مجله علوم زراعی ایران
سال:1381 | دوره:4 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی گندم های دوروم مربوط به کشورهای مکزیک، ایتالیا و ترکیه، تعداد 108 ژنوتیپ در سال زراعی 77-1376 در کرج در قالب طرح مشاهده ای ساده با شش بلوک کشت و مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه عبارت بودند از: میانگین عملکرد سنبله، طول ریشک، تعداد دانه در سنبله، طول پدانکل، طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و وزن هزاردانه. نتایج این پژوهش نشان داد که ژنوتیپ های کشورهای مورد مطالعه از نظر اکثر صفات، اختلاف معنی داری با یکدیگر دارند. همبستگی میان عملکرد سنبله با تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه و تعداد سنبلچه در سنبله مثبت و معنی دار بود. رگرسیون چند متغیره خطی نشان داد که صفات وزن هزاردانه، تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبلچه در سنبله تقریبا 94 درصد از تغییرات میانگین عملکرد سنبله را در این نمونه ها توجیه می نماید. نتایج تجزیه علیت نشان داد که اثر مستقیم تعداد دانه در سنبله و وزن هزاردانه بر میانگین عملکرد سنبله مثبت و بالا می باشد ولی تعداد سنبلچه فقط اثر غیرمستقیم مثبت و بالایی از طریق تعداد دانه در سنبله بر میانگین عملکرد سنبله دارد. نتایج این بررسی حاکی از آن است که خصوصیاتی مانند تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه را می توان به عنوان شاخص هایی برای انتخاب در جهت بهبود عملکرد سنبله در گندم دوروم توصیه نمود.

به منظور برآورد میزان خسارت علف های هرز در مزارع سیب زمینی اردبیل و مقایسه کارآیی دو روش کنترل سنتی و شیمیایی علف های هرز آزمایشی در سال زراعی 1376 در دو منطقه اردبیل، روستاهای نیار و آقبلاغ، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تیمار: عدم کنترل (شاهد)، سه بار وجین دستی در طول فصل زراعی و کنترل شیمیایی با استفاده از علفکش متریبوزین پودر وتابل 70 درصد به نسبت 700 گرم در هکتار به عنوان علف کش قبل از جوانه زنی(pre-emergence herbicide) بر روی رقم دراگا اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در بین تیمارها در هر دو منطقه اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1% وجود داشت. میزان عملکرد غده در تیمار کنترل شیمیایی در روستای نیار 32 درصد و در روستای آقبلاغ 10 درصد کمتر از تیمار وجین دستی بود و میزان عملکرد غده در تیمار عدم کنترل علف های هرز در نیار 63 و در آقبلاغ 43 درصد کمتر از وجین دستی بود. تجزیه واریانس مرکب عملکرد غده نشان داد که بین مکان آزمایشی، تیمار و اثر متقابل تیمار در مکان اختلاف معنی داری وجود دارد. میانگین عملکرد غده در تیمار وجین دستی 29.8 تن در هکتار، در تیمار کنترل شیمیایی 23.46 تن در هکتار و در تیمار عدم کنترل (شاهد) 13.90 تن در هکتار بود. نتایج این تحقیق نشان داد که میزان عملکرد غده در تیمارهای وجین دستی و کنترل شیمیایی نسبت به تیمار شاهد به ترتیب 15.90 و 9.56 تن در هکتار افزایش داشته است و عدم کنترل علف های هرز عملکرد غده را به طور متوسط 53 درصد کاهش داده است.

