مطالعات تاریخ انتظامی
سال:1399 | دوره:7 | شماره:24 |تعداد مقالات:6

تیمور در طول سی سال حکومت خود به لشکرکشی های متعددی پرداخت و در اغلب جنگ ها بر دشمنان پیروز شد. او بر توقتمش خان فرمانروای اردوی زرین، حاکمان مغولستان، سلطان بایزید اول عثمانی، ممالیک مصر و غیره غلبه کرد. وی با به کارگیری جنگ روانی و تاکتیک های مختلف رزمی نظیر غافلگیری، به دست آوری اطلاعات نظامی از موقعیت دشمن از طریق خبرگیران، به راه انداختن سپاهی عظیم با تجهیزات کامل، جابه جایی سریع لشکر، استتار نفرات سپاه، نقب زدن، کندن خندق، اعطای بخشش های فراوان به لشکریان، تقدیر از شجاعان در میادین جنگ و برپایی جشن های مکرر جهت تقویت روحیه سربازان موفق به کسب این پیروزی ها شد. بررسی چگونگی دست یابی تیمور به پیروزی های مکرر در میادین جنگ در طی لشکرکشی های متعدد مسیله این پژوهش است. تلاش شده به شیوه تحلیلی و توصیفی و با اتکا به منابع تاریخی به این سوال پاسخ داده شود چه عواملی موجب دستیابی تیمور به پیروزی های مکرر در میادین جنگ می شد؟ در نتیجه گیری نشان داده شده که بهره گیری از شیوه های مختلف نظامی، اطلاعاتی، تدارکاتی و روانی در پیروزی های تیمور موثر بوده است.

جلوس محمدعلی شاه قاجار بر سریر سلطنت موجب افزایش تقابل بین مشروطه خواهان و مستبدین شد. در این مجادله، وزنه مستبدین دولتی از نظر نیروی انسانی و تجهیزات نظامی بر قوای آزادی خواه مردمی سنگینی می کرد. بدین جهت مشروطه خواهان در برهه های مختلف مبارزات خویش، شیوه ترور را برگزیدند و در این راه حیدر خان عمواوغلی به علت هوش سرشار و توان فنی به کمک ایشان شتافت. وی ضمن ساخت بمب، برنامه عملیات اغلب این ترورها را طراحی و اجرا کرد. این پژوهش بر آن است تا به شیوه توصیفی-تحلیلی با تکیه بر منابع کتابخانه ای و اسنادی، ضمن ترسیم اوضاع سیاسی-نظامی آذربایجان در دوره استبداد صغیر و جایگاه شجاع نظام مرندی در جنگ های داخلی آذربایجان درصدد پاسخ به این سوال برآید که ترور شجاع نظام مرندی چه تاثیری بر تحولات انقلاب مشروطه ایران در آذربایجان داشت؟ نتایج این پژوهش نشان می دهد که ترور موفقیت آمیز شکرالله خان شجاع نظام مرندی-از مهره های اصلی قوای استبداد در آذربایجان-موجب شکستن حصر تبریز گشت و در پی آن راه مهم و استراتژیک تبریز-جلفا بار دیگر گشوده شد. همچنین این ترور زمینه، اهتزاز پرچم مشروطه، در شهرهای شمالی و غربی آذربایجان را میسر ساخت.

موضوع امنیت در شهر ها و مرز های دوره ساسانی بسیار پیچیده است بدیهی است که تامین امنیت در هر کشوری با توان داخلی بنیادی ترین اصل استقلال آن محسوب می شود. ساسانیان نیز از این امر مستثنا نبوده و جهت برقرای امنیت بر توان نیروی داخلی تکیه داشته اند. ارتش، در دوره ساسانیان با روی کار آمدن اردشیر بابکان (226-241م) نظم و قدرت بیشتری گرفت و هدف اردشیر از احیای قدرت نظامی حفظ آرامش و امنیت تمامی شهر های کشور بود. هدف از این پژوهش بررسی عوامل دفاعی ساسانیان در ابعاد مختلف ازجمله پدافند عامل و غیرعامل در شهر اردشیرخوره است. نگارندگان در این پژوهش به بررسی تدابیر امنیتی و دفاع از شهر اردشیرخوره دوره ساسانی پرداخته و با بررسی های صورت گرفته مشخص می شود اردشیر علاوه بر ایجاد ارتش منظم جهت دفاع عامل؛ برای امنیت شهر اردشیرخوره نیز تدابیری خاص اندیشیده بوده که قبل از ساسانیان کمتر بدین امور توجه می شده است. احداث قلعه، حفر خندق و ایجاد حصار در اطراف شهر از جمله اقدامات ساسانیان برای دفاع غیر عامل از شهر بوده است. اردشیرخوره اولین شهر امپراتوری ساسانیست که امنیت شهر در اولویت طراح قرار گرفته و بانی شهر از پدافند های ایجادی برای حفظ امنیت شهر بهره برده است. پژوهش حاضر بنیادین و روش به کار رفته، توصیفی-تحلیلی است. اطلاعات پژوهش به شیوه کتابخانه ای و مشاهدات میدانی گرد آوری شده است. جنبه نوآوری تحقیق، شناسایی تدابیر امنیتی شهر اردشیرخوره ساسانیان می باشد که کمتر به آن توجه شده است.

