نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال:1379 | دوره:20 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

در پی بروز نوعی گال در اندامهای هوایی درختان کنار، تحقیقاتی طی سالهای 78-1376 در شهرستان فیروزآباد انجام گرفت و مراحل مختلف رشدی عامل گالزا از درون گالها جمع آوری گردید.تحقیقات نشان داد که عامل، پروانه ای به نام Euzophera cf. verrucicola می باشد که تخم های خود را عمدتا در قسمت های انتهایی شاخه های کنار قرار می دهد. گالهای کوچک حتی روی شاخه های باریک انتهایی که محل تشکیل جوانه های گل و برگ می باشند نیز تولید می شود. نشو و نمای آفت روی شاخه های قطور درون گالهای نسبتا بزرگی به قطر حداکثر 3 سانتی متر انجام می شود. روی شاخه های باریک انتهایی نیز گال های نسبتا کوچکی به قطر حداکثر یک میلی متر تولید می شود. لاروها درون گال های بزرگ توده ی قهوه ای رنگ و حجیم از فضولات و پیله های تنیده شده دیده می شوند. فعالیت لاروها در زمستان نیز ادامه داشته و در تمام طول سال درون گل ها مشاهده می شود. گونه ی این پروانه توسط G .S .Robinson از موزه ی تاریخ طبیعی بریتانیا به صورت نزدیک به E. verrucicola تشخیص داده شد.  

در بررسی هایی که طی سال های 79-1377 به منظور شناسایی دشمنان طبیعی آلرود ها در استان اصفهان انجام شد، زنبور های پارازیتوییدEncarsia formisa Gahan ،E. inaron Walker، E. pergandiella Howard، E. adrianae lopez - Avila E. lutea Masi، E.porteri Mercet ،Eretmocerus mundus Mercet ، از خانواده Aphelinhdae و Amitus spiniferus Berthes از خانواده Platygastridae ، کفشدوزکهای شکار Clitosthus arcuatus Rossi (Scymninae)، Scymnus rubmaculatus Goeze (Scymninae) ،Exochomus nigromaculatus Goeze (Chilocorinae) ، (Coccinella septempunctata L. Hippodamia variegate Goeze Coccinellinae (Coccinellinae ، بالتوری سبز شکارگر Chrysoperla carnea Stephens (Chrysophdae) ، مگس شکارگر Acletoxenus formosus Low (Drosophilidae) تریپس شکارگرScolothrips longicornis Priesner (Thripidae) ،Aeolothrips collaris priesner (Aeolothripidae) و سن های شکارگر (Geocoris megacephalus Fiebr (Lygaeidae),Orius albidipennis Reutr (Anthocoridae) Deraeocoris punctulatus Fallen (Miridae) و Nabis palifer Seidestucker (Nabidae) به عنوان دشمن طبیعی آلرود ها همراه با میزبان های هر یک در استان اصفهان شناسایی و توصیف شدند.

تغییرات جمعیت شته ی کوچک گردو Chromaphis juglandicola (Kaltenbach) در سال 1379 در دو منطقه (باغ مرکز تحقیقات منطقه البرز کرج باغ دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس) مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری به صورت هفته ای یکبار انجام شد و در هر نمونه گیری تعداد پوره های جوان (سنین یک و دو)، پوره های مسن (سنین سه و چهار) و حشرات کامل شته شمارش شد. در هر دو منطقه مورد بررسی، جمعیت شته در بهار افزایش، در تابستان به شدت کاهش و سپس در پاییز به تدریج افزایش یافت. حداکثر جمعیت شته در برگ مرکب در باغ مرکز تحقیقات البرز و باغ دانشکده کشاورزی به ترتیب 212.8±13.45 و 14.11±81.37 عدد، در هفته ی آخر اردیبهشت مشاهده شد. در باغ مرکز تحقیقات البرز، میانگین جمعیت شته در روی هر برگ در فصول بهار، تابستان و پاییز به ترتیب 4.87±74.93، 0.22±0.73 و 0.11±1.61 در باغ دانشکده کشاورزی به ترتیب33.96±2.2 ، 1.65±0.11 و 0.22±2.77 بود. تراکم شته در جهات مختلف جغرافیایی در فصول مختلف سال تفاوت معنی داری نداشت. با نزدیک شدن زمان ریزش برگها افراد جنسی شته ظاهر شدند. افراد جنسی پس از جفتگیری، تخمهای خود را در شکاف قاعده جوانه ها قرار دادند و این تخمها زمستان را به حالت دیاپوز سپری کردند.

