مجله علوم زراعی ایران
سال:1382 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

سطح برگ وتوزیع آن در سایه اندازه گیاه ذرت (Zea mays L.) تعیین کننده نفوذ نور برای فتوسنتز می باشد که تحت تاثیر میزان رطوبت وعناصر غذایی موجود درخاک قرار می گیرند. بدین منظور تحقیقی با سه میزان تنش خشکی از طریق آبیاری بر اساس رسیدن رطوبت خاک به 70(I70) ، 60 (I60) ، (I50) 50 درصد ظرفیت مزرعه (FC) به عنوان سطوح فاکتور اصلی و عناصر روی در سه میزان صفر(Zn0) ،10 (Zn10)10  و  (Zn20)20 کیلوگرم در هکتار Zn و فسفر در دو میزان صفر (P0)  و  (P150)150 کیلوگرم در هکتار P2 O5 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت اسپلیت - پلات فاکتوریل با چهار تکرار به اجرا گذاشته شد. منحنی پلی نومیال زنگوله ای شکل رابطه میان سطح تک برگ و تعداد برگ را با بیشترین تراکم سطح برگ در بخش میانی سایه انداز منعکس نمود. رابطه میان شاخص سطح برگ (LAI) و ارتفاع گیاه در زمان ظهور گل تاجی نیز از یک معادله درجه سه پلی نومیال (R2≥0.95) پیروی نمود. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش سطح تک برگ، تعداد نهائی برگ و شاخص سطح برگ در ذرت می گردد. با افزایش تنش خشکی، درصد نفوذ نور (PAR) به کف سایه انداز گیاهی به طور معنی داری افزایش یافت. مصرف بیش از حد فسفر نیز تاثیری مشابه تنش خشکی ولی با شدت کمتر بر صفات یاد شده داشت. اختلاف معنی داری میان سطوح روی مشاهده نشد و اثرات متقابل نیز برای هیچ یک از صفات معنی دار نبود. رابطه خطی قوی میان عملکرد دانه با شاخص سطح برگ کل، زیر بلال و بالای بلال و هم چنین درصد جذب نور در سایه اندازه ذرت در زمان ظهور گل تاجی مشاهده شد.

به منظور بررسی اثرات رقابت نوری بین برخی علف های هرز خانواده شب بو و گندم (Triticum aestivum) دو آزمایش (صحرایی و در محیط کنترل شده) انجام شد. آزمایش صحرایی درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با جهار تکرار در سال زراعی 1380-1379 در دانشگاه فردوسی مشهد انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل سه گونه علف هرز بود. دو گونه علف های هرز خردل وحشی (Sinapis arvinsis)  و شلمی (Rapistrum rugosum) در تراکم های صفر، 4، 8، 16 و 32 بوته در متر مربع و علف هرز خاکشیر (Descurainia Sophia) با تراکم های صفر، 16، 32، 64 و 128 بوته در متر مربع در نظر گرفته شد. آزمایش دوم (آزمایش گلدانی) در سال 1381 در دانشگاه گلف کانادا و درقالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. در آزمایش گلدانی رقابت بین گندم و علف های هرز خاکشیر و خردل وحشی در گلدن هایی جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که در بین علف های هرز، خردل وحشی و شلمی نسبت به خاکشیر تاثیر بیشتری بر نفوذ نور به داخل کانوپی داشته و درحضور این دو گونه مقدار بیشتری از نور در سطوح بالایی کانوپی مخلوط مستهلک می شود. هنگامی که گندم به عنوان گیاه هدف در جوار خردل وحشی رشد کرد نسبت نور قرمز به قرمز دور (R/FR) نیز کاهش معنی دار (P<0.05) داشت. سایه اندازی بیشتر خردل وحشی بر روی گندم ضمن آن که موجب کاهش سطح برگ در گندم شد، عبور نورهای با کیفیت بالا را نیز تحت تاثیر قرار داد.

