مجله علمی کشاورزی
سال:1386 | دوره:30 | شماره:3 |تعداد مقالات:12

به منظور بررسی صفات کمی و کیفی ارقام ماش، آزمایشی در تابستان سال 1379 در مزرعه تحقیقاتی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز به صورت فاکتوریل (4´3) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. در این آزمایش فواصل بین بوته ها روی ردیف در چهار سطح 15، 20، 25 و 30 سانتی متر (به ترتیب تراکم های معادل 133333، 80000 و 66667 بوته در هکتار) و سه رقم پرتو، VC-1973A و 32-62-1 مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته اند. میزان عملکرد، اجزا عملکرد، درصد پروتیین و عملکرد پروتیین دانه در مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی بدست آمد. بر اساس نتایج این بررسی، چون رقم 32-62-1 بالاترین عملکرد دانه و پروتیین (به ترتیب 1723.33 و 481.28 کیلوگرم در هکتار) را داشت و از لحاظ وزن هزاردانه، سهولت امر برداشت مکانیزه (فاصله زیاد پایین ترین غلاف از سطح زمین) نسبت به دو رقم دیگر برتری داشت، مناسب ترین رقم شناخته شد. رقم پرتو پایین ترین عملکرد دانه و پروتیین (به ترتیب 1438.64 و 366.67 کیلوگرم در هکتار) را تولید کرد. فواصل 20 و 30 سانتی متر بین بوته ها روی ردیف به ترتیب بالاترین عملکرد دانه و پروتیین (1713.44 و 460.40 کیلوگرم در هکتار) و پایین ترین عملکرد دانه و پروتیین (1378.58 و 367.17 کیلوگرم در هکتار) را تولید نمودند. از اجزا عملکرد، به جز تعداد دانه در غلاف، شاخص برداشت، درصد پروتیین دانه و وزن هزار دانه بقیه صفات اندازه گیری شده (تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد شاخه در بوته، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در هر متر مربع و فاصله پایین ترین غلاف از سطح زمین) تحت تاثیر سطوح مختلف فاصله بوته روی ردیف قرار داشتند. همچنین به استثنا ارتفاع بوته و فاصله اولین غلاف از سطح زمین، سایر خصوصیات رشد رویشی و زایشی در هر بوته در فواصل کم بوته حداقل و در فواصل زیاد بوته حداکثر بودند. مطالعات مربوط به همبستگی عملکرد و اجزا عملکرد و صفات اندازه گیری شده نشان داد که بالاترین همبستگی مثبت و بسیار معنی دار بین عملکرد دانه با تعداد دانه و غلاف های هر بوته وجود دارد.

با هدف روشن ساختن کارایی روش کنترل بیولوژیک در کنترل سفید بالک پنبه در سطح مزرعه و مقایسه فنی و اقتصادی آن با روش شیمیایی، این پژوهش از سال 1378 به مدت سه سال در شهرستان داراب استان فارس اجرا گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که در اوج دوره شیوع افت، در منطقه داراب، زنبور پارازیتویید E.mundus تا 95 درصد از پوره های آفت سفید بالک پنبه را پارازیته کرده و از بروز خسارت جلوگیری می کند. بر اساس نتایج حاصله از برآورد توابع تولید، متغیرهای میزان سم مصرف شده در هکتار و تعداد دفعات سمپاشی اثر معنی دار بر تغییرات عملکرد وش پنبه در شهرستان داراب دارد. ضمن اینکه در سال های آزمایش تعداد زیادی از زارعین تعداد دفعات سمپاشی را بیش از حد و در ناحیه سوم تولید انجام داده اند. در هر 3 سال انجام آزمایش، در مزارعی که تعداد دفعات سمپاشی بیشتر بوده شدت آلودگی به سفید بالک پنبه نیز بیشتر بوده است. بر اساس قیمت های سال 1380 و با توجه به مصرف متوسط چهار لیتر سم در هکتار در مزارع، چنانچه هزینه کنترل بیولوژیک در یک هکتار حداکثر 184 هزار ریال باشد، از نظر اقتصادی قابل جایگزین با روش شیمیایی خواهد بود. با توجه به نتایج حاصله استفاده از روش کنترل بیولوژیک در کنترل آفت سفید بالک پنبه توصیه می گردد.

