رفاه اجتماعی
سال:1387 | دوره:8 | شماره:30-31 |تعداد مقالات:18

طرح مساله: این مقاله در پی بررسی مفهوم کیفیت زندگی در محتوای برنامه های توسعه در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی می باشد.روش: در این مطالعه از روش تطبیقی و فن (تکنیک) تحلیل محتوا استفاده شده است و واحد تحلیل، مضامین موجود در متن است.یافته ها: اولین بار مفهوم کیفیت زندگی در برنامه پنجم قبل از انقلاب در متن برنامه وارد شد. این مفهوم در بازنگری برنامه، توسعه یافت و موضوعاتی نظیر گسترش نهادهای مشارکتی و تمرکززدایی از فعالیت ها را نیز در برگرفت. به لحاظ مضمونی نیز ، ابعاد کیفیت زندگی فردی در برنامه ها بیشتر مورد توجه بوده که دلیل عمده آن تسلط رویکرد اقتصاد محور بر برنامه ها بود. در برنامه های سوم و چهارم بعد از انقلاب مفاهیم شهروندی، توانمندسازی و سرمایه اجتماعی وارد متن برنامه شده اند. کیفیت زندگی در برنامه چهارم نسبت به برنامه های کیفیت زندگی در سه قلمرو نیازهای حمایتی، نیازهای محیطی و نیازهای اساسی مورد توجه قرار گرفته است.نتایج: در هیچ کدام از برنامه ها، امور رفاهی و اجتماعی به سطح سیاستگذاری ارتقا نیافته اند و بیشتر از جایگاهی خدماتی برخوردار بوده اند. به مسایل اجتماعی از منظر اقتصادی نگاه شده و برنامه ها در قبل و بعد از انقلاب تحت تاثیر الگوهای جهانی قرار داشته اند. و مهم تر اینکه با تغییر دولت ها نوع پنداشت از مفاد برنامه و به تبع آن در سازوکارهای اجرایی و عملی برنامه ها شاهد در تغییرات قابل توجهی می شویم که در مجموع محصول و نتایج برنامه را به لحاظ اثربخشی تحت تاثیر قرار داده است.

طرح مساله: هدف مقاله حاضر ارایه چارچوب مناسبی برای سنجش کیفیت زندگی بر اساس نیازهای انسانی در دهستان خاوه شمالی hsj، که در آن پیوند مفهومی بین دو رویکرد متفاوت در زمینه کیفیت زندگی - رویکرد عینی و رویکرد ذهنی - در نظر گرفته می شود. همچنین علاوه بر شناخت وضعیت موجود کیفیت زندگی، رابطه بین کیفیت زندگی و متغیرهای اجتماعی و اقتصادی مورد سنجش قرار گرفته است.روش: روش این مطالعه از نوع توصیفی - همبستگی است و داده های مورد نیاز با استفاده از پرسش نامه کنترل شده با حجم نمونه تصادفی 210 خانوار روستایی در دهستان خاوه شمالی به دست آمده است.یافته ها: نتایج به دست آمده نشان می دهد که وضعیت کلی کیفیت زندگی در ناحیه مورد مطالعه ضعیف بوده و از 8 متغیر دارای همبستگی، 6 متغیر درآمد خانوار، امکانات زیربنایی، تحصیلات، مشارکت، سلامت و کیفیت محیط بیش از 85 درصد عوامل موثر در میزان کیفیت زندگی در ناحیه مورد مطالعه را تبیین کرده اند.نتایج: برنامه ریزی توسعه در ناحیه مورد مطالعه باید متناسب با میزان دسترسی به منابع محلی و نیازهای عینی و ذهنی مردم انجام شود تا بتواند به بهبود کیفیت زندگی روستاییان کمک کند.

