محیط شناسی
سال:1398 | دوره:45 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

این پژوهش، ابتدا برخی از خصوصیات پسماند پشم سنگ مانند pH، EC، pHZPC، ترکیب شیمیایی با استفاده از آنالیز های XRD و XRF و همین طور ساختار و ریخت شناسی جاذب ها با استفاده از میکروسکوپ الکترونی رویشی(SEM) تعیین شد. آزمایشات جذب به صورت ناپیوسته با استفاده از محلول های آزمایشگاهی حاوی فلز سنگین کادمیوم انجام گرفت و شرایط بهینه جذب در اثر فاکتورهای مختلف pH(3، 5، 7 و 9)، غلظت اولیه یون های فلزی(1، 5، 10، 20، 50 و 100 میلی-گرم در لیتر)، زمان تماس(5، 15، 30، 60، 90 و 120 دقیقه) و مقدار جاذب(1، 2، 5، 10 و 20 گرم در لیتر) بر میزان جذب در سطوح مختلف مورد بررسی قرار گرفت. بیشترین میزان جذب با اختلاف معنی داری نسبت به سایر pHها، در 9=pH بود(میزان 50/83 درصد، 05/0˂ P) و کمترین مقدار آن بدون اختلاف معنی داری با سایر pHها، در 3=pH دیده شد(میزان 50/60 درصد، 05/0˂ P). میزان جذب در غلظت 5 میلی گرم در لیتر با اختلاف معنی داری بیشتر از سایر غلظت ها بود(میزان 00/75 درصد، 05/0˂ P) و کمترین میزان جذب با اختلاف معنی داری نسبت به سایر غلظت ها در غلظت 100 میلی گرم در لیتر مشاهده شد(میزان 00/13 درصد، 05/0˂ P). کمترین میزان جذب کادمیوم با اختلاف معنی داری نسبت به سایر زمان های تماس در زمان 5 دقیقه مشاهده شد

کاربرد پساب شهری در مصارف کشاورزی یکی از گزینه های حل بحران آب است. این در حالیست که عدم قطعیت، ارزیابی کیفیت پساب را به امری چالش برانگیز تبدیل نموده است. سیستم استنتاج فازی یکی از راه های مواجهه با عدم قطعیت در ارزیابی کیفی پساب سیستم های پیچیده است. هدف از مطالعه حاضر، ارزیابی سریع و مطمئن کیفیت پساب تصفیه خانه شهری صاحبقرانیه بر پایه سیستم استنتاج فازی به منظور استفاده مجدد در مصارف کشاورزی است. در ابتدا، با استفاده از روش دلفی 8 پارامتر کیفی پساب شامل کلی فرم مدفوعی، نماتد، pH، TDS، TSS، COD، BOD5 و نیترات انتخاب شدند. داده های کیفی 60 نمونه پساب تصفیه خانه شهری صابحقرانیه که به صورت ماهانه از سال های 1391 تا 1396 نمونه برداری شده اند؛ براساس سیستم استنتاج فازی ممدانی مورد ارزیابی قرارگرفتند. نتایج سیستم فازی نشان داد که تعداد نمونه هایی که به ترتیب در رده عالی، خوب و بد قرار گرفته اند برابر 39، 20 و 1 هستند. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که استفاده از سیستم استنتاج فازی ممدانی در ارزیابی کیفیت پساب شهری مفید بوده و می توان آن را به عنوان ابزار اولویت بندی در مدیریت پساب به کار گرفت.

