پژوهش زبان های خارجی
سال:1383 | دوره:- | شماره:21 (ویژه نامه فرانسه) |تعداد مقالات:8

خنده پدیده ای اجتماعی و همگانی است و در تئاتر، به گفته مولیر، گریاندن آسان تر از خنداندن است. به همین خاطر نویسندگان، برای سرگرم کردن و خنداندن حضار، به شیوه های مختلفی متوسل می شوند. خواننده یا تماشاگر با تضادها خو می گیرد، خود را با شخصیت ها همسان می پندارد و کوشش می کند برای هر نکته نا گفته یا بی معنا، مفهومی بیابد. در تئاتر معاصر سکوت جای کلام را می گیرد و پر گویی خلا وجود را از نظرها پنهان می دارد. این تئاتر مرگ شخصیت و فقدان معنا را طلب می کند. لیکن خنده به منزله پاسخی است در برابر انکار وجود و به خاطر تأثیرات مثبت آن، انسان می تواند سلامت خود را بازیابد.

گوستاو فلوبر تکنیک جدیدی را در توصیفات خود ابداع کرده است که تنها در روند داستان وقفه ایجاد نمی کند، بلکه برعکس نقش روایت را نیز به عهده می گیرد و حوادث را به صورتی غیر مستقیم القا می کنند. به این ترتیب توصیف از ضرب آهنگ خاص داستان پیروی می کند و با آن همراه و همگام می گردد. از سوی دیگر فضای دنیای محسوس با کنش داستان هماهنگ می گردد و پیرامون دنیای درونی شخصیت ها شکل می گیرد و بر حسب خواسته ها و امیال آنها ساماندهی می شود. بنابراین نقش بندی فضا و توصیف کاملا منطبق بر کنش داستان طراحی شده و تقریبا با آن عجین می گردد.

بر اساس سه رمان معاصر، «مسافرت به اعماق شب»، از لویی فردینان سلین، «مرد نامریی»، از رالف والدو الیسون و «طبل حلبی»، از گونتر گراس، این مقاله به تحلیل ویژگی هایی که اغلب اوقات به نوع ادبی نسبت داده شده به قصه، یعنی پیکارسک سنتی، می پردازد تا وفور موضوعات پیکارسکی را در آثار بررسی شدن نشان دهد. اگر توسعه و بسط بیش از بیش پیچیده رمان اروپایی معاصر آن را از قصه پیکارسکی دور کرده است، معذالک تحول هویتی بی پایان فرد و نیز وضع پسامدرن و فاصله اش نسبت به هر نوع جذب سنتی موجب می شوند که این امر قهرمان پیکارسک را به ذهن خطور دهد و باعث پیدایش یک تاثیر شبه پیکارسکی بشود.

ایران کشوریست که در ادبیات فرانسه قرن هجدهم از جایگاه و جذابیت ویژه ای برخوردار است. طبیعت این کشور و ویژگی های قومی آن، تاریخ باستان، عصر میانه و معاصر ایران، ویژگی های تمدنی، اخلاقی و آداب و رسومی، و به ویژه، ادبیات و هنر این کشور از صور و ابعادی بهره مند است که ایران را برای نویسنده – فیلسوفان عصر روشنگری فرانسه، به صورت یک اسطوره دلفریب در آورده و عاملی موثر برای الهام و نشر اندیشه های فلسفی و افکار روشنگرانه آنها گردیده است. اشاره ای کوتاه به مفهوم اسطوره، سیر تکوینی و چگونگی شکل گیری اسطوره ایرانی در ادبیات فرانسه و عناصری که به این اسطوره معنا بخشیده، از جمله موضوعاتی است که در این مقاله مورد مطالعه قرار گرفته است.

از زمان ژاک روسو تا به امروز، عرصه ادبی فرانسه شاهد ظهور نویسندگانی بوده که به شرح جزییات زندگی خویش می پرداختند و به این ترتیب موجب پیدایش نوع جدیدی از نگارش به نام حسب حال نویسی شدند. نویسنده چنین آثاری، با نگارش شرح حال زندگیش، به دنبال بازسازی حقیقت و هویت واحد خویش می گردد. در کنار این پدیده ادبی، ادبیات فرانسه همچنان شاهد خلق حسب حال نویسی های دیگری بوده که از ساختارهای نامتعارف بهره جسته اند و به واسطه نامی که در سال 1997 توسط دوبروسکی بر آنها نهاده شد، به اتوفیکسیون یا خود تخیل نویسی شهرت یافته اند. مقاله حاضر به پژوهشی در باب این گونه نوشتاری پرداخته و نشان می دهد که چگونه نویسنده می تواند با تکثیر هویتش، حقایق زندگی خود را تخیل گونه به نمایش گذارد. زیرا در اتوفیکسیون، «من» نویسنده به خودی خود حائز اهمیت نیست. پس نوشته اش به آیینه خورده شده ای می ماند که هر تکه از آن، ماجرایی متنی و کلامی از زندگی نویسنده را باز می تاباند. وحدت هویت و «من» نویسنده در هم می شکند. به عبارت دیگر، اتوفیکسیون تصویری تکه تکه شده را نشان می دهد، پس خواندن اثر و درک منسجمی از آن نیز دشوار می گردد. زیرا در این گونه حسب حال نویسی، متن تحت نمایش انکسارات درونی نویسنده، «من» و هویت تکثیر یافته او قرار می گیرد، و منقطع و دارای نقایض بسیاری می شود.