طرح مساله: کیفیت زندگی یکی از مفاهیم محوری توسعه پایدار است. میزان سرمایه اجتماعی و ابعاد مختلف آن، یکی از متغیرهای مهم تاثیرگذار بر موفقیت برنامه های توسعه، رفاه و بهزیستی جامعه است. این مطالعه با هدف شناسایی سطح سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی و ارتباط این دو متغیر در محلات مختلف شهر کرمان انجام شده است.روش: این مطالعه به صورت پیمایش مقطعی و با استفاده از ابزار پرسش نامه همراه با مصاحبه در میان ساکنان محلات مختلف شهر کرمان در سال 1386 انجام شد. نمونه این پژوهش 384 نفر بود که به روش نمونه گیری چند مرحله ای از بین محلات مورد نظر انتخاب شدند.یافته ها: در بین افراد مورد مطالعه سطح سرمایه اجتماعی و ابعاد مختلف آن یعنی اعتماد، تعهد به هنجارها و مشارکت غیررسمی در حد متوسط بود؛ در حالی که بعد مشارکت رسمی در سطح پایینی قرار داشت. ابعادی از کیفیت زندگی که با سلامت جسمانی و روانی فرد در در ارتباط بود، در سطح بالایی قرار گرفت؛ در حالی که سایر ابعاد کیفیت زندگی سطوح پایین تری را نشان دادند. سطح سرمایه اجتماعی در دسترس با سطح کیفیت زندگی در ارتباط معنی دار داشت. نتایج نشان داد که ارتباط این دو متغیر تابعی از سطح محله است.نتایج: بالا نبودن سطح کیفیت زندگی در بین شهروندان تحت تاثیر سطح نسبتا متوسط سرمایه اجتماعی ایشان است. این وضعیت تا حد زیادی به علت محدودیت مشارکت های رسمی مردم و پایین بودن تعهدات هنجاری در سطح کلی جامعه می باشد.

طرح مساله: سلامت اساسی ترین جزء رفاه جامعه به شمار می رود و بیش از مداخلات پزشکی و پرستاری، به عوامل اجتماعی و اقتصادی وابسته است. هدف از این پژوهش بررسی ارتباط سرمایه اجتماعی و سلامت مادران مراجعه کننده به پایگاه بهداشتی عبدل آباد در جنوب تهران می باشد.روش: این پژوهش به صورت مقطعی و با روش نمونه گیری تصادفی با حجم نمونه 80 نفر از پایگاه مذکور انجام شد. در این پژوهش، فرم کوتاه شده پرسش نامه تطبیق یافته سرمایه اجتماعی و پرسش نامه سلامت SF-36 به کار رفته و از ضریب همبستگی جزیی جهت بررسی ارتباط متغیرها استفاده شده است.یافته ها: یافته های تحقیق نشان می دهد همبستگی مستقیم معنی داری بین سرمایه اجتماعی شناختی با هر دو بعد سلامت، شامل سلامت جسمی (p=0.000 و r=0.450) و سلامت روانی (p=0.001 و r=0.37) مشاهده می شود. هم چنین سرمایه اجتماعی ساختاری، تنها با بعد سلامت روانی (p=0.027 و r=-0.26) همبستگی معکوس دارد.نتایج: ممکن است همه ابعاد سرمایه اجتماعی بر سلامت موثر نباشد، اما کیفیت ارتباط با دیگران (سرمایه اجتماعی شناختی) بر سلامت افراد موثر به نظر می رسد.

طرح مساله: پاسخ دهی نظام ارایه دهنده خدمت یکی از متغیرهای اصلی در اندازه گیری کارایی و عملکرد نظام های ارایه خدمات سلامتی است. علاوه بر میانگین وضعیت پاسخ دهی ارایه خدمت توزیع آن نیز نکته ای کلیدی است که باید مورد توجه قرار گیرد.روش: این مطالعه از نوع مقطعی توصیفی بوده که به روش نمونه گیری تصادفی منظم و از طریق مصاحبه با والدین 110 کودک دچار ناتوانی نموی انجام شده است و نابرابری در پاسخ دهی خدمات به این کودکان با استفاده از شاخص جینی سنجیده شده است.یافته ها: ضریب همبستگی جینی برای خدمات سرپایی 0.2 و برای خدمات بستری 0.28 و برای مجموع خدمات 0.22 می باشد. تفاوت معنی داری یبن متغیرهای جنس، شدت معلولیت ذهنی و سواد والدین با پاسخ دهی یافت نشد. وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده ها در پاسخ دهی خدمات درمانی موثر بود؛ به این معنا که خانواده های فقیرتر از پاسخ دهی کم تری نسبت به خانواده های ثروتمندتر برخوردار بودند.نتایج: پاسخ دهی در ارایه خدمات سلامتی و توزیع آن به کودکان با ناتوانی نموی به عنوان یکی از اقشار آسیب پذیر جامعه نیازمند توجه ویژه از جانب سیاست گزاران است.

