اکوبیولوژی تالاب (تالاب)
سال:1395 | دوره:8 | شماره:28 |تعداد مقالات:7

دما و بارش از عناصر اساسی شکل گیری اقلیم هستند که تغییرات آن ها می تواند ساختار آب و هوایی هر محل را دگرگون سازد. این پژوهش به بررسی تغییرات زمانی و مکانی متغیرهای اقلیمی دما و بارش در حوضه آبریز کرخه واقع در غرب کشور ایران پرداخته است. به این منظور پس از همگنی و صحت سنجی داده ها، 22 ایستگاه باران سنجی، تبخیرسنجی و سینوپتیک با دوره آماری 2011-1971 انتخاب شد. هدف این پژوهش، ارزیابی روند تغییرات سری های زمانی متغیرهای دما و بارش با استفاده از آزمون های آماری من کندال، اسپیرمن و تخمینگر سن است. نتایج آزمون های آماری برای سری های زمانی دما و بارش سالانه به ترتیب روند افزایشی و کاهشی با سطوح معنی داری بالای 1 و 5 درصد را برای اکثر ایستگاه های موردمطالعه نشان داده است. تخمینگر سن شیب تغییرات کاهشی را برای متغیر دما از 0.12 (+) تا 0.61 (+) درجه سانتی گراد/دهه نشان می داد. بیشترین و کمترین مقدار کاهش بارش سالانه در ایستگاه های قورباغستان واقع در استان کرمانشاه و دهنود به ترتیب با شیب تغییرات 8.77 (-) و 1.27 (-) میلی-متر در سال بود. از نظر مکانی تقریبا تمامی ایستگاه های واقع در بخش شرقی حوضه کرخه، روند تغییرات بارش را یک روند بدون معنی نشان دادند. بیشترین تغییرات معنی دار کاهشی در بخش های غرب و جنوب حوضه کرخه مشاهده شد. در مناطق مرکزی و شرقی علیرغم روند کاهش مقادیر بارش، این روندها معنی دار نبود. به طورکلی آشکارسازی روند تغییرات متغیرها، به جز موارد استثنایی، با آخرین یافته های مطالعات جهانی همخوانی داشت.

تبخیر و تعرق یکی از پارامترهای موثر بر بیلان آبی حوضه های آبریز و از اجزای اصلی چرخه هیدرولوژیکی محسوب می شود. به علت نیاز به برگ خریدهای اقلیمی مختلف و اثر متقابل این برگ خریدها برهم دیگر تبخیر و تعرق یک پدیده غیر خطی و پیچیده می باشد. یکی از مراحل پیچیده در مدل سازی سیستم های غیرخطی، پیش پردازش پارامترهای ورودی جهت انتخاب ترکیبی مناسب است. در این پژوهش امکان استفاده از شبکه های MLP, MNN و FF برای تخمین تبخیر و تعرق گیاه مرجع مورد مطالعه قرار گرفته است و در این راستا از نرم افزار MATLAB کمک گرفته شد. با استفاده از سری داده های هواشناسی سال های 93 – 13777 ایستگاه اهواز، ابتدا مقادیر متوسط تبخیر و تعرق روزانه گیاه مرجع از روش استاندارد فائوپنمن مانتیث محاسبه شد، سپس با استفاده از این مقادیر به عنوان خروجی های هدف، شبکه های مختلفی با ساختارهای متعارف تعریف و آموزش داده شد. در نهایت قابلیت شبکه برای تخمین تبخیر و تعرق با استفاده از قسمتی از داده ها که در طراحی و یا آموزش شبکه استفاده نشده است، مورد بررسی قرار گرفت. با بررسی ها انجام گرفته مشخص شد که تنها با استفاده از پارامتر دمای متوسط روزانه به عنوان ورودی، می توان میزان تبخیر و تعرق گیاه مرجع را با استفاده از سه نوع شبکه با دقت قابل قبولی تخمین زد. هم چنین با مقایسه نتایج حاصل از سه شبکه با آزمون های آماری مشخص شد که شبکه هایFF و MLP با R2بیش تر نسبت به MNN در تعیین تبخیر و تعرق گیاه مرجع از دقت بیش تری برخوردار می باشند.

