراحل متحرک T. urticae روی گیاه بادنجان و سویا در هر سه سامانه ی کشت نواری در مقایسه با تک کشتی بادنجان و تک کشتی سویا به طور معنی داری کمتر بود (05/0P<). علاوه بر آن، در هر یک از سامانه های تک کشتی و کشت نواری تراکم تخم ها و مراحل متحرک T. urticae روی گیاه سویا به طور معنی داری بیشتر از گیاه بادنجان بود. شاخص تنوع شانون (H') برای گونه های شکارگر T. urticae روی گیاه بادنجان در سامانه های کشت نواری در مقایسه با تک کشتی بادنجان به طور معنی داری بیشتر بود، ولی مقدار این شاخص روی گیاه سویا در تک کشتی سویا و سامانه ی کشت نواری 2E: 4S بیشتر از 2E: 2S و 4E: 2S بود (05/0P<). مقادیر نسبت برابری زمین (LER) در هر یک از دو سال مورد پژوهش در سامانه ی کشت نواری 2E: 4S بالاتر از سایر سامانه های کشت بود؛ بنابراین، می توان نتیجه گیری کرد که سامانه ی کشت نواری 2E: 4S مناسب ترین سامانه ی کشت برای استفاده در برنامه های مدیریت تلفیقی T. urticae در مزارع بادنجان و سویا است.

ویروس موزاییک نیشکر (SCMV) یکی از بیماری های مهم گیاه نیشکر است. در این پژوهش غربال گری بیماری ویروس موزاییک نیشکر در ارقام وارداتی و نمونه های موجود در داخل با روش های مولکولی مبتنی بر اسید نوکلئیک انجام شد. در سال زراعی 94-1393، نمونه های دارای علائم بیماری از 90 رقم مختلف مربوط به شش کشتخوان نیشکر جمع آوری و بخش هایی از پهنک آن ها جداسازی شدند. نمونه ها در شرایط سرمای خشک-انجمادی و در ازت مایع پودر شدند. آغازگر مناسب جهت تکثیر حدود 1040 جفت باز از ناحیه ی پروتئین پوششی و پروتئین NIb طراحی و با استفاده از روش RT-PCR تکثیرشد. از بین 90 نمونه ی موردبررسی، 10 نمونه ی نیشکر با تولید قطعات تکثیری موردانتظار آلوده به ویروس موزاییک نیشکر بودند. این نمونه ها مربوط به ارقام IRC99-06، V58-4 و Q58 از موسسه ی تحقیقات و آموزش توسعه ی جانبی نیشکر خوزستان، IRC99-09، IRC00-21 و 4380-3 از کشت و صنعت سلمان فارسی، CP80-1557 و V68-74 از کشت و صنعت امام خمینی و دو رقم نامشخص بودند. چهار نمونه از قطعات تکثیری به صورت دو جهته و مستقیم توالی یابی و در بانک ژن ذخیره شدند. جستجوی بلاست توالی های مربوط به چهار جدایه ی ردیابی شده ی Kh40، Kh41، Kh44 و Kh28 نشان داد که این جدایه ها دارای بیشترین شباهت به جدایه های ایرانی و آرژانتینی هستند. درخت فیلوژنتیکی ترسیمی با استفاده از الگوریتم درست نمائی بیشینه نشان داد که جدایه های ایران احتمالاً از جمعیت های آرژانتین و چین منشأ گرفته اند.

لکه موجی از بیماری های مهم گیاه گوجه فرنگی است که سبب کاهش کمی و کیفی محصول می شود. با توجه به کاربرد بی رویه ی آفت کش ها در مهار این بیماری شناسایی سازوکارهای دفاعی گیاه در برابر بیمارگر می تواند در شناساندن ارقام مقاوم و مهار زیان بیمارگر سودمند واقع شود. در این پژوهش برخی دگرگونی های زیست شیمیایی و الگوی تظاهر ژن های PR1b1 و WRKY33 به روش qRT-PCR در رقم مقاوم Super 2270 و حساس CH Flat در برابر Alternaria solani بررسی شدند. نمونه برداری در پنج بازه ی زمانی با سه تکرار انجام شد. نتیجه ها نشان دادند که فعالیت گوایکول پراکسیداز، کاتالاز و سوپر اکسید دیسموتاز و میزان رونوشت ژن های موردبررسی پس از مایه زنی گیاه با بیمارگر در رقم مقاوم و حساس افزایش یافت ولی میزان این افزایش در رقم مقاوم بیشتر بود. میزان تجمع پراکسید هیدروژن در رقم مقاوم در ساعت های نخستین به سرعت افزایش یافت و به بیشترین مقدار خود رسید درحالی که تجمع آن در رقم حساس در مراحل پسین آلودگی نیرومندتر و بیشتر بود. نتیجه ها نشان دادند که القاء پاسخ های اکسیدانی و آنتی اکسیدانی و هم چنین فعالیت ژن های موردبررسی بخشی از سازوکارهای دفاعی گوجه فرنگی در برابرA. solani است.