طرح مساله: شناخت مشکلات و مسایل بهورزان و هم چنین میزان رضایت مندی آن ها از شغلشان با رویکرد جنسیتی موضوع اصلی این پژوهش میدانی ملی قرار داده شد.روش: روش تحقیق به صورت پیمایش با استفاده از تکنیک پرسش نامه نیمه استانداردیزه بوده است. حجم جمعیت نمونه معرف، برابر 2416 نفر مشتمل بر بهورزان شاغل به کار است. برای تحلیل و آزمون فرضیه ها از آزمون های مخلتف از جمله ضریب همبستگی پیرسون، آزمون T، Anova و آزمون کای دو، استفاده شده است.یافته ها: یافته ها حکایت از وجود تفاوت های معنادار در رضایت شغلی بهورزان در استان های مختلف و هم چنین بر اساس سن، طول مدت بهورزی، بومی و غیربومی بودن، وجود و یا عدم منابع درآمدی دیگر و وضعیت تاهل ایشان دارد. میزان رضایت شغلی مردان بهورز در ابعاد «رضایت از مردم / مراجعین روستایی» و «رضایت از مدیران» از زنان بهورز بیش تر است، در حالی که زنان بهورز رضایت بیش تری از خود شغل در مقایسه با مردان ابراز کرده اند.نتایج: نارضایتی زنان بیش تر در ارتباط با حجم کاری زیاد و نارضایتی مردان بیش تر در ارتباط با حقوق دریافتی بوده است. مشکلات بهورزان مرد، حقوق و مزایای ناکافی، کمبود امکانات زندگی، مشکل مسکن، و نداشتن وسیله نقلیه عنوان شده است، در حالی که زنان بهورز به زیادی حجم کار، عدم رعایت بهداشت محیط و مشکل رفت و آمد به عنوان مهم ترین مشکلات اشاره نموده اند.

طرح مساله: این مقاله رابطه بین سرمایه اجتماعی و سلامت روانی را در میان دانشجویان غیربومی در دو دانشگاه تهران و شیراز مورد بررسی قرار داده است.روش: روش مطالعه پیمایش است که در آن از ابزار پرسش نامه استفاده شده است. 500 نفر دانشجویان غیرساکن دو دانشگاه تهران و شیراز به شیوه تصادفی سیستماتیک برای مطالعه انتخاب شدند. از روش های آماری ضریب همبستگی و تحلیل واریانس برای آزمون فرضیات و تکنیک تحلیل ممیزی برای سنجش مدل تحقیق استفاده شد.یافته ها: میانگین نمرات سرمایه اجتماعی و سلامت روانی دانشجویان دو دانشگاه با هم متفاوت بوده است. نتایج حاصل از تحلیل ممیزی نشان می دهد که احتمال ارتقا سلامت روانی دانشجویان تحت تاثیر متغیرهایی چون سرمایه اجتماعی، سن افراد، میزان درآمد خانوادگی و قومیت آن ها می باشد. این متغیرها روی هم رفته توانسته اند 59.6 درصد صحت این احتمال را مشخص نمایند. اما برای پیش بینی سرمایه اجتماعی متغیرهایی چون سلامت روان، مقطع تحصیلی، سن و وضعیت تاهل وارد معادله شده و روی هم رفته مقدار 60 درصد صحت احتمال سرمایه اجتماعی را مشخص کرده اند.نتایج: نتایج این تحقیق نشان می دهد هر اندازه افراد در ساختار اجتماعی موجود دارای سرمایه اجتماعی بالاتری باشند، سلامت روانی آن ها در وضعیت بهتری قرار خواهد گرفت.

طرح مساله: در پژوهش حاضر به بررسی سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی و ارتباط آن با متغیرهای دموگرافیک اجتماعی آنان می پردازیم.روش: این مطالعه از نوع مقطعی است. جامعه پژوهش، کلیه دانشجویان دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی تهران در سال 1386 بودند. ابزار جمع آوری داده ها در این مطالعه فرم اطلاعات دموگرافیک اجتماعی و پرسش نامه سلامت اجتماعی بود. تجزیه تحلیل داده ها به وسیله نرم افزار SPSS و با آزمون های آنالیز واریانس یک طرفه، ضریب همبستگی پیرسون، تی تست و من ویتنی تحلیل شدند.نتیجه: در این مطالعه بین متغیر سلامت اجتماعی با متغیرهای وضعیت تاهل، مقطع تحصیلی، جنس، عضویت در انجمن ها و وضعیت اشتغال ارتباط معناداری وجود داشت، ولی با متغیرهای رشته تحصیلی، تحصیلات والدین و سن دانشجو ارتباط معنی داری وجود نداشت.یافته ها: یافته ها نشان می دهد که میانگین نمرات سلامت اجتماعی دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد بالاتر از دانشجویان کارشناسی می باشد. هم چنین و میانگین نمرات سلامت اجتماعی دانشجویان پسر بیش از دانشجویان دختر بود.نتیجه گیری: به طور کلی سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی با توجه به نمرات کسب شده از حد متوسطی برخوردار است.

