رستنیها
سال:1399 | دوره:21 | شماره:1 (پیاپی 59) |تعداد مقالات:10

گونه های تیره راش از عناصر اصلی جنگل های پهن برگ شمال ایران می باشند. اندازه بزرگ و ارزش تجاری چوب درختان آن باعث شده تا از نظر اقتصادی، استفاده از الوار این گیاهان مورد توجه قرار گیرد. علیرغم اهمیت اقتصادی، بررسی اجمالی در مورد مطالعه سیستماتیک تیره نشان داده که تفاسیر متفاوتی از محققان مختلف در مورد گونه های تیره راش به علت تنوع زیاد ریخت شناسی و وجود دورگه های احتمالی، وجود دارد. لذا هدف از این مطالعه، بررسی صفات خاص چوب گونه های تیره مذکور و تفسیر ارتباطات تاکسونومیکی و اکولوژیکی بین گونه های موجود در ایران است. به این منظور، تعداد 18 صفت کمی و کیفی از چوب آن ها بررسی گردید و تحلیل خوشه ای براساس فاصله اقلیدسی و رسته بندی مبتنی بر ساختار کواریانس صفات انجام شد. نتایج تحلیل رسته بندی با تحلیل خوشه ای منطبق بود. نتایج این تحقیق نشان داد صفات تشریحی چوب مانند شکل، اندازه عناصر آوندی، فیبر، تراکئید، دوایر سالیانه رشد، تخلخل و آرایش آوندی و گروه بندی آوندها، نوع حاشیه و دهانه آوندها و آرایش پیت های آوندی و شکل آن ها و همچنین تراکم چوب از گونه ای به گونه دیگر متفاوت بود. این یافته ها ضمن قابل استفاده بودن برای شناسایی گونه ها، نشان داد تفاوت و یا شباهت های بین گونه ها به محیط اکولوژیکی و شرایط رویشگاه آن ها بستگی دارد.

گونهAthelia rolfsii، یک قارچ بیماری زای خاک زی با پراکنش جهانی است که به عنوان عامل بیماری پوسیدگی سفید ریشه در بسیاری از گیاهان زراعی و باغی شناخته می شود. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی این قارچ، تعداد 90 جدایه، از سه استان گیلان، مازندران و گلستان جمع آوری و جداسازی شدند و سپس با استفاده از گروه های سازگار میسلیومی (MCG) و دو نشانگر مولکولی ISSR و SCoT مورد مطالعه قرار گرفتند. در این بررسی، نه گروه سازگار میسلیومی شناسایی شد. گروه سازگار میسلیومی MCG3 (با 36 عضو) دارای بیش ترین فراوانی از نظر تعداد جدایه و متنوع ترین گروه از لحاظ دامنه میزبانی (با آلودگی هشت گونه گیاهی میزبان) بود. همچنین، این گروه تنها گروهی بود که از نمونه های هر سه استان جداسازی شده است. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه ای آغازگرهایISSR، جدایه ها را در سطح تشابه 57% به چهار گروه تقسیم کرد. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه ای آغازگرهایSCoT، جدایه ها را در سطح تشابه 59% در سه گروه قرار داد. نتایج حاصل از تجزیه به مختصات اصلی نیز این گروه بندی ها را تایید کرد. براساس نتایج هر دو نشانگر، جدایه های استان گلستان (به جز دو جدایه) از جدایه های گیلان و مازندران تفکیک شدند. قرار گرفتن این دو جدایه در یک کلاستر جداگانه در کنار جدایه های گیلان و مازندران، با نتایج حاصل از گروه بندی MCG مطابقت داشت. نتایج این بررسی نشان داد که این دو نوع نشانگر، توانایی تفکیک جدایه ها را براساس مناطق جغرافیایی دارا می باشند.

