بیماریهای گیاهی
سال:1395 | دوره:52 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

ویروس موزاییک شلغم (Turnip mosaic virus, TuMV) یکی از شایع ترین ویروس های مزارع کلزا در ایران محسوب می شود. بهترین روش برای کنترل خسارت این ویروس استفاده از ارقام مقاوم می باشد. در پژوهش حاضر واکنش 11 رقم تجاری و دو لاین کلزا به جدایه هلندی TuMV در شرایط گلخانه بررسی شد. بوته ها در مرحله 3-5 برگی و به روش انتقال مکانیکی با عصاره گیاه توتون آلوده به TuMV مایه زنی و واکنش آن ها بر اساس شاخص شدت علایم و میزان جذب الایزا (OD405)، چهار هفته و میانگین وزن های خشک و تر گیاهان هفت هفته پس از مایه زنی تعیین شد. این پژوهش با استفاده ازآزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار و هر تکرار شامل چهار واحد آزمایشی برای گیاهان شاهد و آلوده انجام شد. آلودگی ویروسی گیاهان با استفاده از آزمون RT-PCR تایید شد. بر اساس شاخص های مورد بررسی، اختلاف ارقام معنی دار بود، بطوریکه در سطح پنج درصد، لاین کرج3 به عنوان رقم متحمل، ژنوتیپ های RGS003 و کرج1 حساس، ژنوتیپ کرج2 بسیار حساس و سایر ژنوتیپ ها نیمه حساس شناخته شدند. نتایج نشان داد نرخ آلودگی برای همه ژنوتیپ ها یکسان بود. به رغم اینکه اختلاف میانگین جذب نوری الایزا بین گیاهان سالم و آلوده معنی دار بود، به استثنای رقم ساری گل، شاخص میزان جذب الایزا بین گیاهان آلوده رقم ها و لاین های بررسی شده، اختلاف معنی دار نداشت. بین ارقام کلزا، فقط وزن تر و خشک لاین کرج2 به طور معنی داری در اثر آلودگی به ویروس کاهش نشان داد. در این پژوهش برای اولین بار نمره دهی (صفر تا هشت) برای شدت علایم گیاهان کلزا به TuMV معرفی شد.

در بررسی نماتدهای انگل گیاهی جمع آوری شده از مزارع، باغ ها، چمن زارها و علف زارهای عمدتا هفت استان جنوبی ایران شامل فارس، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، کرمان و بوشهر، در مجموع 13 گونه از نماتدهای زیرخانواده Telotylenchinae و جنس های Bitylenchus، Neodolichorhynchus، Paratrophurus، Trophurus و Tylenchorhynchus مورد شناسایی قرار گرفت که سه گونه N. phaseoli، Trophurus impar و Tylenchorhynchus qasimii برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. توصیف کامل، داده های ریخت سنجی و تصاویر ترسیم شده این گونه ها به همراه سه گونه گزارش شده قبلی که کامل شرح داده نشده اند، ارائه گردیده است. همچنین گونه Tylenchorhynchus variannus به عنوان مترادف T. clarus اعلام می شود.

به منظور شناسایی فون نماتدهای خانواده های Dolichodoridae و Pratylenchidae در فضای سبز شهر شیراز، طی سال های 1393-1394 تعداد 67 نمونه خاک و ریشه گیاهان از مناطق مختلف فضای سبز شهر شیراز جمع آوری گردید. پس از استخراج و انتقال نمونه ها به گلیسیرین، اسلایدهای میکروسکوپی دائمی تهیه شده و با استفاده از میکروسکوپ نوری مجهز به دوربین دیجیتالی و لوله ترسیم، اندازه گیری های لازم انجام و تصاویر آن ها رسم گردید. در این بررسی تعداد 15 گونه شامل Amplimerlinius globigerus، Trophurus pakendorfi، Merlinius brevidens، Tylenchorhynchus clarus، T. dubius، T. teeni، T. iphilus، T. mashhoodi، Pratylenchus ekrami، P. thornei، P. unzenensis، Helicotylenchus digonicus، H. pseudorobustus و Rotylenchus buxophilus جداسازی و شناسایی شدند. گونه های T. pakendorfi، T. iphilus و P. ekrami برای اولین بار از ایران گزارش و به همراه گونه P. unzenensis که قبلا از ایران گزارش شده است، شرح داده می شوند.

