مجله علوم زراعی ایران
سال:1388 | دوره:11 | شماره:2 (پیاپی 42) |تعداد مقالات:9

در این آزمایش که در بهار و تابستان 1385 در آزمایشگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران انجام شد. یک روش برای تکثیر درون شیشه ای اسپرس زراعی واریته چادگان(Onobrychis sativa Var. Chadegan)  ابداع شد.هدف این تحقیق تعیین بهترین ریز نمونه و تیمار هورمونی برای تولید بیشترین کالوس و باززایی از اسپرس زراعی بود. در این آزمایش دو نوع هورمون 2,4-D] بنزیل آمینوپورین [(BAP) و 4 نوع ریز نمونه (برگ کوتیلدونی، مریستم انتهایی ساقه، ساقه و ریشه) مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین کالوس زایی در محیط موراشیگ و اسکوگ (Ms) حاوی 1.5 میلی گرم در لیتر 4+BAP میلی گرم در لیتر +2,4-D مریستم انتهایی ساقه و یک میلی گرم در لیتر 2+BAP میلی گرم در لیتر +2,4-D مریستم انتهایی ساقه به ترتیب با میانگین های 1.77 و 1.76 عدد کالوس و بیشترین باززایی در محیط Ms حاوی 4 میلی گرم در لیتر BAP با میانگین 1.6 گیاه باززا شده در ظرف پتری بدست آمد. گیاهچه ها ریشه دار شده قابلیت رشد و نمو در گلخانه را دارا بودند.

به منظور بررسی واکنش گیاه کلزا به تراکم های مختلف خردل وحشی و کنترل زراعی این علف هرز در شرایط آب و هوایی اهواز، آزمایش به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین در سال زراعی 86-1385 اجرا شد. در این آزمایش تراکم خردل حشی در پنج سطح (صفر،35,21,14,7 بوته در مترمربع) در کرت های اصلی و تراکم بوته کلزا در سه سطح(60 80 و 100 بوته در مترمربع) در کرت های فرعی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این آزمایش نشان داد که اثر متقابل تراکم های خردل و کلزا بر صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تعداد خورجین در شاخه فرعی و تعداد دانه در خورجین تاثیر معنی داری داشت. در صورتیکه صفات تعداد خورجین در شاخه اصلی، قطر تاج پوشش و ارتفاع اولین شاخه فرعی فقط تحت تاثیر تراکم های مختلف خردل وحشی قرار گرفتند و صفات وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و تعداد شاخه فرعی تحت تاثیر هیچ یک از عوامل قرار نگرفتند. علاوه بر این حداکثر کاهش عملکرد برابر 91 درصد بود که در تراکم 35 بوته خردل در تراکم 80 بوته کلزا مشاهده شد. بطور کلی نتایج نشان داد که در بین تراکم های مختلف کلزا (به جز تراکم های کشت خالص) در هر کدام از سطوح خردل وحشی، تفاوت معنی داری از نظر عملکرد دانه وجود نداشت. لذا به نظر می رسد که در صورت تداخل خردل وحشی در مزرعه، به منظور کاهش مصرف بذر می توان تراکم کمتر کلزا (60 بوته در مترمربع) را توصیه نمود.

این آزمایش به منظور مقایسه روش های کشت مکانیزه با سنتی تحت شرایط مختلف تراکم بوته بر ویژگی های زراعی آفتابگردان در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه به مدت دو سال زراعی (81 و 1379) به اجرا گذاشته شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار پیاده شد. روش کاشت در کرت های اصلی در دو سطح، کاشت با دستگاه ردیف کار با فاصله ردیف 60 سانتی متر (کشت مکانیزه) و دست پاش + هرس بشقابی (کشت سنتی) و تراکم بوته در کرت های فرعی در سه سطح، 83000 ، 55000 و 42000 بوته در هکتار قرار گرفتند. در این آزمایش صفات ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر طبق، تعداد برگ ها، عملکرد دانه، تعداد بوته در مترمربع و وزن هزاردانه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه مرکب داده ها نشان داد که اثر روش کاشت بر عملکرد دانه، ارتفاع بوته و تعداد برگ در بوته در سطح احتمال پنج درصد و بر قطر طبق تعداد، بوته در مترمربع و وزن هزار دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. کاشت مکانیزه با میانگین عملکرد 536 کیلوگرم در هکتار به میزان 20.5 درصد نسبت به کشت سنتی افزایش عملکرد داشت. اثر تراکم بوته بر قطر طبق، تعداد، بوته در مترمربع و وزن هزار دانه در سطح احتمال یک درصد و بر قطر ساقه در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود ولی بر عملکرد دانه معنی دار نبود. نتایج نشان داد که با کاهش تراکم بوته، وزن هزار دانه، قطر ساقه و قطر طبق افزایش یافت و برعکس. اثر متقابل دو تیمار نیز بر روی قطر طبق در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. براساس نتایج بدست آمده به نظر می رسد که می توان در شرایط دیم، کاشت مکانیزه آفتابگردان را برای منطقه مراغه توصیه کرد.