جهت تعیین مهم ترین خصوصیات مرفوفیزیولوژیک موثر بر عملکرد دانه گندم، آزمایشی در سال زراعی 79-1378 در کوهدشت با ده ژنوتیپ گندم بهاره دیم در قالب بولوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ژنوتیپ های گندم از نظر عملکرد دانه، عملکرد کاه، عملکرد بیولوژیکی، وزن سنبله و وزن هزار دانه دارای اختلاف معنی دار اما از نظر تعداد سنبله در متر مربع اختلاف معنی دار نداشتند. هم چنین ژنوتیپ ها در ارتباط با درجه - روز رشد دریافتی جهت تکمیل مراحل فنولوژیکی مختلف با هم اختلاف معنی دار نداشتند. در بین ژنوتیپ های مورد بررسی ژنوتیپ زاگرس با حدود 560 گرم در متر مربع، بیشترین ماده خشک تولیدی را داشت و ژنوتیپ شماره 2 (Pik/Opata CM) با تولید نهایی 360 گرم ماده خشک در متر مربع، کمترین تولید را داشت. حداکثر شاخص برگ (LAI) در مرحله گرده افشانی (3.26) مربوط به ژنوتیپ Kasyan/Genaro81 بود که عملکرد دانه (1583 کیلوگرم در هکتار) را به خود اختصاص داد و حداقل شاخص سطح برگ در مرحله گرده افشانی (2.4) را ژنوتیپ های Maya74 s ,Seri82//Vee s  داشتند. این ژنوتیپ ها دارای عملکرد دانه کمتری هم بودند. (به ترتیب 1328 و 1072 کیلوگرم در هکتار). روند سرعت رشد محصول (CGR) ژنوتیپ ها در ابتدا کند و پس از دریافت 500 درجه - روز رشد افزایش یافت و حداکثر سرعت رشد محصول ژنوتیپ ها با دریافت تفریبی 900-800 درجه - روز رشد مصادف با مرحله گرده افشانی حاصل گردید. بیشترین سرعت رشد محصول در مرحله گرده افشانی مربوط به ژنوتیپ های Dovoin-1 و Descenocido (حدود 1.3 گرم بر متر مربع برده درجه - روز رشد) و کمترین سرعت رشد محصول درمرحله گرده افشانی مربوط به ژنوتیپ های Maya74 s Kvz/Bjy s, (حدود 0.8 گرم بر مترمربع برده درجه - روز رشد) بود. رابطه خطی مثبت (r=0.89) میان حداکثر سرعت رشد محصول و عملکرد دانه در بین ژنوتیپ های مشاهده گردید. نتایج آزمایش نشان داد ژنوتیپ های شماره 3، 4 و 10 از نظر برخی از صفات فیزیولوژیکی و آگرونومیکی نسبت به دیگر ژنوتیپ ها برتری داشتند.

تولید گیاهان هاپلوئید با استفاده از روش کشت بساک ودانه گرده از گیاهان نسل F1 در بهنژادی و تهیه ارقام جدید برنج از اهمیت قابل توجهی برخوردار هستند. در این تحقیق کشت بساک لاین های والد و گیاهان هیبرید به دست آمده از تلاقی آن ها مورد بررسی قرار گرفت. انتخاب خوشه ها از گیاهان در مرحله بک هسته ای دانه های گرده (Booting) انجام شد و پس از اعمال تیمار سرمائی خوشه ها به مدت هشت روز در هشت درجه سانتیگراد، بررسی تاثیر محیط های غذایی N6 و B5 بر کالوس زدایی بساک های ژنوتیپ های مختلف در قالب آزمایش فاکتوریل دو متغیر صورت پذیرفت. نتایج به دست آمده حاکی از تفاوت معنی دار ژنوتیپ های مختلف و غابلیت نسبی واکنش کالوس زائی بساک گیاهان F1 در مقایسه با والدین در محیط های غذایی بود. هم چنین اثر متقابل معنی داری بین محیط های غذایی و ژنوتیپ ها مشاهده شد. بیشترین فراوانی کالوس زائی بساک ها در رقم خزر با متوسط 30% و در محیط غذایی N6 مشاهده گردید. محیط کشت N6 با متوسط 20% در مقایسه با B5 جهت کالوس زائی در بیشترین ژنوتیپ ها، راندمان، مطلوب تری داشت. کالوس های به منظور القا تمایز به محیط غذایی SK-11 حاوی سطوح مختلف هورمون Kinetin انتقال یافتند و بررسی ها نشان داد که محطی غذایی SK-11 حاوی دو میلیگرم بر لیتر Kinetin و با متوسط حدود 32% به نحو مطلوبی تمایز وتولید گیاهچه سبز را القا نمود و کالوس های حاصل از هیبرید [نعمت [IRRI15/ با متوسط 53.75% مطلوب ترین میزان تولید گیاهچه سبز را داشتند. گیاهچه های سبز به منظور تقویت طول ریشه ها و تعداد آن ها به بستر غذایی LS سپس به منظور سازگاری به محلول غذایی یوشیدا با رطوبت محیطی مناسب انتقال یافته و آنگاه به گلدان های حاوی خاک مزرعه منتقل و در شرایط گلخانه ای نگهداری شدند. بالاترین میزان گیاهان سبز تولید شده در این مرحله با متوسط 69% به هیبرید [نعمت/[IRRI15  تعلق داشت. در آخرین مرحله از پروژه، تعداد 141 گیاه سبز و سازگار با شرایط طبیعی به گلخانه منتقل شد و 23.4% از مجموع گیاهان حاصله در این مرحله هاپلوئیدهای خودبخودی بودند.