به دلیل محدویت زمان و بودجه قابل دسترس مطالعه گونه ای در مقیاس وسیع، دشوار است. لذا در این زمینه از روشهای مدلسازی استفاده میشود. مدلسازی پراکنش گونه های گیاهی با هدف شناسایی مناطق مستعد جهت اولویت بندی حفاظتی حائز اهمیت است. این مطالعه با هدف مدلسازی پراکنش گونه زالزالک با استفاده از مکسنت در استان چهارمحال و بختیاری صورت گرفت. بدین منظور نقاط حضور گونه از 37 سایت در سراسر استان با استفاده از نمونه برداری تصادفی طبقه بندی شده جمع آوری و مختصات جغرافیایی آنها وارد مکسنت شد. نقشه عوامل محیطی شامل 3 متغیر توپوگرافی، 7 متغیر اقلیمی و خاک و کاربری اراضی تهیه شدند. ارتباط بین داده های حضور با نقشه های 12 متغیر محیطی با استفاده از نرم افزارMaxent به صورت مدل ریاضی تعریف شد. سپس نقشه های پیش بینی پراکنش گونه تهیه شدند. نتایج حاصل از ارزیابی مدل نشان داد که مدل با ROC برابر با 95 % توان پیش بینی عالی را دارد. آزمون جک نایف نیز نشان داد که بیشینه دمای سالانه، ارتفاع، میانگین دمای سالانه و میانگین حداقل رطوبت نسبی به ترتیب بیشترین تاثیر را بر حضور این گونه در استان چهارمحال و بختیاری دارند.

باغستان سنتی شهر قزوین از نظر زیست محیطی، فضای سبز شهری، تولید محصولات باغی و میراث فرهنگی بیش از یک هزار ساله آن دارای اهمیت بسزایی هستند. با توجه به اهمیت تاریخی باغات سنتی، تأمین حقابه زیستی آن از مهم رین موارد در خصوص حفظ و نگهداری باغات محسوب می شود. در حالی که به دلیل واقع شدن باغات در حاشیه شهر و تغییرات آبدهی در رودخانه های تغذیه کننده باغات و انحراف جریان سیلاب به خارج از شهر در طی سالیان اخیر بحث تأمین نیاز آبی باغات سنتی از منابع جایگزین مطرح بوده است. در این تحقیق از قابلیت های سنجش از دور به منظور برآورد حقابه زیستی باغات سنتی شهر قزوین استفاده شده است. نتایج تحلیل تراکم پوشش گیاهی بر اساس شاخص پوشش گیاهی نشان داد تراکم پوشش گیاهی در مناطق مختلف باغات سنتی یکسان نبوده و اختلاف قابل توجهی بین مناطق مختلف باغستان وجود داشته است. برآورد تبخیر و تعرق روزانه با استفاده از الگوریتم SEBAL نشان داد بیشترین مقادیر تبخیر و تعرق در مناطق جنوبی باغستان، در بازه 8 تا 10 میلی متر در روز بوده و بر اساس نقشه توزیع مکانی تبخیر و تعرق روزانه حداکثر حقابه ماهانه به منظور حفظ وضعیت موجود باغات سنتی، 7/7 میلیون متر مکعب می باشد.

مصرف انواع سوخت های فسیلی باعث افزایش آلاینده هایی چون CO2 شده است. حدود یک سوم انرژی ملی توسط ساختمان های بخش خانگی مصرف می شوند. معماری سنتی ایران شیوه های منطقی جهت فراهم نمودن شرایط آسایش ارائه نموده است. از آنجایی که بازگشت به شیوه های ساختمانی گذشته میسر نیست و جوابگوی زندگی امروز نخواهد بود، تحقیق در زمینه طراحی همساز با اقلیم به شیوه غیرفعال ضروری می یاشد. بیشترین اتلاف انرژی از پوسته های خارجی ساختمان رخ می دهد. برای کاهش مصرف انرژی می توان از انرژی تابشی خورشید از طریق سطح نورگذر پوسته خارجی در فصل سرد بهره برد. در این پژوهش، ضرورت شناخت تاثیر گونه های مختلف ساختمان های مسکونی و تراکم نسبی آن ها در تهران بر میزان آلودگی هوا مورد توجه بوده و نسبت بازشو به دیوار آن ها مورد بررسی قرار می گیرد. این تحقیق بر اساس مطالعات کتابخانه ای و میدانی انجام شده و از نرم افزارهای انرژی و شبیه سازی استفاده شده است. در مطالعات انجام شده در تهران، 10 گونه مسکن به رسمیت شناخته شده است. در نمودارهای حاصل از شبیه سازی انرژی با WWRهای 10%، 25% و 40%، گونه 4، با RC=0. 90 کمترین میزان بار گرمایی و کمترین میزان انتشار CO2 و در نتیجه کمترین آلودگی ناشی از گرمایش زمستان را داراست.