تحقیق حاضر با هدف جداسازی و شناسایی گونه های قارچی موجود در ریزوسفر درختان بلوط در جنگل های زاگرس استان ایلام انجام شد. برای این منظور، نمونه برداری از خاک ریزوسفر درختان بلوط در مناطق مختلف جنگل های زاگرس در استان ایلام طی سال های 94-1393 صورت پذیرفت. رقت های مختلفی از سوسپانسیون خاک تهیه و روی محیط کشت های عصاره مالت-آگار (MEA)، سیب زمینی-دکستروز-آگار (PDA) و عصاره آب-آگار (WA 2%) پخش گردید. خالص سازی جدایه ها با استفاده از روش نوک ریسه روی محیط کشت غذایی PDA انجام شد. ابتدا جدایه ها با استفاده از ویژگی های ریخت شناختی شناسایی شدند. سپس، به منظور تایید شناسایی ریخت شناختی و تعیین جایگاه تاکسونومیکی جدایه ها، شناسایی مولکولی و آنالیزهای فیلوژنتیکی با استفاده از ترادف های نوکلئوتیدی ناحیه ITS-rDNA صورت پذیرفت. در نهایت، براساس مطالعات ریخت شناختی و مولکولی، سه گونه شامل Mortierella alpina، Penicillago nodositataو Trichocladium jilongensis شناسایی شدند که در تحقیق حاضر به عنوان آرایه های جدید برای فلور قارچی ایران توصیف می شوند.

بارهنگ کبیر (Plantago major) و بارهنگ سرنیزه ای (P. lanceolata) گونه های فراوان جنس بارهنگ در شمال ایران بوده که به عنوان گونه های دارویی با ارزش شناخته می شوند. در این پژوهش، جمعیت های این دو گونه از مناطق شمالی کشور شامل ساری، زیارت، ماسوله و شوراب جمع آوری و تعدادی از صفات کمّی و کیفی دانه های گرده آن ها با استفاده از تصاویر تهیه شده از میکروسکوپ الکترونی نگاره بررسی و مقایسه شدند. ریخت شناسی دانه گرده نشان داد که اگرچه هر دو گونه دارای دانه های گرده منفرد با اندازه کوچک و اغلب کروی کشیده، منافذ پراکنده در سطح دانه گرده و تزیینات سطحی برآمده و دانه دانه دار بودند؛ اما ساختار منفذ آن ها متفاوت بوده به طوری که P. lanceolata دارای دانه های گرده بزرگ تر و منافذ بیش تری بود. منافذ دانه های گرده P. lanceolata کوچک تر و دارای حلقه و درپوش کامل بودند، در حالی که منافذ دانه های گرده P. major بزرگ تر و فاقد حلقه بوده و درپوش کامل در همه موارد وجود نداشت. به نظر می رسد که ساختار منفذ می تواند صفتی کلیدی در مطالعات گرده شناسی این گونه ها و جنس بارهنگ باشد. نتایج تحقیق حاضر پیشنهاد می کند که داده های گرده شناسی می تواند به شناسایی این گونه ها و به رده بندی و تاکسونومی جنس بارهنگ کمک نماید.

در راستای شناسایی قارچ های بیمارگر حشرات (انتوموپاتوژن ها)، از خاک های زراعی و غیرزراعی استان کرمانشاه نمونه برداری صورت گرفت. در مجموع، 41 نمونه خاک از عمق 15-5 سانتی متری خاک از 14 شهرستان استان کرمانشاه جمع آوری گردید. در نهایت، 114 جدایه قارچی از خاک های مختلف جداسازی شد که بیش ترین جدایه ها به ترتیب از خاک های جنگل، مزرعه، مرتع و باغ به دست آمد. با استفاده از ابزار جستجوی BLAST، توالی های آی. تی. اس. دی. ان. ای. ریبوزومی به دست آمده با سایر آرایه های معتبر مستخرج از بانک ژن مقایسه گردید. در نهایت، گونه های Aspergillus nomius*، Fusarium oxysporum، F. equiseti، Fusarium sp.، Penicillium solitum، P. sizovae* Penicillium sp.، Alternaria chlamydosporigena، Meyerozyma guilliermondii، Paramyrothecium roridum، Chaetomium elatum، Beauveria bassiana، B. pseudobassiana* وB. tenella* شناسایی شدند. گونه های ستاره دار نخستین بار برای فلور قارچی ایران گزارش می شوند.