به منظور مطالعه انتقال مجدد ماده خشک و نیتروژن در تاریخ های مختلف نشا کاری و تعیین سهم آن در عملکرد دانه ارقام برنج، آزمایشی در سال 1377 در مازندران با استفاده از یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل تاریخ نشا کاری در سه سطح (23 اردیبهشت، 2 خرداد و 11 خرداد) و رقم در چهار سطح (طارم، نعمت، ساحل و فجر) بود. نتایج به دست آمده نشان داد که ارقام مختلف از نظر انتقال مجدد ماده خشک ساقه، برگ و برگ پرچم اختلاف معنی داری داشتند. از نظر انتقال مجدد ماده خشک ساقه و برگ پرچم، رقم فجر بیشترین مقدار و رقم طارم کمترین مقدار را دارا بودند. اما در مورد سایر برگ ها، رقم فجر پایین تر از سایر ارقام قرار گرفت. انتقال مجدد ماده خشک ساقه و برگ پرچم در تاریخ های مختلف نشا کاری تفاوت معنی داری داشتند اما در مورد سایر برگ ها بین تاریخ های مختلف نشا کاری اختلاف معنی داری مشاهده نشد. از نظر انتقال مجدد نیتروژن، ارقام برنج اختلاف بسیار معنی داری با هم داشتند. به طور کامل انتقال مجدد ماده خشک از ساقه به دانه نسبت به اندام های دیگر (برگ و برگ پرچم) دارای نقش بیشتری بود اما از نظر انتقال مجدد نیتروژن به دانه، اندام های برگی (سایر برگ ها و برگ پرچم) نقش مهم تری نسبت به ساقه از خود نشان دادند. انتقال مجدد نیتروژن با عملکرد دانه از همبستگی مثبت و معنی داری برخوردار بود اما بین انتقال مجدد ماده خشک و عملکرد دانه همبستگی معنی داری مشاهده نشد.

به منظور ارزیابی مقاومت تعدادی از ژنوتیپ های چغندر قند از نظر مقاومت به عامل پوسیدگی ریشه و طوقه ناشی از قارچ Rhizoctonia solani AG-2-2 ابتدا هفت جدایه ریزوکتونیا متعلق به دو گروه آناستوموزی 4 و 2-2 از نظر توان نسبی بیماریزایی رویی رقم IC با هم مقایسه شدند. سپس جدایه با قدرت بیماریزایی شدید (highly virulent) متعلق به گروه آناستوموزی 2-2 انتخاب شد. جهت ارزیابی مواد ژنتیکی، بذرهای 20 ژنوتیپ چغندر قند در شرایط گلخانه در گلدان های 20 سانتیمتری کشت شدند. گیاهان حاصله پس از ده هفته با دو عدد بذر ذرت آلوده به جدایه ریزوکتونیای مورد نظر، مایه زنی شدند و میزان پوسیدگی ریشه در هر بوته با مقیاس صفر (ریشه سالم) تا هفت (ریشه کاملا پوسیده) محاسبه شد. با محاسبه شاخص بیماری برای هر تیمار، ژنوتیپ ها دسته بندی شدند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ های ET5 ,F-20278 ,BP2, و 41RT جزو ژنوتیپ های چغندر قند مقاوم به پوسیدگی ریزوکتونیایی می باشند.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر خصوصیات رویشی، عملکرد و اجزا عملکرد ارقام کلزا، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی، در چهار تکرار و در طی دو سال زراعی 80-1379 و 81-1380 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد اجرا شد. چهار تاریخ کاشت 30 مهر، 15 آبان، 30 آبان و 15 آذر در کرت های اصلی و دو رقم ساری گل (PF) و هایولا 401 و دو فاصله ردیف 24 و 36 سانتیمتر به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه مرکب دو ساله داده های آزمایش نشان داد که با تاخیر در تاریخ کاشت ارتفاع گیاه،تعداد روز تا گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک، طول دوره گلدهی و تعداد غلاف در بوته به طور معنی داری کاهش یافت. هیبرید هایولا 401 تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه بیشتری نسبت به رقم ساری گل تولید کرد. هم چنین تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف در فاصله ردیف 36 سانتیمتر به طور معنی داری بیشتر از فاصله ردیف 24 سانتیمتر بود، در حالی که وزن هزار دانه در فاصله ردیف 24 سانتیمتر بیشتر گردید. با تاخیر در تاریخ کاشت عملکرد دانه به طور معنی داری کاهش یافت. تاریخ کاشت اول با 4513 کیلوگرم در هکتار بیشترین و تاریخ کاشت چهارم با 3228 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد دانه را تولید کردند. هیبرید هایولا 401 (با 4139 کیلوگرم در هکتار) عملکرد دانه بیشتری از رقم ساری گل (با 3550 کیلوگرم در هکتار) تولید کرد. هم چنین میزان عملکرد دانه در فاصله ردیف 24 و 36 سانتیمتر به ترتیب 4238 و 3451 کیلوگرم در هکتار بود. تیمار تاریخ کاشت اول، هیبرید هایولا 401 و فاصله ردیف 24 سانتیمتر با 5169 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را تولید کرد.