تحقیقات متعددی در دنیا در خصوص مکانیک زمین گیرایی و عوامل موثر بر آن انجام گرفته و مدل های پیش بینی زیادی تدوین گردیده ولی بر اساس بررسی های به عمل آمده، تاکنون در مورد تاثیر سرعت پیشروی بر عوامل عملکردی زمین گیرایی رابطه ای تدوین نشده است. در این تحقیق علاوه بر مقایسه مقادیر اندازه گیری شده عوامل عملکردی زمین گیرایی تایر لاستیکی (مدل کوچک) با مقادیر محاسبه شده توسط سه مدل معتبر از مدل های موجود، اثر سرعت پیشروی بر عوامل عملکردی زمین گیرایی نیز مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفت. آزمایش ها ضمن ساخت و تجهیز مخزن خاک سر پوشیده آزمایشگاهی در شرایط کنترل شده اجرا و داده برداری توسط سیستمی شامل حسگرها، مبدل های مختلف، تقویت کننده، دیتالاگر و رایانه انجام گرفت. متغیرهای مستقل آزمایش شامل سه سطح بار عمودی، سه سطح سرعت پیشروی. شش سطح مقاومت خاک و سه سطح لغزش تایر بودند و متغیرهای وابسته آزمایش عبارت بودند از: نسبت های نیروهای زمین گیرایی ناخالص، زمین گیرایی خالص، مقاومت حرکتی و بازده زمین گیرایی. نتایج اثر متقابل متغیرهای مستقل آزمایش بر عوامل عملکردی زمین گیرایی، ضمن تایید دستاوردهای تحقیقات قبلی، نشان داد که سرعت پیشروی بر نیروی زمین گیرایی خالص، نیروی مقاومت حرکتی و بازده زمین گیرایی اثری بسیار معنی دار دارد بنابراین با تکیه بر این نتایج مدلی رگرسیونی برای نسبت نیروی مقاومت حرکتی تدوین گردید که علاوه بر پارامترهای وارد شده در مدل های پشین، اثر سرعت پیشروی و لغزش نیز در آن دیده می شود. مدل پیش بینی نسبت مقاومت حرکتی (MRR) تدوین شده به شکل زیر می باشد: MRR=1.29/Cn-0.015Va+0.35S+0.023

شناسایی عوامل ژنتیکی کنترل کننده صفات موثر بر عملکرد دانه تحت شرایط خشک، زمینه شناسایی و ایجاد ارقام متحمل به خشکی را فراهم می سازد. ارزیابی مقدماتی ارزش صفات برای تحمل به خشکی، با محاسبه همبستگی ژنتیکی آنها با عملکرد دانه صورت گرفت. در این تحقیق، 158 لاین دبل هاپلویید مضاعف جو به همراه والدین متحمل به خشکی (Tadmor, Wi2291) در دو منطقه تل هادیا و بردا در شمال کشور سوریه با تفاوت بارندگی حدود 100 میلی متر تحت شرایط دیم ارزیابی گردید. در هر دو آزمایش مزرعه ای (تل هادیا و بردا) از طرح آلفا-لاتیس با دو تکرار استفاده شد. به منظور بکارگیری متعاقب در گزینش به کمک نشانگرها، تعداد، مکان ژنی و میزان اثر QTL های کنترل کننده صفات محتوای کلروفیل برگ ها، کرکداربودن ساقه و برگ ها و پیرشدن تدریجی برگ ها تعیین و نشانگرهای پیوسته با آنها شناسایی شد. نقشه لینکاژ با استفاده از 50 نشانگر SSR و 93 نشانگر AFLP با روش نقشه یابی دورن فاصله ای مرکب تشکیل گردید که شامل هشت گروه لینکاژی برای هفت کروموزوم بود. برای تمامی صفات مورد بررسی در هر دو محیط تفکیک متجاوز مشاهده شد. آلل های مطلوب QTL های کنترل کننده این صفات در هر دو والد وجود داشتند. برای هر سه صفت محتوای کلروفیل برگ ها، کرکدار بودن ساقه و برگ ها و پیرشدن تدریجی برگ ها، به ترتیب 8، 7 و 8 QTL تشخیص داده شد. تعداد شش QTL حداقل در دو تجزیه مشترک بود. نشانگر Scssr7970a که با QTLهای کنترل کننده هر سه صفت، پیوستگی نزدیک نشان دادند. برخی از QTLهای شناسایی شده برای اولین بار گزارش می شوند و برخی نیز نتایج تحقیقات قبلی را تایید می نمایند.

