تحقیقات بذر (علوم و تکنولوژی بذر)
سال:1393 | دوره:4 | شماره:4 |تعداد مقالات:8

به منظور بررسی اثر محلول پیش تیمار و زمان خیساندن بذور بر جوانه زنی بذر گندم در شرایط تنش شوری، آزمایشی در سال 1388 در آزمایشگاه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی به صورت فاکتوریل 3 عاملی و در 2 مرحله (انجام اعمال پیش تیمار و کشت در گلدان) انجام گرفت که شامل عامل های 1- انواع محلول های پیش تیمار (محلول کلرید سدیم 3%، مانیتول 5%، عصاره 25% چغندر قند و آب مقطر) 2- مدت زمان اعمال پرایمینگ (4، 8 و 10 ساعت) 3- شوری با EC برابر (0، 3- و 6-) میلی موس بر سانتی متر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در شرایط کنترل شده انجام گرفت. نتایج حاصل از تجزیه آماری نشان داد که اثر پرایمینگ برای تمامی صفات مورد مطالعه به غیر از صفت وزن خشک اندام هوایی و اثر شوری بر تمامی صفات مورد مطالعه در این آزمایش در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. مدت زمان خیساندن بذور (4 ساعت) فقط بر طول کلئوپتیل معنی دار بود. بر همکنش شوری در پرایمینگ بذر، بر وزن خشک ریشه و طویلترین ریشه در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی داری را نشان داد. وزن خشک اندام هوایی با طول برگ اول و دوم، تعداد ریشه و طویلترین ریشه همبستگی مثبت و معنی داری را در سطح احتمال 1 درصد نشان داد.

شوری یکی از تنش هایی است که از راه تاثیر بر بسیاری از فعالیت های فیزیولوژیک و مورفولوژیک، رشد و نمو گیاه و تولیدات کشاورزی را محدود می کند. مقاومت به شوری در طول جوانه زنی و رشد اولیه دانه رست ها در مورد 60 رقم گندم (Triticum aestivum L.) در سه سطح شوری کنترل (0.0)، 100 و 200 میلی مولار کلرید سدیم مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی و با سه تکرار انجام شد. این ارقام از نظر مقاومت به شوری طبقه بندی شده و ارقام سرخ تخم، بزوستایا، توس، نیک نژاد، یاوروس و مروارید در گروه مقاوم و ارقام چمران، روشن، سیوند، شیرودی، سرداری و نیشابور در گروه حساس و پایین دندروگرام قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که تیمارهای مختلف شوری اثر قابل توجهی بر درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه، طول ریشه چه و ساقه چه و همچنین نسبت طول ساقه چه به طول ریشه چه تمام ارقام مورد مطالعه داشته است و میزان کاهش طول ساقه چه بیشتر از ریشه چه بود. تمام متغیرهای اندازه گیری شده با افزایش سطح شوری کاهش معنی داری نشان دادند. بین ارقام مورد مطالعه و بر اساس دندروگرام رسم شده، رقم چمران حساس ترین در حالی که رقم سرخ تخم مقاوم تر از بقیه بود. بنابراین، از شاخص تحمل شوری (STI) که از مجموع صفات اندازه گیری شده به دست آمده است، می توان در تعیین میزان حساسیت یا مقاومت ارقام مختلف گندم استفاده کرد.

پرایمینگ یکی از تکنیک هایی است که باعث افزایش درصد و سرعت جوانه زنی، سبزشدن در تنش های محیطی از قبیل تنش شوری، دما وخشکی می شود. این پژوهش به منظور تاثیر پرایمینگ بذر بر مولفه های جوانه زنی و رشد رویشی گیاهچه رازیانه درشرایط تنش شوری دو آزمایش با 4 تکرار در آزمایشگاه تحقیقات گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی نیشابور در تابستان 1392 انجام شد. آزمایش اول در شرایط آزمایشگاه بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی انجام شد. تیمارها شامل 5 سطح شوری (0، 50، 100، 150 و 200 میلی مولارکلرید سدیم) و پرایمینگ (عدم پرایم، آب مقطر، KCL %2، KNO3 %1، KNO3%3) است. نتایج صفات مورد مطالعه نشان داد با افزایش شوری، درصد و سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه، نسبت وزن اندام هوایی به ریشه کاهش معنی داری یافت. نتایج آزمایشگاه نشان داد که پرایمینگ بر کلیه صفات به جز سرعت جوانه زنی تاثیر معنی داری داشت. همچنین اثر متقابل شوری و پرایمینگ بر کلیه صفات بجز سرعت جوانه زنی معنی دار بود. در بین تیمارها حداکثر بهبود جوانه زنی مربوط به تیمار هالوپرایمینگ KNO3 %1 و کمترین جوانه زنی مربوط به تیمارغیر پرایم KNO3 %3 بود. در شرایط کشت گلدانی شوری بر کلیه صفات به جز طول ساقه چه و وزن خشک ساقه کاهش معنی داری یافت. پرایمینگ نیز بر کلیه صفات تاثیر معنی داری داشت. همچنین اثر متقابل شوری و پرایمینگ بر همه صفات به جز وزن خشک ساقه معنی دار بود. حداکثر رشد رویشی مربوط به تیمار هالوپرایمینگ KNO3 %1 و حداقل رشد رویشی مربوط به تیمار غیر پرایم KNO3 %3 بود. به طور کلی می توان نتیجه گرفت پرایمینگ باعث تعدیل اثرات شوری، بهبود مولفه های جوانه زنی رازیانه در شرایط شوری می شود.