اعضای متعلق به جنس Penicillium دارای پراکنش وسیعی در سراسر جهان بوده و در حال حاضر دارای 359 گونه قابل قبول در 25 گروه بوده که تاثیر اقتصادی قابل توجهی دارند. از مهم ترین مواد غذایی که پردازه فعالیت گونه های این جنس هستند می توان از نان، به عنوان عامل فساد میکروبی و مرکبات، به عنوان عامل پوسیدگی پس از برداشت، نام برد. در این مطالعه، نمونه هایی از میوه های مرکبات آلوده (پرتقال، نارنگی، نارنج، لیموشیرین، لیموخارگی، لیموترش شیرازی، ترنج، گریپ فروت، بکرایی و پورنج) و همچنین انواع نان گندم آلوده گردآوری شد. شناسایی گونه ها براساس ویژگی ریخت شناختی شامل خصوصیات میکروسکوپی (شکل، تزیینات، طول و عرض کنیدیوم، طول فیالیدها و متولا، تزیینات و عرض کنیدیوفور و نحوه انشعاب کنیدیوفورها) و خصوصیات ماکروسکوپی (شامل رشد شعاعی پرگنه، رنگ سطح و پشت پرگنه، ترشحات پرگنه، بافت پرگنه و میزان هاگ زایی) انجام شد. در نهایت، 10 گونه براساس خصوصیات ریخت شناختی شناسایی شد. این آرایه ها شامل چهار گونه Penicillium italicum، P. ulaiense، P. digitatum وP. discolor از میوه های مرکبات و شش گونه P. chrysogenum، P. atramentosum، P. polonicum، P. roqueforti، P. citrinumوP. oxalicum از نان های آلوده بود. از این میان، گونه های P. ulaiense، P. discolorوP. atramentosumبرای نخستینبار از ایران گزارش می شوند و این نخستین گزارش از جداسازی و بیماری زایی P. discolorاز میوه مرکبات در دنیا است.

به منظور شناسایی قارچ های متحمل به گرما و گرمادوست، طی سال های 98-1396، نمونه برداری از خاک، کمپوست ضایعات شهری و کمپوست قارچ خوراکی در شهرستان های استان کرمانشاه (ماهیدشت، هرسین، کرند، اسلام آباد، قصر شیرین، سرپل ذهاب، جوانرود و گیلانغرب) انجام شد. جداسازی این قارچ ها از خاک و کمپوست به روش سری رقت روی محیط کشت عصاره سیب زمینی-دکستروز-آگار در دمای 45 و 50 درجه سلسیوس انجام شد. در مجموع، 24 جدایه قارچ متحمل به گرما و گرمادوست به دست آمد. شناسایی اولیه جدایه ها براساس ویژگی های رشدی و ریخت شناسی و با استفاده از کلیدهای تاکسونومیکی معتبر صورت گرفت. برای شناسایی مولکولی، دی. ان. ای.، جدایه ها با استفاده از کیت خالص سازی دی. ان. ای. ژنومی استخراج و ناحیه ITS rDNA (ITS1-5. 8S-ITS2) با استفاده از آغازگرهای عمومی ITS1و ITS4تکثیر شد. قطعات 700– 500 جفت بازی به دست آمده از واکنش زنجیره ای پلیمراز، خالص سازی، توالی یابی و ویرایش شده و در بانک ژن ثبت شدند. با استفاده از ابزار جستجوی BLAST، توالی های ITS rDNA به دست آمده در این بررسی با سایر آرایه های معتبر مستخرج از بانک ژن مقایسه شد. در نهایت نه گونه شامل: Aspergilus fumigatus، A. nidulans، A. niger، A. terrus، Melanocarpus albomyces*، Malbranchea cinnamomea*، Thermomyces dupontii*، Th. lanuginosus* و Thielavia arenaria*شناسایی شد که گونه های ستاره دار برای فلور قارچی ایران جدید می باشند. فراوانی قارچ های گرمادوست در کمپوست ضایعات شهری بیش تر از خاک بود و گونه های آسپرژیلوس فراوان ترین قارچ های شناسایی شده در این تحقیق بودند.

