جنگل و فرآورده های چوب
سال:1398 | دوره:72 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

هدف از این تحقیق، بررسی تأثیر تراکم، موقعیت نهال ها در پهنه ی بین جزر و مدی، نوع گونه و اثرهای متقابل آنها بر خصوصیات رویشی و درصد زنده مانی نهال ها در پهنه ی جزر و مدی است. نهال های شش ماهه ی حرا و چندل در سال 1387 به خور حفاظت شده ی تاسبر استان هرمزگان انتقال (طرح کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی) داده شده و در تراکم های 1×1، 2×2 و 3×3 و فواصل 10، 20 و 30 متر از امتداد ناحیه ی جزر و مدی کشت شدند. سپس به مدت یک سال، هر دو ماه یک بار، خصوصیات رویشی و درصد زنده مانی نهال ها بررسی و با استفاده از آنالیز واریانس چندمتغیره در سطح احتمال 95 درصد آنالیز شد. نتایج نشان داد که قطر یقه، زنده مانی، ارتفاع و قطر تاج نهال ها در فاصله ی 20 متری از امتداد ناحیه ی جزر و مدی با مقادیر 97/4 میلی متر، 93/43 درصد، 51/15 و 78/4 سانتی متر بیشترین مقدار خود را داشت ( 05/0p<). همچنین قطر یقه، زنده مانی، ارتفاع، قطر تاج و ضریب قدکشیدگی نهال های حرا به ترتیب 3 میلی متر، 81/37 درصد، 01/11، 53/4 و 04/24 سانتی متر بیشتر از نهال های چندل بود (05/0p<). براساس نتایج به دست آمده توصیه می شود که برای افزایش احتمال موفقیت جنگلکاری در هرمزگان، گونه های حرا در پهنه ی بین جزر و مدی کشت شود.

در گذر زمان، عامل های محیط و انسان سبب تغییرات مثبت و منفی در کمیت و کیفیت پوشش گیاهی شده اند؛ این وضعیت در آینده نیز ادامه خواهد داشت. تغییرات زمانی در پوشش گیاهی ممکن است به صورت روندهای افزایشی (Greening) یا کاهشی (Browning) باشد. شناخت این تغییرات و تعیین روند آنها در گذشته و آینده می تواند راهگشای تصمیم سازی برای سیمای سرزمین باشد. بر این اساس، تغییرات زمانی بلندمدت وضعیت پوشش گیاهی در استان کردستان با استفاده از شاخص تفاوت پوشش گیاهی نرمال شده (NDVI) در دوره ی زمانی 2000 تا 2017 بررسی شد. در پژوهش پیش رو، سری زمانی NDVI 16روزه ی سنجنده ی MODIS شامل 414 تصویر با اندازه ی پیکسل 250 متر استفاده شد. ابتدا سیستم مختصات تصاویر از Sinusoidal به جغرافیایی تبدیل و یک سری زمانی از 414 تصویر تهیه شد. پس از حذف تغییرات فصلی، تحلیل روند بلندمدت به روش های پارامتری رگرسیون حداقل مربعات معمولی و ناپارامتری های تیل-سن و من-کندال به صورت پیکسل به پیکسل انجام گرفت. نتایج تجزیه وتحلیل روند به روش های رگرسیون حداقل مربعات معمولی و تیل-سن کاملاً مشابه و بیانگر افزایش ناچیز NDVI و وقوع Greening بسیار ضعیف در طی دوره ی پژوهش بود. براساس تحلیل روند من-کندال، حدود 97 درصد منطقه روند افزایشی و 46/2 درصد روند کاهشی داشت. البته براساس نتایج آزمون معنی داری من-کندال، تنها در 12 درصد مساحت استان روند کاهشی یا افزایشی معنی دار در سطح 1 درصد و در دیگر بخش های استان روند افزایشی بسیار اندک و قابل چشم پوشی با شیب رگرسیون بسیار کم (غیرمعنی دار) وجود داشت.

