بیماریهای گیاهی
سال:1389 | دوره:46 | شماره:1 (پیاپی 181) |تعداد مقالات:9

گیاه زینتی میخک (Dianthus caryophyllus) توسط ویروس های متعددی که برخی اختصاصی گل میخک می باشند آلوده می گردد. از آنجایی که تکثیر میخک از طریق قلمه صورت می گیرد، ویروس ها به سهولت از طریق قلمه های آلوده منتقل می شوند. بدنبال مشاهده نشانه های عمومی آلودگی های ویروسی در گلخانه های میخک شهرستان محلات، درسال 1386 تعداد 142 نمونه با علایم مشکوک ویروسی از جمله: پیسه ای شدن، نقاط و لکه های سبز تیره رگبرگی در برگ های بالایی، نقاط و لکه های قرمز مایل به ارغوانی، نکروز برگ های پایینی، پیسک خفیف، خراشک، نقوش حلقوی و خطی در برگ های بالایی جمع آوری گردید. نمونه های جمع آوری شده با استفاده از آنتی بادی اختصاصی تهیه شده علیه 3 ویروس مهم آلوده کننده میخک: ویروس پیسک رگبرگ میخک Carnation vein mottle virus (CVMV)، ویروس خراشک حلقوی میخکCarnation etched ring virus (CERV)  و ویروس لکه حلقوی میخکCarnation ring spot virus (CRSV)  در آزمون سرولوژیکی ساندویچ دو طرفه الیزا(DAS- ELISA)  توسط آنتی سرم های چند همسانه ای (تهیه شده از Plant Research International هلند) مورد ارزیابی قرار گرفتند. آستانه جذب نمونه های آلوده، سه برابر میانگین جذب سه چاهک حاوی عصاره گیاه سالم (کنترل منفی) تعیین شد. از میان 142 نمونه مورد بررسی 9 نمونه با آنتی سرم ویروس CVMV و 36 نمونه با آنتی سرم ویروس CERV واکنش مثبت داشتند، در حالیکه هیچ یک با آنتی سرم CRSV ویروس واکنش نداشتند. طبق نتایج بدست آمده از این تحقیق، از میان 142 نمونه مورد بررسی، حدود %6.3 به ویروس CVMV (9 نمونه) و حدود %25.3 به ویروس CERV آلودگی داشتند (36 نمونه) و 4 نمونه نیز به هر دو ویروس به طور توام آلودگی نشان دادند. بنابراین، با توجه به نتایج آزمون های انجام شده، آلودگی به دو ویروس CERV و CVMV در نمونه های مورد بررسی محرز گردید، که این اولین گزارش از وقوع ویروسCVMV  بر روی گیاه زینتی میخک از ایران می باشد. البته با توجه به گستردگی علایم ویروسی در گلخانه های میخک شهرستان محلات و سنجش تعداد محدودی نمونه با تنها 3 ویروس مهم و اختصاصی میخک و درصد پایین آلودگی میخک ها به ویروس CVMV می توان نسبت به آلودگی گیاه میخک به سایر ویروس های مهم و آلوده کننده گیاهان زینتی مشکوک بود، که نیاز به بررسی و تحقیقات بیشتری در آینده دارد.