در جریان بازدید از شالیزارهای برنج استان های فارس و خوزستان در مرحله ی سفت شدن دانه، 42 نمونه بذر گرد آوری شد. برای جداسازیFusariumاز نمونه ها، بذرها روی محیط غذایی اختصاصی فوزاریوم (Pepton-PCNB-Agar, PPA) به دو روش ضدعفونی با محلول هیپوکلریت سدیم 1درصد و بدون ضدعفونی کشت و در انکوباتور (اتاقک رشد) با دمای 1± 25 درجه ی سلسیوس و نور متناوب (روشنایی و تاریکی) نگهداری شدند. 26 جدایه بر اساس ویژگی های ریخت شناختی روی محیط های کشت PDA، CLAو SNAو استفاده از منابع معتبر شناسایی شد. همچنین ارزیابی فیلوژنیک (تبارزایی) 18 و 6 جدایه ی منتخب بر اساس توالی ناحیه ی ژنی TEF1-α و توالی نوکلئوتیدی ناحیه ی ITSانجام گرفت. نتایج نشان داد، جدایه-های Fusariumمورد بررسی، متعلق به دو گونه ی مرکب FIESC(Fusarium incarnatum-equiseti species complex) و GFSC(Gibberellafujikuroi species complex)، به ترتیب با فراوانی50 و 46 درصد بودند. F. fujikuroiدر استان فارس و F. semitectumدر استان خوزستان بیشترین فراوانی را داشتند. در این تحقیق دو گونه ی F. fujikuroiو F. andiyaziمتعلق به گونه ی مرکب GFSCبر اساس توالی ژن TEF1-α ، در دو کلاد مجزا تفکیک شدند. توالی یابی ناحیه ی ژنی TEF1-α برای تفکیک و شناسایی اعضای گونه ی مرکب GFSCمفید است اما توالی ناحیه ی ITSنتوانست این گونه ها را شناسایی و از همدیگر تفکیک کند. تک جدایه ی F. merismoidesکه بر اساس ویژگی های ریخت شناختی شناسایی شد، توسط توالی ژن TEF1-α شناسایی نشد اما در درخت فیلوژنیک رسم شده بر اساس توالی ناحیه ی ITSاز جنس Fusariumتفکیک و به جنسFusicollaو گونه ی F. acetilereaمنتقل شد.

بیماری پاخوره با عامل Gaeumannomyces graminis var tritici (Ggt)مخرب ترین بیماری ریشه ی غلات در سراسر جهان است. این بیماری از نقاط مختلف ایران از جمله کرمانشاه گزارش شده است. در این پژوهش به منظور ارزیابی مقاومت ارقام گندم، 17 رقم رایج گندم در استان کرمانشاه با مخلوطی از چهار جدایه ی منتخب Ggt مایه زنی و مقاومت آن ها در شرایط مزرعه بررسی شد. کاشت ارقام طی سال زراعی 91-90 در پلات هایی به ابعاد 100×50 سانتی متر انجام شد. برای ارزیابی مقاومت و تحمل، صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، وزن هزار دانه، وزن تر ریشه، وزن تر اندام هوایی، وزن تر کل، وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک کل، درصد آلودگی ریشه، تعداد پنجه در بوته و تعداد دانه در خوشه بررسی شد. در این پژوهش، شاخص های مختلف تنش از جمله شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص عملکرد (YI) و میانگین هارمونیک (HAM) محاسبه شدند. بر اساس پارامتر RS که دربرگیرنده ی تمامی شاخص ها است، ارقام مرودشت، پارسی و افلاک به عنوان ارقام متحمل و ارقام سرداری، سیوند، شیراز و الوند به عنوان ارقام حساس شناخته شدند.