مجله علوم زراعی ایران
سال:1382 | دوره:5 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

به منظور تعیین حد بحرانی عناصر غذایی کم مصرف آهن، منگنز، روی، مس و بر در خاک های زیر کشت گندم دیم در استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار (با احتساب شاهد) برای هر عنصر غذایی مورد مطالعه، در سه تکرار و به مدت چهار سال زراعی (81-1377) به اجرا درآمد. در مجموع تعداد مکان های اجرای آزمایش برای آهن 26، منگنز 25، روی 27، مس 26 و بر 17 مکان در تمامی مناطق مورد مطالعه بود. سطوح کودی برای آهن 0،5، 10 و 15 کیلوگرم سکوسترین آهن در هکتار، برای منگنز و روی 0، 5، 10 و 15 کیلوگرم منگنز یا روی خالص در هکتار به ترتیب از منابع سولفات منگنز و سولفات روی، برای مس 0، 2.5، 5 و 7.5 کیلوگرم مس خالص در هکتار از منبع سولفات مس و برای بر 0، 1.5، 3 و 4.5 کیلوگرم بر خالص در هکتار از منبع اسید بوریک بود. پس از مطالعه آزمون یکنواختی بین مکان های آزمایشی، مناسب ترین رابطه بین مقادیر آزمون خاک مربوط به عناصر غذایی کم مصرف مورد مطالعه و عملکرد نسبی دانه تعیین گردید که در مورد عناصر کم مصرف کاتیونی مناسب ترین مدل، معادله میچرلیش بود. حد بحرانی عناصر غذایی آهن، منگنز، روی و مس برای دستیابی به 90 درصد حداکثر عملکرد دانه با استفاده از معادله میچرلیش به ترتیب 8.8، 11.3، 0.88 و 1.8 میلیگرم بر کیلوگرم برای کل مناطق مورد مطالعه تعیین گردید. حد بحرانی بر از طریق معادله دیگری شبیه معادله میچرلیش (پایه لگاریتم طبیعی یا نپرین) 0.65 میلیگرم بر کیلوگرم در این مناطق تعیین گردید. در مجموع می توان چنین استنباط نمود که تعیین حد بحرانی عناصر غذایی کم مصرف از اولویت های تحقیقاتی برای کاربرد و توصیه کودهای آهن، منگنز، روی، مس و بر در گندم دیم می باشد، زیرا این حدود بحرانی می تواند اساسی در تشخیص نیاز و یا عدم نیاز به کاربرد این عناصر غذایی در خاک های مناطق مورد مطالعه بوده باشد.

ارزیابی لاین ها و بررسی ترکیب پذیری آن ها از مهم ترین و پرهزینه ترین مراحل تولید بذر هیبرید بوده که از طریق آن می توان والدین و تلاقی های برتر را شناسایی نمود. تلاقی های دای آلل از روی های متداول و کارا برای تعیین ترکیب پذیری لاین ها است. در اکثر تحقیقات انجام شده بررسی ترکیب پذیری دریک محیط (سال یا مکان) صورت گرفته است. هدف از این تحقیق، بررسی اثر محیط بر روی برآورد ترکیب پذیری لاین ها درصفات مختلف کلزا است. در این بررسی هفت لاین کلزا (Brassica napus L) به طور تصادفی انتخاب و در سال 1378 در تمامی حالات ممکن با یکدیگر تلاقی داده شدند. این دورگ ها در سال 1370 (محیط 1) و نیز در سال 1380 در دو تاریخ کاشت متفاوت (محیط 2 و 3) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو تکرار بررسی شدند. 21 صفت شامل صفات زراعی و کیفیت روغن اندازه گیری شد. تجزیه واریانس مرکب ترکیب پذیری روی سه محیط نشان داد که ترکیب پذیری عمومی (GCA) والدین برای تمامی صفات بجز میزان اسید استاریک و نیز ترکیب پذیری خصوصی (SCA) دورگ ها برای تمامی صفات معنی دار است. این نتایج نشان داد که هر دو واریانس افزایشی و غالبیت (غیر افزایشی) در صفات تحت بررسی دارای اهمیت هستند. اثر متقابل محیط و ترکیب پذیری عمومی در تمامی صفات بجز میزان اسید استاریک و اثر متقابل محیط در ترکیب پذیری خصوصی برای تمامی صفات معنی دار بود یعنی ترکیب پذیری لاین ها و دورگ ها از محیطی به محیط دیگر متفاوت بود. برآورد اثرات ترکیب پذیری عمومی و خصوصی والدین و دورگ ها در سه محیط بر روی صفات مختلف از محیطی به محیط دیگر تغییر یافته و گاهی این تغییرات زیاد بود به طوری که با تغییر علامت برآوردها همراه بود. مجموعا در 11 مورد برآورد اثر GCA و 44 مورد برآورد اثر SCA در محیط های مختلف دارای اختلافات معنی دار بوده و با تغییر علامت اثرات همراه بود. اما برآورد اثرات ترکیب پذیری عمومی و خصوصی از طریق داده های ادغام شده (ادغام سه محیط) نتایج بهتر و دقیق تری را داشت. میانگین صفات تحت بررسی در والدین و دورگ ها درمحیط های مختلف نیز یکسان نبود واز آن جائی که انتخاب والدین و دورگ های برتر با استفاده از معیارهای اثرات ترکیب پذیری و میانگین صفات صورت می گیرد لذا گزینش والدین و دورگ های برتر بر اساس نتایج یک سال یا یک مکان همراه با ریسک بوده و ممکن است برنامه های اصلاحی را به نتایج مطلوب نرساند لذا بهتر است گزینش ها را بر اساس نتایج چند سال و یا مکان انجام داد. در این بررسی تلاقی های برتر از نظر عملکرد دانه و روغن، میزان اسید اروسیک روغن و میزان گلوکوزینولات کنجاله معرفی شدند و نتایج نشان داد که والد HNS9801 برای ایجاد هیبریدهایی با عملکرد دانه و میزان روغن بالا بسیار مهم بوده و در برنامه های اصلاحی آینده باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد. هم چنین از نظر میزان گلوکوزینولات والد GSC3A00 و برای کمترین میزان اسید اروسیک والد TERI(OE)R983 ارزشمندترین بودند که در برنامه های اصلاحی برای کیفیت روغن باید مدنظر قرار گیرند.