طرح مساله: در این مقاله تلاش شده تا با دیدی ژرفانگر بر یکی از مسایل اجتماعی ایران یعنی قتل (دگرکشی) تمرکز شده و عوامل و شرایط بروز آن مورد مطالعه قرار گیرد.روش: در این مطالعه از روشی نو بنام مورد پژوهی چندگانه در تشریح و تبیین وضعیت و شخصیت افراد مرتکب قتل استفاده شده است.یافته ها: سطح تولید فرصت های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و انتظارات جامعه و خانواده دارای یک رابطه سهمی به شکل U معکوس با قتل است. علاوه بر این، هر گونه افزایش در نیازهای مادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تاثیری مستقیم بر ارتکاب قتل می گذارد. در نهایت، این متغیر احساس نابرابری است که به عنوان عامل تشدید کننده و تسهیل کننده قتل، عمل می نماید.نتایج: به طور کلی این پژوهش نشان داد که نظریه کژرفتاری چلبی، نظریه ای جامع و قوی برای تبیین قتل در ایران است.

در ماده 95 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، دولت مکلف شده است که با اتخاذ تدابیر و راهکارهای مشخصی در جهت تحقق توزیع عادلانه تر درآمد بکوشد. وضعیت توزیع درآمد در استان مرکزی در دوره 1376-81 به عنوان هدف اصلی مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.روش: روش مطالعه در این مقاله بررسی تطبیقی درآمد و هزینه خانوارهای شهری و روستایی در سطح استان و کشور و تعیین شکاف شهر و روستا است. نهایتا شاخص های سنجش نابرابری رایج ملی و بین المللی برای استان مرکزی محاسبه و با سطح ملی مقایسه شده و مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.یافته ها: بررسی و مقایسه شاخص های ضریب جینی، نسبت هزینه های مصرفی دهک دهم به دهک اول، نسبت هزینه های مصرفی 20 درصد پردرآمدترین به 40 درصد کم درآمدترین خانوارها و رفاه اجتماعی برای مناطق شهری و روستایی استان و کل کشور همگی حاکی از این است که میزان نابرابری در جامعه شهری و روستایی استان کم تر از متوسط میزان نابرابری در جامعه شهری و روستایی کل کشور می باشد. صرفا در مورد ضریب جینی، میزان نابرابری جامعه روستایی استان بیش تر از متوسط میزان نابرابری جامعه روستایی در کل کشور به دست آمده است.نتایج: میزان نابرابری درآمد در مناطق شهری و روستایی استان مرکزی کم تر از میزان آن در کل کشور می باشد.

وجود نابرابری گسترده در توزیع درآمد به بروز فقر و افزایش دامنه ی آن منجر می شود. از ابتدای قرن بیستم تا اواسط آن، توجه بیشتر اقتصاددانان کشورهای جهان به افزایش نرخ رشد اقتصادی معطوف شده بود ولی از نیمه دوم به بعد، به ویژه از دهه 1970 با ملاحظه افزایش شکاف درآمدی میان فقرا و ثروتمندان و هم چنین تحول در آگاهی عمومی بر افزایش کیفیت زندگی تاکید شده است. هدف ما در این مقاله این است که نشان دهیم آیا بیمه اجتماعی ابزار موثری برای کاهش نابرابری می باشد؟ به عبارت دیگر تغییرات در سطوح بیمه چه تغییری در توزیع درآمد ایجاد می کند؟روش: با استناد به اطلاعات موجود و پا برآورد مدل های رگرسیونی، رابطه بیمه های اجتماعی با نابرابری درآمد در ایران تبیین می شود.یافته ها: در ایران فرضیه کوزنتس صادق نیست. هم چنین، حق بیمه دریافتی بیمه های عمر و غیر عمر، باعث کاهش نابرابری می شوند. و اثر بیمه های عمر بر کاهش نابرابری درآمد به مراتب بیش از اثر بیمه های غیر عمر است.نتایج: نتایج مدل نشان می دهد که توسعه بیمه های اجتماعی، اعم از بیمه های غیرعمر و عمر، باعث کاهش نابرابری درآمدها می شوند. تاثیر بیمه های اجتماعی بر نابرابری، ناچیز ولی معنادار است. از این رو برای کاهش نابرابری درآمد، علاوه بر توسعه بیمه های اجتماعی اقدامات دیگری هم باید انجام شود.

