زراعت و فناوری زعفران
سال:1397 | دوره:6 | شماره:4 |تعداد مقالات:9

به منظور بررسی تأثیر کودهای آلی، شیمیایی و بیولوژیکی و آبیاری تابستانه بر خصوصیات رشد، بنه، گل و کلاله زعفران، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد طیسه سال زراعی 93-1392، 94-1393 و 95-1394 انجام شد. فاکتور اولشامل کود دامی (a1)، کود شیمیایی (NPK) (a2)، تیوباسیلوس (a3)، گوگرد (a4)، a4+a3و شاهد (a5) و فاکتور دوم، آبیاریتابستانه در سه سطح شامل عرف منطقه (A: بدون آبیاری تابستانه)، A+ یک نوبت آبیاری تابستانه (اول مرداد) و A+ دو نوبت آبیاری تابستانه (اول تیر+اول مرداد) بود. صفات مورد مطالعه شامل تعداد و وزن تر گل، وزن خشک کلاله، وزن خشک برگ، قطر بنه، وزن بنه در چهار گروه وزنی (4-2، 8-1/4، 16-1/8و بیش از 1/16 گرم)، وزن خشک بنه های دختری، درصد بنه های دارای ریشه انقباضی، تعداد و وزن خشک جوانه های گل دهنده بود. تجزیه و تحلیل نتایج سال سوم نشان داد کهاثر متقابل کود و آبیاری تابستانه، بر تمام صفات مورد بررسی به جز وزن خشک کلاله، بنه های با وزن بیش از 16 گرم و وزن خشک بنه های دختری معنی دار بود (01/0p≤ ). بیشترین تعداد گل در متر مربع (7/282)، وزن تر گل (g/m22/103) و وزن خشک کلاله (g/m273/1)، وزن خشک برگ (g/m233/13)، وزن خشک جوانه ها (g/m261/4)، تعداد جوانه های گل دهنده در بنه (627/2)، درصد بنه های دارای ریشه انقباضی (41/58)، قطر بنه ( cm61/3) و گروه های مختلف وزنی بنه در تیمار کود دامی و A+یک نوبت آبیاری تابستانه مشاهده شد. به نظر می رسد آبیاری تابستانه سبب تسریع در شروع فرایند آزادسازی عناصر غذایی موجود در کود دامی می شود و این عناصر به صورت تدریجی در دوران فعالیت گیاه در اختیار آن قرار می گیرند.

به منظور بررسی اثرات کود گاوی و اسید فولویک بر فعالیت آنتی اکسیدانی و مواد مؤثره زعفران (Crocus sativus L. )، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال زراعی 1395-1394 اجرا شد. فاکتورها شامل کود گاوی در چهار سطح (صفر، 10، 20 و 30 تن در هکتار) و اسید فولویک در سه سطح (صفر، 5 و 10 کیلوگرم در هکتار) با سه تکرار بودند. نتایج دوساله نشان داد که در سال اول اجرای آزمایش کود گاوی بر مواد مؤثره کلاله ( پیکروکروسین، کروسین و سافرانال) و در سال دوم بر فعالیت آنتی اکسیدانی گلبرگ (آنتوسیانین و فنول) و مواد مؤثره کلاله معنی دار شد. بیشترین مقدار سافرانال در سال اول در سطح 10 تن در هکتار کود گاوی به دست آمد. اسید فولویک نیز در دو سال آزمایش بر مواد مؤثره (کروسین و پیکروکروسین)، آنتوسیانین و فنول اثر معنی داری داشت. به طوریکه بیشترین میزان آنتوسیانین و فنول در هر دو سال در تیمار 5 کیلوگرم در هکتار اسید فولویک و کمترین مقدار آنها در سطح شاهد مشاهده گردید. اثر متقابل کود گاوی و اسید فولویک نیز در دو سال بر مواد مؤثره کلاله و در سال دوم بر آنتوسیانین و فنول اثر معنی داری گذاشت. به طور کلی نتایج نشان داد، کود گاوی و اسید فولویک تاثیر مثبتی بر فعالیت آنتی اکسیدانی و مواد مؤثره زعفران در این آزمایش داشت.

