پژوهش های زبانی
سال:1399 | دوره:11 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

پژوهش حاضر با استفاده از رویکردی شنیداری-صوت شناختی به بررسی امکان استفاده از پارامترهای صوت شناختی و دیرش-بنیاد ریتم گفتار در تشخیص تقلب فارسی زبانان در تولید گونه ترکی آذری می پردازد. از این رو، گفتار پیوسته و محاوره ای پنج گویشور زبان فارسی معیار و پنج گویشور ترکی آذری گونه تبریزی پس از انجام مراحل اعتبارسنجی مورد تجزیه وتحلیل صوت شناختی و آماری قرار گرفت. تمامی گویشوران فارسی تک زبانه و گویشوران ترکی آذری دوزبانه (ترکی آذری و فارسی) بودند. از هر یک از گویشوران فارسی زبان درخواست شد تا ابتدا خاطره ای را به زبان فارسی (فارسی-فارسی) و سپس همان خاطره را به صورت تقلیدی از ترکی آذری (فارسی-ترکی) بیان نمایند. از گویشوران ترکی آذری نیز درخواست شد تا خاطره ای را یک بار به ترکی آذری (ترکی-ترکی) و بار دیگر به فارسی (ترکی-فارسی) نقل کنند. داده های فارسی-ترکی، داده هایی هستند که در این پژوهش به عنوان داده های تقلب فارسی زبانان از ترکی آذری شناخته می شوند. پس از ضبط داده ها، نمونه های صوتی در پنج لایه برچسب گذاری شدند. به منظور یکسان سازی و حذف هرگونه متغیر اضافی از نمونه های آوایی، حدود یک دقیقه (با انحراف معیار ± 5 ثانیه) از گفتار گویشوران، به منظور انجام بررسی های صوت شناختی و آماری انتخاب گردید. پارامترهای صوت شناختی و دیرش-بنیاد ریتم گفتار با استفاده از برنامه خودکار تجزیه و تحلیل دیرش استخراج و مورد واکاوی قرار گرفتند. این پارامترها عبارت اند از: میزان واکه ای بودن گفتار، انحراف معیار دیرش مناطق همخوانی و واکه ای نرمال سازی شده، شاخص تغییر دو به دوی واکه ای نرمال سازی شده و سرعت تولید. نتایج بررسی آماری که با استفاده از نرم افزار آماری اس پی اس اس انجام شد، نشان داد که پارامترهای مناسب در ایجاد تمایز میان انواع داده های پژوهش حاضر، پارامترهای میزان واکه ای بودن گفتار و سرعت تولید هستند. اگرچه، این دو پارامتر در ایجاد تمایز کلی میان انواع داده های این پژوهش موفق عمل کرده اند، هیچ کدام از این پارامترها توانایی ایجاد تمایز میان داده های ترکی-فارسی و فارسی-ترکی را نداشتند.

همه زبان های جهان برای تولید واژه های جدید از شیوه های گوناگونی استفاده می کنند. اشتقاق در کنار ترکیب دو فرایند مهم صرفی هستند که نقش اصلی هر دو ساخت صورت واژه های جدید است. در زبان فارسی اشتقاق یکی از فرایندهای پویا و پرکاربرد واژه سازی است و از جمله مقولاتی است که از دیرباز مورد مطالعه بسیاری از زبان شناسان ایرانی و غیرایرانی قرار گرفته است. در قلمروی اشتقاق، زبان فارسی دارای پیش وندها و پسوندهای بسیاری است که با افزوده شدن به واژه های موجود زبان می توانند واژه های نو بسازند. یکی از این پسوندها، پسوند «ار» است که از جمله وندهای نیمه زایای زبان فارسی محسوب می شود؛ اگر چه مشاهدات حاکی از آن است که در زمان حاضر مجددا جزء وندهای زایای فارسی شده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی ساخت اشتقاقی [x-ار] در زبان فارسی از منظر انگاره صرف ساخت است. صرف ساخت با بهره جستن از مفهوم ساخت (به عنوان جفت صورت و معنا) به توصیف واژه های غیرساده می پردازد. این