طی این تحقیق نمونه های متعلق به جنس Phaneroptera Serville, 1831 (sensu stricto) در موزه حشرات هایک میرزایانس بخش تحقیقات رده بندی حشرات موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی مورد بازبینی و مطالعه قرار گرفتند که عبارتند از: Ph. Sparsa Stal، Ph. gracilis Burm،Ph. falcata (Poda) ،Ph. cretacea Uvarov  و Ph. Albida Walker، به نظر می رسد تشخیص های نادرستی در مورد Ph. Sparsa Stal صورت گرفته باشد. این گونه عموما در آفریقا و بخشهایی از خاورمیانه انتشار دارد. شیخان آنرا از افغانستان گزارش نمود. بی بینکو با اندازه گیری نسبت ساق پای جلویی به پیش گرده) شاخص (T/P و مطالعه تعداد محدودی نمونه از کپه داغ (ترکمنستان) آنها را Ph. bivittata نامید. اگرچه اعتبار این کونه زیر سوال است، ولی برخی متخصصین با تعیین شاخص T/P آنرا از Ph. nana sparsa stal تفکیک می کنند، به این ترتیب که شاخص در مورد Ph. Bivittata بین 1.9 تا 2 و برای گونه  Ph.nana sparsa کمتر از 1.9 است. اخیرا این زیرگونه به صورت Ph. nana sparsa stal ارتقا یافته است. نسبت فوق برای نمونه های متعلق به شمال خراسان و گلستان (نزدیک ترکمنستان) برابر 1.85 و برای چهل وسه نمونه از سراسر کشور  1.75±0.63 (M±SE) اندازه گیری شد. همچنین تعدادی نمونه با نام Ph. Quadripunctata Brunner در موزه وجود داشتند که با تشخیص مجدد، همگی Ph. Sparsa Stal تعیین نام گردیدند. کلید تشخیص مصور و نقشه پراکنش گونه ها در ایران نیز ارایه شده است.

بیولوژی کفشدوزکE. quadripustulatus (L.)  روی شپشک آرد آلود سرو  P. vavae (Nasanov) در دمای 2+25 درجه سانتی گراد مطالعه گردید. انکوباسیون تخم بطور متوسط 5.9 روز طول کشید. میانگین طول دوره لاروی سنین 1، 2، 3 و 4 به ترتیب 3.37، 2.93، 6.17 و 8.50 روز و در مجموع 20.97 روز بود. مرحله شفیرگی 6.13 روز بطول انجامید. مجموع مراحل رشدی از تخم تا ظهور حشرات کامل بطور متوسط 34.47 روز تعیین گردید. برای مطالعه تغییرات جمعیتی کفشدوزک، در هر نمونه برداری شاخه آلوده از درختان سرو تکانده شد و حشرات بالغ کفشدوزک شمارش گردید و نمودار آن رسم گردید که تراکم آن نیز در طول ماههای تابستان در حد پایینی بود. جنسیت در این گونه با بررسی دقیق میکروسکوپی سطح زیرین شکمی تفکیک گردید. کفشدوزک با یک نسل در منطقه شیراز دارای یک منطقه دیاپوز اجباری در فصل تابستان بود. حشرات بالغ در طول یک چرخه زیستی دارای تغییراتی در رنگ بدن بودند. در این بررسی 70.1% از تخم های موجود روی درخت سرو و در دستجات 1 تا 5 تایی گذاشته شد. به علاوه این کفشدوزک توری واحدهای پژوهشی را تخم ریزی ترجیح داده و %73.57 از تخم های خود را در دستجات 13 تایی روی آنها قرار می دهد.

