مجله علوم زراعی ایران
سال:1384 | دوره:7 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و روغن، اجزای عملکرد و درصد روغن چهار ژنوتیپ کلزای بهاره، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی، در چهار تکرار و به مدت دو سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد اجرا شد. چهار تاریخ کاشت (15 آبان، 30 آبان، 15 آذر و 30 آذر) در کرت های اصلی و چهار ژنوتیپ (هایولا 401، اس-3، کوانتوم و آپشن 500) در کرت های فرعی قرار گرفتند. وجود دماهای خنک تر در سال اول آزمایش نسبت به سال دوم، باعث افزایش معنی دار طول دوره رویش، تعداد غلاف در بوته و وزن هزار دانه گردید، اما به دلیل کاهش تعداد ساعات آفتابی و در نتیجه کاهش تعداد دانه در غلاف، اثر سال بر عملکرد دانه از نظر آماری معنی دار نبود. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که بین دو تاریخ کاشت 15 و 30  آبان اختلاف آماری معنی داری از نظر عملکرد دانه وجود ندارد. عملکرد دانه در تاریخ های کشت اول، دوم، سوم و چهارم به ترتیب 3417، 3431، 2945 و 2358 کیلوگرم در هکتار بود. هیبرید هایولا 401 با تولید تعداد غلاف بیشتر در بوته و وزن هزار دانه بالاتر توانست عملکرد دانه بیشتری تولید کند. میانگین عملکرد دانه در ژنوتیپ های هایولا 401، اس 3، کوانتوم و آپشن500 به ترتیب 3457، 2863، 2763 و 3068 کیلوگرم در هکتار بود. وجود تنش گرمایی در موقع رسیدگی فیزیولوژیک دانه سبب کاهش معنی دار درصد روغن سال اول نسبت به سال دوم آزمایش و تاریخ کاشت چهارم نسبت به سه تاریخ کاشت زودتر گردید. با توجه به نتایج دو ساله آزمایش هیبرید هایولا 401 و ژنوتیپ آپشن500 جهت کشت در نیمه دوم آبان ماه در منطقه توصیه می گردند.

نشانگرهای ریزماهواره به علت اختصاصی بودن، ماهیت همبارز، داشتن چند شکلی بالا و مکان ژنومی مشخص، نشانگرهای مناسبی برای مکان یابی ژن های کنترل کننده صفات کمی هستند. به منظور شناسایی نشانگرهای مولکولی پیوسته با ژن های مرتبط با مقاومت به سرما در کلزا جمعیت F2:3  حاصل از تلاقی دو رقم SLMO46 به عنوان رقم پاییزه و مقاوم به سرما و کوانتوم به عنوان رقم بهاره و حساس به سرما با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره مورد ارزیابی قرار گرفت. چند شکلی والدین با استفاده از 350 آغازگر ریزماهواره بررسی شد و از 32 آغازگر چند شکل در بین والدین برای ارزیابی 200 فرد از جمعیتF2  استفاده شد .LT50 به عنوان معیاری برای ارزیابی مقاومت به سرما در خانواده های F3 حاصل از بوته های F2 اندازه گیری شد. بر اساس تجزیه پیوستگی، نشانگرهای چند شکل به پنج گروه پیوستگی منتسب شدند. ارتباط نشانگرها باLT50  بر اساس تجزیه تک نشانگری، مکان یابی فاصله ای و مکان یابی فاصله ای مرکب ارزیابی شد. بر اساس نتایج حاصل، سه QTL مرتبط با مقاومت به سرما در جمعیت مورد ارزیابی شناسایی شد که مجموعا 13 درصد از تغییرات صفت را تبیین کردند.