این تحقیق به منظور تعیین اثر میزان مصرف بذر در خزانه، زمان کاشت بذر در خزانه و زمان کاشت نشا در زمین اصلی بر عملکرد و سایر صفات برنج چمپای لردگان (رقم کوهرنگ) طی سال های 1379 و 1380 در شهرستان لردگان اجرا شد. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل با سه تکرار در کرت هایی به ابعاد 5×2 متر اجرا گردید. پلات های اصلی شامل تاریخ نشاکاری بود و سطوح مقادیر بذر و تاریخ کاشت در خزانه به صورت فاکتوریل در پلات های فرعی قرار گرفتند. مقادیر مصرف بذر شامل 60، 80 و 100 کیلوگرم بود. نتایج کاشت در خزانه شامل 2.1، 2.10 و 2.20 و تاریخ نشاکاری شامل 3.18، 3.28 و 4.7 در هر دو سال بود. نتایج حاصل بیانگر آن بود که بین سال های آزمایش تفاوت معنی داری از نظرعملکرد مشاهده نشد. اثر مقدار بذر در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود و بیشترین عملکرد از مصرف 80 کیلوگرم بذر حاصل شد. اثر تاریخ کاشت در خزانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود و بیشترین عملکرد از تاریخ کاشت دوم (دهم اردیبهشت) برداشت شد. اثر تاریخ نشاکاری نیز در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود و بیشترین عملکرد با 5840 کیلوگرم در هکتار از تاریخ نشاکاری دوم (28 خرداد) به دست آمد. با تاخیر کاشت درخزانه مقدار درجه حرارت روز رشد (GDD) و تعداد روز تا 50 درصد گلدهی کاهش یافت اما با تاخیر در نشاکاری این مقادیر افزایش دادند. اجزا عملکرد کمتر تحت تاثیر میزان مصرف بذر قرار گرفتند اما تاثیر تاریخ کاشت در خزانه و نشاکاری بر اجزا عملکرد بیشتر بود

هفت لاین گندم با درجات مختلفی از مقاومت به بیماری فوزاریوم سنبله در شرایط فاقد تنش (شاهد) و واجد تنش (آلودگی) در یک آزمایش مزرعه ای در استان گلستان در سال 1380 مورد ارزیابی قرار گرفتند. بعد از آلودگی مصنوعی در شرایط واجد تنش، درصد آلودگی (DI)، شدت آلودگی (DS)، شاخص بیماری (DIX)، سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (AUDPC)، عملکرد دانه و اجزای آن، و در شرایط فاقد تنش، عملکرد دانه و اجزای آن اندازه گیری شدند. میانگین مربعات لاین ها و نیز لاین محیط برای همه شاخص های معنی دار بودند. مقایسه میانگین داده ها بیانگر عدم یکنواختی روند پاسخ لاین ها از نظر شاخص های مختلف بود. شاخص DI و AUDPC آن توانایی تمایز لاین های حساس ونیمه حساس را نداشته و شاخص DIX و AUDPC آن نیز قابلیت تفکیک لاین های مقاوم و نیمه مقاوم را از خود نشان ندادند. شاخص های عملکرد و تعداد دانه در سنبله نیز مشکل تفکیک شاخص های قبلی را داشتند. در نهایت با وجود نقاط ضعف شاخص هزار دانه، با مد نظر قرار دادن تمامی جوانب امر، شاخص های DS و AUDPC آن و وزن هزاردانه از الویت خاصی برای تمایز لاین های مقاوم ازحساس و نیز امکان بررسی مختلف مقاومت برخوردار بودند.