این مقاله با هدف تعیین عوامل تهدیدکننده ی زیست محیطی جنگل های دست کاشت منطقه غرب رودخانه کرخه شهرستان اهواز بر اساس مدل تصمیم گیری چند معیار در منطقه بیت قشم و شنین حسین در سال 1393 به انجام رسیده است. این منطقه در فاصله 40 کیلومتری مرکز استان خوزستان در جهت شمال شهر اهواز و جنوب شهرستان شوش و در ضلع غربی رودخانه کرخه قرار داشته و دارای 4086.6 هکتار مساحت می باشد. این منطقه از ویژگی های منحصربه فرد زیست محیطی برخوردار است و متاثر از عوامل اثرگذار منفی فعالیت های نادرست جوامع محلی است. در این پژوهش ابتدا جهت شناسایی تهدیدهای موجود در منطقه از روش دلفی استفاده شد سپس از 21 تهدید شناخته شده، 15 عامل به عنوان تهدیدهای نهایی در گروه تهدیدهای زیست محیطی باقی ماندند. در مرحله بعد جهت تجزیه وتحلیل و اولویت بندی تهدید های شناسایی شده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده گردید. در این بررسی عوامل تهدید با استفاده از سه شاخص شدت اثر، احتمال وقوع و حساسیت محیط پذیرنده ارزیابی شدند. تجزیه وتحلیل داده ها نشان دادند که بالاترین تهدید ها در دو معیار اقتصادی و فرهنگی قرار دارند که در معیار اقتصادی، مشکلات اقتصادی نظیر فقر و بیکاری با وزن 0.544 در اولویت اول، کمبود قرقبان با وزن 0.328 (در همان معیار اقتصادی) در اولویت دوم و در معیار فرهنگی، عدم آگاهی بومیان منطقه از ارزش های زیستی با وزن 0.302 اولویت سوم را به خود اختصاص داده است.

دریاچه ارومیه به عنوان یکی از بزرگ ترین دریاچه های فوق اشباع از نمک جهان واقع در شمال غرب ایران است. مطالعه فراوانی پلت های دفعی آرتمیا اورمیانا در رسوبات بستر دریاچه ارومیه می تواند به عنوان شاخصی برای بازسازی شرایط فیزیکوشیمیایی گذشته و مقایسه با شرایط فعلی عمل نماید. در این پژوهش ضمن جمع آوری اطلاعات قبلی اقدام به برداشت 28 مغزه رسوبی با بیشینه ژرفای 100 متر و مجموعا بیش از 200 متر به صورت دست نخورده از رسوبات بستر دریاچه توسط مغزه گیر گوج اوگر شد. رخساره های رسوبی بر اساس رنگ، اندازه دانه، وجود پلت آرتمیس، ساخت رسوبی و نوع کانی های تبخیری تفکیک گردید. با توجه به تغییر رخساره های رسوبی از سطح به عمق و نتایج آنالیز عنصری، جغرافیا، اقلیم و تغییرات تراز آب دریاچه از سطح به عمق بازسازی گردید. رخساره ها متعلق به محیط های رسوبی دریاچه ای، تالابی و رودخانه ای و پایایی می باشد. با توجه به سن سنجی به روش ایزوتوپ کربن 14 نرخ رسوب گذاری بین 0.7 تا 0.8 میلی متر ارسال می باشد، البته این نرخ در نقاط مختلف دریاچه متغیر (0.1 تا 1 میلی متر در سال) است، این مقدار در دلتای رودخانه ها (غالبا غرب دریاچه) بیشینه است. پلت (فضولات) دفعی آرتمیس متوسط 35-5 درصد رسوبات و در حالت بیشینه وابسته به شرایط اکولوژیکی دریاچه (عمق، شوری و دما) 90 درصد رسوبات را به خود اختصاص می دهد. پلت مای دفعی که عمدتا از منشورهای آراگونتی تشکیل گردیده است به عنوان یکی از مهم ترین اجزاء بیوشیمیایی رسوبات دریاچه می باشند که غالبا به صورت پلت های سالم و یا خردشده کرمی رنگ و نیز پلت های پیریتی سیاه رنگ مشاهده می گردند. وجود پلت های دفعی آرتمیا در رسوبات مغزه ها نشان از زندگی آرتمیس در دریاچه ارومیه حداقل از ابتدای هولوسن دارد و با افزایش عمق رسوبات از تعداد پلت ما کاسته می شود. افزایش میزان پلت ها با دوره های مرطوب بین یخچالی در جنوب آسیا و آفریقا (4 تا 10 هزار سال قبل) مطابقت خوبی دارد. این دوره ها با مطالعات ژئوشیمی رسوبی نیز شرایط مرطوب را نشان می دهد. تغییرات تراز دریاچه ارومیه عامل اصلی در تغییرات میزان پلت های آرتمیس بوده است. ولی بااین حال در تفسیرها باید جانب احتیاط را رعایت کرد و عوامل محیطی مانند تغییرات دما، گردش آب، تاریخچه فسیل شناسی و ... را در نظر گرفت.