مصرف بی رویه انرژی اثر نامطلوبی بر رشد و توسعه اقتصادی یک کشور دارد. تامین مصرف فزاینده انرژی مستلزم سرمایه گذاری بیشتر در بخش انرژی، واردات فناوری، و بالاخره کاهش پتانسیل تولید انرژی را بدنبال خواهد داشت. هدف از این تحقیق نشان دادن حجم عظیمی از انرژی الکتریکی است که به دلیل تلفات زیاد ناشی از بهره برداری ضعیف الکتروپمپ های آبرسانی در موتورخانه های سنتی و مدرن نسبت به یک بهره برداری استاندارد از دست می رود. در این تحقیق شاخص راندمان بهره برداری فعلی استان خوزستان برای سیستم های پمپاژ سنتی و مدرن بطور جداگانه اندازه گیری و با شاخص راندمان استاندارد و قابل انتظار آنها مقایسه شده است. نتایج نشان می دهد که با استاندارد کردن طراحی و بهره برداری از ایستگاه های پمپاژ و همچنین اعمال مدیریت و برنامه ریزی در بهره برداری از منابع آب و انرژی کشور می توان سالانه 6.07 درصد در مصرف انرژی الکتریکی کل کشور صرفه جویی نمود و هزینه تولید برق را در سال حدود 1786 میلیارد ریال با نرخ داخلی و یا 4019 میلیارد ریال با نرخ بین المللی کاهش داد.

به منظور بررسی تاثیر الگوهای مختلف کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و اجزا عملکرد ذرت دانه ای (S.C.704) آزمایشی در تابستان 1380 در مزرعه آموزشی و تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز به مورد اجرا گذاشته شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل الگوی کاشت به صورت یک ردیف کاشت و دو ردیف کاشت روی هر پشته به صورت زیگزاگ در دو سمت پشته در منطقه داغاب به عنوان فاکتور اول و فاکتور دوم شامل فاصله متوالی بوته ها روی هر پشته (تراکم بوته) در 3 سطح به صورت 25 سانتی متر، 30 سانتی متر، 35 سانتی متر در نظر گرفته شد. نتایج آزمایش نشان داد که اثر الگوی کاشت در مورد اجزا عملکرد نظیر وزن هزاردانه، تعداد دانه در بلال، تعداد ردیف دانه در بلال غیرمعنی دار ولی سایر اجزا عملکرد مانند تعداد بلال در مترمربع، تعداد دانه در ردیف، اختلاف بین آن ها بسیار معنی دار بود. در مورد عملکرد دانه نیز اختلاف معنی دار در سطح 1% حاصل شد بیشترین عملکرد دانه در الگوی کاشت دو ردیفه با متوسط عملکرد 2655 کیلوگرم در هکتار و بعد از آن مربوط به الگوی کاشت یک ردیفه با متوسط عملکرد 2411 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. در مورد اثر تراکن بوته بر روی اجزا عملکرد به جز در مورد تعداد دانه در ردیف اختلاف معنی داری مشاهده نشد. عملکرد دانه تفاوت معنی دار در سطح 1% نشان داد، بیشترین عملکرد دانه مربوط به فاصله بذور 25 سانتی متربا عملکرد 2671 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد مربوط به فاصله بذور 35 سانتی متر با عملکرد 2344 کیلوگرم در هکتار بود.

به منظور بررسی تاثیر رقابتی گندم و یولاف وحشی در تاریخ های مختلف سبز شدن و تراکم های متفاوت یولاف وحشی، در دو سال زراعی 83-1382 و 84-1383 آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهارتکرار در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر (خوزستان) اجرا شد. کرت های اصلی شامل نه تاریخ کاشت یولاف وحشی در زمان های بیست و پنجم آبانماه، اول، پنجم، دهم، پانزدهم، بیستم و بیست و پنجم آذرماه، اول و پنجم دیماه و کرت های فرعی شامل شش تراکم صفر، بیست، چهل، شصت، هشتاد و یکصد بوته یولاف وحشی در مترمربع بود. زمان کاشت گندم زمستانی رقم چمران پانزدهم آذرماه بود. نتایج آزمایش نشان داد که زودتر جوانه زدن یولاف وحشی در مقایسه با گندم و همچنین افزایش تراکم آن به کاهش تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه و عملکرد دانه گندم به طور معنی دار منجر می شود. بیشترین مقدار کاهش عملکرد گندم حدود 82 درصد بود که در تاریخ کاشت بیست و پنجم آبانماه و تراکم یکصد بوته در مترمربع یولاف وحشی مشاهده شد.