به منظور بررسی واکنش گیاه دارویی زعفران به تراکم کاشت و سطوح مختلف کود دامی آزمایشی دو ساله به صورت اسپلیت پلات و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های زراعی 95-1394 و 96-1395 در منطقه گناباد اجرا شد. عامل اصلی شامل فواصل روی ردیف 5، 10، و 15 سانتی متر و عامل فرعی بصورت شاهد (عدم مصرف کود)، و کاربرد 20، 40، و 60 تن در هکتار کود گاوی بود. نتایج آزمایش نشان داد حداکثر عملکرد گل تر در سال اول (4/127 کیلوگرم در هکتار) از کاربرد 60 تن در هکتار و در سال دوم (3/72 کیلوگرم در هکتار) از مصرف 40 تن در هکتار کود گاوی تحت تراکم کاشت 5 سانتی متر روی ردیف بدست آمد. بیشترین عملکرد کلاله تر در هر دو سال آزمایش (به ترتیب با مقادیر 300/10 و 383/5 کیلوگرم در هکتار) در اثر کاشت پرتراکم (فاصله روی ردیف 5 سانتی متر) و اعمال 40 تن در هکتار کود گاوی حاصل شد. عملکرد کلاله خشک نیز در نتیجه تأثیر همین تیمار به ترتیب با مقادیر 300/2 و 770/1 کیلوگرم در هکتار در دو سال آزمایش افزایش بیشتری در مقایسه با سایر تیمارها نشان داد. بالاترین تعداد بنه خواهری در هر دو سال آزمایش (به ترتیب 614 و 591 بنه در متر مربع) از کشت با بیشترین تراکم بنه حاصل شد. در سال اول، تیمار 40 تن در هکتار کود دامی بیشترین مقادیر (592 بنه در متر مربع) را داشته و در سال دوم، تیمار 60 تن در هکتار بالاترین مقادیر (572 بنه در متر مربع) را نشان داد. بیشترین عملکرد بنه در سال اول با میانگین 22724 کیلوگرم در هکتار از فاصله روی ردیف 5 سانتی متر و اعمال 40 تن در هکتار کود دامی حاصل شد. اما در سال دوم بیشترین میانگین (12429 کیلوگرم در هکتار) از همین تراکم کاشت و مصرف 60 تن در هکتار کود دامی بدست آمد. بنابراین، برای دستیابی به عملکرد اقتصادی مناسب در زراعت زعفران، کاربرد 40 تن در هکتار کود گاوی در تراکم کاشت 5×20 سانتی متر در شرایط اقلیمی و خاکی مشابه با محل این آزمایش پیشنهاد می گردد.

به منظور بررسی اثر وزن بنه مادری (شامل 7-1/4، 10-1/7 و 13-1/10 گرم) و سطوح مختلف کود گاوی (شامل30 (شاهد)، 60 و 90 تن در هکتار) بر خصوصیات گل و بنه های دختری زعفران، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال زراعی (94-93 و 93-92) در شهرستان زاوه اجرا شد. نتایج تجزیه واریانس در سال اول و دوم نشان داد که بین اثرات ساده و اثرات متقابل اکثر صفات مورد مطالعه اختلاف معنی دار وجود داشت و این اختلافات در سال دوم بیشتر بود. بیشترین و کمترین تعداد گل بترتیب در تیمارهای 90 تن کود گاوی همراه با بنه درشت (13-1/10 گرم) و 60 تن کود گاوی همراه با بنه ریز (7-1/4 گرم) مشاهده گردید. تیمار های 60 تن کود گاوی همراه با بنه درشت و 60 تن کود گاوی همراه با بنه ریز بترتیب بیشترین و کمترین وزن خشک کلاله را تولید کردند. بیشترین و کمترین تعداد کل بنه دختری و عملکرد کل بنه دختری بترتیب متعلق به تیمارهای 90 تن کود گاوی همراه با بنه درشت و30 تن (شاهد) کود گاوی همراه با بنه ریز بود. همچنین مقایسات میانگین اثر متقابل در سال دوم نشان داد که تیمارهای 90 تن کود گاوی همراه با بنه درشت و30 تن (شاهد) کود گاوی همراه با بنه ریز بترتیب بیشترین و کمترین تعداد گل، وزن خشک کلاله، تعداد کل بنه دختری و عملکرد کل بنه دختری را دارا بودند. در نهایت می توان این گونه نتیجه گرفت که با افزایش مصرف کود گاوی (بیش از 60 تن) و استفاده از بنه های مادری با وزن بیش از 7 گرم می توان باعث بهبود صفات تعداد و عملکرد بنه دختری شده و این صفات بخصوص در سال های آتی باعث افزایش عملکرد کلاله زعفران می گردند.