شانکر یکی از خسارت زاترین بیماری های درختان میوه هسته دار است که سبب ایجاد زخم های فرورفته تیره رنگ همراه با تراوش صمغ بر روی سرشاخه ها، شاخه ها و تنه درختان آلوده می شود. بیماری از مناطق مختلفی از ایران گزارش شده و نشان داده شده است که عمدتا توسط Pseudomonas syringae pv. syringae و در موارد کمتری به وسیله Xanthomonas arboricola pv. pruni ایجاد می شود. برای ارزیابی پراکندگی عوامل بیماری، نمونه هایی از درختان آلوده باغ های استان های اصفهان، چهارمحال و بختیاری، قم و یزد جمع آوری گردید. بخش های دارای علائم شاخه ها پس از ضد عفونی سطحی، در آب مقطر استریل خرد شده و سوسپانسیون به دست آمده روی محیط آگار غذایی حاوی سوکروز کشت گردید. کلونی های غالب روی محیط یاد شده برجسته، سفید مایل به خاکستری و خمیری شکل بودند. بیماریزایی نماینده هایی از جدایه ها روی نهال های هلو (Prunus persica) به اثبات رسید. DNA ژنومی از نماینده ها استخراج و قطعه ای از ژن RNA ریبوزومی 26S آن ها با PCR تکثیر و توالی یابی گردید. مقایسه توالی این ناحیه با توالی های مشابه در ژن بانک نشانگر تشابه بالای آن ها با گونه های Cryptococcus بود. تنوع ژنتیکی بیست و هفت جدایه به دست آمده با یکدیگر و با دو جدایه مرجع Cryptococcus adeliensis و C. magnus با به کارگیری آغازگرهای ERIC، BOX و REP بررسی شد. در دندروگرام رسم شده بر پایه تجمیع نتایج حاصل از سه نشانگر، جدایه ها در سطح تشابه %30 در 12 گروه قرار گرفتند. نتایج نشانگر وجود تنوع قابل توجه در بین جدایه های عامل شانکر درختان میوه هسته دار در مناطق مرکزی ایران است.

بیماری نو ظهور پوسیدگی ذغالی بلوط به عنوان یک تهدید جدی جنگل های بلوط در ایران مطرح و گونه Biscogniauxia mediterranea به عنوان عامل بیماری در جنگل های منطقه زاگرس معرفی شده است. با این وجود اطلاعاتی در زمینه وقوع این بیماری در جنگل های منطقه ارسباران در دسترس نمی باشد. تحقیق حاضر با هدف رد یابی عامل بیماری در جنگل های بلوط منطقه ارسباران صورت پذیرفت. برای این منظور از تنه و شاخه درختان بلوط دارای علایم سرخشکیدگی و زوال و همچنین درختان سالم بلوط در جنگل های منطقه حاتم بیگ مشگین شهر و منطقه کلیبر در طول فصل رشد سال 1393 نمونه برداری شد. در مجموع 14 جدایه متعلق به جنس Biscogniauxia از درختان بلوط بیمار و سالم جداسازی گردید. هویت این جدایه ها با استفاده از آغازگرهای اختصاصی از قبل طراحی شده وهمچنین داده های توالی ناحیه ITS-rDNA، گونه B. mediterranea تعیین گردید. روی محیط کشت عصاره مالت آگار در شرایط آزمایشگاهی ساختارهای غیر جنسی قارچ تشکیل شد. ساختارهای جنسی این گونه در شرایط طبیعی مشاهده نگردید و تلاش های انجام گرفته برای القاء مرحله جنسی این گونه در شرایط آزمایشگاه ناموفق بود. ارزیابی بیماری زایی جدایه های این گونه روی نهال های دو ساله بلوط سیاه (Quercus macranthera) در شرایط گلخانه نشان داد که تمامی جدایه ها روی این گونه از قدرت بیماری زایی برخوردار می باشند. تحقیق حاضر اولین مطالعه در زمینه ردیابی بیماری پوسیدگی ذغالی بلوط و شناسایی عامل بیماری درجنگل های ارسباران می باشد.