آلودگی نفتی یکی از پی آمدهای افزایش سریع جمعیت و فرایند صنعتی شدن می باشد. در حال حاضر نیاز به جلوگیری از گسترش این آلودگی ها و همچنین پاکسازی مناطق آلوده به شدت احساس می شود. در این تحقیق جهت بررسی توانایی گیاه پالایی سه گیاه جو، یونجه و شبدر، گیاهان در گلدان های حاوی خاک آلوده به گازوییل (در غلظت های 0، 25، 100، 500، 3000 و 40000 میلی گرم بر کیلوگرم) کشت و بعد از طی دوره 120 روزه، غلظت باقیمانده آلاینده ازخاک استخراج و توسط دستگاه گازکروماتوگراف اندازه گیری شد. بر اساس نتایج بدست آمده میانگین درصد حذف در مورد گیاه جو 86 درصد، برای یونجه و شبدر به ترتیب حدود 81 و 80 درصد، و در شرایط محیط شاهد (فاقد گیاه) حدود 75 درصد بود. میزان غلظت اولیه آلاینده بر درصد جوانه زنی، وزن خشک گیاهان و نتیجتا بر میزان کاهش غلظت آلاینده توسط گیاه تاثیرگذار است. با توجه به اثبات نقش گیاهان در پالایش خاک های آلوده به مواد نفتی و همچنین با نظر به اینکه این روش به راحتی در مکان های با آلودگی کم تا متوسط قابل اجراست، می تواند به عنوان روشی مناسب جهت رفع اینگونه آلاینده ها به شمار آید.

تیدیازرون (TDZ) یک علف کش مصنوعی است که همانند سیتوکنین بر تقسیم سلولی، رشد و شکل بعضی از ارقام میوه های مناطق معتدله موثر است. به منظور بررسی اثر سطوح مختلف (0، 5 و 10 میلی گرم در لیتر) از این ماده بر روی ارقام آکان، استار کریمسون و اسپارتان سیب، در 15 روز بعد از مرحله تمام گل به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات باغبانی مشکین شهر انجام شد. نتایج نشان داد که غلظت های مورد استفاده از این ماده بر افزایش عملکرد و شکل میوه ارقام مورد مطالعه موثر نبوده است. تاثیر این ماده بر ریزش میوه ها نیز تابعی از رقم و غلظت مورد استفاده بود و مقدار ریزش میوه تنها در رقم استار کریمسون در غلظت 5 میلی گرم در لیتر معنی دار بود.

بقایای زراعت دیم مقاومت برشی سطح خاک را در مقابل جریان سطحی افزایش می دهد. بررسی مقاومت جریان ناشی از بقایای زراعی در دیمزارهای مناطق خشک و نیمه خشک جنوب ایران از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا در این مناطق رژیم بارندگی به ویژه در فصول بهار و تابستان بسیار شدید بوده و اگر پوشش گیاهی مناسبی در سطح خاک وجود نداشته باشد، فرسایش خاک افزایش می یابد. در این تحقیق از یک دستگاه فلوم روباز به طول 15 متر، عرض 3/ متر و ارتفاع 5/ متر استفاده شده است که در آن جریان سطحی بر روی مراتع دست نخورده اطراف شهر لامرد واقع در 380 کیلومتری جنوب غربی شیراز شبیه سازی شده است و به منظور مقایسه بقایای زراعت دیم با پوشش مرتعی روی چهار تیمار شامل بقایای زراعت دیم و مراتع فقیر، متوسط و خوب با تراکم پوشش گیاهی به ترتیب کمتر از 20 درصد، بین 20 تا 40 درصد و زیادتر از 40 درصد آزمایش شده است. همچنین برای ارزیابی ارتفاع بقایای زراعت دیم بر فرسایش روی سه تیمار دیگر از بقایای زراعت دیم با ارتفاع صفر، 10 و 20 سانتی متری آزمایش انجام گرفت. برای هر تیمار 4 تا 5 دبی جریان از کم به زیاد مورد استفاده قرار گرفت و پارامترهای هیدرولیکی جریان شامل شدت جریان،عمق جریان و غلظت رسوب اندازه گیری شده و سایر پارامترها از جمله سرعت متوسط جریان، ضریب مقاومت دارسی ویزباخ و تنش برسی جریان محاسبه شدند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که رابطه بین تنش برشی جریان و رسوب خطی است و تنش برشی بحرانی برای شروع فرسایش در اراضی دیم همراه با بقایای گیاهی، مراتع فقیر، متوسط و خوب به ترتیب برابر با 23.75، 20.48، 28.55 و 45.70 دین بر سانتی مترمربع بوده که در آن آستانه فرسایش ورقه ای برای بقایای زراعی از مرتع فقیر زیادتر و از مراتع خوب و متوسط کمتر است. بنابراین با تبدیل مراتع خوب به اراضی دیم مقاومت برشی جریان کاهش می یابد. از طرف دیگر ارتفاع بقایای زراعی روی مقاومت برشی جریان و فرسایش موثر بوده و در این تحقیق بهترین ارتفاع بقایای زراعی 10 سانتی متر بدست آمده است.

