مجله علوم زراعی ایران
سال:1389 | دوره:12 | شماره:3 (پیاپی 47) |تعداد مقالات:13

به منظور ارزیابی اثر آرایش کاشت بر عملکرد، اجزای عملکرد، میزان روغن و پروتئین گلرنگ در شرایط دیم، آزمایشی در سال زراعی 1386 -87 در دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار روی رقم سینا انجام شد. عامل اصلی فاصله ردیف در سه سطح (30، 40 و 50 سانتی متر) و عامل فرعی فاصله بوته روی ردیف در سه سطح (10، 15 و20  سانتی متر) در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثر فاصله ردیف بر تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، وزن طبق، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی و میزان پروتئین دانه معنی دار بود. مقایسه میانگین اثر فاصله ردیف نشان داد که تیمار فاصله ردیف 30 سانتی متر دارای بیشترین تعداد طبق در بوته (21.1)، وزن هزار دانه (31.1 گرم) و میزان پروتئین بود (17.1 درصد). اثر فاصله بوته روی ردیف بر صفات تعداد طبق در بوته، وزن هزاردانه، وزن طبق، تعداد روز تا گلدهی و تعداد روز تا رسیدگی معنی دار بود. مقایسه میانگین فاصله بوته روی ردیف نشان داد که تیمار فاصله بوته روی ردیف 10 سانتی متر دارای بیشترین تعداد طبق در بوته(12.4) ، وزن هزاردانه (30.5 گرم) و میزان پروتئین (16.9 درصد) بود. عملکرد دانه تحت تاثیر هیچ یک از منابع تغییر قرار نگرفت، ولی فاصله ردیف 30 سانتی متر (1124 کیلوگرم در هکتار) و فاصله بوته روی ردیف 10 سانتی متر (1086 کیلوگرم در هکتار)، بیشترین میانگین عملکرد دانه را داشتند. میزان روغن در فاصله ردیف 40 سانتی متر (1.29 درصد) و فاصله بوته روی ردیف 20 سانتی متر (29 درصد) دارای بیشترین مقدار بود. نتایج این آزمایش نشان دادکه آرایش کاشت 10 × 30 سانتیمتر نسبت به سایر آرایش ها، برای کاشت گلرنگ مناسب تر بود.

تغییر در ساختار سایه انداز گیاهی برای ایجاد شرایطی که بوته ها بتوانند حداکثر تابش را جذب کنند، یکی از مهم ترین راهکارها در جهت افزایش عملکرد گیاهان زراعی است. در راستای این هدف در یک آزمایش مزرعه ای اثر آرایش کاشت، تراکم بوته و سطوح نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد، رطوبت دانه و شاخص برداشت ذرت دانه ای (هیبرید سینگل کراس 704) در سال 1387 بررسی شد. این پژوهش در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز به صورت کرت های دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. آرایش کاشت (یک ردیفه عادی، دوردیفه موازی و دو ردیفه زیگزاگ) به عنوان عامل فرعی فرعی در نظر گرفته شد. تراکم بوته80000 ، 90000، 100000 و 112500 در هکتار عامل فرعی و دو سطح نیتروژن خالص 90 و 180 کیلوگرم در هکتار عامل اصلی را تشکیل دادند. نتایج نشان داد که برهمکنش آرایش کاشت و تراکم بوته بر عملکرد دانه و وزن هزاردانه معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه (15550 کیلوگرم در هکتار) از تراکم 100000 بوته در هکتار و آرایش کاشت دوردیفه زیگزاگ بدست آمد. برهمکنش سطوح نیتروژن و تراکم بوته، همچنین برهمکنش سطوح نیتروژن و آرایش کاشت بر عملکرد دانه، تعداد دانه در بلال، شاخص برداشت و وزن هزاردانه نیز معنی دار گردید، بنحوی که بیشترین شاخص برداشت از مصرف 180 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و آرایش کاشت دوردیفه زیگزاگ به مقدار 61.38 درصد بدست آمد. بطورکلی، به نظر می رسد که با افزایش مصرف نیتروژن تا 180 کیلوگرم در هکتار در آرایش کاشت زیگزاگ، بتوان عملکرد دانه بیشتری در واحد سطح از مزارع ذرت سینگل کراس 704، بدست آورد.

