تحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک
سال:1396 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

این آزمایش به منظور بررسی اثر رقابت تاج خروس سفید بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام آفتابگردان به صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بیرجند در سال 1391 اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل شش رقم آفتابگردان )آذرگل، فرخ، یوروفلور، سیرنا، جامع اصفهان و پروگرس( و چهار تراکم مختلف تاج خروس سفید )صفر، 5، 10 و 15 بوته در متر مربع( بود. در این تحقیق عملکرد و اجزای عملکرد دانه آفتابگردان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش تراکم تاج خروس سفید عملکرد و اجزای عملکرد ارقام آفتابگردان کاهش یافت. با افزایش تراکم علف هرز از صفر به 15 بوته در متر مربع، کاهش در عملکرد میانگین دانه ارقام برابر 2/ 40 درصد بود. رقم جامع اصفهان نسبت به دیگر ارقام توانایی بیشتری برای تولید دانه داشت ) 9/ 578 کیلو گرم در هکتار(اما رقم فرخ کمترین درصد کاهش عملکرد دانه ) 26 / 22 درصد( را نسبت به شاهد در تراکم 15 بوته در مترمربع تا جخروس سفید را از خود نشان داد. به طور کلی ارقام پروگرس، یوروفلور و جامع اصفهان ارقامی با قدرت رقابتی بالا و رقم آذ رگل رقمی با قدرت رقابتی ضعیف در برابر تا جخروس سفید بود.

به  منظور بررسی اثر تنش خشکی در گیاه والد ارقام تجاری سویا بر جوانه  زنی بذر و سبز شدن گیاهچه در مزرعه، آزمایشات مزرعه  ای و آزمایشگاهی در سال  های1393 و 1394 اجرا گردید. بذرهای شش رقم تجاری سویا شامل ویلیامز، M-11، M-9، صبا(L-17)، کلارک و زان تحت سه سطح تنش خشکی بر گیاه مادری شامل آبیاری پس از 50 (آبیاری مطلوب)، 100 (تنش متوسط) و 150 میلی  متر (تنش شدید) تبخیر از تشتک تبخیر کلاسA تولید شدند. پس از برداشت با انجام آزمون  های جوانه  زنی استاندارد، سرما و پیری تسریع شده در آزمایشگاه، درصد گیاهچه  های عادی تعیین شدند. همچنین شاخص سبز شدن گیاهچه در مزرعه محاسبه گردید. نتایج نشان داد، با افزایش شدت تنش خشکی بر گیاه مادری درصد گیاهچه  های عادی و شاخص سبز شدن گیاهچه در شرایط مزرعه افزایش یافت. بیشترین درصد گیاهچه  های عادی مربوط به بذرهای تولید شده ارقام زان و صبا (L-17) تحت تنش خشکی100 میلی  متر و رقم کلارک تحت تنش خشکی150 میلی  متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاسA بود. همچنین بذرهای رقم زان تولید شده تحت تنش خشکی150 میلی  متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاسA از بالاترین شاخص سبز شدن گیاهچه در مزرعه برخوردار بودند. درصد گیاهچه  های عادی پس از آزمون پیری تسریع شده از بیشترین همبستگی با شاخص سبز شدن گیاهچه سویا در مزرعه برخوردار بود و این آزمون می  تواند برآورد دقیق  تری از سبز شدن گیاهچه در مزرعه در اختیار قرار دهد.

به منظور ارزیابی اثر تنش خشکی انتهای فصل رشد بر عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص برداشت ارقام لوبیا، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبد کاووس اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تنش خشکی انتهای فصل رشد در مرحله غلاف دهی در سه سطح شامل عدم تنش (شاهد)، تنش متوسط (آبیاری با تخلیه 30 درصد رطوبت ظرفیت زراعی) و تنش شدید (آبیاری با تخلیه 70 تخلیه رطوبت ظرفیت زراعی) و عامل دوم 4 رقم مختلف لوبیا شامل لوبیا سفید (داران)، لوبیا قرمز (آزادشهر)، لوبیا سبز (سان ری) و لوبیا چیتی (سامان) بودند. کاشت بذور در گلدان های 12 کیلویی حاوی خاک انجام شد. در این آزمایش صفات تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در نیام، وزن دانه، وزن دانه در بوته، وزن خشک کل بوته و شاخص برداشت اندازه گیری شدند. نتایج آزمایش نشان داد که تنش انتهای فصل رشد بر تمام صفات اثر معنی  داری داشت. اثر رقم بر تمامی صفات به جز شاخص برداشت و تعداد دانه در بوته مشابه تنش خشکی بود. اثر متقابل تنش خشکی × ارقام به جز تعداد نیام در بوته در مورد بقیه صفات معنی دار شد. کم ترین عملکرد دانه طی تنش شدید مربوط به لوبیا سفید با 96/0 گرم در بوته و بیش ترین این مقدار مربوط به لوبیا چیتی با 25/1 گرم در بوته بود. این مطالعه نشان داد که لوبیا چیتی و لوبیا سفید به  ترتیب دارای کم ترین و بیش ترین حساسیت به تنش خشکی انتهای فصل رشد بودند.