به منظور بررسی نقش کودهای زیستی، مواد سوپرجاذب و روش کاشت بر عملکرد گل و بنة زعفران در شرایط دیم، آزمایشی در سال های زراعی 94-1393 و 95-1394 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان به اجرا در آمد. در این مطالعه عامل های کود زیستی نیتروکسین (مصرف 5 لیتر در هکتار و عدم مصرف)، پلیمر سوپرجاذب استاکوزورب (مصرف 240 کیلوگرم در هکتار و عدم مصرف) و روش کشت (خطی و کپه ای) مورد آزمون قرار گرفت. نتایج نشان داد از نظر تعداد بنه در واحد سطح اثرات متقابل سه گانه در سال اول و دوم معنی دار بود و تیمار ترکیبیِ عدم مصرف نیتروکسین در کشت کپه ای همراه با مصرف سوپرجاذب درسال اول با 67/80 و در سال دوم با 67/183 بنه در متر مربع تیمار برتر بود. صفات تعداد گل و وزن کلاله تر و خشک در واحد سطح در هر دو سال اختلاف معنی دار آماری داشتند و در سال اول کشت کپه ای و مصرف سوپر جاذب و عدم مصرف نیتروکسین تیمار برتر بود؛ در حالیکه در سال دوم تیمار برتر کشت کپه ای با مصرف سوپرجاذب و نیتروکسین بود. از نظر عملکرد کلاله خشک زعفران در سال اول کشت کپه ای با مصرف سوپرجاذب و بدون کاربرد نیتروکسین با عملکرد حدود 6/0 کیلوگرم در هکتار و در سال دوم کشت کپه ای با مصرف نیتروکسین و سوپرجاذب با عملکرد 719/0 کیلوگرم در هکتار تیمارهای برتر بودند. بطورکلی نتایج این تحقیق نشان داد که در دو سال اجرای آزمایش در شرایط دیم، کشت کپه ای با مصرف سوپرجاذب و مصرف نیتروکسین قابل توصیه است. دلایل توصیه و معرفی این روش کاشت، شرایط خشک و کمبود آب در منطقه و کاهش مصرف کودهای شیمیایی در جهت حرکت به سوی کشاورزی پایدار است.

این پژوهش به منظور بررسی تأثیر تنش کم آبی و نانو ذرات نقره بر صفات مورفولوژیکی برخی اکوتیپهای زعفران انجام شد. آزمایش به صورت اسپیلت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بیرجند با دو سطح آبیاری کامل و کم آبی بر روی 10 اکوتیپ زعفران و در سه سطح نانو ذرات نقره شامل تیمار شاهد (آب مقطر)، 55 و 110 پی پی ام اجرا شد. صفاتی مانند تاریخ جوانه زنی (سبز شدن)، تعداد بنه جوانه زده، تعداد پنجه، تعداد برگ، طول برگ، طول غلاف و عرض برگ اندازه گیری شد. بهترین تاریخ خروج جوانه (سبز شدن) و بیشترین تعداد پنجه در تیمار آبیاری کامل، تحت تیمار آب مقطر (شاهد) مشاهده شد. بیشترین تعداد بنه جوانه زده در شرایط آبیاری در غلظت 55 پی پی ام نانو ذرات نقره در اکوتیپ قاین مشاهده شد. بیشترین طول برگ تحت تنش خشکی در تیمار با آب مقطر (شاهد) مشاهده شد. بیشترین تعداد برگ و عرض برگ تحت تنش خشکی در غلظت 55 پی پی ام نانوذره نقره مشاهده شد. بر اساس نتایج چنین استدلال شد برخی از صفات در شرایط تنش خشکی تحت نانو ذرات نقره با غلظت 55 پی-پی ام و برخی از صفات در آبیاری کامل و عدم استفاده از نانو ذرات نقره بهترین عملکرد داشتند که احتمالا می توان گفت در تنش خشکی میزان اتیلن افزایش می یابد، برخی از نتایج در این تحقیق می تواند به اثر نقره در جلوگیری از فعالیت اتیلن مرتبط باشد.

با توجه به صادراتی بودن گیاه زعفران (Crocus sativus L. ) و برتری محصولات ارگانیک در بازار پسندی آن ها، این مطالعه به منظور بررسی روش های غیر شیمیایی و مقایسه با کنه کش های شیمیایی در کنترل کنه زعفران که از آفات مهم زعفران محسوب می شود، در پژوهشکده زعفران دانشگاه تربت حیدریه در سال 1393 انجام شد. در این تحقیق اثر کنه کش های بروموپروپیلات و پروپارژیت، اسانس های رزماری و صمغ آنغوزه بر مراحل زیستی کنه زعفران در 4 دز و 6 زمان مختلف مجاورت با کنه کش (3 و 6 و 12 و 24 و 48 و 72 ساعت) بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار بررسی شد. شرایط آزمایشگاهی با دوره نوری 16: 8 ساعت، رطوبت 5± 65 درصد و دمای 2± 27 درجه سانتیگراد تعیین گردید. نتایج آنالیز واریانس داده ها نشان داد اثرات تیمارهای آزمایش بر میزان مرگ و میر تخم، لارو و کنه بالغ در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. هم چنین کنه کش بروموپروپیلات بیشترین تلفات را داشته که با افزایش زمان و غلظت میزان تلفات به طور معنی داری افزایش یافت. هم چنین بیشترین درصد تخم تفریخ نشده مربوط به اسانس رزماری بود و درصد مرگ و میر لاروها نیز بیشتر از کنه های بالغ بود که با یکدیگر اختلاف معنی داری در سطح احتمال 5 درصد داشتند. در این تحقیق مشخص شد که صمغ آنغوزه بیشترین تاثیر را روی تخم این آفت داشته است و کنه کش پروپارژیت و بروموپروپیلات به ترتیب بیشترین مرگ و میر را روی لارو و کنه بالغ ایجاد کرده اند.