برای بررسی اثر عوامل جنس، سن و منطقه پرورش بر میانگین قطر الیاف کرک و ضریب تغییرات آن در بیده شترهای بومی استان های مختلف کشور، نمونه الیاف از ناحیه پهلوی راست 449 نفر شتر به ترتیب شامل 72 و 377 نفر شتر نر و ماده گرفته شد. اختلاف میانگین حداقل مربعات در پنج گروه سنی با استفاده از روش خطی عمومی در نرم افزار ساس محاسبه شد. اثر گروه های سنی و استان روی میانگین حداقل مربعات قطر کرک و ضریب تغییرات آن معنی دار (P<0.0001) بود. به طوری که گروه سنی بین یک تا دو سال و استان های یزد و اردبیل ظریف ترین کرک 0.7±20.4 و 0.9±17.6 میکرون و گروه سنی بین هفت تا ده سال و استان کرمان ضخیم ترین کرک 0.6±23.8 و 1.3±29 میکرون را به ترتیب داشتند. همین طور نرها، گروه سنی بالاتر از یازده سال و استان بوشهر کمترین ضریب تغییرات میانگین قطر کرک 1.4±31.6، 3.2±32 و 1±26.2 درصد و ماده ها، گروه سنی بین سه تا شش سال و استان کرمان بالاترین ضریب تغییرات میانگین قطر کرک 0.5±34.9، 0.7±35.05 و 1.8±42 درصد را داشتند. شترهای دوکوهانه دارای الیاف کرک ظریف تری با 0.7±17.3 میکرون نسبت به الیاف شترهای یک کوهانه 0.6±22 میکرون (P<0.0001) بودند ولی بین ضریب تغییرات قطر کرک این دو گروه تفاوت معنی داری وجود نداشت.

به منظور بررسی کارآیی تلفیق علفکش ها و ریزمغذی ها در کنترل علف های هرز و عملکرد گندم، آزمایشی در سال زراعی 1385-1384، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز انجام شد. این آزمایش بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام گرفت. تیمارها شامل علفکش های کلودینافوپ پروپارژیل، تریبنورون متیل، آمیخته کلودینافوپ پروپارژیل و تربینورون متیل و آمیخته هر یک از علفکش ها با دو ریزمغذی کامل (روی، مس، آهن، منگنز، منیزیم، مولیبدن) به میزان یک کیلوگرم در هکتار و روی به میزان نیم کیلوگرم در هکتار بود. نتایج نشان داد که در کنترل علف های هرز بین تیمارها اختلاف معنی داری وجود نداشت. اختلاط کلودینافوپ پروپارژیل و تریبنورون متیل توانست با میانگین 99.55 درصد علف های هرز پهن برگ و کشیده برگ را کنترل کند و عملکرد دانه 4410 کیلوگرم در هکتار را بدست آورد. علاوه بر این علفکش های کلودینافوپ پروپارژیل، تریبنورون متیل و آمیخته آنها نیز بخوبی با ریزمغذی ها قابل آمیختن بودند. مناسب ترین تیمار، آمیخته کلودینافوپ پروپارژیل، تریبنورون متیل و ریزمغذی کامل بود که در آن علف های هرز به میزان 99.71 کنترل شدند و عملکردی معادل 5480 کیلوگرم در هکتار تولید گردید. لذا می توان با کاربرد توام علفکش ها و ریزمغذی های بکاررفته در این پژوهش، ضمن کنترل علف های هرز و تغذیه گندم به عملکرد مناسبی نیز دست یافت.