Aeolesthes sarta یکی از مهمترین آفتاب درختان صنوبر، چنار و نارون در ایران می باشد. بررسی بیولوژی این حشره در سالهای 1377-1379 انجام گرفت. در پرورش آزمایشگاهی، میزان و طول دوره تخمگذاری، طول دوره های جنینی، لاروی، شفیرگی و طول عمر حشرات کامل بررسی گردید. اواخر اردیبهشت ماه حشرات بالغی که از پناهگاههای زمستانی خارج شده بود، در داخل قفس های پرورش (یک جفت حشره نر و ماده) قرار داده شد. دوره لاروی آفت، در پرورشهای آزمایشگاهی که بدین منظور طراحی شده بود بررسی گردید. در این بررسیها، تعدای از لارو های سن اول، در داخل دالانهای ایجاد شده روی درختان صنوبر قرار داده شد. هر دو تا سه ماه یکبار لاروها به روی چوب تازه، انتقال یافت و مطالعه تا تبدیل لارو به حشرات کامل ادامه پیدا کرد. حشرات کامل ماده به طور متوسط 2.12±15 روز بعد از خروج، شروع به تخمگذاری نمودند و دوره تخمگذاری آنها به طور متوسط 1.47±7.75 روز طول کشید. ماده ها معمولا در شب تخمگذاری نموده و هر حشره ماده به طور متوسط 5.6±21.4 تخم در شرایط آزمایشگاهی (14 ساعت روشنایی/10 ساعت تاریکی، 5±60% رطوبت نسبی و حرارت 25±5 درجه سانتی گراد) گذاشت. میانگین دوره جنینی، 1.08±10.75 روز و طول عمر حشرات نر 2.7±27 روز و طول عمر حشرات ماده 2.7±30.25 روز در شرایط آزمایشگاهی بود. لاروهای قرار داده شده در داخل دالانهای مصنوعی، ضمن تغذیه به قسمت های عمیق تنه نفوذ نمودند. این لاروها تا اواخر آذرماه به تغذیه خود ادامه داده و در اواخر اسفندماه، به خواب زمستانی رفتند. بعد از 12ماه در بهار سال بعد لاروها مجددا شروع به تغذیه نمودند و تغذیه آنها تا مرحله شفیرگی در شهریورماه ادامه یافت. لاروهایی که رشد آنها کامل شده بود در قسمت های عمیق تنه، محفظه شفیرگی تشکیل دادند و به شفیره تبدیل شدند. شفیره ها بعد از 4-3 ماه، در اواخر آبان ماه تبدیل به حشرات کامل شدند و در طول زمستان، در محفظه شفیرگی تا بهار سال آینده باقی ماندند و چرخه زندگی حشره دو سال طول کشید.

مطالعه فیلوژنتیک در حقیقت نشان دهنده همبستگی های تکاملی و خویشاوندی تاکسونهای مورد مطالعه می باشد. در این بررسی هفت گونه از جنس Anacanthotermes Jacobson که در نقاط مختلف ایران انتشار دارند انتخاب شدند. ابتدا با استفاده از معادله های مربوطه، مقادیر استاندارد شده و فاصله های اقلیدسی محاسبه گردید. بیشترین فاصله های اقلیدسی (5.53) بین گونه های A. turkestanicus (Jacobson) وA. Bagherii Ghayourfar  و کمترین فاصله اقلیدسی (0.8) مربوط به گونه های A. vagans (Hagen) و Anacanthotermes sp. (جمعیت گلستان) می باشد. مطالعه فیلوژنتیک گونه ها در دو حالت، با استفاده 5 و  24نشانویژه انجام گرفت. در هر دو حالت این عقیده که گونه A. bagherii ابتدایی ترین گونه جنس Anacanthotermes می باشد، تایید گردید. دندروگرام تجزیه کلادیستیک همچنین نشان می دهد که گونه هایA. ahngerianus (Jacobson) ،  A. turkestanicusوA. esmailii Ghayourfar  (جمعیت گلستان) پس از انزوای جغرافیایی و در اثر پدیده گونه زایی در زیستگاه هایشان (شمال شرقی ایران) از جد مشترک مشتق شده اند.