منطقه ی حفاظت شده ی آبشار مارگون با 10000 هکتار وسعت و آب وهوای معتدل مرطوب از نظر تنوع گیاهی و جانوری یکی از شاخص ترین مناطق حفاظت شده استان فارس می باشد به عبارتی این منطقه از هر جهت فرصتی مناسب برای احیای اکوتوریسم استان فارس محسوب می شود. هدف این پژوهش ارزیابی شرایط اکولوژیکی منطقه حفاظت شده مارگون جهت توسعه فعالیت های اکوتوریسمی است روش جمع آوری داده ها توصیفی – تحلیلی با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و پیمایش داده های میدانی می باشد؛ که جهت رسیدن به اهداف تحقیق از روش استراتژی SWOT که مبتنی بر شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهاست استفاده شده است و با فرایند سلسله مراتبی AHP این عوامل وزن بندی می شود. پژوهش حاضر که در سال 1391 انجام شده است بیانگر این است که منطقه مارگون دارای 16 عامل داخلی است که امتیاز وزنی عوامل داخلی (6.55)، تعداد عوامل خارجی 15 عامل است و با توجه به ارزیابی صورت گرفته امتیاز وزنی عوامل خارجی (6.9) که با توجه به این شرایط مجموعه امتیاز عوامل تقریبا باهم برابر می باشند؛ بنابراین در حال حاضر با توجه به ارزیابی صورت گرفته شرایط ارزیابی متوسط ارزیابی می گردد. بر این اساس مهم ترین راهبردهای ارائه شده جهت رفع نقاط ضعف و تهدیدات و تقویت نقاط قوت و فرصت ها در ماتریس SWOT ارائه شده است که بر این اساس با سرمایه گذاری های لازم در بخش اکوتوریسم و ایجاد سایت های برمگردی در مناطق اطراف آبشار مارگون و انجام مدیریت های صحیح و ارائه تسهیلات و خدمات لازم، می توان اکوتوریسم را در این منطقه گسترش داد.

در این تحقیق که در سال 1392 انجام گرفت به منظور بررسی اثرات پساب های خروجی 1500 حوضچه پرورش ماهی به مساحت 2000 هکتار در منطقه نورعلی (روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان شوشتر در استان خوزستان) که درمجموع دارای 23 زهکش بزرگ تخلیه پساب می باشد، بر خصوصیات و کیفیت آب رودخانه گرگر واقع در حد فاصل شهرستان شوشتر تا بند قیر (در 55 کیلومتری شمال شهر اهواز) صورت گرفته است. پس از شناسایی کلیه منابع آلاینده اصلی، اطلاعات کمی و کیفی ایستگاه های موردمطالعه استخراج و مورد بررسی قرار گرفت. کاهش منحنی اکسیژن محلول از 7.07 میلی گرم در لیتر به 3.27 میلی گرم در لیتر، نمایانگر آلودگی آب حاصل از ورود پساب خروجی حوضچه های پرورش ماهی به رودخانه گرگر می باشد و با توجه به افزایش تدریجی اکسیژن محلول به میزان 4.03 میلی گرم در لیتر در پایین دست رودخانه، گویای خود پالایی تدریجی رودخانه بوده و نشان از کاهش بار آلودگی دارد. به طورکلی تاثیر پساب حوضچه های پرورش ماهی بر کیفیت رودخانه در بازه های مختلف کاملا مشهود بود و حداقل زمان بحرانی (tc)، مقدار کمبود بحرانی اکسیژن (Dc) و محل آن در پایاب نقطه تخلیه (X) به ترتیب 2.64 روز، 5.23 میلی گرم در لیتر و 45.619 کیلومتر به دست آمد. با این وجود با توجه به قدرت خود پالایی رودخانه در ایستگاه آخر در پایین دست، کیفیت نسبتا قابل قبولی حاصل می گردد. در نهایت بهبود کیفیت آب رودخانه گرگر درگرو مدیریت صحیح پساب کاربری های مختلف و کاهش بار آلودگی آن ها می باشد.

تالاب ها به عنوان یکی از باارزش ترین اکوسیستم های طبیعی در معرض آلودگی به فلزات سنگین هستند. در سال های اخیر تلاش های زیادی در راستای یافتن روشی برای حذف فلزات سنگین از محیط زیست صورت گرفته است. در این راستا گیاه پالایی، به دلایلی ازجمله تاثیر زیاد، هزینه های کم و هماهنگی با طبیعت، با استقبال زیادی روبه رو شده است. پژوهش حاضر به منظور بررسی تعیین توان و ظرفیت زیست پالایی گونه درختی دارتالاب، در محیط های آلوده به فلزات سنگین سرب و کادمیوم، در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار و 4 تیمار انجام شد. نتایج نشان داد بالاترین غلظت این فلزات در برگ، ساقه-شاخه و ریشه گیاه دارتالاب، در تیمار 150 میلی گرم بر کیلوگرم کادمیوم و 400 میلی گرم بر کیلوگرم سرب بوده و برای فلز کادمیوم به ترتیب 33.6، 35.18 و 89.06 و فلز سرب 84.4، 32.23 و 94.53 میلی گرم بر کیلوگرم می باشد. بیشترین تجمع فلزات در اندام های زیر زمینی گیاه بوده و میزان عناصر مورد مطالعه به ترتیب در برگ، ساقه-شاخه و ریشه کاهش می یابند که می تواند تحرک کم این عناصر از اندام های زیرزمینی به اندام های هوایی را بیان کند. بر اساس نتایج حاصل می توان بیان نمود که گونه دارتالاب در شرایط مقادیر بالای کادمیوم و سرب به خوبی مقاومت کرده و قادر به انباشت این عناصر در اندام های مختلف خود است. این گونه با دارا بودن فاکتور انتقال کوچک تر از یک برای تثبیت گیاهی کادمیوم و سرب مناسب بوده و در همین راستا اهمیت به کارگیری گیاه دارتالاب به عنوان یک گیاه تجمع دهنده برای فلزات مورد مطالعه پیشنهاد می گردد.