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف حذف پهنک برگ در مراحل مختلف رشد رویشی بر عملکرد ریشه و کیفیت چغندرقند و همچنین تعیین حساس ترین مرحله رشدی گیاه نسبت به حذف پهنک برگ ها، آزمایشی مزرعه ای به صورت فاکتوریل 5)×(4 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی میاندوآب در سال زراعی 1386 اجرا گردید. حذف پهنک برگ (S) در چهار مرحله رشدی چغندرقند بر اساس تفسیم بندی فائو شامل مرحله اول (S1) از زمان استقرار بوته تا 10 درصد پوشش سطح زمین، مرحله دوم (S2) از پوشش 10 درصد تا 70 درصد سطح زمین، مرحله سوم (S3) از انتهای مرحله دوم تا زمان رسیدگی گیاه و مرحله چهارم (S4) از انتهای مرحله سوم تا هنگام برداشت محصول انجام شد. شدت حذف برگ (I) در چهار سطح شامل قطع 25 درصد (I1)، 50 درصد (I2)، 75 درصد (I3) و 100 درصد (I4) پهنک برگ بعلاوه یک سطح شاهد عدم حذف برگ (I5) اعمال گردید. در پایان فصل، محصول کرت های مختلف برداشت و عملکرد ریشه، درصد قند، عملکرد شکر، مقدار ناخالصی های چغندرقند (غلظت سدیم، پتاسیم و نیتروژن مضره)، درصد قند قابل استحصال، درصد قند ملاس، عملکرد شکر سفید و ضریب استحصال شکر اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد اثر اصلی مرحله حذف برگ روی خواص کیفی چغندرقند از جمله درصد قند، درصد قند قابل استحصال و ضریب استحصال شکر موثر و معنی دار بود ولی بر صفات زراعی نظیر عملکرد ریشه تاثیر معنی داری نداشت. اثر شدت حذف برگ بر صفات مربوط به عملکرد کمی و کیفی چغندرقند معنی دار شد، به طوریکه حذف 100 درصد پهنک برگ ها نسبت به تیمار شاهد بدون حذف برگ (با عملکرد ریشه 47.49 تن در هکتار) باعث کاهش معنی دار عملکرد ریشه به میزان 36 درصد شد. در ضمن کمترین عملکرد ریشه در تیمار حذف 100 درصد پهنک برگ ها در مرحله دوم رشد )تیمار (S2I4 به میزان  23.90تن در هکتار بدست آمد. اثر متقابل شدت حذف برگ در مراحل مختلف رشد چغندرقند بر درصد قند و درصد قند قابل استحصال در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. به طوریکه درصد قند در تیمار حذف 25 درصد پهنک برگ در مرحله چهارم رشد (S4I1) نسبت به تیمار شاهد عدم حذف برگ (با عیار 21.5 درصد)، 4.65 واحد (معادل 22 درصد) کاهش یافت. بر اساس نتایج این آزمایش به نظر می رسد که حذف برگ های چغندرقند طی دوره رشد به هر میزانی که انجام شود، باعث افزایش ضایعات شکر در فرآیند استحصال شکر در کارخانه قند خواهد شد.

به منظور بررسی اثر دور های مختلف آبیاری بر عملکرد و صفات گیاهی سیب زمینی (Solanum tuberosum L.) آزمایشی بصورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 1387 در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل دورهای آبیاری در چهار سطح: شش (I0)،10  (I1)، (I2) 14  و (I3) 18 روز یک بار در کرت های اصلی و مراحل رشدی در دو سطح: سبز شدن 50 درصد بوته ها تا 50 درصد گلدهی (GS1) و 50 درصد گلدهی تا رسیدگی فیزیولوژیک (GS2) در کرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که صفات عملکرد تر غده، عملکرد خشک غده، میانگین وزن تر غده در بوته، درصد ماده خشک، قطر ساقه، ارتفاع بوته، و اندازه غده در سطح یک درصد و تعداد ساقه و محتوای نسبی آب برگ در سطح پنج درصد تحت تاثیر دورهای مختلف آبیاری قرار گرفتند، ولی دورهای آبیاری تاثیر معنی داری بر میانگین وزن خشک غده در بوته، وزن مخصوص و نشت یونی نداشتند. برای صفات قطر ساقه، ارتفاع بوته و نشت یونی بین مراحل رشدی اختلاف معنی داری مشاهده شد. اثر متقابل بین دورهای آبیاری و مراحل رشدی در هیچ یک از صفات به غیر از قطر ساقه و ارتفاع ساقه معنی دار نبود. نتایج این تحقیق نشان داد که دورهای مختلف آبیاری تاثیر معنی داری بر صفات گیاهی سیب زمینی داشتند ولی مراحل رشدی تاثیری بر این صفات نداشتند.