پژوهش تنوعات معنایی نظام مند، طرح واره های ممکن ناظر بر عملکرد ساخت [x-ار]، زیرطرحواه های آن و نیز ساختار سلسله مراتبی این ساخت را در واژگان گویشوران زبان فارسی بررسی می کند. داده های مورد بررسی در این پژوهش از سه منبع فرهنگ زانسو (کشانی، 1372)، پایگاه داده های زبان فارسی (PLDB) و شبکه هستان شناسی فارس نت گردآوری شده اند. سپس، واژه های مستخرج در فرهنگ بزرگ سخن (انوری، 1381) مورد بررسی قرار گرفته و مواردی که با برچسب منسوخ مشخص شده بودند، کنار گذاشته شدند. این پژوهش، پژوهشی ساخت بنیان است که می کوشد به روش توصیفی-تحلیلی الگوهای واژه سازی را بر پایه مفهوم «ساخت» و «طرح واره های ساختی» تبیین نماید. یافته های پژوهش گویای آن است که پسوند «ار» در فارسی امروز دارای هفت معنا (کارکرد) گوناگون است و وندی چندمعنا محسوب می شود. این چندمعنایی، نه در سطح واژه های عینی بلکه در سطح طرح واره های انتزاعی قابل تبیین است و از این رو آن را چندمعنایی ساختی می نامند. نتایج نشان می دهد که «هستار مرتبط با مفهوم x» معنای سرنمون ساخت [x-ار] است که به عنوان انتزاعی ترین همبستگی صورت و معنای ناظر بر عملکرد این داده ها تلقی می شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان استفاده از اصطلاحات خویشاوندی بومی و وام واژه های فارسی معادل آنها در کردی کلهری صورت می پذیرد. از لحاظ روش تحقیق، این پژوهش کمی و توصیفی است. میوسکن (1987)، ماتراس (2009) به عنوان چارچوب نظری مورد استناد قرار گرفته اند. برای تحقق هدف پژوهش حاضر فهرستی از تمام اصطلاحات خویشاوندی تهیه شد و در اختیار افراد شرکت کننده قرار گرفت. بر اساس متغیرهای سن، جنسیت و تحصیلات، افراد شرکت کننده به هشت گروه تقسیم شدند: مردان/ زنان باسواد جوان، مردان/ زنان باسواد مسن، مردان/ زنان بی سواد جوان و مردان/ زنان بی سواد مسن. برای شرکت در مصاحبه و پاسخ دادن به سوالات، از هر گروه 10 نفر و مجموعا 80 نفر به گویه های طراحی شده پاسخ دادند. برای هر واژه چندین بافت در نظر گرفته می شد و از افراد خواسته می شد تا واژه مورد نظر (بومی یا معادل فارسی آن) را در آنجا انتخاب نمایند. پس از جمع آوری داده ها، با استفاده از نرم افزار آماری اس پی اس اس (نسخه 23)، داده ها مورد تحلیل قرار گرفتند. آنالیز واریانس سه عاملی مورد استفاده قرار گرفت تا رابطه بین متغیر وابسته پژوهش (انتخاب واژه کردی یا معادل فارسی آن) با متغیرهای مستقل پژوهش یعنی سن، جنسیت و سطح تحصیلات مشخص گردد. برخلاف پیش بینی نظریه سلسله مراتب (میوسکن، 1987)، نتایج نشان داد که میزان استفاده از اصطلاحات بومی بسیار زیاد است. گروه های مختلف از 54. 5% تا 100% از موارد از اصطلاحات خویشاوندی بومی استفاده نمودند. از طرفی، چون اصطلاحات خویشاوندی انتخاب شده در پرسشنامه دارای خلاء در کردی کلهری نبودند، لذا میزان بالای استفاده از اصطلاحات خویشاوندی کردی منطبق با نظریه خلاء واژگانی (ماتراس، 2009) است. در ارتباط با تفاوت های به دست آمده در گروه ها، آزمون تحلیل واریانس سه عاملی نشان داد که دو عامل تحصیلات و سن نقش پررنگی در میزان استفاده از اصطلاحات خویشاوندی بومی (معادل فارسی آنها) دارند، درحالی که عامل جنسیت از لحاظ آماری نقش معنی داری ایفا نمی کند.