یکی از مهم ترین عوامل محدود کننده عملکرد گیاهان زراعی مناطق خشک و نیمه خشک، کمبود آب است. ارزیابی عملکرد گیاهان زراعی در شرایط تحت تنش و استفاده از میکروارگانیسم های مفید خاک جهت کاهش خسارت های ناشی از تنش های محیطی از راه حل های نوین در کشاورزی پایدار در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود. به این منظور، آزمایشی در سال 1385 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تنش خشکی در سه سطح آبیاری پس از مصرف 40 (شاهد)، 60 و 80 درصد رطوبت قابل استفاده خاک در کرت های اصلی و تیمار تلقیح بذر آفتابگردان (رقم آلستار) با دو گونه میکوریزا شامل گلوموس موسه  (Golmus mosseae)گلوموس هویی (Glomus hoi) و یک تیمار بدون تلقیح در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که اثر تلقیح میکوریزا بر تمامی صفات اندازه گیری شده بجز تعداد کل دانه ها، وزن هزار دانه، تعداد دانه های پر و درصد روغن دانه در سطح یک درصد معنی دار بود. تاثیر تنش خشکی بر تمام صفات اندازه گیری شده معنی دار بود. اثر متقابل میکوریزا با تنش خشکی برای تمامی صفات آفتابگردان بجز عملکرد دانه، تعداد دانه پوک، درصد پوکی و عملکرد روغن معنی دار بود. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین عملکرد دانه و وزن خشک در تیمار آبیاری پس از مصرف 80 درصد رطوبت خاک به ترتیب از تیمار تلقیح میکوریزای گلوموس موسه (G. mosseae) و بدون تلقیح با 1230 و 990 کیلوگرم در هکتار برای عملکرد دانه و 4400 و 3180 کیلوگرم در هکتار برای وزن خشک بدست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که هر چند تنش خشکی باعث کاهش عملکرد آفتابگردان شد، ولی میکوریزا شدت اثر آن را کاهش داد. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد دو گونه میکوریزا بر عملکرد آفتابگردان و کاهش شدت خسارت تنش اثر متفاوتی داشتند. میکوریز گلوموس موسه (G. mosseae) دارای قدرت همزیستی بیشتری در مقایسه با گلوموس هویی (G. hoi) بود و از افت شدید عملکرد آفتابگردان در شرایط تنش خشکی جلوگیری نمود. میکوریزا از طریق افزایش وزن هزاردانه، تعداد دانه و کاهش میزان پوکی دانه طبق، باعث افزایش عملکرد آفتابگردان در شرایط تنش خشکی و عدم تنش خشکی شدند.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت، و تیمار بذر با جنستئین بر عملکرد و اجزای عملکرد سه گونه یونجه یکساله، آزمایشی به مدت دو سال(1380 و 1381) به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس واقع در تهران اجرا شد. تاریخ های کاشت شامل اول، دهم و بیستم اسفندماه به عنوان کرت های اصلی و سه گونه یونجه یکساله به نام های Medicago polymorpha، M. radiate و M. rigidula بعنوان کرت های فرعی و جنستئین در دو سطح صفر و 20 میکرومول در لیتر در کرت های فرعی فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثر سال بر تمامی صفات اندازه گیری شده به جز تعداد غلاف در مترمربع در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. اثر تاریخ کاشت بر تمامی صفات به جز وزن هزار دانه، تعداد بذر در غلاف، نسبت بذر به غلاف و وزن صدغلاف در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه از تاریخ کاشت سوم (20 اسفند ماه) به مقدار 850 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. اثر متقابل سال در تاریخ کاشت به جز وزن هزاردانه و مقدار ماده خشک گیاهی بر هیچ یک از صفات اندازه گیری شده معنی دار نبود. اثر گونه بر تمامی صفات اندازه گیری شده در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود و اثر متقابل سال در گونه، گونه در تاریخ کاشت و سال در گونه در تاریخ کاشت بر تمامی صفات اندازه گیری شده به جز تعداد بذر در غلاف، معنی دار گردید. نتایج همچنین نشان داد که اثر جنستئین بر تمامی صفات به جز نسبت دانه به غلاف و وزن صدغلاف در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. نتایج این آزمایش حاکی از اثر تعدیل کنندگی جنستئین در کاهش تاثیر منفی دمای پایین محیط بر تثبیت نیتروژن درگونه های یونجه یکساله و افزایش رشد و نمو و میزان محصول بذر آن ها می باشد. در تاریخ های کاشت دوم و سوم با بهبود شرایط دمایی محیط و خاک، میزان عملکرد بذر برخی از گونه های یونجه یکساله نسبت به تاریخ کاشت اول افزایش یافت. در تاریخ های کاشت دوم سوم به دلیل تغییرات شدید دمای هوا در ابتدای فصل رویشی، رشد و نمو بوته ها با تاخیر مواجه شد. در این تاریخ ها نیز، گونه های یونجه یکساله به مصرف جنستئین، عکس العمل مثبت نشان داده و با افزایش رشد و نمو، محصول بذر بیشتری تولید کردند.