منطقه اصفهان سه لاین گلرنگ انتخاب شده از توده بومی اصفهان به نا م های اصفهان-8، اصفهان -24 و اصفهان -44 با سه تراکم 31، 20 و 3/13 بوته در مترمربع در چهار رژیم آبیاری (سه رژیم آبیاری پس از 70، 140 و 210 میلیمتر تبخیر از تشت کلاس A تا رسیدگی فیزیولوژیکی و یک رژیم آبیاری پس از 140 میلیمتر تبخیر از تشت کلاس A تا مرحله گل دهی کامل) در کشت تابستانه در شمال شرق اصفهان و در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با آرایش کرت های دوبار خرد شده طی دو سال متوالی 80 و 81 مورد بررسی قرار گرفتند و اثر تنش خشکی بر برخی خصوصیات مرفولوژیک و فیزیولوژیک گلرنگ بررسی گردید. نتایج حاصله نشان داد که کاهش مصرف آب در کانوپی گلرنگ باعث بروز تنش شدیدی در این گیاه شد به طوری که بر اساس میانگین دو سال، عملکرد دانه از 3898 کیلوگرم در هکتار در تیمار شاهد به 2252، 1759، 1858 کیلوگرم در هکتار به ترتیب در  سه سطح تنش اعمال شده کاهش یافت و به همین ترتیب عملکرد روغن از 1179 کیلوگرم در هکتار در تیمار شاهد به 3/631، 6/492 و 519 کیلوگرم در هکتار به ترتیب در سه سطح تنش کاهش یافت. سایر خصوصیات اندازه گیری شده نیز به همین صورت تغییر کرد. به طور کلی نتایج بیانگر نیاز گلرنگ به آب کافی جهت رشد و عملکرد مطلوب و در عین حال سازگاری این گیاه با شرایط کمبود آب است. 

به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف نیتروژن و پتاسیم بر عملکرد، اجزای عملکرد و رشد برنج رقم خزر، آزمایشی در سال زراعی 1380 در موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت اجرا گردید. اثر پنج مقدار نیتروژن (0، 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار) و چهار مقدار پتاسیم (0، 100، 200 و300 کیلوگرم در هکتار)، با استفاده از آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش مقدار کود نیتروژن، تعداد خوشه در واحد سطح، تعداد دانه در خوشه و درصد دانه های پر شده افزایش معنی داری داشت. اما وزن هزار دانه تغییری نکرد. با مصرف 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار عملکرد دانه به طور معنی داری افزایش و سپس در سطح 90 کیلوگرم در هکتار به طور معنی داری کاهش یافت. تاثیر کود نیتروژن بر عملکرد ماده خشک گیاهی و کاه نیز تقریبا از همین روند پیروی کرد. تاثیر مقادیر مختلف کود پتاسیم بر عملکرد دانه، تعداد خوشه در واحد سطح، وزن هزار دانه، تعداد پنجه و ارتفاع بوته غیرمعنی دار بود اما باعث افزایش معنی دار تعداد دانه در خوشه و درصد دانه های پر شده گردید. شاخص برداشت تحت تاثیر هیچ یک از تیمارهای کودی قرار نگرفت. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که بیشترین مقدار عملکرد دانه برنج از تیمار 60 کیلوگرم نیتروژن و 300 کیلوگرم پتاسیم در هکتار به دست آمد. شاخص سطح برگ (LAI)، سرعت رشد محصول (CGR) و سرعت جذب خالص (NAR) برنج به طور معنی داری در تیمارهای مقادیر بالای نیتروژن نسبت به تیمارهای نیتروژن پایین بیشتر بود.