بی شک، تحقق گفتمان تبلیغاتی به چگونگی به کارگیری راهکارهایی که شیوه های بیان و نقل متفاوتی را در بر می گیرند، بستگی دارد. از میان این راهکارها می توان به راهکار روایی، گفتمانی، بلاغتی و توصیفی اشاره نمود. در این تحقیق، گفتمان زیمنس که ما را با تبلیغ نوعی تلفن همراه مواجه می سازد نمونه ای است که می توان از طریق آن به فرآیند تعامل بین کلمه و شی و نقش آن در ایجاد نظام ارزشی در گفتمان پی برد. همین نظام ارزشی است که ما را با دو نوع ارزش مواجه می سازد. ارزش مطلق و ارزش جهانی. علاوه بر این بر اساس همین تعامل است که حضوری مجازی اما غیر تزیینی و زنده و حساس شکل می گیرد. و بالاخره هویتی را که گفتمان زیمنس عرضه کننده آن است از این نکته حکایت دارد که این تبلیغ تجاری از دیدگاه نشانه – معنا شناختی راهکار اصلی خود را بر تمایز و استمرار استوار نموده است. تمایز، چرا که گونه های متفاوتی از روایت و بیان جهت ارایه مبایل زیمنس به کار گرفته شده است و استمرار، چرا که همه این گونه ها حکایت از یک معنای واحد دارند: «شدن» بر اساس زنجیره ای پیوسته و جهت دار و هدفمند.

در نمایشنامه های معاصر، اشیا دیگر یک زینت برای صحنه نیستند و بیانگر معانی مختلف می باشند که سزاوار تعمق است. اشیایی که در بازی بازیگر بکار گرفته می شوند در اغلب موارد ارتباطی بصری و آنی با تماشاچی برقرار می کنند و علاوه بر این، قابلیت ایفای نقش های پیچیده تر را نیز دارند. در تئاتر، شخصیت ها برای پشت سر نهادن دشواری ها از وجود اشیا حاضر در صحنه کمک می گیرند. همین اشیا ممکن است در جایی دیگر واسطه شروع یا دگرگون سازی حادثه ای تازه گردند و یا فراتر رفته و همچون یک بازیگر با اراده خود عمل کنند و بدین ترتیب در جریان داستان، یا سرنوشت شخصیت ها تاثیر گذار باشند. در این مقاله، به بررسی چنین نقش هایی در نمایشنامه های رنه دو ابالدیا پرداخته می شود. وی همانند معاصرینش، نگرانی خود را از غلبه اشیا بر انسان قرن حاضر ابراز می دارد ولی با این حال خیال پردازی ها و طنز نویسنده است که جایگاه نخست را در آثارش بدست آورده است. وی با استفاده از اشیا غیر منتظره و عجیب و غریب طنز را به صحنه می آورد. اما قصد نهایی وی بیشتر متعجب کردن مخاطبینش است تا بدین گونه در آنان نگرشی تازه به واقعیت را بر انگیزد.

در این مقاله اشعار پر رمز و راز یکی از برجسته ترین شاعران قرن بیستم فرانسه بر اساس روش نقد مضمونی و از دیدگاه منتقد مشهور فرانسوی ژان پیر ریشارد بررسی می گردد آنچه مد نظر است، پیگیری مسیر تخیل و رویاهای شاعر و دست یابی به راز خلاقیت اوست. این روش که در اصل از نقد دنیای خیال گاستون باشلار ملهم است با توسل به سبک شناسی شعر افق های تازه تری را در نقد اشعار پرس می گشاید. در این راستا، آرایه ها و تصاویر شاعرانه، همراه با تناقض هایی که در بطن این اشعار پیچیده وجود دارند مورد مطالعه قرار می گیرد. همچنین ارتباط اشعار پرس با مفهوم زمان که از جلوه های مهم این اشعار است و نیز درونمایه های دیگری مانند حرکت و پیشروی به سوی فتح و رهایی تحلیل می گردد.