به منظور تعیین پایداری عملکرد و بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، 117 اکوتیپ برتر یونجه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های زراعی 1384 و 1385 در 10 ایستگاه تحقیقات کشاورزی منطقه اقلیمی سرد کشور مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس ساده و مرکب، وجود اختلاف معنی دار بین ژنوتیپ ها و اثر متقابل معنی دار سال × مکان و اکوتیپ × سال × مکان برای صفات عملکرد علوفه خشک و عملکرد علوفه تر در سطح احتمال یک درصد را نشان دادند. به منظور تعیین پایداری اکوتیپ های مورد مطالعه پارامتر های مختلف پایداری استفاده شد. براساس عملکرد علوفه خشک اکوتیپ های چالشتر و گله بانی کمترین واریانس محیطی و ضریب تغییرات را دارا بودند و اکوتیپ های شورکات و اردوباد دارای کمترین مقادیر واریانس پایداری شوکلا، اکووالانس ریک، واریانس اثر متقابل پلستد و میانگین واریانس های اثر متقابل پلستد و پترسون بودند. اکوتیپ های گله بانی و چالشتر براساس واریانس محیطی و ضریب تغییرات از نظر صفت عملکرد علوفه تر پایدارتر بودند ولی براساس روش های واریانس پایداری، اکووالانس ریک و واریانس پلستد و پترسون، اکوتیپ های قره آغاج و ملک کندی پایدار محسوب شدند. در مجموع از نظر عملکرد علوفه خشک و علوفه تر، اکوتیپ چالشتر بعنوان اکوتیپ پایدار شناخته شد.

این آزمایش به منظور مقایسه 26 نظام مختلف تناوبی طی سال های 1377 لغایت 1382 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین (ملاثانی) شهرستان ملاثانی اجرا شد. گیاهان مورد کاشت شامل گندم، یونجه، ذرت و کلزا (به عنوان کشت اصلی) و باقلا، کنجد، سودان گراس، شبدر، ذرت سیلویی و لوبیا (به عنوان کشت دوم) بودند. جهت سهولت کنترل عملیات زراعی و نیز دسته بندی گیاهن مورد کاشت در نظام های مختلف تناوبی، 26 نظام تناوبی مورد آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و شش آزمایش جداگانه مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در مقایسه با کشت مداوم گندم با عملکرد 5103 کیلوگرم در هکتار، کشت این گیاه پس از یونجه و کلزا به ترتیب 24 و 17 درصد افزایش عملکرد داشته و کشت گندم پس از آیش، ذرت، سودان گراس، ذرت سیلویی و کنجد به ترتیب 1، 1، 16، 22 و 20 درصد کاهش عملکرد داشته است. مقایسه عملکرد گندم در نه نظام تناوبی چهارساله که حداقل یک دوره آیش را در برداشتند، نشان داد که با کاهش سهم بقولات و افزایش سهم غلات در تناوب، از عملکرد گندم کاسته شد. نتایج نشان داد که با جایگزینی ذرت با سودان گراس در تناوب های سه ساله، عملکرد گندم 22 درصد کاهش یافت. کلزا مناسب ترین پیش کشت گندم در تناوب های سه ساله ارزیابی شد و در مقایسه با پیش کشت کنجد، عملکرد گندم پس از کلزا، 33 درصد بیشتر بود. کشت باقلا یا شبدر به عنوان گیاه پیش کشت ذرت در مقایسه با گندم، عملکرد ذرت را به ترتیب 22 و 19 درصد افزایش داد. بیشترین عملکرد ذرت در بین سیستم های تناوبی سه ساله مبتنی بر تناوب آیش، باقلا، ذرت، 12020 کیلوگرم در هکتار، در تناوب های چهار ساله گندم، ذرت، شبدر، ذرت، 11290 کیلوگرم در هکتار، در سیستم تناوبی پنج ساله مبتنی بر گندم، گندم، ذرت، شبدر، ذرت، 11450 کیلوگرم در هکتار و در تناوب شش ساله مبتنی بر تناوب آیش، گندم، گندم، ذرت، شبدر، ذرت، 11810 کیلوگرم در هکتار بدست آمدند.