امروزه به دلیل مشکلات زیست محیطی توجه بیشتری به کودهای بیولوژیک شده است. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشگاه زابل اجرا شد. تیمارها شامل آبیاری در 100 (شاهد)، 75 و 50 درصد ظرفیت زراعی و محلول پاشی اسید هیومیک در سه سطح صفر، 200 و 400 میلی گرم در لیتر در نظر گرفته شد. بیشترین و کمترین ارتفاع بوته، وزن تر و خشک بوته، تعداد شاخه جانبی، قطر ساقه، وزن خشک و تر ریشه به ترتیب از آبیاری در حد ظرفیت زراعی (عدم تنش) و آبیاری در 50 درصد ظرفیت زراعی مشاهده شد. درحالی که بیشترین درصد اسانس (31/0 درصد) از 50 درصد ظرفیت زراعی و عملکرد اسانس از 75 درصد ظرفیت زراعی به دست آمد. بیشترین مقدار ارتفاع بوته، وزن تر و خشک بوته، قطر ساقه، وزن خشک و تر ریشه در برهمکنش 400 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک و آبیاری در حد ظرفیت زراعی (عدم تنش) حاصل شد. بالاترین درصد اسانس و عملکرد اسانس با کاربرد 400 میلی گرم اسید هیومیک در شرایط 50 درصد و 75 درصد ظرفیت زراعی به دست آمد. برهمکنش تیمار ها برای پارامتر تعداد شاخه جانبی اثر معنی دار نشد. صفات رشد رویشی (ارتفاع بوته، وزن تر و خشک بوته، تعداد شاخه جانبی و قطر ساقه) با افزایش سطح تنش کاهش و با افزایش سطح اسید هیومیک افزایش یافتند. به طور کلی نتایج حاکی از آن بود که محلول پاشی با اسید هیومیک توانست خسارات ناشی از تأثیر تنش خشکی را بر گیاه بادرنجبویه کاهش دهد.

به  منظور بررسی تاثیر کود زیستی نانو و شیمیایی بر عملکرد کمی و کیفی ارقام کنجد، آزمایشی به  صورت کرت  های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل در سال زراعی 93-92 انجام شد. عامل اصلی شامل سه رقم اردکان، اصفهان و توده بومی سیستان و عامل فرعی شامل انواع کود: 100 درصد کود شیمیایی توصیه شده، 75 درصد کود شیمیایی توصیه شده+ 5/1 کیلوگرم در هکتار کود زیستی نانو، 50 درصد کود شیمیایی توصیه شده+ 5/1 کیلوگرم در هکتار کود زیستی نانو، 25 درصد کود شیمیایی توصیه شده+ 5/1 کیلوگرم در هکتار کود زیستی نانو و 5/1 کیلوگرم در هکتار کود زیستی نانو بود. نتایج نشان داد مصرف 100 درصد کود شیمیایی توصیه شده سبب افزایش معنی  دار ارتفاع بوته، تعداد کپسول در متر  مربع، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و زیست توده شد. بیشترین تعداد کپسول در متر  مربع (2256 عدد) از توده بومی سیستان با کاربرد 100 درصد کود شیمیایی به  دست آمد. تعداد کپسول در متر  مربع، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و زیست توده، شاخص برداشت، کلروفیل برگ و درصد پروتئین دانه در توده بومی سیستان در مقایسه با سایر ارقام افزایش معنی  داری نشان داد. بیشترین عملکرد دانه (07/1428 کیلوگرم در هکتار) از توده بومی سیستان حاصل و بالاترین درصد روغن (7/41 درصد) از رقم اصفهان به  دست آمد. با توجه به نتایج می  توان گفت کاربرد 100 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم، فسفات آمونیم و اوره می  تواند در افزایش عملکرد و بهبود خصوصیات رشدی کنجد موثر باشد.