طرح مساله: فقدان فرصت های زندگی و عدم دسترسی افراد معلول به ساختارهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، تبعیض و طرد اجتماعی افراد معلول را در پی دارد. مقاله حاضر به اطلاعات مربوط به افراد معلول در ایران و خدمات حمایتی و اقداماتی که به این افراد امکان دسترسی به فرصت های زندگی را می دهد می پردازد.روش: مطالعه حاضر از نوع اسنادی و تجزیه و تحلیل ثانویه است که در آن از اطلاعات و آمار سازمان بهزیستی و مرکز آمار استفاده شده است.یافته ها: معلولیت در شرایط فقدان فرصت های زندگی به طرد اجتماعی منجر می شود. جامعه به منظور جذب کامل افراد معلول ملزم به تامین این فرصت هاست. در ایران از سویی با محدودیت و کمبود چشمگیر اطلاعات و آمار مربوط به جمعیت افراد معلول و وضعیت آن ها و از سویی با ناچیز بودن اقدامات حمایتی و محدودیت در اشتغال و فقر قابلیتی معلولان در زمینه هایی مانند آموزش روبه رو هستیم.نتایج: در ایران افراد معلول به دلایلی چون محرومیت درآمدی، مشخص نبودن میزان و نوع اشتغال، فقر قابلیتی در خصوص شاخص آموزش و فقدان اعتبارات لازم جهت اجرای قانون جامع حمایت از حقوق معلولان، در شمار فقیرترین و مطرودترین افراد جامعه قرار دارند.

طرح مساله: مقاله حاضر به بررسی چگونگی توزیع فرصت های آموزش عالی در بین دانشجویان چهار دانشگاه دولتی و بزرگ کشور می پردازد.روش: تحقیق حاضر یک تحقیق میدانی است و جامعه نمونه آن عبارت است از کلیه دانشجویان دوره های روزانه دانشگاه های تهران، صنعتی شریف، شهید بهشتی و علامه طباطبایی که از میان آن ها 511 نفر به طور تصادفی انتخاب شدند و ویژگی های مورد نظر از طریق پرسش نامه جمع آوری شد.یافته ها: یافته های این تحقیق نشان داد که در نمونه مورد بررسی 5 درصد از دانشجویان دارای پایگاه اجتماعی - اقتصادی بالا، 20 درصد از دانشجویان دارای پایگاه اجتماعی - اقتصادی متوسط رو به بالا، 28 درصد از دانشجویان دارای پایگاه اجتماعی - اقتصادی متوسط رو به پایین و 48 از دانشجویان دارای پایگاه اجتماعی - اقتصادی پایین هستند.نتایج: فرضیه اصلی این تحقیق که عبارت بود از «افراد متعلق به پایگاه اجتماعی - اقتصادی بالاتر به طور نسبی، بیش تر به دانشگاه های دولتی راه می یابند» مورد تایید قرار نگرفت. اما نظام آموزش عالی ایران هیچ سیاست موثری برای افزایش دسترسی گروه های کم درآمد جامعه به آموزش عالی ندارد.

طرح مساله: یکی از مهم ترین اولویت های جوامع امروزی، افزایش مشارکت همه اقشار جامعه در فعالیت های اجتماعی است. این مطالعه نیز به بررسی این موضوع پرداخته است که «چگونه می توان با آموزش مهارت های زندگی به کودکان، میزان مشارکت اجتماعی آن ها را افزایش داد».روش: نمونه مورد پژوهش شامل 100 کودک (50 دختر و 50 پسر) 7 ساله بود که در سال تحصیلی 85-86 در پایه اول دبستان مشغول به تحصیل بوده اند. با استفاده از طرح پژوهشی پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل، اثربخشی برنامه آموزش مهارت های زندگی روی گروه آزمایش مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور جمع آوری داده ها از پرسش نامه های ویژگی های دموگرافیک و پرسش نامه محقق ساخته مشارکت اجتماعی کودکان استفاده شد.یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که آموزش مهارت های زندگی به کودکان می تواند میزان مشارکت اجتماعی آن ها را به طور معناداری افزایش دهد. هم چنین این اثربخشی از الگوی یکسانی بین دختران و پسران برخوردار است و آموزش مهارت های زندگی در هر دو گروه به یک میزان مشارکت اجتماعی را افزایش می دهد.نتایج: نتایج بررسی حاضر نشان داد که با طراحی برنامه هایی به منظور آموزش مهارت های زندگی به کودکان می توان آنان را برای مشارکت بیش تر در فعالیت های اجتماعی که از جمله حقوق عینی آن ها می باشد، آماده نمود.