هوا یکی از مهم ترین ارکان محیط زیست می باشد. گرد و غبار فصلی و ترافیک زیاد در منطقه جنوب غرب تهران موجب آلودگی هوا می گردد. در صورت تعلل در اعمال راهکارهای مربوط به کاهش آلودگی هوا ممکن است این آثار آلودگی وخیم تر گردد. یکی از مهم ترین این راهکارها لزوم آگاه سازی و مشارکت مردم در کاهش آلودگی هوا بوده است. جامعه هنگامی درک درستی از منافع هوای سالم خواهد داشت که بداند با آلودگی آن چه منافعی را از دست می دهد؛ و این منافع زمانی بهتر درک می شوند که مبالغ ریالی آنها مشخص شوند. بدین منظور جهت برآورد ارزش بهبود کیفیت هوای جنوب غرب تهران از روش آزمون انتخاب و مدل لاجیت متداخل استفاده شد. نتایج تمایل به پرداخت برای هریک از آثار آلودگی هوا نشان داد که متوسط تمایل به پرداخت برای سطوح بهبود مطلق و نسبی مرگ و میر به ترتیب 102406 و 85359 ریال، برای سطوح بهبود مطلق و نسبی دید افقی به ترتیب 72202 و 24162 ریال و برای بهبود مطلق هزینه های شستشو 35011 ریال بدست آمد. متوسط تمایل به پرداخت سالانه هر خانوار 319140 ریال و ارزش بهبود کیفیت هوای جنوب غرب تهران 118705 میلیارد ریال بدست آمد.

محیط شهری به عنوان بستر حضور افراد و شکل گیری کنش های اجتماعی از جایگاه ویژه ای در تامین نیازها و رضایتمندی افراد برخوردار است و لذا تحلیل کیفیت محیط می تواند زمینه را برای دستیابی به راهکارهای بهبود شرایط فراهم سازد. از همین رو، پژوهش حاضر با روش تحلیلی-تفسیری و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی به ارزیابی این موضوع پرداخته است. لذا در آغاز شاخص های سنجش کیفیت محیط شهری از منابع داخلی و خارجی استخراج و سپس به کمک پرسشنامه در نمونه مورد مطالعه – نواحی 12گانه شهر همدان-مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به هدف پژوهش، از مدل های تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل رگرسیون چندمتغیره خطی برای ارزیابی وضعیت کیفیت محیطی نواحی و شهر همدان بهره گرفته است. در این میان، از نرم افزار SPSS برای انجام تحلیل های آماری و از نرم افزار ArcGIS برای ترسیم نقشه های تحلیلی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد شش عامل «امنیت محیطی»، «پیاده مداری»، «خدمات شهری»، «محیط زیست»، «ساخت و ساز» و «حمل و نقل» بیشترین نقش را در تبیین کیفیت محیطی محلات شهری ایفا می کنند. همچنین در بررسی وضعیت شهر همدان، وجود اختلاف آشکار در سطح رضایتمندی ساکنین محلات مختلف از کیفیت محیطی مشاهده شد که دوقطبی شدن شهر را در پی داشته است.