در فرهنگ های مختلف، افراد برای ساختن بازنمایی های زبانی زمان از فضا استفاده می کنند. به طور کلی، دو رویکرد مختلف نسبت به عبارت های زمانی اشاره ای مشهود است: یکی استعاره زمان متحرک و دیگری استعاره ناظر متحرک. در استعاره زمان متحرک، زمان به گونه ای در حال حرکت به جلو مفهوم سازی می شود. در حالی که در استعاره ناظر متحرک، ناظر در حال حرکت به جلو مفهوم سازی می گردد. هدف این پژوهش بررسی شناختی تاثیر مصنوعات فرهنگیبر درک استعاری مفهوم زمان در زبان فارسی است. دراین راستا، به پیروی از دافی و فیست (2014) سه آزمون بر اساس پرسش مبهم جلسه چهارشنبه مک گلون و هاردینگ (1998) تهیه شد. آزمایش اول به طور مستقیم ارتباط پاسخ ها به پرسش جلسه چهارشنبه در دو شرایط تقویمی و فرازبانی را بررسی می کند. آزمون دوم، روابط خاص فرهنگی بین فضا و زمان و نقش جهت رسم الخط فارسی را در استدلال زمانی بررسی می کند. در آزمون سوم، با تکیه بر بازنمایی های مدور زمان، نقش ساعت آنالوگ در رفع ابهام از پرسش جلسه ظهر بررسی می شو د. این امر با مقایسه پاسخ های مشارکان با ساعت دارای جهت ساعت گرد و پادساعت گرد انجام گرفت. بدین منظور، تعداد 40 گویشور فارسی زبان از دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان برای انجام آزمون ها انتخاب گردیدند. از آزمون هم خوانی خی دو برای تجزیه و تحلیل آماری استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد دیدگاه افراد در مورد حرکت رویدادها در زمان نه تنها ناشی از تجربه هایشان از حرکت در فضا می باشد، بلکه ریشه در الگوهای تعاملی آن ها با مصنوعات فرهنگی نیز دارد. علاوه بر این، نتایج نشان می دهد که در درک عبار ت های استعاری مبهم زمانی، افراد به طور خودکار به بازنمایی های فضایی درمورد زمان دسترسی دارند و از آن ها استفاده می کنند. مشارکانی که با نگاشت فضا-زمان معکوس مواجه شدند، در پاسخ هایشان اختلال مشاهده شد که این امر از طریق استدلال زمانی آنها منعکس شده است. در نتیجه، شکل دقیق تری از بازنمایی های زمانی نسبت به گفتار نمادین صرف ارایه می دهند. از این رو، مصنوعات فرهنگی نقش مهمی در فرایند شناختی جسمی شدگی ایفا می کنند که نه تنها به شناخت جسمی شدگی کمک می کند، بلکه بر آن تاثیر نیز می گذارد.

رده شناسی شاخه ای از زبان شناسی است که شباهت های ساختاری بین زبان ها را بدون توجه به تاریخ آن ها مورد بررسی قرار می دهد. بررسی های زبان شناسان ثابت کرده است که زبان های مختلف دنیا مشترکاتی نیز دارند که به آن ها، جهانی های زبان گفته می شود؛ بررسی ترتیب سازه ها یکی از مهم ترین مباحث رده شناسی زبان است؛ زیرا زبان ها در این مورد تنوع بیشتری نشان می دهند و این تنوع دست مایه ای برای بررسی رده شناختی زبان به شمار می آید. یکی از این موارد تنوع، توالی هسته و بند موصولی است. رده شناسان دو گونه توالی اسم و بند موصولی را در زبان ها مشخص کرده اند: هسته-بند موصولی و بند موصولی-هسته. از نظر آنها این دو توالی با آرایش سازه های اصلی زبان ها به ویژه (مفعول و فعل) همبستگی دارد. بنابر این طبق پیش بینی های آنها، توالی هسته-بند موصولی اکثرا در زبان های فعل-مفعول و توالی بند موصولی-هسته در زبان های مفعول-فعل هستند. در گفتار حاضر ساخت موصولی در زبان های فارسی و عربی را در چهارچوب رده شناسی بررسی می کنیم تا روشن شود که ویژگی های ساخت موصولی در زبان های فارسی و عربی چگونه است و چه شباهت ها و تفاوت هایی میان این دو ساخت در فارسی و عربی وجود دارد. به علاوه، این پژوهش در پی آن است تا مشخص کند که توالی هسته اسمی و بند موصولی در هر دو زبان چه نسبتی با پیش بینی های متخصصین رویکرد رده شناسی دارد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و جملات مورد بررسی از متون مختلف گونه رسمی هر دو زبان فارسی و عربی جمع آوری شده است. بیش از ده هزار جمله مورد بررسی قرار گرفت. از نتایج پژوهش می توان به این موارد اشاره کرد که روشن شد زبان های فارسی و عربی از الگوی غالب جهانی در ترتیب بند موصولی و هسته اسمی تبعیت می کنند یعنی در هر دو زبان بند موصولی بعد از هسته خود قرار می گیرد؛ اما در این زمینه زبان فارسی طبق پیش بینی های انجام شده برای زبان های فعل پایان یا زبان های OV عمل نمی کند. در حالی که زبان عربی با پیش بینی های ارایه شده برای زبان های VO سازگار است. همچنین یکی دیگر از نتایج این تحقیق این است که رخ دادن پدیده خروج بند موصولی در زبان فارسی امکان پذیر است ولی در زبان عربی رخ نمی دهد.