واریته برنج دمسیاه که دارای کیفیت پخت عالی است تقریبا دیررس بوده و دارای ریشک بلند می باشد. این تحقیق با هدف القا زودرسی و حذف ریشک در این واریته از سال 1374 الی 1378 اجرا گردید. بذور به طور جداگانه با اشعه گاما در دزهای 100، 200 و 300 گری و همچنین با دی متیل سولفات(DMS)  در غلظت های %0.1، %0.2 و %0.3 به مدت 24 ساعت در دمای اتاق تیمار شدند. در پایان سال اول تعدادی بوته از هر تیمار انتخاب و خوشه اصلی آن ها برای کشت در نسل M2 به صورت خوشه به ردیف برداشت گردید. در نتایج آزمایشی تیمارهایDMS  اختلاف معنی دار مشاهده نگردید، لذا این تیمارها از آزمایش حذف شدند. در نسل دوم (M2)، چهار توده زودرس E1 الی E4  از تیمارهای اشعه گاما به دست آمد که برای رسیدن دارای تفرق بودند. توده E1 برای فقدان ریشک نیز دارای تفرق بود. در نسل M3، لاین های موتان از نظر ارتفاع گیاه، طول خوشه، تعداد ساقه و زمان رسیدن مورد مطالعه قرار گرفتند. در نسل M4، لاین زودرس E3 نسبت به شاهد حدود 15 روز زودرس تر بوده و از نظر ارتفاع گیاه نیز با شاهد دارای اختلاف معنی دار بود. لاین بدون ریشک علاوه بر فقدان ریشک نسبت به شاهد کوتاه تر و زودرس تر بود. در نسل M5، مقایسه عملکرد و بررسی صفات لاین موتان زودرس (E3) و لاین موتان بدون ریشک (AW) و شاهد در رشت و تنکابن بین سال های 1378 و 1379 انجام گرفت. صفات مورد مطالعه عبارت بودند از: ارتفاع گیاه، تعداد ساقه، طول بالاترین و طول دومین میان گره، طول و عرض برگ پرچم، طول دوره خوشه دهی و رسیدن، طول و قطر دانه، باروری سنبلچه، تعداد دانه در خوشه، عملکرد، وزن 100 دانه، درصد آمیلوز، دمای ژلاتینه شدن و قوام ژل. آزمون F برای طول دومین میان گره، طول دوره خوشه دهی، باروری سنبلچه، درصد آمیلوز، دمای ژلاتینه شدن و قوام ژل معنی دار نبود. همبستگی بین طول دوره خوشه دهی و طول دوره رسیدن که معمولا در ژنوتیپ های برنج مثبت و معنی دار است در این تحقیق معنی دار نبود. با توجه به همبستگی بالای بین عملکرد و وزن 100 دانه (** (r=0.7، اصلاح عملکرد از طریق وزن 100 دانه امکان پذیر به نظر می رسد. لاین های موتان زودرس و بدون ریشک گرچه از نظر طول دوره رسیدن با یکدیگر اختلاف معنی دار نداشتند ولی وزن 100 دانه و تعداد دانه در خوشه لاین موتان بدون ریشک برتر از لاین موتان زودرس بود.

کاربرد بقایای گیاهان زراعی موجب شناسایی روش های طبیعی حفاظت گیاهان شده است. یکی از این راه ها استفاده از دانش آللوپاتی است. بر همین اساس آزمایش مزرعه ای در قالب بلوک های کامل تصادفی با هفت تیمار و چهار تکرار، با هدف تعیین واکنش ذرت به مقادیر و سنین مختلف بقایای آفتابگردان در ساری به اجرا در آمد. تیمارها عبارت بودند از: سن بقایای آفتاب گردان (6، 8 و 10 هفتگی)، مقدار بقایا (8 و 16% وزن خاک) و یک تیمار شاهد (بدون بقایا). صفات مورد اندازه گیری درصد سبز شدن بذور طی دو هفته پس از کاشت، ارتفاع و وزن خشک ذرت، دو، چهار و شش هفته پس از کاشت و ارتفاع و وزن خشک و عملکرد نهایی بوته ذرت بود. نتایج حاصله نشان داد که درصد سبز شدن، ارتفاع و وزن خشک ذرت نسبت به شاهد کاهش یافت. با افزایش سن بقایا بین بقایای شش و هشت هفتگی اختلاف معنی داری در این صفات مشاهده نشد ولی بقایای ده هفتگی موجب کاهش شدید صفات مورد اندازه گیری شد. افزایش مقدار بقایا اثر معنی داری بر صفات مزبور نداشت. بیشترین کاهش در ارتفاع و وزن خشک نهایی بوته های ذرت در تیمارهایی که بقایای مسن تر (ده هفتگی) با خاک مخلوط شده بود، به ترتیب 22 و 52% مشاهده شد. در این تحقیق بقایای مسن تر اثر فیتوتوکسیک بیشتری نسبت به بقایای جوان تر داشتند.