برای پاک سازی آب های زیرزمینی آلوده و مصرف مجدد آن، اغلب باید وقت و هزینه زیادی صرف شود و یافتن منبع آبی جایگزین همیشه امکان پذیر نیست. محدوده مطالعاتی میاندوآب به عنوان مهم ترین دشت حوضه دریاچه ارومیه یکی از مناطق مهم کشاورزی کشور، در معرض خطر آلودگی به نیترات قرار گرفته است. لذا بررسی مناطق آسیب پذیر آبخوان این منطقه با روش مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است. در این تحقیق ابتدا از روش دراستیک معمولی، آسیب پذیری دشت میاندوآب برای بررسی مناطق در معرض آلودگی استفاده شد. سپس برای بهینه سازی روش دراستیک با استفاده از الگوریتم ژنتیک، تابع هدفی به الگوریتم ژنتیک تعریف شد و وزن های بهینه پارامترهای دراستیک با بیشینه کردن تابع هدف بدست آمد. داده های غلظت نیترات و شاخص همبستگی آن با آسیب پذیری برای بررسی صحت سنجی روش های ارائه شده به کار برده شد. شاخص همبستگی نشان داد که دراستیک بهینه شده با استفاده از الگوریتم ژنتیک، شاخص همبستگی بالاتری با نیترات داشته و نتیجه بهتری نسبت به دراستیک معمولی برای منطقه ارائه داده است. نقشه بهینه شده با استفاده از روش الگوریتم ژنتیک نشان می دهد که حدود 18، 11، 28، 26 و 17 درصد از دشت به ترتیب در مناطق با آسیب پذیری خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد واقع شده اند.

هدف از تحقیق حاضر بررسی گروه گونه ها و تنوع کارکردی گیاهان در طول گرادیان ارتفاعی به منظور اعمال مدیریت منطبق با شرایط اکولوژیک مرتع چشمه سرخو شهرستان راور است. برای این منظور، 12 نقطه ارتفاعی به فاصله 100 متر از هم در نظر گرفته شد و در هر نقطه، در راستای ترانسکتی عمود بر جهت شیب، 5 پلات نمونه برداری مستقر شد. در مجموع 60 پلات برداشت شد. 2 صفت کار کردی شامل ارتفاع گیاه، فرم رویشی به طور مستقیم در پلات ها اندازه گیری شد و 4 صفت دیگر شامل نوع تکثیر، طول عمر، فرم زندگی و نوع تثبیت نیتروژن از منابع گردآوری شد. سپس شاخص های تنوع کارکردی با کمک نرم افزار FDiversity تجزیه و تحلیل شدند و گروه گونه های کارکردی نیز استخراج شدند. برای بررسی روابط شاخص های کارکرد با عامل ارتفاع از سطح دریا از آزمون ANOVA و رگرسیون های غیرخطی استفاده شد. نتایج نشان داد که بین شاخص های یکنواختی کارکرد، غنای کارکردی و یکنواختی گونه ای با ارتفاع رابطه معنی داری وجود نداشت و پنج شاخص دیگر رابطه معنی داری با ارتفاع نشان دادند. شش گروه گونه کارکردی در منطقه شناسایی شدند. ارتفاع گیاهان بین گروه-های کارکردی دارای اختلاف معنی داری با یکدیگر بودند، اما فراوانی گیاهان اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند.

با ظهور مفاهیم نو در شهرسازی کلان هزاره جدید، همچون کیفیت زندگی، شهرسازی سبز و شهرهای پیاده مدار و به دنبال رقابت شهرهای مختلف جهان جهت ارتقای زیست پذیری شهری؛ یکی از مفاهیم مورد توجه در این میان، کیفیت بخشی به منظر شهر از طریق ساماندهی، هویت بخشی و سرزنده سازی منظر خیابان است. ضرورت این موضوع در شهرسازی ایرانی به دلیل ظهور مدرنیته در دهه های پیشین و به دنبال فقدان رویکرد جامع بهسازی منظر تاریخی خیابان بیش از پیش احساس می گردد. بر این اساس هدف این مقاله در گام نخست، تدوین شاخص های جامع منظر خیابان و ارائه چارچوبی استاندارد برای ارزیابی و سنجش منظر خیابان با استفاده از روش تحقیق «فرا تحلیل» می باشد. در رهیافت بعدی نیز به سنجش کیفیت منظر خیابان در کلانشهر تهران با تأکید بر رویکرد ذهنی شهروندان که مبتنی بر اندازه گیری و سنجش مقادیر شاخص های 60گانه منظر خیابان در محدوده های هدف مطالعه است، پرداخته می شود. بررسی شرایط اجتماعی، کالبدی و محیطی خیابان های سه گانه نشان می دهد که خیابان ناصرخسرو با امتیاز 2. 7 در بالاترین جایگاه، خیابان ولیعصر با امتیاز 2. 6 در جایگاه بعدی و در نهایت خیابان انقلاب با امتیاز 2. 2 در جایگاه آخر قرار دارد. با این وجود همچنان هیچ یک از خیابان ها حد متوسط رضایتمندی مردم را کسب نکرده اند.

