مجله علوم زراعی ایران
سال:1383 | دوره:6 | شماره:4 |تعداد مقالات:9

برنج به شوری نسبتا حساس بوده و شوری رشد گیاه را در مراحل مختلف از جوانه زنی تا رسیدن کامل به درجات مختلف تحت تاثیر قرار می دهد. تحمل به شوری یک صفت پیچیده ژنتیکی و فیزیولوژیکی و دارای توارث کمی است. گزینش برای تحمل به شوری به کمک نشانگرهای مولکولی، پیشرفت اصلاح را از طریق افزایش کارآیی گزینش سرعت می بخشد. به منظور مکان یابی QTL های مرتبط با تحمل به شوری و تعیین سهم هر QTL در تنوع فنوتیپی صفت مربوطه، 63 لاین BC2F5 که از تلاقی IR64 به عنوان والد دوره ای و طارم مولایی به عنوان والد دهنده به دست آمده بودند در موسسه بین المللی تحقیقات برنج در فیلیپین مورد مطالعه قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه برای بررسی فنوتیپی عبارت بودند از: غلظت سدیم و پتاسیم در ریشه و ساقه، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، و نسبت سدیم به پتاسیم در ریشه و اندام هوایی. بررسی چندشکلی در والدین با 235 نشانگر ریزماهواره که کـل ژنوم برنج را به طور یکــنواخت پوشش می دادند هم در ژل آگاروز و هم در ژل پلی آکریل آمید انجام گرفت که در نهایت 114 نشانگر چندشکلی کاملا واضح نشان دادند و برای بررسی ژنوتیپی جمعیت مورد مطالعه استفاده گردیدند. طول نقشه کروموزمی مـورد استفاده 1692.6 سانتی مورگان با متوسط فاصله 16.3 سانتی مورگان بین دو نشانگر مجاور بود. برای همه صفات تفکیک متجاوز مثبت یا منفی مشاهده گردید. غلظت سدیم و غلظت پتاسیم در ریشه و اندام هوایی دارای ارتباط معنی دار با یکدیگر بودند. برای صفات پتاسیم اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، نسبت سدیم به پتاسیم در ریشه و اندام هوایی QTL هایی به دست آمدند که دارای اثرات افزایشی بودند. برای نسبت سدیم به پتاسیم ریشه در همه کروموزم ها به استثنای کروموزم 9، QTL مشاهده شد. در این تحقیق فقط QTL های باLOD بزرگتر از 4 که به وسیله هر دو روش IM و CIM مورد تایید قرار گرفتند.

سورگوم علوفه ای رقم اسپیدفید در سه دور آبیاری چهار، هفت و ده روز در مزرعه دانشگاه آزاد اسلامی ایرانشهر مورد بررسی قرار گرفت آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام گرفت. عامل اعمال دور آبیاری بعد از مرحله پنجه دهی در کرت های اصلی و تراکم های 8- 12- 15 سانتی متر در کرت های فرعی قرار گرفتند. کاشت در تاریخ 15 اردیبهشت 1382 روی پشته انجام گرفت، خطوط کشت شامل 6 خط به طول 8 متر و فواصل بین ردیف 50 سانتی متر در نظر گرفته شد. صفات مختلف فیزیولوژیکی مربوط به اجزا عملکرد در طول دوره رشد اندازه گیری شد و در انتها پس از تجزیه واریانس بین ارقام مقایسه میانگین انجام شده و بهترین دور آبیاری و تراکم مشخص گردید. در این آزمایش بهترین رژیم آبیاری انجام آبیاری در هر 4 روز و بهترین تراکم 12 سانتی متر انتخاب شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که علوفه تر در سطوح آبیاری چهار، هفت، ده روز در یک گروه قرار دارند در حالی که پس از خشک شدن میزان علوفه خشک در سطح آبیاری اول و تراکم دوم با میزان 37.13 تن در هکتار بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده است. درصد وزن خشک به وزن تر در سطوح مختلف آبیاری در سطح %5 تفاوت معنی دار داشت. و همچنین تراکم ها و اثر متقابل تراکم در سطوح دور آبیاری در سطح %1 دارای تفاوت معنی دار بود. اسید پروسیک موجود در برگ ها فقط در سطوح آبیاری دارای تفاوت معنی داری بود و بین تراکم ها و اثر متقابل تراکم در سطوح آبیاری تفاوت معنی داری وجود نداشت.