برای تعیین دوره بحرانی رقابت علف های هرز دانه ای جهت مبارزه صحیح و به موقع با علف های هرز، یک آزمایش فاکتوریل با دو فاکتور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرارانجام شد. فاکتورها شامل عامل رقم (ذرت دانه ای با دو تیمار SC-604 و SC-704) و عامل وجین (با 12 تیمار زمان علفکنی) بودند که در استان کرمانشاه در سال 1378 اجرا شد. در این آزمایش تیمارهای فاکتور وجین به دو دسته تداخل علف های هرز تا مراحل صفر (سبز شدن)، 2، 5، 10 برگی، ظهور گل تاجی و ظهور کاکل ها و تیمارهای کنترل علف های هرز تا مراحل فوق تقسیم شد. پس از به دست آمدن داده های آماری و با در نظر گرفتن تیمار تداخل علف های هرز تا مرحله صفر به عنوان شاهد بدون علف هرز، این دو دسته از تیمار به ترتیب با توابع لجستیک و گامپرتز برازش داده شد و دوره بحرانی علف های هرز برای هر رقم ذرت تعیین گردید. نتایج آزمایش نشان داد که با تحمل 5 درصد کاهش مجاز عملکرد در رقم دیر رس SC704 یک دوره بحرانی 9-5 برگی (37-26 روز پس از سبز شدن) برای عملکرد دانه و یک دوره 12-4 برگی (47-23 روز پس از سبز شدن) برای عملکرد ماده خشک وجود دارد. در رقم متوسط رس SC-604 دوره بحرانی عملکرد دانه و ماده خشک به ترتیب حدود 9.5-3 برگی (41-20 روز پس از سبز شدن) و 2، 5 و 10 برگی (42-19 روز پس از سبز شدن) به دست آمد. در آغاز فصل رویش علف های هرز شیرین بیان (Glycyrrhiza lepidota) پیچک صحرایی (Convulvulus arvensis) و خرفه (Portulaca oleracea)، از علف های هرز مهم مزرعه بودند، در حالی که در اواخر فصل رویش، علف های هرز قیاق (Sorghum halepense)، تاج خروس (Amaranthus rotreflexus) و خرفه غالب بودند. تعداد و وزن خشک علف های هرز در تیمار عاری از علف هرز تا 35 روز پس از سبز شدن به ترتیب 75 و 81 درصد شاهد بدون کنترل کاهش یافتند. تداخل علف های هرز تا پایان فصل موجب کاهش 80 و 86 درصد عملکرد دانه و ماده خشک نسبت به شاهد بدون تداخل علف های هرز شد.

تکثیر رویشی ارقام سیب زمینی با استفاده از روش کشت بافت با روش های مختلف و برای اهداف معینی انجام می گیرد.در این بررسی شرایط بهینه رشد و تکثیر گیاهان سالم تولید شده از کشت مریستم سیب زمینی رقم آگریا به روش های کشت معمول و بیوراکتور تناوبی مورد مطالعه قرار گرفت. ابتدا غده های به ظاهر سالم و عاری از عوامل بیماریزا، در شرایط سترون و رشد کنترل شده در داخل جعبه کشت شده و شاخه های حاصل از رشد، تحت تیمار حرارت درمانی قرار گرفتند. سپس به تهیه مریستم انتهائی ساقه اقدام گردید و در زیر بینوکولر و در شرایط سترون شده حدود 1% میلیمتر و یا کمتر از قسمت برجسته مریستم ها جدا و کشت شدند. مریستم ها در محیط کشت پایه MS، حاوی 1% میلیگرم در لیتر نفتالین استیک اسید، 2.5 میلیگرم در لیتر جیبرلیک اسید و 3% ساکاروز رشد کرده وتک شاخه هائی به طول 7-5 سانتیمتر تولید نمودند که جهت تکثیر بعدی مورد استفاده قرار گرفتند. محیط کشت پایه MS حاوی هورمون جیبرلیک اسید (1 میلیگرم در لیتر) و یا نفتالین استیک اسید (1% میلیگرم در لیتر) همراه با سیتوکینین بنزیل آمینو پورین (3 میلیگرم در لیتر) برای تکثیر به کاربرده شد. تکثیر اولیه سرشاخه ها و تولید ریزغده در ظروف 300 میلی لیتری و بیوراکتور تناوبی انجام گرفت. نتایج حاصل نشان داد که ظروف کشت دربسته 300 میلیلیتری سرعت رشد، وزن تر و وزن خشک به ترتیب 406.8 و 0.88 گرم نسبت به سیستم کشت بیوراکتور به ترتیب 364 و 26 گرم به شدت کاهش می یابد.تعداد شاخه حاصل از رشد وطول شاخه در بیوراکتیو نسبت به ظروف 300 میلیلیتری به ترتیب 500 و 170 میلیلیتر به 15.3 و 90 میلیمتر می باشد. ریزغده زایی به خوبی القا گردید و هر ظرف بیوراکتور سه لیتری به طور متوسط حدود 550 عدد ریز غده، در مقابل 4 عدد در ظرف رایج، تولید نمود. این ریزغده ها پس از یک ماه نگهداری در یخچال، تقریبا 100% جوانه زایی داشته و آمادگی کشت در گلخانه یا مزرعه را داشتند.