آفات کشاورزی به گیاهان یا جاندارانی گفته می شود که با ازدیاد آن ها در مزرعه و استفاده مستقیم یا غیرمستقیم از محصول، باعث کاهش کمی یا کیفی محصول شده و رابطه مستقیمی با مقوله امنیت اقتصادی-اجتماعی در طول تاریخ حیات جامعه ایران به ویژه در عصر ناصری داشته است. این مقاله بر اساس روش تاریخی از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و به بررسی موضوع زندگی عامه مردم و ارتباط آن با بلایای کشاورزی پرداخته است. هدف این پژوهش پیامدهای امنیتی و اجتماعی بلایای کشاورزی در جامعه ایران عهد ناصری با اتکا به اسناد و منابع عصر قاجاریه است. یافته های پژوهش نشان می دهد بیماری ها و آفات کشاورزی از قبیل: ملخ زدگی، سن گندم و کرم ابریشم با مولفه های ناامنی چون: تداوم قحطی ها، بسیاری از نابسامانی ها، قاچاق و گرانی مواد غذایی، رشد انواع فقر اجتماعی و فرهنگی و معیشتی، کمبود نان، شیوع بیماری های وبا و طاعون، افزایش واردات کالا از اروپا، گسترش اختلافات ارضی و آبی میان روستاییان، مهاجرت روستاییان و ترک محل زندگی رابطه مستقیم و تاثیرگذاری داشته است.

اعمال قدرت و استفاده ی نظامی-امنیتی از دریای خزر، به ویژه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، چالشی جدی برای امنیت کشورهای پیرامون آن و از جمله جمهوری اسلامی ایران بوده است. نظر به اهمیت تاریخچه ی انتظامی-امنیتی دریای خزر در فهم جایگاه کنونی آن از نظر ژیوپولتیکی و ژیواستراتژیکی، پژوهش فرارو در صدد آن است که به روش توصیفی-تحلیلی و با به کارگیری منابع کتابخانه ای، به سیر تحولات امنیتی-نظامی حاکم بر دریای خزر از دوران صفویه تا انعقاد کنوانسیون 2018 آکتایو می پردازد و به بررسی مهم ترین وجوه امنیتی-نظامی کنوانسیون مربوطه دست می یازد. در این راستا، تاریخ یاد شده به دو بخش اصلی تقسیم می گردد که مقاله بر اساس آن پیش می رود: از دوران صفویه تا فروپاشی شوروی و از فروپاشی شوروی تا کنوانسیون 2018 آکتایو. مطالعه ی این فرآیند تاریخی نشان می دهد که ما شاهد حرکتی از یک جانبه گرایی به سوی چندجانبه گرایی در عرصه ی امنیتی-انتظامی در حوضه ی دریای خزر هستیم. حرکتی که بر پایه و در نتیجه ی آن، کنوانسیون سال 2018 آکتایو میان کشورهای ساحلی دریای خزر منعقد گردید. این کنوانسیون سندی امنیت محور است که به صورت بالقوه می تواند در راستای پایان دادن به یک جانبه گرایی برخی کشورهای منطقه و حضور نظامی کشورهای غیرخزری مورد استفاده قرار گیرد.

برقراری نظم و امنیت شهرها در نگاه اول یک وظیفه انتظامی محسوب می شود که جوانب اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه را در برمی گیرد. حکومت های مستقر در ایران برای آن که بتوانند جامعه خود را تحت نظم و امنیت درآورند و سلطه خود را بر آنها روا دارند، به ایجاد تشکیلات منسجم و کارآمدی زدند که نتیجه آن به وجود آمدن تشکیلاتی به نام مناصب انتظامی و امنیتی بوده است. پژوهش در امور انتظامی و امنیت در زمره موضوعاتی است که به دلایلی مانند کمبود اسناد، مدارک تاریخی و منابع تحقیقی، کمتر موردتوجه محققان مسایل دوره افشاریه و زندیه قرارگرفته است. مسئله پژوهش حاضر، بررسی مناصب برقراری نظم و امنیت در دوره افشاریه و زندیه و کارکرد و جایگاه آنان است. در این پژوهش با بهره گیری از روش تاریخی، مناصب برقراری نظم و امنیت در دوره افشاریه و زندیه در سطوح مختلف مورد شناخت و واکاوی قرارگرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دستگاه انتظامی ایران عصر افشاریه و زندیه تفاوت چندانی با نظام اداری و انتظامی حکومت صفویه نداشت. دلیل آن از یک سو ساختار موجود به ارث رسیده از قرون قبل و مشابه حکومت صفویه بوده و از سویی دیگر دوره حکومت افشاریه و زندیه به قدری کوتاه بود که فرصتی برای به وجود آوردن تشکیلات جدید و نوین نبود. علاوه بر این حکومت های یادشده قدرت و توان ایجاد چنین تشکیلاتی را نداشتند.