در سال زراعی 1378 این پژوهش به منظور بررسی اثرات فواصل ردیف کاشت (45، 60 و 75 سانتی متر) و تراکم بوته (50، 65 و 80 هزار بوته در هکتار) بر خصوصیات مختلف از جمله عملکرد و اجزا عملکرد ذرت دانه ای سنیگل کراس 704 در شهرستان میانه انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. در این بررسی برخی از مراحل نمو رویشی به زایشی، خصوصیات مورفولوژیکی بوته و بلال و وزن خشک اندام های مختلف، عملکرد و اجزا عملکرد و شاخص برداشت مورد ارزیابی قرار گرفتند. طبق نتایج حاصل با افزایش فاصله ردیف کاشت، وزن خشک بوته در مرحله شروع گرده افشانی، وزن هزار دانه، عملکرد، شاخص برداشت و تعداد دانه در بلال به صورت معنی داری افزایش یافتند، ولی صفات دیگر مورد مطالعه تحت تاثیر فاصله ردیف قرار نگرفتند. همچنین با افزایش تراکم کاشت، وزن خشک برگ در مرحله انتقال از زویشی به زایشی و شروع گرده افشانی و رسیدگی فیزیولوژیکی، وزن خشک بوته در مراحل شروع گرده افشانی و رسیدگی فیزیولوژیکی، وزن خشک گل آذین نر در مراحل شروع گرده افشانی و رسیدگی فیزیولوژیکی و عملکرد دانه افزایش معنی داری یافتند ولی وزن خشک برگ در مرحله انتقال، قطر ساقه در مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی، تعداد دانه در ردیف و وزن خشک بوته در مرحله انتقال با افزایش تراکم گیاهی کاهش معنی داری پیدا کردند و بقیه صفات مورد مطالعه تحت تاثیر تراکم قرار نگرفتند. اثر متقابل فواصل خطوط کاشت و تراکم گیاهی بر قطر ساقه در مرحله شروع گرده افشانی، و عملکرد دانه معنی دار گردید. در بررسی اثر فواصل ردیف کاشت، فاصله cm 75 با عملکرد 10.09 تن در هکتار، در بررسی تراکم بوته، تعداد بوته 80 هزار با عملکرد 10.25 تن در هکتار و در بررسی اثر متقابل ترکیب فاصله cm 75 و 80 هزار بوته با عملکرد 14.18 تن در هکتار، عملکردهای برتر بودند.

ژن PDR5 (pleotropic drug resistance 5)کد کننده پروتئین ناقل ABC ) (ATP Binding Cassette است که با استفاده از هیدرولیز ATP در سم زدایی از سلول ها نقش دارد. جهت ایجاد نشانگر مبتنی بر PCR برای ژن کاندیدای مقاومت به بلایت فوزاریومی سنبله (PDR5) در گندم ردیف های مشابه با این ژن با استفاده از نرم افزار DNASTAR همردیف شدند. آغازگرها با استفاده از نواحی حفظ شده و غیر حفظ شده این ژن طراحی شدند. تجزیه مولکولی با استفاده از والدین حساس (فلات) و نیمه مقاوم (فرونتانا) به بلایت فوزاریومی سنبله گندم منجر به کشف یک الل از ژن PDR5 در فرونتانا شد. الل اختصاصی جداسازی، همسانه سازی و ردیف یابی شد. صحت ردیف یابی در بانک اطلاعات بررسی شد. نتایج تجزیه تک نشانگری بر اساس داده های ملکولی و فنوتیپی نسل F3 حاصل از تلاقی والدین مورد مطالعه نشان داد که الل اختصاصی ژن PDR5 دارای اثر منفی در میزان آلودگی بهFHB در گندم بود.