ساخت های دواسمی در پیشینه مربوط به این اصطلاح، این گونه تعریف می شود: «توالی دو کلمه که دارای طبقه دستوری یکسان هستند و عموما با یک رابط واژگانی به هم مرتبط می شوند». منظور از «دواسمی» در این اصطلاح، مقوله دستوری «اسم» نیست، بلکه یک اصطلاح پوششی است که می تواند مقوله های دستوری اسم، صفت، فعل، قید و حرف را در بربگیرد. یک مسیله مهم در ساخت های دواسمی، ترتیب عناصر و سازه ها در این ساخت هاست. برای تعیین این ترتیب، مدلی موسوم به مدل محدودیت هاوجود دارد که توسط مولین (2014) مطرح شد. این مدل دارای اصول و محدودیت هایی است که ترتیب قرار گرفتن عناصر در ساخت های دواسمی را مشخص می کند. این محدودیت ها عبارت اند از: محدودیت های معنایی-کاربردشناختی، محدودیت های واجی-غیروزنی، محدودیت های واجی-وزنی و محدودیت های بسامد و ترتیب الفبایی. محدودیت ها در این مدل برای تبیین ساخت های دواسمی با هم رقابت می کنند. این امکان وجود دارد که یک محدودیت خاص در مورد همه ساخت های دواسمی کاربرد نداشته باشد و فقط بر روی ساخت های دواسمی خاصی اعمال شود. دلیل جداسازی محدودیت ها از یکدیگر به علت تفاوت های موجود در آنهاست. در این مدل، محدودیت ها با هم تعامل می کنند و اغلب همبستگی معناداری با هم دارند. هدف تحقیق حاضر، بررسی ساخت های دواسمی برگشت ناپذیرزبان فارسی در چارچوب این مدل، رتبه بندیمحدودیت های مولین و نیز تعامل و رقابت آنها با یکدیگر برای تعیین ترتیب سازه ها در ساخت های دواسمی زبان فارسی است. برای انجام این پژوهش، داده های تحقیق که مشتمل بر 534 ساخت دواسمی فارسی است، بر اساس مدل محدودیت ها مورد تحلیل قرار گرفت، سپس محدودیت های مولین بر اساس ساخت های دواسمی زبان فارسی رتبه بندی شد و در نهایت تعامل و رقابت این محدودیت ها در زبان فارسی مشخص گردید. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که محدودیت واجی-غیروزنی، بیشترین تعداد از ساخت های دواسمی زبان فارسی را تبیین می کند و در رتبه اول قرار دارد، اما محدودیت معنایی-کاربردشناختی، کمترین تعداد از ساخت های دواسمی زبان فارسی را توجیه می کند و از این نظر در مرتبه آخر محدودیت ها قرار دارد.

تبیین پدیده مطابقه مفعولی به مثابه یکی از خصوصیات بنیادین ساخت های ارگتیو همواره یکی از پرسش های اساسی در رویکردهای زایشی بوده است. در چارچوب رویکرد کلاسیک مفروض در قالب برنامه کمینه گرا، حالت نمایی و مطابقه دو پدیده هم ارزند که هر دو در جریان فرایند اشتقاق نحوی ساخت های زبانی تعیین می شوند با این حال در رویکردهای متاخرتر نظیر رویکرد حالت دهی وابسته، مطابقه همچون فرایندی مرتبط اما مجزا از حالت نمایی در نظر گرفته می شود که بخشی از آن در نحو از طریق سازوکار Agree-Link و بخشی دیگر در سطح رابط صورت آوایی از طریق سازوکار Agree-Copy تکمیل می گردد. مقاله حاضر درصدد است تا با بهره گیری از مفاهیم موجود در رویکرد حالت دهی وابسته و مکانیسم های پسانحوی مرتبط با آن الگوی مطابقه مفعولی را در ساخت های ارگتیو بی نشان در هورامی تحلیل نماید. کفایت تبیینی بالای رویکرد پسانحوی به کار گرفته شده در تحلیل پدیده مطابقه در جستار حاضر مخصوصا در بررسی ساخت های ارگتیویی مشخص می شود که در آن ها نوع تبلور سازه مالک در ساخت های ملکی ای که در جایگاه مفعول مستقیم واقع شده اند به بروز الگوهای متفاوتی از مطابقه منجر می شود؛ بدین صورت که تبلور عنصر مالک به صورت واژه بستی منجر به مطابقه فعل با عنصر مالک می شود و در مقابل، بروز عنصر مالک به صورت گروه اسمی آشکار، موجب مطابقه فعل با سازه مایملک خواهد شد. در این راستا چنین استدلال می شود که در بخش صرفا نحوی فرایند اشتقاق ساخت های کنایی فوق با استفاده از سازوکار Agree-Link سازه هایی که به صورت بالقوه توانایی مطابقه با فعل را دارند با عنوان اهداف موجه تعیین می شود و در قدم بعدی و در بخش پسانحوی از طریق سازوکار Agree-Copy شکل نهایی وند مطابقه تعیین می گردد. علاوه بر موارد فوق، تفاوت الگوی مطابقه در ساخت های مورد بحث نیز از طریق دسترسی فرایندهای پسانحوی به ساخت درونی اهداف موجه توجیه خواهد شد. برای اینکه به بتوان پدیده مطابقه مفعولی را تبیین نمود به مباحث طرح شده دقت نظر فرمایید.