قارچ Cryphonectria parasitica عامل سوختگی شاه بلوط، از مهم ترین بیماری های درختان شاه بلوط (Castanea sativa) در استان گیلان می باشد. این مطالعه به منظور بررسی ساختار جمعیت این قارچ در چهار منطقه اصلی شفت (شامل ویسرود، طالقان و بابارکاب)، لاهیجان (شامل شاه بلوط محله و غریب آباد)، رضوانشهر (شامل دوران) و رشت انجام گرفت. تعیین گروه های سازگار رویشی بر اساس واکنش ناسازگاری و تشکیل ناحیه ممانعت از رشد، روی محیط PDA ارزیابی شد. بر اساس نتایج حاصل، چهار گروه سازگار رویشی ایرانی شامل IR-1 تا IR-4، از مجموع 272 جدایه تحت بررسی، بدست آمد و در هر منطقه تنها یک تا دو گروه سازگار رویشی از میان جدایه های آن منطقه شناسایی شد. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که گروه سازگار رویشی IR-1 با حضور در پنج جمعیت تحت مطالعه شامل ویسرود، طالقان، بابارکاب، دوران و رشت، فراوان ترین گروه را به میزان %63.2 کل جدایه ها، تشکیل داد و کمترین جمعیت در گروه های سازگار رویشی IR-4 با میزان %3 بدست آمد که تنها در منطقه شاه بلوط محله شناسایی شد. گروه IR-2 در طالقان و بابارکاب به ترتیب با فراوانی %50.7 و %31.3 در میان جدایه های این مناطق فراوان ترین گروه بود. گروه IR-3 نیز در شاه بلوط محله با فراوانی %88 و در دوران با فراوانی %12 وجود داشت. شاخص تنوع شانون در بین جمعیت ها از صفر تا 0.58 (0.2 برای کل جمعیت ها) متغیر بود.

به منظور مطالعه واکنش ژنوتیپ های مختلف برنج نسبت به جمعیت مزرعه ایMagnaporthe grisea و همچنین هشت نژاد شناسایی شده آن، تعداد 116 ژنوتیپ مورد ارزیابی قرار گرفتند. بذور این ارقام در دهه اول تیرماه 1384 در خزانه بلاست کشت گردیدند. خزانه در مکانی سایه دار، در مجاورت مزرعه آزمایشی موسسه تحقیقات برنج (رشت)، به صورت آپلند، همراه با خاکی غنی از کود نیتروژن به منظور به حداکثر رساندن میزان آلودگی ارقام به اسپورهای هوازاد عامل بلاست تهیه گردید. همچنین سوسپانسیون اسپور حاصل از شستشوی برگهای آلوده به بیماری بلاست (از مزارع مختلف استان) روی خزانه پخش گردید. از زمان مشاهده اولین لکه های بلاست روی گیاهچه های برنج، کار نمونه برداری و اندازه گیری شدت بیماری به منظور بررسی نحوه توسعه بیماری با گذشت زمان انجام شد و 30 روز بعد از کشت نیز تیپ آلودگی و درصد نهایی سطح برگ آلوده تعیین گردید. از مجموع 116 رقم مورد آزمایش، 53 رقم با تیپ آلودگی 1 -3 (نظیر خزر، سپیدرود و نعمت)، مقاوم، 24 رقم با تیپ آلودگی 4 -5 (نظیر فجر، بجار و سنگ جو)، نیمه حساس و 39 رقم با تیپ آلودگی 6 -8 (نظیر بینام، حسن سرایی و انواع طارم) حساس بودند. تجزیه آماری سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (AUDPC) وجود تفاوت معنی دار بین مقاومت ارقام را در سطح احتمال 1 درصد به اثبات رساند. در آزمون مقایسه میانگین ها بر اساس دانکن (در سطح احتمال %1)، ارقام بر اساس سطح زیر منحنی توسعه بیماری در خزانه بلاست، به 35 گروه تقسیم شدند. در آزمایش های گلخانه ای نیز، واکنش ارقام نسبت به هشت جدایه نماینده هشت نژاد عامل بلاست از استانهای گیلان و مازندران مورد بررسی قرار گرفت و اجزای اصلی مقاومت شامل تیپ آلودگی، درصد سطح آلوده برگ، تعداد لکه های اسپورزا و متوسط اندازه لکه های اسپورزا (بر حسب میلی متر مربع) اندازه گیری شدند. تجزیه آماری داده های مربوط به اجزای مختلف مقاومت به بیماری بلاست نیز حاکی از وجود تفاوت معنی دار در سطح احتمال 1 درصد بین نژادها، ژنوتیپ ها و اثر متقابل نژاد- ژنوتیپ بوده است.