این مطالعه در سال 1380-1379 به منظور بررسی روند و الگوی تنوع ژنتیکی جمعیت های عدس ایران موجو د در کلکسیون عدس بانک ژن ملی گیاهی ایران که از مناطق مختلف کشور جمع آوری شده است، انجام گردید. به این منظور تعداد 990 نمونه از عدس های بومی بانک ژن در کرج کشت و در طول فصل رشد 15 صفت مورفولوژیکی و فنولوژیکی آن ها مطابق دستورالعمل IPGRI (International Plant Genetic Resources Institute) اندازه گیری شد. پارامترهای آماری برای صفات مورد بررسی محاسبه و شاخص شانون به عنوان معیاری از تنوع ژنتیکی درون جمعیتی برای آن ها تعیین گردید. تجزیه به عامل ها و تجزیه خوشه ای جهت گروه بندی ژنوتیپ ها انجام گرفت. بر اساس مقدار نسبی شاخص شانون بیشترین مقدار تنوع برای صفات ارتفاع بوته، وزن صددانه و زمان رسیدن و کمترین تنوع برای صفات وجود رنگدانه بر روی نیام، رنگ گل و طول پیچک به دست آمد. در مجموع تنوع نسبی مشاهده شده فقط در حدود 58% ظرفیت تنوع قابل مشاهده در این کلکسیون بود. همچنین نمونه های جمع آوری شده از استان های مختلف کشور برای بیشتر صفات مورد بررسی دارای تفاوت معنی دار بودند. تجزیه خوشه ای نمونه ها بر اساس محل جمع آوری، آن ها را به چهار گروه تقسیم کرد که بیشتر نمونه های جمع آوری شده از نواحی سردتر در یک گروه و نمونه های جمع آوری شده از نواحی گرمتر نیز در گروه دیگر قرار گرفتند. نمونه های استان خراسان به تنهایی یک گروه مجزا را تشکیل دادند. نمایش دو بعدی نمونه ها بر اساس دو عامل اول گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ای را تایید کرد.

در سال 1377 آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی کوشکک دانشگاه شیراز به منظور بررسی بر همکنش فاصله کاشت بوته های برنج و نیتروژن بر رشد و عملکرد برنج در قالب طرح تحقیقاتی کرت های دوبار خرد شده اجرا گردید. عامل اصلی نیتروژن (صفر، 40، 80 و 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) و عامل فرعی فاصله کاشت بوته برنج (20×20 و 25×25 سانتی متر) و فاکتور فرعی– فرعی تراکم علف هرز دژگال (صفر، 10، 20، 30 و 40 بوته در مترمربع) بود. نتایج به دست آمده نشان داد که با افزایش فاصله کاشت بوته های برنج از 20×20 به 25×25 سانتی متر، عملکرد دانه برنج افزایش یافت. همچنین با افزایش فاصله کاشت، از بین اجزای عملکرد برنج، تعداد خوشه در هر بوته (11.7 در مقابل 13.7) و تعداد دانه در هر بوته (782.2 در مقابل 1202.7) به طور معنی داری افزایش یافت. با افزایش تراکم دژگال عملکرد دانه (از 4328 به 2587 کیلوگرم در هکتار) به طور معنی داری کاهش یافت. با افزایش کود نیتروژن، عملکرد دانه برنج (از 2818 به 3802 کیلوگرم در هکتار) افزایش یافت، اما بین سطوح 80 و 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار اختلاف معنی داری مشاهده نشد. با اضافه شدن کود نیتروژن بازده کود کاهش یافت. افزایش کود نیتروژن، شاخص برداشت را کاهش داد اما این کاهش معنی دار نبود.