نماتد سیستی سیب زمینی، Globodera rostochiensis در سال 1387 از مزارع سیب زمینی شهرستان بهار در استان همدان گزارش شد.جهت تعیین پاتوتیپ G. rostochiensis، تعداد ده جمعیت از مزارع آلوده سیب زمینی در منطقه بهار جمع آوری شد. شناسایی گونه بر اساس خصوصیات ریخت شناسی و ریخت سنجی لاروهای سن دوم و سیست ها و با استفاده از آغازگر اختصاصی گونه و تعیین ترادف نوکلئوتیدی ناحیه D2-D3 از ژن زیر واحد بزرگ ریبوزومی RNA صورت گرفت. به منظور تعیین پاتوتیپ نماتد، چهار رقم سیب زمینی شامل دزیره، مارفونا، اگریا و سانته با جمعیت اولیه 6±1 تخم و لارو در گرم خاک مایه زنی و در شرایط اتاقک رشد با دمای 18 تا 22 درجه سانتی گراد به مدت سه ماه نگهداری شدند. بر اساس نتایج ارزیابی مقاومت و حساسیت نسبی ارقام مورد آزمایش، پاتوتیپ نماتد سیستی سیب زمینی در منطقه بهار استان همدان پاتوتیپ Ro1 تشخیص داده شد. ناحیه D2-D3 از ژن 28S-rRNA در تعداد هشت جمعیت تکثیر و تعیین توالی شد. توالی های به دست آمده با ترادف های نوکلئوتیدی جدایه های موجود در بانک جهانی ژن (GenBank) مقایسه و درخت تبارزایی ترسیم گردید. تاثیر ارقام حساس مارفونا و دزیره و ارقام مقاوم اگریا و سانته نسبت به پاتوتیپ RO1 بر میزان تفریخ تخم نماتد سیستی سیب زمینی بعد از سه ماه نشان داد که از نظر آماری تفاوت معنی داری بین ارقام از نظر میزان تفریخ تخم و خروج لارو سن دوم از سیست در اکثر آزمایش ها وجود ندارد و کلیه ارقام از این نظر در یک گروه آماری قرار گرفتند.

زنگ های گندم از جمله زنگ زرد و سیاه از مهمترین عوامل بیماریزای قارچی گندم درجهان و ایران می باشند که با تولید نژادهای جدید ناشی از جهش یا نوترکیبی جنسی غالبا باعث بروز اپیدمی های شدید و کاهش عملکرد محصول میشوند. در این پژوهش پراکنش و تنوع ژنتیکی آلودگی ایسیومی بوته های زرشک و ارتباط آنها با زنگ زرد گندم مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 95 نمونه از اندامهای آلوده ایسیومی زرشک از رویشگاه های طبیعی بروجرد، دورود، ازنا و الیگودرز جمع آوری گردید. مایه زنی گیاهچه های گندم با ایسیوسپورهای برگ های آلوده زرشک در شرایط گلخانه و مزرعه انجام شد. نتایج آزمون بیماریزایی نشان داد که جدایه های ایسیومی قادر به تولید یوردینیوسپورهای زنگ زرد گندم (Puccinia striiformis f. sp. tritici) و زنگ سیاه گندم (P. graminis f. sp. tritici) روی ارقام حساس می باشند. برای شناسایی مولکولی جدایه ها، دی ان ای ژنومی جدایه های ایسیومی زرشک با استفاده از آغازگر های ناحیه rDNA تکثیر و تعیین توالی گردید. بررسی تنوع ژنتیکی جدایه های ایسیومی با تکثیر ناحیه IGS1-rDNA در 134 جدایه انجام شد. نتایج بررسی های مولکولی با تائید نتایج آزمون بیماریزایی نشان داد که بوته های زرشک میتوانند میزبان ایسیومی زنگ زرد و زنگ سیاه گندم در استان لرستان باشند. تکثیر ناحیه IGS1 در جدایه های منطقه ازنا و الیگودرز بیشتر بصورت 3 باندی بترتیب با فراوانی 15 و21 جدایه بود. در منطقه دورود بیشتر بصورت پنج باندی (26 جدایه) و در بروجرد بصورت دو باندی (10جدایه) مشاهده شد و نشان داد که تنوع ژنتیکی بین ایسیوسپورهای مناطق نمونه برداری شده وجود دارد.