متابولیت  های ثانویه گروه متنوعی از مولکول  هایی هستند که به سازگار شدن گیاه به  خصوص در شرایط تنش  های محیطی کمک می  کنند، از جمله این ترکیبات فلاونوئیدها و آنتوسیانین  ها می  باشند. در این مطالعه اثر عنصر منگنز (غلظت80 پی پی ام) بر میزان فعالیت آنزیمی و غیر آنزیمی گیاهچه  های 21-18 روزه زیره  سبز در 4 زمان مختلف 24، 48، 72 و 96 ساعت بعد از اعمال تنش مورد بررسی قرار گرفت. تمامی آزمایشات با 3 تکرار مستقل و در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد و پس از اندازه  گیری غلظت های مختلف تجزیه واریانس و مقایسه میانگین داده  ها با استفاده از نرم افزار SAS صورت گرفت. در اثر تنش منگنز محتوی فلاوونوئید کل و آنتوسیانین و فعالیت برخی از آنزیم های آنتی اکسیدان نسبت به گروه شاهد به طور معنی داری افزایش یافت، به طوری که بیشترین میزان فعالیت آنزیمی و غیر آنزیمی در 48 ساعت بعد از اعمال تنش مشاهده شد. آنزیم گایاکول پروکسیداز در 24 ساعت اول بیشترین میزان فعالیت آنزیمی (افزایش 24/88 درصدی نسبت به میزان شاهد) و در 96 ساعت بعد از اعمال تنش منگنز کمترین میزان فعالیت را نشان داد. از مجموع نتایج چنین استنباط شد که افزایش محتوی فلاوونوئید و آنتوسیانین، بعد از اعمال تنش، نتیجه اعمال تنش اکسیداتیو حاصل از جذب عنصر منگنز و فعال شدن سیستم آنتی اکسیدان گیاه می باشد.

استفاده از کودهای زیستی در تغذیه گیاهان یکی از راه حل  های اساسی و مفید جهت افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصول می  باشد. در همین راستا آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا شد. فاکتور اول کودهای زیستی در دو سطح شامل بستر کشت غیراستریل خاکی تلقیح نشده (شاهد) و تلقیح شده با کودهای زیستی ازتوبارور1 (حاوی میکروارگانیسم Azeotobacter) و فسفات بارور2 (حاوی میکروارگانیسم  های Pseudomonas putida، Pantoea agglomrans)، فاکتور دوم عصاره یونجه که شامل مصرف برگ  پاشی و خاکی عصاره  های تهیه شده از گیاه یونجه تازه برداشت شده و برداشت شده از سال گذشته (کهنه) با دو سطح دو در هزار و چهار در هزار همراه با شاهد (در مجموع 9 سطح) بود. در این آزمایش گیاه آفتابگردان (. Helianthus annuus L) در بسترهای خاکی غیر استریل کشت شد. رطوبت گلدان  ها به طریق وزنی در 70 درصد ظرفیت مزرعه نگه داشته شدند. نتایج نشان داد بیشترین غلظت آهن (35/132 میلی  گرم بر کیلوگرم)، غلظت منگنز (89 میلی  گرم بر کیلوگرم)، کلروفیل a (29/2 میلی  گرم بر گرم)، کلروفیلb (07/1 میلی  گرم بر گرم) و کارتنوئید (29/1 میلی  گرم بر گرم) در اندام هوایی آفتابگردان در بسترهای تلقیح شده با کودهای زیستی و در روش مصرف برگ  پاشی عصاره تازه یونجه مشاهده شد. بیشترین غلظت پتاسیم اندام هوایی (97/0 درصد)، در بسترهای تلقیح نشده و مصرف برگ  پاشی سطح چهار در هزار عصاره تازه یونجه مشاهده شد. نتایج همچنین حاکی از آن است که بیشترین وزن خشک اندام هوایی گیاه (93/28 گرم در گلدان) نیز در بستر تلقیح نشده با کودهای زیستی و برگ  پاشی سطح چهار در هزار عصاره تازه یونجه حاصل شد.

به منظورارزیابی تنوع آللی زیرواحدهای گلوتنین در تخمین کیفیت نانوایی در ارقام و لاین های امید بخش گندم نان دیم، 29 ژنوتیپ گندم دیم، با روش SDS-PAGE مورد مطالعه قرار گرفتند. بر اساس الگوی باندی پروتئین های گلوتنین در جایگاه ژنیGlu-A1، ژنوتیپ های Rasad، Karim، Sabalan، Ohadi، 3، 4، 5، 8، 9، 10، 11، 14، 17، 19، 21، 22، 23و 24 آلل 1، در ژنوتیپ های 6، 7، 12، 13، 16، 20، Homa و Rijaw آلل *2 همچنین در ژنوتیپ های 16، 18 و Azar2 آلل نول مشاهده شد. در جایگاه GLU-B1 ژنوتیپ های Ohadi، Rijaw، 5، 9، 13، 16، و 21 آلل 9+7، در ژنوتیپ های Azar2، Homa، Karim، Rasad، 7، 8، 10، 12، 19، 20، 21 آلل 8+7، در ژنوتیپ های Sabalan، 3، 4، 6، 11، 18و24 آلل 18+17 و در ژنوتیپهای، 14، 15، 17 و 23 آلل 16+13 شناسایی شد. در جایگاه GLU-D1 ژنوتیپ های Ohadi، Rijaw، Karim، 5، 9، 11، 13، 14، 15، 22 و 23 آلل 10+5 و در ژنوتیپ های Azar2، Sabalan، Rasad، 3، 4، 6، 7، 8، 10، 12، 16، 17، 18، 19، 20، 21 و24 آلل 12+2 مشاهده شد. همبستگی بین صفت درصد پروتئین دانه با عدد زلنی مثبت و معنی دار و همبستگی درصد پروتئین دانه با میزان نشاسته منفی و معنی داری بود. براساس تجزیه به عامل ها دو عامل اول 8/72 درصد تغییرات را توجیه کردند. بر اساس نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام، ارتباط بین آلل نول و سختی دانه و همچنین ارتباط بین آلل 9+7 و صفت عدد زلنی معنی دار بود.