برای مطالعه اثر ترکیب پذیری عمومی (GCA) و خصوصی (SCA) و نحوه عمل ژن ها از لحاظ صفات وزن خشک ریشه و نسبت ریشه به ساقه در شرایط تنش خشکی در 6 لاین و دو رقم گندم نان یک طرح تلاقی دای آلل 8*8 یک طرفه در سال 1381 در گلخانه انجام گرفت. مواد گیاهی (والدین و هیبریدهای F1) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار ارزیابی شدند. نتایج تجزیه واریانس ساده و دای آلل نشان داد که برای هر دو صفت وزن خشک ریشه و نسبت وزن ریشه به ساقه در هر دو شرایط معمولی و تنش رطوبتی بین ژنوتیپ ها اختلاف معنی دار آماری وجود دارد و با توجه به نسبت واریانس GCA به SCA، نقش بیشتر اثر افزایشی ژن ها در کنترل صفت وزن خشک ریشه مشاهده شد. برای صفت وزن خشک ریشه در هر دو شرایط معمولی و تنش رطوبتی دو والد 2-7007 و شاه پسند دارای بالاترین اثر ترکیب پذیری عمومی بوده و به عنوان بهترین ترکیب شونده های عمومی شناسایی شدند. ازنظر صفت نسبت وزن خشک ریشه به ساقه در هر دو شرایط والد 5806.6 دارای بالاترین اثر ترکیب پذیری عمومی بود و به عنوان بهترین ترکیب شونده عمومی از نظر این صفت شناسایی شد. در شرایط رطوبت معمول اثر ژنی فوق غالبیت در تظاهر هر دو صفت و در شرایط تنش رطوبتی اثر ژنی غالبیت نسبی برای وزن خشک ریشه و غالبیت کامل برای نسبت ریشه به ساقه ملاحظه شد. همچنین در شرایط تنش خشکی برای دو صفت وزن خشگ ریشه و نسبت ریشه به ساقه لاین 5593.2 دارای حداکثر تعداد ژن های غالب و لاین 4-524 دارای حداکثر ژن های مغلوب در کنترل ژنتیکی این صفت بودند.

حبوبات بعد از غلات دومین منبع غذایی بشر است و در کشور ما نیز بعد از گندم عمده ترین غذای مردم را تشکیل می دهد. مقدار پروتئین آن تا 4 برابر غلات و 10تا 20 برابر گیاهان غده ای است (مجنون حسینی، 1372).گالجر و بیکســون (Galger and Bicson, 1998) دلیل کاهش عملکرد لوبیا در اثر افزایش تراکم بوته در واحد سطح را، کمبود نور در جامعه گیاهی دانستند. فاصله ردیف کاشت و فاصله بوته روی ردیف کاشت تعیین کننده فضای رشد قابل استفاده هر بوته و در نتیجه عملکرد قابل حصول است (سرمدنیا و کوچکی، 1368). دانکن و همکاران (Dancan et al, 1986) اظهار داشتند که بر اثر افزایش تراکم بوته در واحد سطح وزن خشک بوته در مترمربع افزایش، اما وزن خشک تک بوته کـاهش می یابد. هالیدی (Hallidy, 1996) مقــالات متعددی را خلاصه و تاکید نمود که عملکرد هر بوته با افزایش تعداد بوته کاهش می یابد. دریک بررسی تراکم 30 بوته در مترمربع با فاصله ردیف 50 سانتی متر برتری قابل ملاحظه ای نسبت به سایر فواصل از نظر صفات مورد بررسی نشان داد (یزدی صمدی و پیغمبری، 1367). ماک (Mack, 1986) گزارش نمــود که با افزایش تراکم در لوبیا دو خصوصیت موثر در تعداد کل غلاف یعنی تعداد ساقه در گیاه و تعداد غلاف در گره به طور نسبی کاهش می یابد.