تحقیقات غلات
سال:1391 | دوره:2 | شماره:4 |تعداد مقالات:6

عملکرد یک ژنوتیپ ممکن است از مکانی به مکان دیگر و یا از سالی به سال دیگر تغییر یابد و در اصطلاح اثر متقابل ژنوتیپ×محیط وجود داشته باشد. برای به نژادگران مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ×محیط و شناسایی ارقام پایدار و با عملکرد بالا از اهمیت زیادی برخوردار است. در این تحقیق، پایداری و سازگاری 20 ژنوتیپ جو در آزمایش های یکنواخت سراسری با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در 8 اقلیم سرد به مدت دو سال زراعی (85-1383) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه AMMI نشان داد که اثر اصلی ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ×محیط و چهار مولفه اصلی اول اثر متقابل در سطح احتمال یک درصد معنی دار بودند. از دو مولفه اصلی اول و دوم (IPCA1 و IPCA2) برای رسم Biplot استفاده شد. تجزیه خوشه ای نیز ژنوتیپ ها را به سه گروه تقسیم کرد که ژنوتیپ های هر گروه از نظر پایداری مشابه هم بودند. در مجموع لاین شماره 17 (MAKOUEE//ZARJOW/80-5151) با توجه به معیار پایداری مورد استفاده، پایداری مطلوب تری را نشان داد و از اینرو این ژنوتیپ، به عنوان ژنوتیپ برتر از نظر پر محصولی و پایداری عملکرد شناسایی و به برنامه های به زراعی و آزمایش های تحقیقی تطبیقی پیشنهاد شد. در پایان چنین نتیجه گیری شد که اگرچه به نژادی ارقام سازگار و پایدار برای پهنه گسترده اقلیم سرد کشور مشکلات خاص خود را دارد، اما اطلاعات حاصل از روش های تجزیه پایداری برای انتخاب ژنوتیپ های پر محصول و با سازگاری عمومی و یا خصوصی، می تواند راه حل مناسبی برای حل این مشکلات باشد.

به منظور برآورد خصوصیات ژنتیکی صفات مرتبط با کیفیت نانوایی از قبیل وزن هزار دانه، درصد پروتئین دانه، حجم رسوب زلنی، حجم نان، شاخص سختی بذر، درصد جذب آب آرد، عدد فالینگ، درصد گلوتن تر و ارتفاع رسوب SDS از شش رقم گندم تجاری به نام های اترک، اروند، زرین، کرج-3، Mv-17، نوید و نتاج آن ها در قالب یک طرح تلاقی نیمه دی آلل استفاده شد. آزمایش ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی ماهی دشت کرمانشاه طی سال های 89-1388 و 90- 1389 اجرا شد. داده های حاصل با روش بای پلات و هیمن تجزیه و تحلیل شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنی داری وجود دارد. دو نسبت ژنتیکی s2SCA/ s2GCA و 2s2GCA/ (2s2GCA+s2SCA) و نشان دادند که سهم اثر افزایشی در کنترل صفات بیشتر بود. نتاج تجزیه بای پلات نشان داد که والدهای اترک، زرین و کرج-3 دارای بیشترین مقدار GCA در افزایش صفات مهم کیفی بودند. نتایج ترکیب پذیری خصوصی نشان داد که ترکیب های اترک×زرین، زرین×کرج-3، و اترک×کرج-3 دارای بیشترین مقدار SCA به منظور ارتقاء صفات کمی و کیفی بودند. آزمون های اپیستازی با استفاده از ضریب رگرسیون و تجزیه واریانس Wr-Vr نشان داد که مدل افزایشی-غالبیت برای صفات درصد پروتئین، حجم رسوب زلنی، سختی دانه، عدد فالینگ و درصد گلوتن تر کفایت می کند، اما در سایر صفات اثرات اپیستازی نیز وجود دارد. نتایج بدست آمده از تجزیه هیمن نشان داد که سهم اثرات افزایشی در کنترل صفات بیشتر از سهم اثرات غیرافزایشی است. بیشترین و کمترین میزان وراثت پذیری خصوصی به صفات درصد پروتئین و عدد فالینگ به ترتیب 75 درصد و 25 درصد تعلق گرفت. به علت انتقال ژن ها و اثر تجمعی آن ها در نسل بعد و بهبود صفات هدف، می توان از طریق گزینش در نسل های اولیه از این ارقام در افزایش صفات مرتبط با کیفیت نانوایی در برنامه اصلاح گندم نان استفاده نمود.