جهت بررسی علل بروز و توسعه لکه روی میوه، در دو منطقه سمیرم و پادنا، از درختان رد دلیشز و گلدن دلیشز نمونه برداری تصادفی انجام گرفت.سپس غلظت عناصر (کلسیم، پتاسیم، منیزیم و نیتروژن) در یک نمونه مرکب از هر باغ تعیین و در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان داد که در میوه های دارای علائم در رقم رد دلیشز کمبود کلسیم و در میوه های رقم گلدن دلیشز هر دو حالت کمبود و بیش بود کلسیم وجود داشت. با توجه به تغییرات نامنظم در نمونه برداری ها، سه مقایسه متعامد (شامل گروه های تیماری ارقام، مناطق و بروز علائم) انجام گردید. نتایج نشان داد رقم رد دلیشز نسبت به رقم گلدن دلیشز از حساسیت بیش تری برخوردار و منطقه پادنا برای بروز اختلالات کلسیمی نسبت به منطقه سمیرم مساعدتر است. همچنین تیمارهای دارای علائم در مقابل تیمارهای فاقد علائم اختلاف معنی دار برای نسبت های K+/Ca2+، (K++Mg2+) /Ca2+ و N+K++Mg2+) /Ca2+) را نشان داد که بیانگر رابطه منفی بین اختلالات کلسیمی با مقدار پتاسیم و نسبت K+/Ca2+ و رابطه مثبت با مقدار کلسیم موجود در میوه است. این پژوهش نشان داد که در باغ های سیب منطقه سمیرم علائم مربوط به اختلالات ناشی از کلسیم به علت تغییرات آب و هوایی و استفاده بیش از حد بعضی عناصر معدنی رخ می دهد.

در این مطالعه، ردیابی و شناسایی ویروس های مهم میزبان های صیفی در غرب و شمال غرب ایران طی سال های 1392 و 1393 مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور، تعداد 100 نمونه برگی از میزبان های مختلف که مشکوک به آلودگی با ویروس های موزاییک خیار (Cucumber mosaic virus, CMV)، موزاییک پیسک سبز خیار (Cucumber green mottle mosaic virus, CGMMV)، موزاییک هندوانه (Watermelon mosaic virus, WMV) و موزاییک زرد کدو (Zucchini yellow mosaic virus, ZYMV) بودند، جمع آوری و آلودگی نمونه ها با روش RT-PCR و استفاده از آغازگرهای اختصاصی هر ویروس تعیین شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان آلودگی مربوط به CMV (%46)، سپس ZYMV (%35)، WMV (%26) و CGMMV (8%) در نمونه های جمع آوری شده بودند. در کل، %63، %50، %40، %90، %75 و %80 به ترتیب از میزبان های لوبیا سبز، خیار، بادمجان، کدو، گوجه فرنگی و هندوانه حداقل به یک ویروس آلوده بودند. CMV، ZYMV و WMV در اکثر مناطق نمونه برداری ردیابی شدند، در حالی که CGMMV محدود به شمال غرب کشور بود. آلودگی های مخلوط دوتایی در 30 نمونه و سه تایی در 8 نمونه از نمونه های مورد بررسی ردیابی شدند.آنالیز برش آنزیمی MspI روی 13 قطعه تکثیر شده در PCR با آغازگرهای اختصاصی ژن پروتئین پوششی CMV، حاکی از به دست آمدن پروفایل اختصاصی توصیف شده برای زیرگروه یک این ویروس (قطعات حدود 532 و 335 جفت باز) برای اغلب جدایه ها بود. بر اساس منابع موجود، این اولین گزارش از ردیابی ZYMV و WMV از هندوانه، گوجه فرنگی، بادمجان و لوبیاسبز از غرب و شمال غرب و اولین گزارش ZYMV از لوبیا سبز از ایران می باشد.