در پژوهش حاضر از پلی اتیلن گلیکول 6000 در محیط کشت جامد به منظور ایجاد سطوح مختلف تنش خشکی با هدف بررسی واکنش خصوصیات گیاهچه 20 ژنوتیپ مختلف چغندرقند استفاده شد. تعداد 15 ژنوتیپ جدید (O-Type) همراه با 5 ژنوتیپ شاهد شامل سه متحمل، یک نیمه متحمل و یک حساس و چهار سطح تنش خشکی با پتانسیل اسمزی صفر، -0.6، -0.7 -0.8 مگاپاسکال (به ترتیب از ترکیب صفر، 15، 20 و 25 درصد وزن در حجم PEG 6000) به صورت آزمایش فاکتوریل (20×4) بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط آزمایشگاه مورد ارزیابی قرار گرفت. پس از اعمال تیمار های تنش خشکی و حدود 30 روز پس از رشد گیاهچه ها، صفات طول اندام هوایی و ریشه چه، وزن تر اندام هوایی و ریشه چه، وزن خشک اندام هوایی و ریشه چه، اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی، ژنوتیپ و اثر متقابل تنش در ژنوتیپ برای صفات وزن تر اندام هوایی و ریشه چه معنی دار (P<0.01) بود. اثر ژنوتیپ نیز برای طول اندام هوایی و ریشه چه معنی دار (P<0.01) بود. اثر متقابل ژنوتیپ در تنش برای طول اندام هوایی (P<0.01) و طول ریشه چه (P<0.05) معنی دار شد. نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ های چغندرقند از لحاظ تحمل به خشکی تنوع ژنتیکی بالایی وجود داشت، به طوریکه ژنوتیپ های G18 و G16در بین شاهدها و ژنوتیپ های G10، G4، G7 و G5 در بین لاین های نگهدارنده (O-Type) در سطوح مختلف تنش خشکی برای اکثر صفات مورد بررسی نسبت به میانگین ژنوتیپ های شاهد، برتری داشتند. به نظر می رسد که جهت بررسی تنوع ژنتیکی چغندرقند تحت شرایط تنش خشکی با استفاده از محیط کشت جامدPEG ، استفاده از صفت طول ریشه چه و وزن تر ریشه چه گیاهچه چغندرقند و اعمال تنش خشکی تا -0.6 مگاپاسکال مناسب تر می باشد.

به منظور بررسی اثر تنش شوری بر عملکرد دانه و برخی صفات مورفوفیزیولوژیک، 278 لاین نوترکیب خالص (RIL F8) گندم نان، حاصل از تلاقی والدین بین Attila/Kauz حساس به شوری و Karchia متحمل به شوری به همراه والدین در قالب طرح آلفا لاتیس با 2 تکرار در دو مکان (شاهد و تنش)، مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش در سال زراعی  1386 -1387در دشت افضل در شمال غربی شهرستان اردکان در استان یزد انجام گرفت. آزمایش شاهد، در منطقه ای با هدایت الکتریکی آب و خاک در حدود 2 دسی زیمنس بر متر و آزمایش تنش شوری در منطقه ای با هدایت الکتریکی آب 11 -17 و خاک 10 -12 دسی زیمنس بر متر اجرا شد. اطلاعات مربوط به 12 صفت گیاهی یادداشت برداری و مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که لاین ها از نظر کلیه صفات مورد ارزیابی اختلاف معنی داری داشتند که نشان دهنده تنوع ژنتیکی بین لاین ها بود. اثر متقابل لاین×مکان نیز برای اکثر صفات معنی دار بود و مشخص شد که واکنش لاین های مورد ارزیابی در برابر تنش شوری متفاوت و میزان کاهش در صفات مذکور معنی دار بود. کاهش میانگین تمام صفات مورد بررسی در آزمایش تنش در مقایسه با شاهد نشان داد که تنش شوری کلیه صفات رویشی و زایشی (خصوصا زایشی) گندم نان را تحت تاثیر قرار داد. عملکرد دانه در آزمایش شاهد دو برابر عملکرد دانه در آزمایش تنش و وزن زیست توده در آزمایش شاهد سه برابر وزن زیست توده در آزمایش تنش بود. با توجه به کاهش میانگین تعداد روز تا ظهور سنبله و تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، به نظر می رسد که شوری ورود به مرحله زایشی و اتمام دوره رشد گندم نان را تسریع نمود. محاسبه ضرایب همبستگی صفات در آزمایش شاهد و تنش شوری نشان داد که وزن زیست توده و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی داری را با عملکرد دانه داشتند.

