زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)
سال:1385 | دوره:4 | شماره:3 (پیاپی 15) |تعداد مقالات:9

داعیه این مقاله این است که تغییرات اجتماعی - فرهنگی در ایران معاصر متاثر از متغیر جنس است و بخش عظیمی از این تاثیر را با مشاهده علمی چگونگی افزایش فعالیت های علمی دختران و زنان در کشور می توان نشان داد. با وجود اهمیت ترکیب جنسی دانشجویان و شکل گیری نیروهای جدید علمی توجه چندانی به این تغییرات در برنامه ریزی ها نمی شود. این مقاله برای روشن کردن تاثیر متغیر جنس در تغییرات اجتماعی - فرهنگی ابتدا از نتایج کاربرد روش مطالعه پیمایشی برای جمع آوری داده های 16539 دانشجو از 35 دانشگاه کشور استفاده می کند و سپس برای نشان دادن تغییرات اجتماعی - فرهنگی ضمن استفاده از نظریه «روابط ترکیبی شیوه های فرهنگی »، از نتایج پیمایش دوم در میان 1200 نمونه در شهر تهران استفاده می کند. همچنین، از ابزار تحلیل آماری استفاده شده تا نشان داده شود که تفاوت در اخذ نمره در میان دانشجویان، معنی دار است و تصادفی نیست. این مطالعه در قالب یک طرح پژوهشی اما با دو پژوهش پیمایشی که اهداف روش شناسی یکسان داشتند، انجام شده است. یافته های این دو مطالعه عبارتند از: 1- نمراتی که دانشجویان در دروس مختلف می گیرند بر اساس متغیر جنس تغییر می کند و میانگین نمره دختران دانشجو در مقایسه با پسران بالاتر است؛ 2- تفاوت دختران و پسران دانشجو در اخذ نمرات، ابزار یا شاخص مناسبی برای ارزیابی جهت گیری تغییرات اجتماعی و فرهنگی ایران معاصر است؛ 3- این جهت گیری، ابزار مناسبی برای فهم تغییرات نیروی انسانی آینده و اشتغال در ایران است.

در این مقاله رابطه بین ساخت قدرت در خانواده و مشارکت اجتماعی افراد در بزرگسالی در میان نمونه ای391 نفری از افراد بالای 25 سال ساکن تهران بر اساس روش پیمایش مورد تحلیل قرار گرفته است. هدف اصلی این مطالعه بررسی این مساله‏ است که چگونه افراد از طریق فرایند جامعه پذیری تبدیل به افراد بزرگسالی می شوند که مشارکت اجتماعی آنها می تواند به استمرار، اصلاح، تقویت و یا تغییر شکل جامعه مدنی کمک کند. رویکرد نظری پژوهش رویکرد تکوینی است که بر اساس آن شکل گیری مشارکت اجتماعی و تقویت جامعه مدنی متاثر از زمینه های تکوینی افراد است، جامعه مدنی توسط افرادی که در حال شکل دادن به هویت های مدنی خود هستند، ساخته می شود. متغیر ساخت قدرت در خانواده در قالب ساخت قدرت یک جانبه پدر محور، یک جانبه مادر محور، متقارن نسبی و متقارن همه جانبه که نشانگر طیفی است که در یک سوی آن استبداد و در طرف دیگر آن دموکراسی قرار دارد اندازه گیری شد. متغیر وابسته در قالب یک طبقه بندی سه گانه از مشارکت یعنی مشارکت با برد محدود، مشارکت با برد متوسط و مشارکت با برد گسترده مورد سنجش قرار گرفت. استنباط آماری از داده ها نشان می دهد خانواده نقش مهمی در ایجاد روحیه مشارکت جویی در افراد دارد. هر اندازه ساخت قدرت در خانواده برابرتر و مبتنی بر تصمیم گیریهای مشارکتی باشد فرزندان در بزرگسالی به سمت مشارکت های با برد گسترده و با شعاع عمل بیشتر مانند عضویت در احزاب، تشکل ها و ... گرایش پیدا می کنند. بنابراین به جهت اهمیت جایگاه خانواده در ایران ایجاد زمینه های رشد و تقویت خانواده دمکراتیک جهت ایجاد شهروندانی دمکرات و مشارکت جو بسیار ضروری و حایز اهمیت است. به نظر می رسد برنامه‏ریزی منسجم در این زمینه نتایج ماندگارتر و نهادینه تری نسبت به اتخاذ رویکردهای بالا به پایین (دمکراسی از بالا) در جامعه ایران داشته باشد.

این مقاله برآمده از پژوهشی است که هدف آن، شناسایی تفاوت های جنسیتی در سبک های هویت، تعهد هویت و کیفیت دوستی دانش آموزان سال سوم دبیرستان شهر تهران است. به این منظور 400 دانش آموز دختر و پسر به صورت تصادفی از مناطق نوزده گانه آموزش و پرورش شهر تهران انتخاب شدند. برای بررسی سبک های هویت و تعهد هویت از پرسشنامه سبک های هویت (ISI) برزونسکی (1990 و 1989) که توسط وایت و همکاران (1998) مورد تجدید نظر قرار گرفته (ISI-6G) استفاده گردید. همچنین پرسشنامه کیفیت دوستی (حجازی و ظهره وند،1380) برای بررسی کیفیت دوستی مورد استفاده قرار گرفت. تقابل دوستی، از طریق «گروه سنجی» محاسبه گردید. نتایج نشان داد که دختران در استفاده از سبک هویت اطلاعاتی بر پسران پیشی می گیرند. لیکن دختران و پسران در استفاده از سبک هویت هنجاری و سبک هویت مغشوش/اجتنابی و تعهد هویت، تفاوت معناداری نشان ندادند. همچنین در ارتباط با مولفه های کیفیت دوستی، دختران به صورت معناداری در صمیمیت و افشای خود و تقابل دوستی بر پسران برتری دارند. در مولفه های مجاورت و وفاداری و اعتماد، تفاوت معناداری بین دو جنس مشاهده نشد.