به منظور بررسی اثر تاریخ های کاشت و مقدار بذر  بر عملکرد علوفه و صفات مورفولوژیک شبدر ایرانی و مقایسه این عوامل در کشت های مکانیزه و سنتی، این پژوهش طی سال های 82 – 1380 به اجرا در آمد. آزمایش به صورت کرت های دو بار خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و 27 تیمار در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر اجرا شد. روش کاشت به عنوان عامل اصلی (A) در سه سطح کشت خطی، کشت خطی در کرت، کشت کرتی و تاریخ کاشت به عنوان عامل فرعی (B) در سه سطح 15 شهریور، 31 شهریور، 15 مهر و مقدار بذر به عنوان عامل فرعی فرعی (C) در سه سطح 10 کیلوگرم، 15 کیلوگرم و 20 کیلوگرم در هکتار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج  نشان داد که در سال های آزمایش و چین های مختلف و مجموع سه چین علوفه بین روش های کاشت، تاریخ های کاشت و مقدار بذر و اثرات متقابل بین آن ها از نظر عملکرد علوفه خشک و صفات مورفولوژیک تفاوت معنی داری وجود دارد. کشت کرتی با میانگین 13.42 تن، تاریخ کاشت 15 شهریور با 12.02  تن و مقدار بذر 15 کیلوگرم در هکتار با  10.11  تن و ترکیب کشت کرتی × تاریخ کاشت 15 شهریور × میزان بذر 10 کیلوگرم در هکتار با 68/16 تن در هکتار بیشترین عملکرد علوفه خشک را داشتند. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر سال بر روی عملکرد علوفه خشک اثر معنی دار دارد. نتایج نهایی این پژوهش نشان داد که در منطقه کرج برای تولید علوفه در شبدر ایرانی، کشت کرتی، تاریخ کاشت 15 شهریور و میزان بذر 15 –10 کیلوگرم در هکتار قابل توصیه است.

به منظور مقایسه اثر تنش شوری و خشکی بر صفات کیفی 10 رقم گندم نان به اسامی شعله، خزر، اروند، فلات، کویر، ماهوتی، کلک افغانی، روشن، بافقی و بولانی، در سال زراعی 81-1380 سه آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط طبیعی، تنش شوری و خشکی در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان غربی (ایستگاه میاندوآب) انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که بین تیمارها و ارقام از نظر اکثر صفات مورد ارزیابی اختلاف معنی دار وجود داشت. مقادیر صفات شاخص گلوتن و گلوتنین در تنش شوری و خشکی کاهش یافته و درصد پروتئین دانه، گلیادین، شاخص سختی دانه، عدد فالینگ (Falling number) و درصد جذب آب توسط آرد افزایش یافت. ارقام اروند و خزر با بالاترین عملکرد دانه که به ترتیب در تنش شوری و خشکی 416 و 418 گرم بر مترمربع بود، کمترین شاخص گلوتن را داشتند و رقم فلات بیشترین شاخص گلوتن را در شرایط تنش خشکی داشت. همچنین ارقام خزر و اروند ذخیره گلوتنین پایین و انباشت گلیادین بالایی داشتند. به علاوه ارقام کویر و روشن که در شرایط طبیعی به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد دانه را دارا بودند، شاخص گلوتن پایین و بالائی را در تنش خشکی و شوری نشان دادند. ارقام با وزن هزار دانه کمتر دارای ذخیره پروتئینی دانه بالایی بودند. در تنش خشکی و شوری، شاخص گلوتن به ترتیب 36 و 42 درصد کاهش یافت. شاخص گلوتن در ارقام فلات و روشن بیشتر از توده های بومی بولانی و شعله بود. رقم فلات نسبت به ارقام اروند و خزر عدد فالینگ کمتری نشان داد. رقم اروند به دلیل نرمی بافت دانه، خسارت نشاسته ای کمتری داشته و در تهیه خمیر به آب کمتری نیاز داشت.

در این تحقیق تنوع ژنتیکی 35 لاین مشتق شده از گندم سرداری با استفاده از 60 نشانگر ریزماهواره بررسی شد. نتایج تجزیه های مولکولی نشان داد که تعداد الل های مشاهده شده در هر جایگاه نشانگری از 2 تا 6 و محتوای اطلاعات چندشکلی از 0.11 تا 0.83 متغیر بود. نتایج تجزیه های خوشه ای و تابع تشخیص، لاین های مورد مطالعه را به 5 گروه با فاصله های ژنتیکی متفاوت تقسیم کرد. نتایج این تحقیق وجود تنوع ژنتیکی در لاین های مشتق شده از گندم سرداری را تایید کرد. استفاده همزمان از نتایج تجزیه های مورفولوژی و مولکولی لاین های مشتق شده گندم سرداری می تواند در انتخاب والدین مناسب جهت برنامه های تحقیقاتی با اهداف مختلف مورد استفاده قرار گیرد.