پرداخت برای خدمات اکوسیستم (PES) از ابزارهای اقتصادی مدیریت منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست می باشد. هدف این برنامه از طریق ارائه مشوق های مستقیم به کشاورزان، جهت بهبود نتایج زیست محیطی اکوسیستم حاصل می شود. مشارکت در برنامه های PES داوطلبانه است، بطوریکه طراحی برنامه ی موثر نیاز به بررسی دقیق ترجیحات کشاورزان دارد. دشت قزوین از نظر تولید محصولات کشاورزی و درآمدزایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اما متاسفانه در سال ها اخیر با مشکلات جدی به ویژه در حوضه آبخیز مواجه گردیده، بطوری که توجه به مسئله حفاظت و پایداری منابع آب در این منطقه ضروری بنظر می رسد. این مطالعه به بررسی ترجیحات کشاورزان جهت طراحی برنامه PES در راستای بهبود حوضه آبخیز دشت قزوین می پردازد و با استفاده از روش آزمون انتخاب و مدل لاجیت شرطی ترجیحات کشاورزان را کمی می کند. براساس نتایج، کشاورزان مشارکت در برنامه PES فرضی را به وضعیت موجود ترجیح می دهند. روش های پرداخت نقدی سالانه ثابت به کشاورزان منفرد و پرداخت غیرنقدی (تجهیز زمین ها به روش های نوین آبیاری)، در ایجاد انگیزه مشارکت در کشاورزان معنی دار بوده و ضرایب مثبت آن ها با نظریه های اقتصاد همخوانی دارد. کشاورزان ترجیح بیشتری نسبت به تغییر الگوی کشت نسبت به اصلاح روش آبیاری دارند. همچنین، با افزایش سطح مشروطیت، احتمال مشارکت کشاورزان کاهش می یابد.

تالاب ها دارای خاک های اشباع از آب، شرایط بی هوازی و گیاهان و حیوانات آدابته شده با محیط های مرطوب هستند. در سال های اخیر، رشد بیش ازحد شهرنشینی موجب نزول وضعیت کیفی و کمی تالاب ها شده است. تنزل عملکرد تالاب منجر به تخریب زیستگاه ها، کاهش تنوع زیستی و خشکی اقلیم می گردد. هدف این پژوهش بررسی نقش مدیریت منابع آب در کنترل تغییرات کمی و کیفی منابع آب ناشی از تغییرات اقلیمی در حوضه ی آبریز تالاب زریوار می باشد. بررسی های انجام شده، نشان دهنده ی کاهش معنادار میزان بارندگی ها، کاهش رطوبت نسبی و افزایش دمای هوا در حوضه ی آبریز تالاب زریوار می باشد؛ بنابراین زریوار به سمت تغییر اقلیم پیش می رود. نتایج پژوهش نشان می دهد که میزان تأثیر مدیریت منابع آب در حفظ و احیای کیفیت منابع آب این حوضه در پی تغییرات اقلیمی، 401/0 و میزان تأثیر مدیریت منابع آب در حفظ و احیای کمیت منابع آب این حوضه در پی تغییرات اقلیمی، 413/0 است. در هر دو مورد، شدت رابطه، متوسط رو به پایین است که نشان دهنده ی عملکرد ضعیف مدیریت منابع آب می باشد و علی رغم وضعیت نامناسب منابع آب حوضه ی آبریز زریوار، مدیریت منابع آب در این حوضه نتوانسته است تأثیر چشم گیری بر حفظ و احیای کمیت و کیفیت منابع آب در پی تغییرات اقلیمی داشته باشد.