در راستای تاکسونومی گونه های جنس های Exserohilum و Pyrenophora، نمونه های برگی آلوده گیاهی طی سال های 94-1392 از استان های مختلف کشور (آذربایجان غربی و شرقی، مازندران، گیلان، اصفهان و خوزستان) جمع آوری گردید. تعداد 48 جدایه از جنس های Exserohilum (26 جدایه) و Pyrenophora (22 جدایه) از گونه های مختلف گیاهی جداسازی گردید. جدایه ها براساس ویژگی های ریخت شناختی و توالی یابی ناحیه rDNA ITS1-5. 8S-ITS2 و ژن GPDH (Glyceraldehyde-3-phosphatedehydrogenase) شناسایی شدند. براساس داده های ریخت شناختی و مولکولی، چهار گونه از جنس Exserohilum شامل E. monoceras (سه جدایه)، E. oryzicola (پنج جدایه)، E. rostratum (12 جدایه)، E. turcicum (شش جدایه) و سه گونه از جنس Pyrenophora شامل P. graminea (19 جدایه)، P. dictyoides (یک جدایه) و P. lolii (دو جدایه) شناسایی شدند. گزارش گونه E. oryzicola برای مایکوبویتای ایران جدید می باشد. شرح کامل به همراه تصاویر برای گونه جدید و همچنین میزبان های جدید برای دو گونه E. rostratumوP. loliiمعرفی می گردد.

در تحقیق حاضر، برخی نکات آرایه شناختی و ریخت شناختی درباره جنس تاج خروس (تیره تاج خروسیان) در ایران ارایه شده است. به این منظور، بیش از 400 نمونه و منابع بسیاری در این زمینه بررسی و 17 آرایه مورد شناسایی قرار گرفت. اطلاعاتی درباره نام گذاری (نام های صحیح، مترادف های اصلی و تیپ ها)، صفات ریخت شناسی اصلی و کلید شناسایی گونه ها و همچنین آرایه های فروگونه ای تهیه گردید. به علاوه، تصاویری از گل آذین، میوه و گلپوش های تمام آرایه های موجود در ایران ارایه شد و انتشار این جنس در ایران نیز به طور مختصر مورد بحث قرار گرفت. در این بررسی، تلاش گردیده تا با ارایه تصاویر واضح از گل آذین و میوه های آرایه های جنس تاج خروس در ایران، ابهاماتی که تا کنون در شرح این آرایه ها وجود داشته برطرف و با ارایه کلید شناسایی براساس این صفات، تشخیص این آرایه ها آسان تر گردد.

به منظور شناسایی قارچ های همراه با علایم لکه برگی، طی فصول بهار و تابستان 1397، از مزارع، باغ ها و رویشگاه های طبیعیِ مناطق مختلف استان چهارمحال و بختیاری بازدید به عمل آمد و از گیاهان خود رو و دارای علایم لکه برگی نمونه برداری انجام گرفت. پس از جداسازی و خالص سازی، شناسایی ریخت شناختی و مولکولی آرایه ها با استفاده از توالی یابی نوکلئوتیدی یک یا چند ناحیه ژنومی (بسته به جنس مورد مطالعه) انجام گرفت. براساس تلفیق داده های حاصل، در نهایت، 11 گونه قارچی متعلق به نه جنس مختلف شامل Calophoma complanata، Colletotrichum lini، Didymella pisi، Fusarium acuminatum، F. equiseti، Gnomoniopsis idaeicola، Nothophoma gossypiicola، Petriella sordida، Pyrenophora seminiperda، Sporormiella intermedia و S. similis از میزبان های گیاهی جدید شناسایی و معرفی می شوند. در تحقیق حاضر، از میان آرایه های شناسایی شده، چهار گونه C. complanata از Falcaria vulgaris، N. gossypiicola ازEuphorbia helioscopia، S. intermedia ازMentha pulegium و S. similis از Euphorbia helioscopia برای بیوتای قارچی ایران جدید هستند.