واکنش 180 توده های بومی و خارجی Cucummis melo شامل طالبی، خربزه، خیار چنبر، گرمک، دستنبو جمع آوری شده از نقاط مختلف ایران و سایرنقاط جهان به نژادهای مختلف صفر، 1، 2 و 2، 1 Fusarium oxysporum f. sp. Melonis در شرایط گلخانه با توان های مختلف زادمایه عامل بیماری مورد مطالعه قرار گرفت. بسیاری از ارقام ایرانی C. melo به نژادهای صفر و دو که از ایران تا کنون گزارش نشده اند، مقاوم بودند. تعداد معدودی از ارقام به نژاد یک شایع در استان های خراسان و سمنان مقاوم بودند ولی هیچ کدام از ارقام ایرانی به نژاد 2،1 زردی شایع در استان های فارس و اصفهان مقاومت یا تحمل نشان ندادند. تعدادی از ارقام خارجی از ژاپن و چین مانند  Golden Crispyو Ogon no 9 مقاومت جزیی به نژاد 2،1 زردی نشان دادند. توان مایه عامل بیماری در ظهور علایم موثر بود و برخی از ارقام در جمعیت پایین مقاومت نشان دادند.

اثر اسانسهای آویشن شیرازی و مرزه، و مواد تیمول و کارواکرول بر رشد ده جدایه Fusarium graminearum به روش اختلاط غلظتهای مختلف آنها با محیط های کشت PDA و PDB و اندازه گیری میزان رشد هیف تیمارها در محیط نیمه جامد و وزن خشک توده میسلیومی در محیط مایع و مقایسه آنها با شاهد آزمایش محاسبه گردید. اثر مواد فوق الذکر بر میزان داکسی نیوالنول تولید شده توسط جدایه های مذکور، با اندازه گیری میزان داکسی نیوالنول تولید شده در محیط PDB حاوی غلظتهای مختلف مواد فوق و مقایسه آنها با شاهد عاری از مواد فوق با روش HPLC+IAC محاسبه شد. غلظت لازم برای بازداری کامل از رشد جدایه های مورد استفاده در یکصد میلی لیتر محیط کشت PDA به ترتیب برای اسانسهای آویشن شیرازی و مرزه برابر 16و 31.5 میکرولیتر و برای مواد تیمول و کارواکرول 70 و 15 میکرولیتر برآورد گردید. غلظت مذکور در محیط مایع PDB برای آویشن شیرازی و مرزه به ترتیب 16 و 30 و برای تیمول و کارواکرول به ترتیب 70 و 20 میکرولیتر بود. بیشترین و کمترین کاهش وزن خشک میسلیوم در محیط کشت مایع حاوی اسانسها و مواد موثره فوق الذکر به ترتیب مربوط به جدایه های شماره 6 و 50 بود. میزان داکسی نیوالنول تولید شده در محیط مایع حاوی تیمارهای آویشن شیرازی، مرزه، تیمول و کارواکرول به ترتیب 84، 89.1، 95 و 86.6 درصد نسبت به شاهد بدون اسانس کاهش یافت. همچنین در هر میلی گرم ماده خشک میسلیوم در شاهد و تیمارهای تیمول، کارواکرول، آویشن و مرزه به ترتیب 353.9، 17.9، 27.5، 92.6 و 94.2 نانوگرم داکسی نیوالنول ردیابی گردید، که این نتایج گویای تاثیر مستقیم اسانسها و مواد موثر مورد مصرف بر ساختار داکسی نیوالنول بود. علاوه بر این، مواد مذکور به سبب دارا بودن ویژه گی قارچ ایستایی با بازداری از رشد قارچ بطور غیر مستقیم نیز بر کاهش تولید داکسی نیوالنول موثر بودند.