در این آزمایش20  لاین پیشرفته جو و دو رقم شاهد (سرارود 1 و جو محلی) در سه شرایط دیم، یک بار آبیاری (در زمان کاشت) و دو بار آبیاری (در زمان کاشت و در اوایل گلدهی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه سرارود کرمانشاه به مدت سه سال زراعی (1381 -84) ارزیابی شدند. بررسی ژنوتیپ ها از لحاظ واکنش به تنش خشکی با استفاده از میانگین عملکرد در شرایط دیم و دو بار آبیاری و محاسبه شاخص های حساسیت/ تحمل به تنش خشکی صورت گرفت. واکنش ژنوتیپ ها به تنش بر اساس رتبه دهی به ژنوتیپ ها برای دو دسته شاخص های تحمل تنش و شاخص های حساسیت به تنش (که در آن مجموع رتبه هر ژنوتیپ برای تمام شاخص ها محاسبه شد) صورت گرفت. ژنوتیپ هایی که بیشترین مقدار شاخص تحمل به تنش را داشتند، در مرحله اول مشخص و سپس آنهایی که دارای کمترین رتبه حساسیت به تنش خشکی بودند، گزینش شدند. با استفاده از داده های سه نوع آزمایش، ارزیابی پایداری ژنوتیپ ها به روش ابرهارت و راسل صورت گرفت. با در نظر گرفتن میزان عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش، پایداری نسبی عملکرد و معیارهای ارزیابی تحمل به تنش، به ترتیب ژنوتیپ شماره  (Lignee 131/3/4679/105//YEA168.4-1) 11با عملکرد بالا در هر دو شرایط دیم و آبی، ژنوتیپ شماره (Roho//Alger/Ceres 362-1-1/3/Alpha/Durra ) 2 با عملکرد بالا در هر دو شرایط تنش و بدون تنش، حساسیت کم به تنش خشکی، ژنوتیپ شماره 9 4679.105//Yea168.4/3/Lignee 131/Arabi Abiad)) با عملکرد بالا در شرایط آبیاری تکمیلی، تحمل به تنش بالا، حساسیت به تنش متوسط، و ژنوتیپ های شماره 12 (Lignee 131/3/4679/105//YEA168.4-2)، 13 (CWB117-77-9-7/3/Roho//Alger/Ceres 362-1-1)،21  (شاهد محلی) و 22 (شاهد سرارود-1) با عملکرد بالا در شرایط آبیاری تکمیلی شناسایی و برای شرایط مشابه آزمایش حاضر قابل توصیه می باشند.

در این آزمایش، هفت لاین برگزیده ذرت همراه با 42 ژنوتیپ دورگ حاصل از تلاقی های دی آلل مستقیم و معکوس آن ها (روش یک گریفینگ) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزآباد مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه شامل تعداد روز از جوانه زنی تا رسیدگی فیزیولوژیک، تعداد روز از ظهور کاکل تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، طول بلال، وزن 100 دانه، عمق دانه، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف بلال و عملکرد دانه بودند. تفاوت بین ژنوتیپ ها و اثرات ترکیب پذیری عمومی (GCA) و ترکیب پذیری خصوصی (SCA) برای تمام صفات معنی دار بود. واریانس اثر تلاقی های معکوس برای صفات وزن 100 دانه، عمق دانه، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف بلال و عملکرد دانه معنی دار بود که نشان دهنده وراثت سیتوپلاسمی آن ها می باشد. بر اساس نسبت میانگین مربعات ترکیب پذیری عمومی به میانگین مربعات ترکیب پذیری خصوصی، اثر افزایشی ژن ها نقش بیشتری نسبت به اثر غیر افزایشی در کنترل صفات تعداد روز از جوانه زنی تا رسیدگی فیزیولوژیک، طول بلال، تعداد ردیف دانه در بلال و تعداد دانه در ردیف بلال داشت. دامنه تغییرات وراثت پذیری عمومی از 48 درصد برای تعداد روز از جوانه زنی تا رسیدگی فیزیولوژیک تا 89 درصد برای تعداد ردیف دانه در بلال و وراثت پذیری خصوصی از 10 درصد برای دو صفت تعداد روز از ظهور کاکل تا رسیدگی فیزیولوژیک و ارتفاع بوته تا 49 درصد برای طول بلال متغیر بود و نشان داد که برای صفات تعداد روز از ظهور کاکل تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، وزن 100 دانه، عمق دانه و عملکرد دانه، اثر غیر افزایشی ژن ها دارای نقش بیشتری نسبت به اثر  افزایشی است. بر اساس هتروزیس نسبت به والد برتر، ترکیب پذیری عمومی و خصوصی برای والدین و دورگ ها، لاین های یک و چهار جهت افزایش طول بلال و تعداد دانه در ردیف بلال، لاین دو جهت افزایش عملکرد دانه، لاین سه جهت زودرسی، افزایش عمق دانه، تعداد ردیف دانه در بلال و عملکرد دانه، لاین پنج برای افزایش وزن 100 دانه، لاین شش برای افزایش وزن 100 دانه، تعداد ردیف دانه در بلال و عملکرد دانه و لاین  هفت برای افزایش وزن 100 دانه، عمق دانه و تعداد ردیف دانه در بلال مناسب بودند.