زربین درختی زینتی، مناسب برای بادشکن و حفاظت خاک و منبعی برای تولید چوب است که بخش وسیعی از تولید نهالستان های کشور را شامل می شود. با توجه به چشم انداز محدودیت منابع آب، هدف این تحقیق، بررسی اثر ریزوباکتر سودوموناس فلورسنس بر رشد و زنده مانی نهال های سرو زربین در شرایط کم آبی بوده است. آزمایش با چهار دور آبیاری (3، 6، 9 و 12 روزه) و دو سطح ریزوباکتر (تلقیح و عدم تلقیح) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. برای تعیین مقدار آب آبیاری، ظرفیت زراعی خاک مشخص و کسری آب تا سطح رطوبت مورد نظر پس از توزین گلدان ها در اختیار گیاه قرار داده شد. نهال ها در شدیدترین دوره ی کم آبی (آبیاری 12 روزه) دارای زنده مانی بیش از 95 درصد بودند. با افزایش خشکی از دوره ی 3 تا 12 روزه، رویش های طولی و قطری به ترتیب 6/52 و 6/49 درصد کاهش یافتند، اما تلقیح ریزوباکتر به ترتیب سبب افزایش 7/14 و 3/14 درصدی آنها شد. صرف نظر از تنش کم آبی، نهال های تلقیح شده، 2/23 درصد زی توده ی ریشه ی بیشتری نسبت به نهال های تلقیح نشده داشتند. زی توده ی اندام هوایی، زی توده ی کل و شاخص کیفیت نهال در کم آبی 9 و 12 روزه و حجم ریشه در کم آبی 12 روزه کاهش یافت، اما تلقیح به ترتیب، سبب افزایش 9/13، 8/16 و 1/20 و 3/25 درصدی این صفات شد. کم آبی موجب کاهش صفات رویشی نهال شد، اما تلقیح باکتری سودوموناس فلورسنس حتی در تنش های کم آبی شدید می تواند به عنوان کود بیولوژیک سبب بهبود رشد و کیفیت صفات ریختی نهال شود. برای تولید نهال مطلوب زربین، در برخی نهالستان های کشور که با محدودیت آب مواجه اند استفاده از این باکتری را می توان راهکاری مفید تلقی کرد.

در فاز تحولی کهن رست توده های راش، درختان زیستگاهی خردزیستگاه های متنوعی را برای جانداران در اکوسیستم های جنگلی فراهم می آورند. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کمی و کیفی درختان زیستگاهی در فاز تحولی جنگل های خالص راش در شفارود استان گیلان انجام گرفت. برای این منظور سه قطعه نمونه ی یک هکتاری انتخاب و در هر قطعه، مشخصه های کمّی درختان زیستگاهی و خشک دارهای با حداقل قطر 5/7 سانتی متر شامل فراوانی، قطر برابرسینه (سانتی متر)، ارتفاع (متر) و درجه ی پوسیدگی ثبت شد. نتایج نشان داد که از اشکال قابل انتظار خردزیستگاه ها، درختان زیستگاهیِ دارای شکاف تنه ای با 7/31 درصد، بیشترین فراوانی را داشتند و درختان دارای حفره، رویش غده ای (سرطانی) و رشد چنگالی یا شاخگی به ترتیب 3/29، 4/24 و 7/14 درصد فراوانی را به خود اختصاص دادند. در بین گونه های درختی، گونه ی راش میزبان بیشترین تعداد خردزیستگاه بود. میانگین حجم خشک دار در این فاز تحولی 1/37 متر مکعب و میانگین شاخص های تنوع شانون و سیمپسون برای خردزیستگاه ها به ترتیب 9/1 و 7/2 به دست آمد. شاخص های یکنواختی مارگالف و پیلو نیز به ترتیب 8/0 و 9/0 برآورد شد. براساس نتایج، راش های بسیار قطور (قطر بیش از 70 سانتی متر) بیشترین تعداد و تنوع خرد زیستگاه ها را نشان می دهند. حضور درختان زیستگاهی با حجم و تنوع زیاد از ویژگی های اصلی این فاز است که باید به منظور حفظ خردزیستگاه ها در شکل های مختلف در تدوین و اجرای برنامه های حفاظتی و شیوه های جنگل شناسی مدنظر قرار گیرد.