این تحقیق به منظور بررسی اثرات مصرف علفکش و تراکم بوته روی علف های هرز باقلا به صورت آزمایش کرت های خرد شده نواری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 54 تیمار در سه تکرار در سال های زراعی 79-1378 و 80-1379 در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول اجرا شد. فاصله بین ردیف های کاشت به عنوان عامل عمودی شامل کاشت باقلا به ترتیب با فاصله ردیف 45، 55 و 65 سانتیمتر، فاصله بوته روی ردیف به عنوان عامل افقی شامل کاشت باقلا به ترتیب با فاصله بین بوته 10، 20 و 30 سانتیمتر روی ردیف و تیمارهای علفکش به عنوان کرت فرعی شامل کاربرد علفکش های کلرتال دیمتیل به ترتیب به میزان 7.5 و 9 کیلوگرم ماده موثر در هکتار به صورت پیش رویشی، بنتازون + هالوکسی فوپ اتوکسی اتیل به ترتیب به میزان 0.25+0.75 و 0.25+1 کیلوگرم ماده موثر در هکتار به صورت پس رویشی و شاهد های بدون علف هرز و با علف هرز بود. در سال 1378 سلمک برگ گزنه ای (.Chenopodium murale L)، پنیرک (.Malva sylvestris L)، خردل وحشی (.Sinapis arvensis L) و مجموع علف های هرز برگ پهن به وسیله علفکش های مورد آزمایش کنترل شدند و وزن خشک علف های هرز نیز به وسیله کلیه علفکش های مورد آزمایش کاهش یافت. در سال 1379 نیز چغندر وحشی (.Beta maritime L)، پنیرک و تعداد کل علف های هرز برگ پهن به وسیله علفکش های مورد آزمایش کنترل شدند و وزن خشک علف های هرز نیز به وسیله کلیه علفکش های مورد آزمایش کاهش یافت. در سال 1378 در مقایسه با تیمار شاهد با علف هرز کاربرد تیمارهای کلرتال دیمتیل به ترتیب به میزان 192 و 156 درصد، تیمارهای بنتازون + هالوکسی فوپ اتوکسی اتیل به ترتیب به میزان 453 و 457 درصد و تیمار با وجین دستی به میزان 480 درصد و در سال 1379 تیمارهای کلرتال دیمتیل به ترتیب به میزان 28 و 34 درصد، تیمارهای بنتازون + هالوکسی فوپ اتوکسی اتیل به ترتیب به میزان 24 و 47 درصد و تیمار با وجین دستی به میزان 48 درصد باعث افزایش عملکرد دانه باقلا شدند. فاصله بین دریف کاشت 45 و 65 سانتیمتر به ترتیب با 3.065 و 2.292 تن در هکتار بیشترین و کمترین عملکرد دانه باقلا را داشتند. در سال 1379 فاصله بین بوته 10 و 30 سانتیمتر به ترتیب با 2.631 و 1.989 تن در هکتار بیشترین و کمترین عملکرد باقلا و در سال 1380 فاصله بین بوته 20 و 30 سانتیمتر به ترتیب با 3.781 و 2.466 تن در هکتار بیشترین و کمترین عملکرد باقلا را داشتند.برای مبارزه با علف های هرز و افزایش میزان محصول باقلا کاربرد علفکش های بنتازون + هالوکسی فوپ اتوکسی اتیل به میزان 0.25+0.75 و یا 0.25+1 کیلوگرم ماده موثر در هکتار به صورت پس رویشی و یا کلرتال دیمتیل به میزان 7.5 و یا 9 کیلوگرم ماده موثر در هکتار به صورت پیش رویشی و یا اعمال دوبار وجین دستی 5 و 11 هفته بعد از کاشت و کاشت باقلا با فاصله بین ردیف 45 سانتیمتر و فاصله بین بوته روی ردیف 10 و یا 20 سانتیمتر توصیه می شود.