در این آزمایش تنوع ژنتیکی 73 نمونه جو ایران از دوگونه H. vulgare و  H. spontaneumبا استفاده از 15 جفت نشانگر ریزماهواره مورد ارزیابی قرار گرفت. الگوهای نواری بصورت صفر (عدم وجود باند) و یک (وجود باند) امتیاز دهی شدند. برای رسم دندروگرام ابتدا ماتریس تشابه با روش دایس تشکیل و سپس دندروگرام با استفاده از الگوریتم UPGMA با نرم افزار NTSYSpc 2.0 رسم شد. همچنین از این نرم افزار برای رسم پراکنش نمونه ها در دو بعد اول تجزیه به مختصات اصلی (PCoA) نیز استفاده شد. بیشترین تعداد آلل در گونه H. vulgare مربوط به جایگاه های Bmac0316 و Hvm40 با 8 آلل و کمترین آن مربوط به جایگاه Hvm70 با دو شکل بود. بیشترین تعداد آلل در گونهH. spontaneum  مربوط به جایگاه Hvm40 (با  9آلل) و کمترین آن مربوط به جایگاه های Hvm70 و HvmLoH1A )با 2 آلل) بود. میزان PIC درگونه H. vulgare از 0.80 (جایگاه (Bmac0040 تا 0.19 (جایگاه (Bmag0603 و در گونه H. spontaneum از 0.19 (جایگاه Bmac0415) تا 0.043 (جایگاه (Hvm70 متغیر بود. تجزیه خوشه ای با استفاده از ضریب دایس و الگوریتم UPGMA نمونه ها را به سه گروه تقسیم کرد. گروه اول شامل نمونه هایی از هردو گونه H. spontaneum و H. vulgare که از ایران جمع آوری شده اند و گروه های دوم و سوم نیز به ترتیب شامل نمونه هایی از گونه های  H. spontaneumو H. vulgare بود. نتایج حاصل از تجزیه به مختصات اصلی با نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای همخوانی داشت. نتایج این تحقیق نشان داد که نشانگرهای ریزماهواره برای بررسی تنوع در هر دو گونه H. Spontaneum و H. vulgare مفید می باشند. جایگاه های HvmLoH1A و Ebmac0415 دوگونه H. spontaneum و جایگاه های Bmac0306 و Bamc0040 در گونه H. vulgare برای بررسی تنوع در این گونه ها مناسب تشخیص داده شدند.

چرخه سلولی اساس تقسیم سلولی و رشد موجودات زنده است که تنظیم آن از دقت بالایی برخوردار است. تنظیم بیان ژن ها سازوکار مهمی در کنترل چرخه سلولی در موجودات زنده می باشد. در این تحقیق با استفاده از کشت سلولی همزمان شده آرابیدوپسیس توسطaphidicolin ، روند تغییرات بیان ژن های موثر در مراحل مختلف چرخه سلولی و نیز الگوی بیان تعدادی از ژن های مربوط به چرخه سلولی شامل 69 ژن  پایه چرخه سلولی و 81 ژن عامل رونویسی و نقش احتمالی آنها در چرخه سلولی بوسیله تکنیک بسیار حساس qRT-PCR مورد بررسی قرار گرفت. از میان ژن هایی که طی پیشرفت چرخه سلولی تغییر سطح بیان نشان دادند، ژن های سایکلین نوع A و B و ژن های CDK نقش کلیدی داشتند. اغلب ژن های سایکلین نوع A و B الگوی تظاهر بسیار مشابهی داشتند. ژن های CYCA3 با حداکثر سطح تظاهر در مرحله S از کینازهای اصلی مرحله S می باشند. ژن های CDK نیز در مراحل گذر G1/S و G2/M نقش مهمی دارند. سطح تظاهر ژن های خانواده های مختلف عوامل رونویسی در چرخه سلولی با نوساناتی همراه بود که در کنترل دقیق فرآیندهای چرخه سلولی نقش اساسی ایفا می کنند.