به منظور ارزیابی پایداری عملکرد ارقام و انتخاب ارقام پر محصول، پایدار و مناسب اقلیم سرد کشور، هشت رقم گندم در قالب طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفـی با چهار تکرار در شـش منطقه (سنندج، قروه، دیواندره، بانه، مریوان و سقز) طی سه سال (1389-1386) مورد مقایـسه قرار گرفتنـد. با توجه معنی دار شدن اثر متـقابل رقم×منطقه×سال، جهت بررسی دقیق تر اثر متقابل و تعیین ارقام با عملکرد دانه پایدار، تجزیه پایداری با روش های مختلف انجام گرفت. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش واریانس پایداری شوکلا نشان داد که ارقام زرین و سبلان پایدارتر از ارقام دیگر بودند. کمترین واریانس محیطی نیز متعلق به رقم آذر 2 بود. نتایج حاصل از روش رتبه بندی نشان داد که ارقام سبلان، بزوستیا، الوند، الموت و امید کمترین میانگین رتبه را به خود اختصاص داده و ضمنا الوند، سبلان، نوید، زرین و امید دارای حداقل انحراف معیار رتبه در بین رقم های آزمایشی بودند. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش آماره پایداری-عملکرد نشان داد که پایدارترین ارقام به ترتیب الوند و الموت بودند. جمع بندی نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که ارقام الوند و سبلان از پایداری بالاتری نسبت به سایر ارقام مورد تحقیق برخوردار بودند و کشت آن در مناطق مورد مطالعه توصیه می شود.

به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه و برخی خصوصیات فیزیولوژیک گندم نان، مطالعه ای با 80 ژنوتیپ گنـدم نان در سال زراعی 91-1390 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در شرایط تنش خشکی آخر فصل و نرمال (بدون تنش) انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اختلاف بسیار معنی داری بین ژنوتیپ های مورد آزمایش از لحاظ تمامی صفات مورد بررسی، به استثنای محتوای کلروفیل b و کل وجود دارد. اثر محیط نیز روی عملکرد دانه، دوره ی پرشدن دانه و وزن دانه در سطح احتمال یک درصد و روی محتوای نسبی آب برگ در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود. در اثر تنش خشکی به طور متوسط، محتوای کلروفیل a به میزان 3.54 درصد، عدد کلروفیل متر به میزان 2 درصد و محتوای نسبی آب برگ به میزان 10 درصد کاهش و محتوای کلروفیل b و کلروفیل کل به ترتیب 6.16 و 2.68 درصد افزایش یافت. همچنین، در اثر تنش خشکی به طور متوسط، 23.48 درصد از عملکرد دانه، 19.14 درصد از طول دوره پرشدن دانه و 18 درصد از وزن تک دانه کاسته و 2.20 درصد به سرعت پر شدن دانه افزوده شد. در هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی، بین محتوای کلروفیل a و b و نیز بین سرعت پر شدن دانه و طول دوره پر شدن دانه، همبستگی منفی و بسیار معنی داری مشاهده شد، در حالی که همبستگی بین محتوای کلروفیل b و کل و نیز بین سرعت پر شدن دانه و وزن تک دانه مثبت و بسیار معنی دار بود و در مقابل، همبستگی معنی داری بین عملکرد دانه با سایر صفات دیده نشد. نتایج این تحقیق نشان داد که تنش خشکی آخر فصل اثر معنی داری بر اغلب صفات مورد مطالعه و به خصوص بر عملکرد دانه داشت. بنابراین، در مناطق با اقلیم مشابه که خطر خشکی آخر فصل وجود دارد، باید از ارقامی استفاده شود که سازگار با شرایط منطقه و متحمل به تنش خشکی باشند و از اینرو، ارقام زودرسی که پتانسیل عملکرد دانه بالایی نیز دارند، در این شرایط موفق تر می باشند.