به منظور بررسی اثرات رقابتی گندم و یولاف وحشی در تراکم های مختلف، در سال زراعی 80-1379 آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مشهد اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل تراکم گندم در سه سطح (300، 450 و 600 بوته در مترمربع) و تراکم یولاف در پنج سطح (صفر، 20، 40، 80 و 160 بوته در مترمربع) بود. نتایج آزمایش نشان داد که ارتفاع یولاف وحشی در هر سه تراکم گندم، در مراحل اولیه رشد کمتر و در مراحل پایانی رشد بیشتر از گندم بود. افزایش تراکم گندم سبب افزایش ارتفاع گندم شد. افزایش تراکم گندم هم چنین سبب کاهش سطح برگ و بیوماس یولاف وحشی و افزایش تراکم یولاف وحشی، سبب کاهش برگ و بیوماس گندم گردید. زمان بسته شدن کانوپی در یولاف وحشی حدود 15 روز سریع تر از گندم بود. متوسط سرعت رشد نسبی گندم و یولاف در طول دوره رشد به ترتیب 0.027 و 0.034 گرم بر گرم در روز بود. بیشترین مقدار کاهش عملکرد دانه گندم حدود 47 درصد بود که در تراکم 160 بوته یولاف در تراکم 300 بوته گندم در مترمربع مشاهده شد. در تراکم های پایین گندم، کاهش عملکرد گندم ناشی از حضور یولاف بیشتر بود.

بیماری ساق سیاه که عامل آن قارچ(Phoma macdonaldii)  می باشد یکی از بیماریهای مهم آفتاب گردان به شمار می آید. تولید ارقام مقاوم از روش های مفید برای کنترل این بیماری می باشد. بدین منظور حساسیت ده رقم آفتاب گردان نسبت به این بیماری در اطاق رشد در شرایط کنترل شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار که هر تکرار شامل ده گیاهچه بود مورد بررسی قرار گرفت. گیاهچه های 12 روزه به وسیله سوسپانسیون پیکنیوسپورهای Phoma macdonaldii (106 پیکنیوسپور در یک میلیمتر) مایه زنی شدند و ده روز پس از مایه زنی کوتیلدون های هر گیاهچه یک تا نه طبق مقیاس درصد سطح پتیول نکروزه شده نمره گذاری شدند. متحمل ترین ارقام به ترتیبDK3825  و آرگوس با نمره 4 و 4.4 و حساس ترین رقم، آندورا با نمره 8.70 بود. جهت مقایسه مقاومت نسبی ارقام در مرحله گیاهچه با واکنش در مرحله بلوغ دو آزمایش دیگر با چهار رقم (مقاوم و حساس) در مراحل پنج جفت برگی و گلدهی در شرایط یکسان انجام شد. در هر دو مرحله رشدی طبقه بندی ارقام، مرحله گیاهچه را تایید نمود. همبستگی مثبت و معنی داری بین واکنش ارقام در مرحله گیاهچه با مراحل پنج جفت برگی(r=0.97) و گلدهی ( (r= 0.99مشاهده شد.

این مطالعه در سال زراعی 79-1378 در دو کیلومتری اراک بر روی ارقام گلرنگ بهاره اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. طول هر کرت آزمایشی هفت متر و شامل چهار ردیف به فاصله 50 سانتیمتر و فاصله بوته ها روی هر ردیف پنج سانتیمتر در نظر گرفته شد تا تراکم 400 هزار بوته در هکتار به دست آید. کاشت در تاریخ های پنج اردیبهشت، 20 اردیبهشت و چهار خرداد انجام شد. در این آزمایش از ارقام بهاره گلرنگ به نام های ژیلا،UC-1 ، نبراسکا - 10، اراک - 2811 و رقم محلی اصفهان استفاده شد. در طول مراحل آزمایش علاوه بر یادداشت برداری تاریخ سبز شدن، ارتفاع بوته، ارتفاع ساقه های فرعی، تعداد ساقه های فرعی، تعداد غوزه در گیاه، تعداد غوزه های نابارور در هر گیاه، تعداد دانه در هر غوزه، وزن هزار دانه، محصول بیولوژیک، درصد روغن دانه، محصول روغن و شاخص محصول اندازه گیری شدند. رقم اراک - 2811 با عملکرد 2573 و رقم محلی اصفهان با عملکرد2440  کیلوگرم در هکتار در بین سایر ارقام برتری محسوسی نشان دادند. بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم اراک - 2811 در تاریخ کاشت اول با 3596 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد دانه مربوط به رقم ژیلا در تاریخ کاشت سوم با 1479 کیلوگرم در هکتار بود. با توجه به زودرس بودن رقم ژیلا، در صورتی که بخواهیم در منطقه اقدام به کشت دوم بنمائیم، می توان بعد از برداشت کشت های پائیزه از جمله جو اقدام به کشت رقم ژیلا نمود و قبل از برخورد با آب و هوای نامناسب اوایل پاییز، عملکرد قابل قبولی را نیز برداشت کرد.