تحقیق حاضر در شرق استان گیلان و در اراضی صنوبرکاری ایستگاه تحقیقات صنوبر صفرابسته ی آستانه ی اشرفیه اجرا شد. از میان کلن های موجود، چهار کلن برتر صنوبر با نام های Populus euramericana 45. 51 و Populus euramericana Triplo و Populus deltoides 69. 55، Populus deltoides 77. 51و گونه ی بومی سفیدپلت Populus caspicaبه عنوان شاهد انتخاب شدند. طرح آزمایشی مورد نظر، طرح بلوک کامل تصادفی بود و در سه تکرار اجرا شد. در هر تکرار 25 اصله از هر گونه و کلن صنوبر کاشته شد. دو نمونه خاک بعد از کنار زدن لاشبرگ ها، از عمق 20-0 سانتی متری تهیه شد. نتایج نشان داد که مقادیر تنفس میکروبی پایه، کربن زیست توده ی میکروبی و نیتروژن زیست توده ی میکروبی در کلن Populus deltoids 77. 51 بیشتر از بقیه کلن هاست. با توجه به نتایج می توان بیان کرد که به دلیل اهمیت و ارزش اقتصادی صنوبرکاری ها و تأثیرات متقابل آنها و خاک، در انتخاب بهترین کلن ها باید هم رشد و منافع اقتصادی و هم تأثیرگذاری آنها بر محیط اطراف و به خصوص خاک را در نظر گرفت. براساس نتایج این تحقیق، در صنوبرکاری های شرق استان گیلان و به خصوص منطقه ی آستانه ی اشرفیه می توان کلن Populus deltoides 77. 51 را به عنوان یکی از ارقام بسیار مناسب و بهبوددهنده ی خصوصیات خاک برای صنوبرکاری معرفی کرد.

شرط اصلی هر گونه مدیریت و برنامه ریزی در جنگل، داشتن اطلاعات کمی و کیفی مناسب از ساختار آن است. به همین دلیل آماربرداری جنگل در برآورد وضعیت موجود و برنامه ریزی برای آینده بسیار مهم است. در این پژوهش به منظور مقایسه ی روش منظم تصادفی (تصادفی-سیستماتیک) و روش منظم تصادفی بر مبنای آماربرداری کامل در بخش گرازبن جنگل خیرود در شمال ایران، با استفاده از نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی الگوی مکانی درختان جنگلی شبیه سازی شد. سپس نقشه ی الگوی پراکنش درختان جنگلی در محیط 10. 3 Arc GIS تهیه شد. پس از آن، با استفاده از تابع بافر نمونه برداری بر اساس روش منظم تصادفی (تصادفی – سیستماتیک) انجام گرفت. در این پژوهش به منظور مقایسه ی روش منظم تصادفی با آماربرداری صددرصد آزمون تی تک نمونه ای به کار گرفته شد. برای مقایسه ی روش منظم تصادفی و روش منظم تصادفی کامل (روش پیشنهادشده) از آزمون تی جفتی استفاده شد. نتایج نشان داد که میان روش منظم تصادفی و روش آماربرداری کامل (صددرصد)، در برآورد میانگین قطری درختان توسکا، نمدار و راش اختلاف معنی داری وجود ندارد، اما میان این دو روش در برآورد میانگین قطری درختان بلوط و ممرز اختلاف معنی داری مشاهده شد. نتایج به دست آمده از آزمون تی تک نمونه نشان داد که تنها میان درختان توسکا و نمدار در سطح اطمینان 95 درصد اختلاف معنی داری وجود ندارد، درحالی که میان درختان راش، بلوط و ممرز اختلاف معنی داری وجود دارد. نتایج به دست آمده از آزمون تی جفتی نشان داد که بین روش منظم تصادفی (تصادفی-سیستماتیک) و روش منظم تصادفی کامل در سطح اطمینان 95 درصد اختلاف معنی داری وجود ندارد. با توجه به نبود اختلاف معنی دار میان دو روش، روش منظم تصادفی کامل برآوردی بی اریب تولید می کند.