با هدف بررسی اثر علف کش های پس رویشی سولفونیل اوره بر جمعیت علف های هرز ذرت، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 8 تیمار و 3 تکرار طی سال زراعی 91-1390 در منطقه اراک اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل علف کش ریم سولفورون+یک مرحله وجین، نیکوسولفورون+یک مرحله وجین و تیمار تلفیقی ریم سولفورون+ نیکوسولفورون+یک مرحله وجین در مقایسه با تیمار دو مرحله وجین و تیمار شاهد بدون کنترل بودند. مهم ترین علف های هرز مشکل آفرین در این آزمایش به ترتیب سلمه تره (Chenopodium album)، پیچک صحرایی (Convolvulus arvensis L.) و پنجه مرغی (Cynodon ductylon) بودند. بر اساس نتایج این آزمایش، میانگین وزن خشک علف های هرز برای کرت های شاهد بدون کنترل برابر 40.18 گرم در متر مربع بود. با بررسی اثر علف کش های مختلف روی این علف های هرز مشخص شد که کاربرد ریم سولفورون+نیکوسولفورون+یک مرحله وجین با 88.96 درصد کاهش وزن خشک کل علف های هرز نسبت به شاهد بدون کنترل، بهترین تیمار بود. تیمار ریم سولفورون به میزان 40 گرم در هکتار با 58.75 درصد اثربخشی در کنترل علف های هرز ضعیف ترین تیمارها بودند. با توجه به عدم گیاه سوزی علف کش های مورد استفاده، بیشترین عملکرد ذرت معادل 4514 کیلوگرم در هکتار از تیمار ریم سولفورون+نیکوسولفورون+وجین و کمترین عملکرد ذرت معادل 1209.25 کیلوگرم در هکتار از تیمار شاهد بدون کنترل به دست آمد. نتایج این آزمایش نشان دهنده کاهش 27 درصدی عملکرد ذرت در رقابت با علف های هرز بود.

بیماری بلاست ناشی از قارچ Pyricularia oryzae به عنوان بیماری اصلی ارقام بومی برنج در شمال ایران محسوب می شود و به همین دلیل، کنترل شیمیایی آن از اولویت ویژه ای برخوردار است. استفاده از قارچ کش های مختلف و مخلوط قارچ کش ها یک روش مهم در مدیریت شیمیایی این بیماری به شمار می رود. در این تحقیق، اثر قارچ کش ویستا (Vista®) به عنوان یک قارچ کش ترکیبی (Tricyclazo1e+thiophanate methy1, WP 72.5%) در کنترل بیماری بلاست برگ، خوشه، گردن و گره میانی به نسبت های 400، 500 و 600 گرم در هکتار در مقایسه با قارچ کش های رایج شامل تری سیکلازول (WP 75%)، کارپروپامید (SC300 50%) و ادی فنفوس (EC 50%) به ترتیب به نسبت های نیم کیلو، 400 میلی لیتر و یک لیتر در هکتار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در شرایط مزرعه ای طی سال های 1389 و 1390 مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش در شهرستان رشت نشان داد که اثرات قارچ کش های ویستا® در هر سه غلظت، کارپروپامید و تری سیکلازول در غلظت های ذکر شده تاثیر معنی داری در کنترل بیماری بلاست برگ در رقم هاشمی در مقایسه با شاهد در هر دو سال داشتند. اثر همه قارچ کش ها در کاهش بیماری بلاست خوشه و گره میانی (به غیر از ادی فنفوس) در سال اول و بلاست گردن (به غیر از ادی فنفوس) در سال دوم نسبت به شاهد معنی دار بود. در سال دوم بلاست گره به شدت توسعه یافت و مصرف قارچ کش های مورد آزمایش تاثیر معنی داری در کاهش بلاست گره در مقایسه با شاهد نشان نداد. در شهرستان آمل، قارچ کش ادی فنفوس، مشابه آنچه که در شهرستان رشت به دست آمد، دارای کمترین تاثیر در کاهش بیماری بلاست برگ بود.