زعفران یکی از مهم ترین محصولات صادراتی کشاورزی ایران است که در سال های اخیر نتوانسته جایگاه خود را در بازار جهانی حفظ و تقویت کند. دو پدیدة تحریم های تجاری اتحادیة اروپا علیه ایران (2014-2006) و بحران اقتصادی جهانی (2009-2007) به ترتیب به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد و جریان تجاری ایران اثرگذار بوده اند. با توجه به روند نامعلوم تحریم های اتحادیة اروپا در خصوص لغو یا استمرار آن و احتمال بروز بحران اقتصادی جهانی جدید، هدف پژوهش پیش رو، افزون بر شناسایی مؤلفه های اثرگذار، ارزیابی نقش و میزان اثرگذاری این دو مؤلفه بر صادرات زعفران ایران است. بدین منظور، صادرات زعفران به شرکای تجاری در دورة 2014-2001 با استفاده از الگوی جاذبه و برآوردگر درستنمایی شبه بیشینه پوآسن مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج، متغیرهای اندازة اقتصاد، درآمد کشورهای واردکننده و موافقت نامه های تجاری اثری فزاینده و معنی دار و متغیرهای فاصله و تفاوت اقتصادی اثری کاهنده و معنی دار بر صادرات زعفران داشته اند. نتایج گویای اثر منفی و معنی دار تحریم های تجاری اتحادیه اروپا و بحران اقتصادی جهانی بر صادرات زعفران ایران است. به عبارتی سبد شرکای تجاری ایران به گونه ای است که بحران اقتصادی نقشی تعیین کننده بر صادرات زعفران دارد. از این رو، پیشنهاد می شود در تدوین برنامة راهبردی بلندمدت به منظور تقویت جایگاه ایران در بازار جهانی زعفران، نقش تحریم های تجاری و بحران اقتصادی و اهمیت آن دیده شود و متناسب با آن سبد بهینه ای از شرکای تجاری انتخاب شود.

کشاورزی بدلیل وابستگی به متغیرهای بیولوژیکی و شرایط اقلیمی دارای شرایط ویژه ایی است. رفتار این متغیرها تاثیر چشمگیری بر روی عملکرد محصولات کشاورزی و درآمد کشاورز دارد. بنابراین در این بخش تشخیص و ارزیابی ریسک ها برای تصمیم گیری صحیح و دستیابی به نتایج درست بسیار حائز اهمیت است. تربت حیدریه مهمترین مرکز کشت و تولید زعفران در خراسان و ایران و رتبه اول تولید زعفران در دنیا است. در این مطالعه کاربرد پروفیل ریسک برای مدیریت ریسک محصول زعفران مورد بررسی قرار گرفت. برای دست-یابی به پروفیل ریسک از داده های مربوط به 67 زعفران کار شهرستان تربت حیدریه در سال 1395 بهره گرفته شد. برای ارزیابی خسارت هریک از ریسک ها از دو معیار فراوانی وقوع ریسک و میزان اثر ریسک و سرانجام ماتریس ریسک استفاده شده است. نتایج نشان داد که بزرگترین ناحیه ی ریسک که دارای بیشترین احتمال وقوع و شدت اثر می باشد شامل تمام ابعاد گروه ریسک آفات، بیماریها و علف های هرز ( انواع علف های هرز، آفات میکرو( قارچ و باکتری) و آفات ماکرو( موش، مورچه، کنه و چرای دام))، سه مورد از گروه ریسک اقتصادی (واسطه و دلال، نوسانات بازار و عدم نقدینگی کشاورزان) دو مورد از ریسک اقلیمی (خشکسالی و سرمازدگی و یخبندان) و یک مورد از ریسک خسارت (افت عملکرد به دلیل عمر بالای مزرعه) است.