مجله علوم زراعی ایران
سال:1379 | دوره:2 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

به موازات افزایش اهمیت کلزا به عنوان یک گیاه روغنی لزوم ارایه روشی منطقی برای توصیف مراحل مختلف زندگی این گیاه بیشتر احساس می شود. اغلب کلیدهای شناسایی که تاکنون برای این گیاه ارایه شده با هدف تاکید ویژه بر مرحله ای خاص از زندگی گیاه بوده و لذا تبدیل این کلیدها به یکدیگر همیشه ممکن نبوده و به همین دلیل آشنایی با مراحل زندگی کلزا آسان نمی باشد. در این مطالعه ضمن بررسی کلیدهایی که تاکنون ارایه شده شش ژنوتیپ کلزا(Brassica napus L) و دو ژنوتیپ شلغم روغنی (Brassica campestris L) در یک آزمایش مزرعه ای کشت شدند و با نمونه برداری های مکرر و با مقایسه نمونه ها با کلید های مصور، در طول فصل رشد چرخه زندگی کلزا وشلغم روغنی به هفت مرحله اصلی شامل جوانه زنی (و سبز شدن)، تولید برگ، ساقه رفتن، نمو جوانه گل، گلدهی، نمو غلاف و نمو بذر تقسیم گردید. هر مرحله اصلی نیز به مراحل فرعی دیگری تقسیم بندی شد و کلیه مراحل اصلی و فرعی تعریف گردید. هم چنین نحوه استفاده از این کلید در کشاورزی به همراه مثال هایی توضیح داده شده است.

این بررسی به منظور تعیین همبستگی بین تعدادی از صفات وابسته به عملکرد و نیز روابط علت و معلولی بین آن ها در 25 رقم و لاین پیشرفته از جوهای شش ردیفه انجام شد. در طول فصل رشد و نیز بعد از برداشت 19 صفت عملکرد دانه، سطح برگ پرچم، دوام سطح برگ پرچم، سطح دم سنبله، دوام سطح دم سنبله، سطح غلاف برگ پرچم، دوام سطح غلاف برگ پرچم، قطر ساقه، ارتفاع بوته، طول سنبله، طول ریشک، تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، وزن سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد کاه و شاخص برداشت با اندازه گیری 10 نمونه تصادفی در هر کرت، یادداشت شدند. با استفاده از رگرسیون های چند مرحله ای (صعودی، نزولی و گام به گام) مناسب ترین مدل برای عملکرد دانه تشکیل شد، سپس با استفاده از روش تجزیه علیت همبستگی بین صفات باقی مانده در مدل به اثر مستقیم و اثر غیر مستقیم تفکیک گردید. با توجه به همبستگی و نیز تجزیه علیت، تعداد دانه در سنبله با اثر مستقیم 1.3607 مهم ترین جز موثر بر عملکرد دانه تشخیص داده شد. اثر مستقیم تعداد سنبله در واحد سطح و وزن دانه نیز مثبت بود. ضریب همبستگی وزن هزاردانه و تعداد دانه در سنبله با عملکرد مثبت و معنی دار بود در حالی که علی رغم اثر مستقیم معنی دار، ضریب همبستگی عملکرد دانه و تعداد سنبله در واحد سطح معنی دار نبو

محدودیت امکان افزایش سطح زیر کشت گندم برای افزایش تولید، ضرورت افزایش عملکرد این گیاه در واحد سطح را اجتناب ناپذیر می سازد. در این میان نقش عناصر غذایی پر مصرف به ویژه نیتروژن مهم می باشد. از آنجا که نیتروژن اضافه شده به خاک می تواند از طریق آبشویی و یا تصعید از دسترس گیاه خارج شود و قدرت ریشه نیز در اواخر رشد در جذب مواد غذایی از خاک کم می شود، پاشیدن اوره به عنوان منبع نیتروژن بر روی شاخ و برگ گیاه می تواند عامل موثری در افزایش کیفیت و کمیت دانه گندم باشد. به منظور بررسی تاثیر مصرف سطوح مختلف نیتروژن به صورت محلول پاشی اوره بر عملکرد، اجزای عملکرد و درصد پروتئین دانه در مرحله غلاف رفتن گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در سال زراعی 77- 1376 در اراضی مرکز خدمات کشاورزی فریدن استان اصفهان انجام شد. ترکیب رقم (در دو سطح: الوند و برکت) و میزان محلول پاشی نیتروژن در مرحله غلاف رفتن (در چهار سطح: صفر، 10، 20، و 40 کیلو گرم نیتروژن خالص در هکتار) اعمال گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که محلول پاشی نیتروژن در این مرحله باعث افزایش معنی دار عملکرد دانه گردید. ازدیاد عملکرد دانه ناشی از افزایش تعداد دانه در هر سنبله بود و میانگین وزن هر دانه و تعداد سنبله بارور در متر مربع تغییر چندانی نیافت. مصرف سطوح بالای نیتروژن با افزایش عملکرد بیولوژیک گیاه همراه بود. پاشیدن نیتروژن بر روی شاخ و برگ دو رقم گندم زمستانه الوند و برکت در مرحله غلاف رفتن منجر به افزایش معنی دار درصد پروتئین دانه گردید و رقم برکت در مقایسه با رقم الوند واکنش بیشتری از لحاظ افزایش درصد پروتئین دانه از خود نشان داد.