روش های مختلفی برای بهبود ویژگی های فیزیکی و مکانیکی چوب وجود دارد که یکی از آنها اشباع چوب با انواع تک پار و سپس تبدیل آنها به بسپار در داخل چوب است که به تولید محصولی جدید به نام چوب بسپار منجر می شود. یکی از انواع تک پار که برای اشباع چوب استفاده می شود، رزین های آمینی از قبیل اوره فرمالدهید و ملامین فرمالدهید (MF) است. در این تحقیق از رزین MF برای اشباع چوب صنوبر به منظور بهبود واکشیدگی ابعاد و مقاومت های مکانیکی چوب استفاده شد. رزین استفاده شده در آزمایشگاه با نسبت مولی (F: M) 1: 5/1 ساخته شد که دارای فرمالدهید آزاد و گرانروی کمتری نسبت به رزین صنعتی بود. نمونه های چوبی با غلظت های مختلفی (7، 15، 27 و 35 درصد) از MF سنتزشده در آزمایشگاه و همچنین رزین صنعتی (27 درصد)، به روش سلول پر اشباع شدند. نتایج نشان داد که با زیاد شدن غلظت رزین، مقادیر درصد افزایش وزن (WPG) چوب به طور معنی داری افزایش می یابد. با افزایش مقادیر WPG واکشیدگی حجمی و همچنین مقادیر جذب آب نمونه ها حتی پس از غوطه وری بلندمدت در آب کاهش معنی داری داشت. مقاومت های مکانیکی شامل مدول گسیختگی، مدول الاستیسیته، سختی و فشار موازی الیاف با افزایش WPG نمونه ها نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت، درحالی که مقاومت به ضربه ی نمونه های تیمار شده نسبت به تیمار شاهد کمتر بود که به نظر می رسد به دلیل چقرمگی زیاد کریستال های ملامین تشکیل شده داخل چوب باشد. براساس یافته های این تحقیق رزین MF پتانسیل زیادی برای بهبود ویژگی های فیزیکی-مکانیکی چوب صنوبر دارد.

یکی از محصولات چوبی مهندسی پرکاربرد در ساخت وسازها، تیرهای چوبی چندلایه ی چسب شده (گلولام) است. گلولام از اتصال قطعه های لایه ای چوبی با طول و آرایش متفاوت ساخته می شود و امکان طراحی سازه های مرکب با ابعاد بزرگ را فراهم می کند. نگرانی اصلی در استفاده از تیرهای گلولام، درباره ی مقاومت، سختی و تغییر مکان آنهاست. در این مقاله به بررسی آزمایشگاهی نمونه های تیر زیر خمش چهارنقطه ای برای تعیین خواص مکانیکی آنها پرداخته شده است. تیرهای گلولام با طرح های متفاوت و به کمک میلگردهایی از زیر، بالا یا هر دو تقویت شد. نتایج آزمایش ها نشان می دهد که تقویت، نیروی نهایی را در تیرهای گلولام با لایه های یکسره 22 تا 49 درصد افزایش می دهد. همچنین، در پی تقویت در نمونه های شاهد این گونه تیرها در مقایسه با تیرهای تقویت نشده، نیروی نهایی به 11 تا 85 درصد افزایش یافت. جذب انرژی در نمونه های تقویت شده در کشش و فشار نسبت به نمونه های تقویت شده تنها در کشش و نمونه ی شاهد بیشتر بود. ضریب گسیختگی تیرهای تقویت شده ارتباط مستقیمی با نوع تقویت دارد. تیرهای تقویت شده ی شاهد نسبت به تیرهای تقویت شده با لایه ی یکسره، دارای درصد افت کمتر ضریب کشسانی بودند. همچنین با تقویت ناحیه ی کشش و فشار شکست ترد کاهش چشمگیری یافت که در طراحی سازه های مقاوم به زلزله از اهمیت ویژه ای برخوردار است.