از نمونه‏ خاک‏ های جمع‏ آوری شده بین سال‏ های 1384 -86 از استان‏ های آذربایجان‏ شرقی و گلستان که به منظور شناسایی نماتدهای انگل گیاهی و نماتدهای انگل حشرات تحت بررسی بودند، گونه‏ هایی از نماتدهای آزادزی و شکارگر نیز جداسازی و مورد شناسایی قرار گرفتند. گونه 1993، Gardner& Al-Banna Achromadora walkeri از نمونه‏ خاک‏ های جمع‏ آوری شده از کلیبر، گونه‏ ها 1880،Tripyla affinis de Man  و 1993 ، Brzeski & Winiszewska-Slipinska Tripylina longa به ترتیب از نمونه‏ خاک‏ های باغات مرکبات گرگان و درختان بید در روستای گشایش مراغه و Eutobrilus sp. از گیاهان علفی کلیبر جداسازی و تشخیص داده شدند. گونه A. walkeri با داشتن سطح پوست منقوط، آمفیدهای حلزونی هم‏ سطح با محفظه دهان، دو ردیف پاپیل‏ های مشخص در ناحیه‏ سر، راست‏ روده نسبتا کوتاه و نبود پیش‏ راست‏ روده متمایز می‏ گردد. در گونه‏  T. affinis آمفیدها نامشخص، پاپیل‏ های لبی داخلی بسیار کوچک، محفظه دهان استوانه‏ ای و دارای یک دندان پشتی و دو دندان ریز مجاور سطح شکمی جلوتر از آن است. گونه longa T. با داشتن یک دندان پشتی بزرگ، دو دندان کوچک مجاور سطح شکمی در محفظه دهان، دو زائده مویی ‏ شکمی در ناحیه گردن و یک لوله جنسی قابل تشخیص است. Eutobrilus sp.  دارای آمفید فنجانی شکل، محفظه دهان قیفی‏ شکل حاوی دو دندان ریز نزدیک به هم در انتهای آن و پاپیل‏ های جنسی خارمانند می‏ باشد. هرسه گونه و یک جنس فوق، برای فون نماتد‏ های ایران جدید هستند.

نماتد مولد زخم ریشه چای,1960)  (Pratylenchus loosi Loof مهم ترین عامل خسارت زای باغ های چای شمال کشور است و سطح زیادی از باغ های چای آلوده به این نماتد می باشند. گیاه چای (Camellia sinensis) میزبان اصلی این نماتد بوده و در ایران تاکنون فقط از روی این گیاه گزارش شده است. درحالی که، در جهان گیاهانی چون مرکبات، سیب، گلابی، به، چمن و چندین گونه علف هرز میزبانان آن محسوب می شوند. علف های هرز به دلیل گسترش زیاد و سازگاری که با بوته های چای دارند در این محصول از اهمیت زیادی بر خوردارند. تاکنون حدود 95 گونه علف هرز در باغ های چای گزارش شده، که بین آنها خانواده های Poaceae وAstraceae بیش ترین جمعیت را دارند. در این بررسی، 13 گونه از علف های هرز شامل ارزن جنگلی (Oplismenus compositus)، نیلوفر پیچک (Convolvulus sepium)، پیچک صحرایی (C. arvensis)، پنج انگشتی (Potentilla reptans)، آناغالیس دشتی (Anagalis arvensis)، پیربهار کانادایی (Erigeron canadensis)، بند واش خشکزی (Paspalum dilatatum)، بند واش آبزی (P. disticum)، اویارسلام زرد (Cyperus esculentus)، ساس واش (Acalypha austrialis)، تمشک باغ های کوهپایه (Rubus fruticosas)، علف چمنی (Poa annua) و دم روباهی بلند (Setaria viritis) که دارای بیش ترین فراوانی در باغ های چای کشور بودند از نظر میزباتی به نماتد مولد زخم ریشه چای مورد آزمایش قرار گرفتند. نمونه برداری در مراحل مختلف فنولوژیکی علف هرز انجام شد. استخراج نماتد از خاک با روش الک و سانتریفوژ (Jenkins ,1964) و استخراج نماتد از ریشه با روش کولن و دهرد (1972، (Coolen and D'Herd، انجام گرفت. در بین علف های هرز بررسی شده، آلودگی طبیعی به نماتد مولد زخم ریشه چای در علف هرز ارزن جنگلی (O. compositus) مشاهده شد. این نمونه متعلق به روستای کولچال از روستاهای توابع سهرستان املش بود که در طول شرقی 50 درجه و 6 دقیقه و 26 ثانیه و عرض شمالی 37 درجه و 3 دقیقه و 28 ثانیه و ارتفاع 132 متر از سطح دریا قرار دارد. شناسایی گونه نماتد در موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور تایید گردید. میزان جمعیت نماتد P. loosi به طور متوسط 70 نماتد در سه گرم ریشه بود و بیتشرین جمعیت نماتد در دوره گلدهی علف هرز مشاهده شد. علف هرز ارزن جنگلی (Basket grass)، گیاهی است یک یا چند ساله با ریشه های افشان از خانواده گندمیان (Poaceae) که توسط بذر تکثیر یافته و دارای 10 گونه است. گونه موصوف از علف های هرز مهم باغ های چای بوده که خاستگاه اصلی آن ایران می باشد. اوج رشد رویشی آن اوایل تابستان و موسم گل دهی آن اردیبهشت و خرداد ماه بوده و در ماه های شهریور و مهر به بذر می رود. علف هرز مذکور در شرق نوار چای کاری ایران دارای بیش ترین فراوانی است.