هر تجزیه و تحلیل آماری مبتنی بر یک مدل آماری است. مدل آماری خود شامل اجزایی است که مهم ترین آن ها رابطه ریاضی بین متغیر وابسته با عوامل و فاکتورهایی است که محقق علاقه مند به بررسی اثرات آن ها را روی میانگین این متغیر می باشد. علاوه بر این فاکتورها، عوامل مزاحم دیگری هستند که اگر در رابطه ریاضی مدل محلوظ نشوند، از صحت، اعتبار و دقت تجزیه و تحلیل داده های آماری می کاهد. مورد مهم دیگر، مفروضات پیرامون عوامل تصادفی موجود در رابطه ریاضی مدل است که نقشی کمتر از مورد اول ندارد. این مفروضات عمدتا به گشتاورهای اول و دوم عوامل تصادفی و توزیع احتمال آن ها مربوط می شود. صحت نتیجه گیری از تجزیه داده های آماری منوط به برقراری نسبی این مفروضات و رابطه صحیح است. در بسیاری از تجزیه و تحلیل داده های آماری این نکات اساسی به فراموشی سپرده می شوند و بدون توجه به صحت یا عدم صحت برقراری آن ها، داده ها تجزیه و تحلیل می شوند. در این مقاله به تشریح بعضی انواع مدل هلی آماری از دو جنبه فوق پرداخته می شود.

در یک طرح آزمایشی فاکتوریل که در قالب طرح بلوک کامل تصادفی اجرا شد، اثر تنش خشکی بر ویژگی های کمی و کیفی و شاخص های رشد ذرت، سورگوم و ارزن در چهار تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. فاکتور :A سطوح تنش در سه سطح (بدون تنشA1، متوسط A2، تنش شدید(A3  و فاکتور :B سه گیاه ذرت (B1)، سورگوم (B2) و ارزن (B3) بودند. معیار اعمال تنش محتوی نسبی آب برگ (RWC) در نظر گرفته شد و زمان آبیاری با توجه به این شاخص مشخص گردید. در تنش شدید، آبیاری زمانی انجام گرفت که RWC به 60 تا 70 درصد رسید و در تنش متوسط، آبیاری در 85- 80%RWC= و در شرایط بدون تنش، آبیاری در 95%RWC> انجام گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که ویژگی های مورد بررسی شامل شاخص سطح برگ، سرعت رشد مطلق، عملکرد دانه، عملکرد ماده خشک، درصد پروتئین دانه و درصد نشاسته دانه به شدت تحت تاثیر تنش قرار گرفتند و تنها درصد روغن دانه تغییر معنی داری را نشان نداد. شدت اثر تنش نیز در بین گیاهان تفاوت داشت بطوری که در ذرت شدیدتر از ارزن و سورگوم بود. در مورد خواص کیفی مشاهده شد که درصد پروتئین در ذرت و سورگوم در شرایط تنش افزایش داشت اما درصد نشاسته دانه کاهش یافت. شاخص های رشد افت شدیدی را نشان دادند و عملکرد دانه نسبت به عملکرد علوفه افت زیادتری را نشان داد. به طور کلی می توان بیان نمود که با توجه به اثر شدید تنش در ذرت در ناحیه ای که احتمال بروز تنش زیاد است کشت ارزن یا سورگوم به منظور تهیه علوفه ارجح خواهد بود.

به منظور بررسی تاثیر تراکم های مختلف بوته بر عملکرد و اجزا عملکرد چهار رقم گندم نان، آزمایشی در سال 77-1376 در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز به اجرا گذاشته شد. آزمایش بصورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام گرفت. فاکتورها شامل رقم در چهار سطح (فلات، اترک، ویناک و مارون) و تراکم بوته در پنج سطح (200، 300، 400، 500 و 600 بوته در مترمربع) بودند. نتایج آزمایش نشان داد که اثر رقم بر روی عملکردهای بیولوژیک، دانه، کاه و شاخص برداشت در سطح 1% معنی دار شد. اثر تراکم بوته در مترمربع نیز بر روی این صفات (به استثنای عملکرد کاه) معنی دار شد ولی اثر متقابل آنها معنی دار نگردید. رقم اترک با 5728.7 و مارون با 4315.5 کیلوگرم در هکتار به ترتیب دارای بیشترین و کمترین عملکرد دانه بودند. با افزایش تراکم بوته در مترمربع، عملکرد بیولوژیکی افزایش یافت. بیشترین عملکرد دانه در رقم های فلات و اترک در تراکم 500 بوته و در رقم های ویناک و مارون در تراکم 600 بوته حاصل گردید. در مطالعه اجزای عملکرد نیز مشخص شد که اثرات رقم بوته بر روی تعداد سنبله در مترمربع، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزاردانه در سطح 1% معنی دار بود، ولی اثر متقابل فقط برای تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزاردانه معنی دار شد. بیشترین تعداد سنبله در مترمربع در رقم ویناک، بیشترین سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله در رقم اترک و بیشترین وزن هزاردانه مربوط به رقم مارون بود. در هر چهار رقم، با افزایش تراکم بوته در واحد سطح، تعداد سنبله در مترمربع تنها مولفه ای از اجزا عملکرد بود که افزایش نشان داد.