پوسیدگی طوقه و ریشه ناشی از گونه های مختلف Phytophthora از بیماری های مهم محصولات کشاورز در ایران می باشد. P. melonis و P. capcisi از ایران از کدوییان گزارش شده است اما اهمیت P.melonis نسبت به P. capcisi در کدوییان در ایران بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش بیماریزایی P. capcisi روی کدوییان با P. melonis مقایسه گردید. گیاهان دو ماهه ارقام و گونه های مختلف گدوییان با جدایه های دو گونه فوق روی ورمیکولیت با عصاره دانه شاهدانه تگثیر گردید و در شرایط گلخانه مایه زنی گردید. عکس العمل ارقام مدت دو ماه پس از مایه زنی ضمن پایش زیوسپورها در زهاب گلدانها مورد ارزیابی قرار گرفت. این پژوهش بیماری زایی P. capsici روی کدوییان با P. melonis مقایسه شد. نتایج نشان داد که از 36 رقم کدوییان مایه زنی شده، طالبی وخربزه حساسیت بیشتری به P. melonis داشتند ولی واکنش ارقام به P.capsici متفاوت بود. کدو حلوایی به هر دو گونه مقاوم بود. کدو خورشی و هندوانه حساسیت بیشتری به P. capsici تا به P.melonis داشتند. تصور میرود که فراوانی جدا سازی بیشتر P. melonis از طالبی و خربزه به علت گسترش کمتر گونه P.capsici تا مقاومت آنها به دو بیمار گر باشد.

نماتود مولد زخم ریشه چای، Pratylenchus loosi Loof, 1960، در حال حاضر مهم ترین عامل خسارت زای چای در ایران و جهان است. این نماتود در بسیاری از کشورهای چای خیز جهان از جمله سری لانکا، چین، هندوستان، ژاپن و بنگلادش به عنوان مهم ترین عامل خسارت زای این محصول محسوب می شود. در کشور ما نیز در سال های اخیر این نماتود به عنوان بیماری کلیدی و خسارت زای چای به حساب آمده و باعث ایجاد خسارت شدید به بوته های چای شده است، به طوری که میزان رشد گیاهان آلوده شدیدا کاهش یافته و به علت عدم توانایی ایجاد شاخه و برگ جدید، میزان محصول افت شدید دارد. گیاه چای میزبان اصلی این نماتود بوده و در ایران تاکنون این نماتود علاوه بر چای، از روی علف هرز ارزن جنگلی و خاک اطراف ریشه مرکبات وگیلاس گزارش شده است، درحالی که در جهان مرکبات، سیب، گلابی، به، چمن و چندین گونه علف هرز میزبان های آن محسوب می شوند. همچنین این نماتود در سری لانکا از روی توت فرنگی نیز گزارش شده و این گیاه به عنوان میزبان ضعیف آن معرفی شده است. به منظور بررسی دامنه میزبانی این نماتود، پژوهشی در مرکز تحقیقات چای کشور در سال 1392 انجام پذیرفت. درخت تونکا با نام علمی Dipteryx odorata به عنوان درخت سایه بانی وارد شده و در بعضی از مناطق در حاشیه باغ های چای کشت گردیده است. در نیمه دوم سال 1392 در درختان سایه بانی تونکا حاشیه باغ چای شهید اسلامی مرکز تحقیقات چای کشور، علایم آلودگی به نماتود بر روی این درختان سایه بانی دیده شد.. پس از نمونه برداری از خاک وریشه این درخت، استخراج نماتودها از ریشه با استفاده از روش های معمول انجام شد. پس از بررسی خصوصیات ریخت شناسی و ریخت سنجی با استفاده از منابع معتبر علمی، گونه نماتود جدا شده از ریشه ها، Pratylenchus loosi. Loof, 1960 ، تشخیص داده شد. میزان جمعیت نماتود مذکور در بهمن ماه 1392، به طور میانگین در یک صد گرم خاک 30 نماتود و در سه گرم ریشه 210 نماتود شمارش گردید. این اولین گزارش میزبانی گیاه تونکا (D. odorata) به P. loosi در جهان است. با توجه به دایمی بودن درخت تونکا، نقش این درخت در بقای نماتود مولد زخم P. loosi در باغ های چای دارای اهمیت است.