در زمستان سال 1388 در راستای پایش و ردیابی بیماری های قرنطینه خارجی در ایران، طی بازدید از یک گلخانه تولید مینی تیوبر واقع در استان اردبیل علایمی شامل زخم های گرد تا کشیده یا نامنظم به رنگ قهوه ای روشن و تیره ویا سیاه بر روی غده های سیب زمینی و همچنین گره هایی بر روی ریشه که در ابتدا روشن و به تدریج تیره می شدند، مشاهده گردید. نمونه برداری از گیاهان دارای علایم مشکوک انجام شده و به آزمایشگاه منتقل گردید. از تمامی نمونه های جمع آوری شده عصاره استخراج شد و سپس آلودگی آنها توسط آزمون DAS-ELISA با استفاده از آنتی بادی مونوکلونال قارچ Sss (شرکتBioreba ) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بررسی ها حاکی از آلودگی مینی تیوبرها به بیماری جرب پودری سیب زمینی با عامل  Spongospora subterranea f. sp. subterranea J. A. Toml.بود. این اولین گزارش از شناسایی قارچ عامل جرب پودری سیب زمینی در ایران است. قارچ عامل بیماری علاوه بر خسارت مستقیم به گیاه به عنوان ناقل ویروس بوته جارویی سیب زمینی (PMTV) می باشد. بر اساس ضوابط قرنطینه و دستورالعمل های مربوطه کلیه گیاهان موجود در گلخانه امحاء و محیط ضدعفونی گردید.

طی بازدیدهایی از باغهای مختلف گیلاس استان تهران و با در نظر گرفتن علایم اندامهای هوایی، از پوست طوقه و ریشه های اصلی و فرعی با علایم مشکوک به آلودگی نمونه برداری شد. پس از کشت نمونه ها در محیط نیمه اختصاصی CMA+PARPH جدایه هایی از جنس Phytophthora بدست آمد. که بر اساس ویژگیهای مورفولوژیک و پاره ای خصوصیات فیزیولوژیک آنها مورد شناسایی قرار گرفتند. و مناطق عمده آلودگی نیز مشخص گردید. دراین تحقیق دوازده جدایه و اکثرا از پایه های محلب به دست آمدکه متعلق به گونه های P. cactorum ، P. citrophthora،P. drechsleri و P. cryptogea بودند. بیشترین و کمترین فراوانی به ترتیب مربوط به گونه های P. cactorum و P. cryptogea بود. بیماریزایی تمامی جدایه ها اثبات شد.