اندازه بذر و مکانیت بذر در روی پایه مادری، برروی کیفیت بذر تاثیر می گذارد. جهت بررسی اثر موقعیت مکانی بذر روی گیاه مادری بر عملکرد و اجزای عملکرد گوار تحت شرایط تنش خشکی، آزمایشی به صورت کرت خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در خرداد 1395 در مزرعه تحقیقاتی در شهرستان ملاثانی اجرا گردید. تیمارها شامل تنش خشکی (عامل اصلی) در سه سطح: شاهد(90٪ ظرفیت زراعی)، تنش متوسط(60٪ ظرفیت زراعی)، تنش شدید(30٪ ظرفیت زراعی) و موقعیت مکانی بذر روی گیاه مادری (عامل فرعی) در 9 سطح شامل: بذر ابتدایی، میانی و انتهایی غلاف پایینی، میانی و راس بوته بود. سرعت جوانه زنی، درصد جوانه زنی، ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، تعداد غلاف در بوته، تعداد بذر در غلاف، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تنش خشکی بر همه صفات و اثر موقعیت بذر بر همه صفات بجز تعداد دانه در غلاف در سطح 1درصد معنی دار گردید. اثر متقابل موقعیت بذر و تنش خشکی روی تعداد شاخه جانبی، وزن هزار دانه و عملکرد دانه تعداد غلاف در بوته در سطح 1درصد و بر ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، درصد جوانه زنی در سطح 5درصد معنی دار شد ولی بر تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و سرعت جوانه زنی معنی دار نبود. مقایسه میانگین نشان داد، بذر غلاف پایین و میانی بوته نسبت به غلاف بالای بوته درصد جوانه زنی و عملکرد بهتری داشتند همچنین در شرایط تنش خشکی بذور غلاف پایینی و میانی بوته عملکرد بهتری را نشان دادند.

به منظور بررسی اثر استفاده همزمان از تیمارهای باکتریهای تیوباسیلوس و گوگرد و کودهای آلی بر اشکال شیمیایی و میزان جذب فسفر توسط ذرت، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با هشت تیمار در سه تکرار در سال 1393 در گلخانهای واقع در شهر هشتگرد اجرا شد. تیمارها شامل شاهد، تیوباسیلوس، گوگرد، کود آلی، ترکیبات دوتایی و سه تایی آنها بودند. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین وزن خشک و تر ریشه، وزن خشک اندام هوایی و فسفر جذب شده به ترتیب در تیمار تیوباسیلوس + گوگرد + کود آلی و تیمار شاهد (بدون اضافه کردن تیوباسیلوسیس، گوگرد و کود آلی) به دست آمد. تیمار تیوباسیلوس + گوگرد + کود آلی باعث افزایش فسفر قابل دسترس خاک گردید به گونهای که بیشترین مقدار فسفر قابل جذب در این تیمار برابر با 22/16 میلیگرم بر کیلوگرم خاک بود و به مقدار چهار میلیگرم فسفر قابل دسترس بیشتری نسبت به شاهد داشت. از طرف دیگر تیمار تیوباسیلوس+ گوگرد نسبت به تیمارهای دیگر باعث کاهش معنیداری در اشکال معدنی فسفر خاک از جمله دیکلسیم فسفات و فسفر پیوندی با آپاتیت گردید. بیشترین مقدار فسفر آلی و کل در خاک به ترتیب مربوط به تیمارهای گوگرد +کود آلی و تیوباسیلوس+ کود آلی بود. به طور کلی نتایج این مطالعه نشان میدهد که استفاده از باکتریهای تیوباسیلوس به همراه گوگرد و کود آلی باعث افزایش جذب فسفر از خاک و بهبود رشد ذرت از نظر میزان فسفر قابل جذب میشود که میتواند در مقیاس وسیع باعث کاهش استفاده از کودهای شیمیایی گردد.