اندیشمندان هنگام توجه به توانمندی های مدیریتی زنان در بیرون از منزل، از یک سو، به ورود طیف گسترده ای از زنان در نیروی کار و از سوی دیگر به تبعیض علیه زنان در اشغال پست های مدیریتی و موقعیت های قدرتمند سازمانی اشاره می نمایند. اگر چه اشتغال زنان در سازمان های کار بیرون از منزل را می توان به عنوان مدرک وقوع تغییر در نظر گرفت، ولی ایجاد فرصت هایی که آنها بتوانند قابلیت های مدیریتی خود را به نمایش بگذارند از اهمیت ویژه ای برخوردار است و این امر نیازمند شناسایی و ارزیابی توانمندی های مدیریتی زنان است. در این پژوهش توانمندی مدیریتی زنان با روش کمی و کیفی در میان 172 نفر از زنان آموزش و پرورش، دانشگاه شیراز و علوم پزشکی شیراز که مشاغل مدیریتی را تجربه نموده اند، مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. در روش کمی از شاخص های برقراری ارتباط اجتماعی، اعتماد به نفس و خلاقیت استفاده شده است. در روش کیفی تفسیر زنان مورد مطالعه از ویژگی های مدیران زن توانمند، راه های رسیدن به این ویژگی های مدیریتی، ملاک های ارزیابی مدیر توانمند و شیوه های مساله یابی و حل مساله مورد توجه قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که اگر چه زنان مورد مطالعه از توانمندی مدیریتی نسبتا بالایی (با توجه به ارزیابی خود ایشان) برخوردارند ولی بستر سازمانی و اجتماعی مناسب جهت توانمندسازی زنان به اندازه کافی وجود نداشته و دگرگونی و تحول در ساختار مدیریتی سازمان ها به نفع زنان به کندی انجام می شود.

هدف از این تحقیق شناسایی دانش بومی جنسیتی است، به عبارت دیگر قرار است به این پرسش پاسخ داده شود که آیا دانش کشاورزی زنان با مردان متفاوت است؟ بدین منظور با استفاده از تحقیقات میدانی و تکنیک های ‹ارزیابی مشارکتی روستایی›، کتابخانه ای و اسنادی تعداد150 خانوار از 22 روستای شهرستان نیشابور به صورت تصادفی ساده انتخاب و زنان روستایی نمونه در تابستان 1382 مورد مصاحبه و پرسشگری قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن است که اولا زنان روستایی نمونه از دانش کشاورزی خوبی برخوردارند و دیگر آن که با استفاده از آزمون فریدمن و با ضریب اطمینان بالای 99% تایید گردید که میزان دانش کشاورزی آنان در مراحل مختلف تولید متفاوت است. به طور مشخص تر نتایج نشان داد که بیشترین دانش آنان در مرحله کاشت محصول و به ویژه در کشتهای معیشتی و کمترین دانش آنها به روش های شیمیایی مبارزه با آفات زراعی مربوط می شود.

داستان شهر زنان از جمله حکایت های دو منظومه اسکندرنامه فردوسی و نظامی است. در اسکندرنامه فردوسی این شهر، شهر هروم نامیده شده است. ساکنان شهر هروم همه زنان اند. اسکندر که مشتاق سرزمین های تازه است قصد دیدار این شهر را می کند. در طی این داستان ما از چگونگی و چونی حکومت زنان بر این سرزمین آگاه می شویم. پس از فردوسی، نظامی در اسکندرنامه با طول و تفصیل بیشتری به این داستان می پردازد. پادشاه شهر زنان نظامی بانویی نوشابه نام است که خرد و زیبایی جان و تن را با هم جمع آورده است. ماجرای این داستان در شهر بردع یعنی وطن خود نظامی اتفاق می افتد که از این جهت شباهت آن به داستان خسرو و شیرین هم قابل توجه است. چرا که مهین بانو هم حاکم شهر ارمن است و اداره امور این شهر به تمامی در دست زنان است. شیرین شاهزاده ارمنی نیز از جمله این زنان است. شباهت این داستان ها با داستان های اساطیری زنان آمازون که زنانی بوده اند که بر شهر خود حکومت داشته اند و مردان را به سرزمین ایشان راه نبوده است و اینکه ناحیه مستقر ایشان با آنچه نظامی گزارش می کند راست می آید مورد توجه مقاله حاضر قرار می گیرد. دور از انتظار نیست که شاعران بزرگ افسانه سرای تاریخ ایران با در دست داشتن اطلاعاتی که ممکن است از اسکندرنامه های منثور به دست آورده باشند از داستان شهر زنان با خبر شده و آن را به نظم کشیده اند. نکته دیگر اینکه فمینیست های عصر حاضر هم با نوشتن داستان های یوتوپیایی شهر زنان رویکردی دوباره به این آرمان شهر داشته اند.