به منظور بررسی تاثیر پیش تیمار بر جوانه زنی بذر گیاه دارویی ریحان (Ocimum basilicum L.) در شرایط تنش شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار در آزمایشگاه بذر دانشگاه شاهد در سال 1393 انجام گرفت. فاکتورهای آزمایش شامل تنش شوری در پنج سطح، صفر به عنوان شاهد، 2.5، 5، 7.5 و 10 دسی زیمنس بر متر و پیش تیمار با باکتری های محرک رشد در پنج سطح، عدم پیش تیمار به عنوان شاهد، ازتوباکتر (سویه Azeto-5)، سدوموناس فلوروسنس (سویه P-169)، سدوموناس پوتیدا (سویه P-168) و کود زیستی فسفر بارور 2 بود. اثر شوری و پیش تیمار با باکتری های محرک رشد بر صفات درصد و سرعت جوانه زنی، متوسط جوانه زنی روزانه، شاخص طولی قدرت گیاهچه، طول ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه و نسبت طول ریشه چه به ساقه چه معنی دار بود. بیشترین درصد جوانه زنی (86.66 درصد) در شوری 5 دسی زیمنس و پیش تیمار با ازتوباکتر و بیشترین سرعت جوانه زنی (10.36 بذر در روز) در شوری 2.5 دسی زیمنس بر متر و پیش تیمار با فسفر بارور 2 بدست آمد. پیش تیمار بذر با ازتو باکتر و فسفر بارور 2، در سطوح شوری 2.5، 5 و 7.5 دسی زیمنس بر متر باعث کاهش اثرات منفی شوری بر درصد و سرعت جوانه زنی بذر ریحان گردید. نسبت طول ریشه چه به ساقه چه در شوری 7.5 دسی زیمنس بر متر در پیش تیمار با فسفر بارور 2 بیشترین مقدار شد. درصد و سرعت جوانه زنی بذر با صفات طول ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه، شاخص طولی و وزنی قدرت گیاهچه همبستگی مثبت و معنی داری داشت.

آزمون تسریع پیری یکی از مهم ترین آزمون های قدرت بذر می باشد. این روش برای اندازه گیری قدرت بذر استفاده می شود و برای انجام آن بذرها در معرض دمای بالا و رطوبت نسبی بالا قرار می گیرد. در این تحقیق اثرات ترکیبی دما و دوره زمانی برای آزمون تسریع پیری در 9 محموله بذری گندم در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان بررسی شد. محموله های بذری گندم که دارای درصد جوانه زنی بالای 93 درصد بودند در معرض آزمون تسریع پیری در دمای 41، 43 و 45 درجه به مدت 24، 48، 72 و 96 ساعت قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین آزمون جوانه زنی استاندارد و درصد سبز شدن همبستگی معنی داری وجود ندارد اما بین نتایج تیمارهای مختلف آزمون تسریع پیری و درصد سبز شدن همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد و ترکیب دمایی 41، 43 و 45 درجه سانتی گراد و دوره زمانی 48 و 72 ساعت همبستگی بالایی با درصد سبز شدن در مزرعه دارند. بنابراین به تولیدکنندگان بذر پیشنهاد می شود که به دلخواه از این ترکیب های دمایی و زمانی برای ارزیابی قدرت بذر و پیش بینی سبز شدن محموله های بذری گندم استفاده کنند.

در این تحقیق مقاومت دو رقم ماشک (Vicia pannonica و Vicia sativa) در مرحله جوانه زنی و رشد اولیه به شوری های صفر، 50، 100، 150، 200 و 250 میلی مولار در دماهای 5، 10، 15، 20، 25 و 30 درجه سانتی گراد مطالعه شد. آزمایش در شرایط محیطی کنترل شده به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که دما و شوری و اثر متقابل آنها تاثیر معنی داری بر درصد و سرعت جوانه زنی، بنیه گیاهچه، طول ساقه چه، طول ریشه چه، وزن خشک ساقه چه و ریشه چه داشت. دو رقم تنها از نظر وزن خشک ریشه چه با هم تفاوت معنی داری داشتند. با افزایش سطوح شوری، در تمامی سطوح دمایی درصد جوانه زنی کاهش یافت. بالاترین درصد جوانه زنی در تمامی سطوح شوری در گستره دمایی 25-20 درجه سانتی گراد رخ داد. بیشترین سرعت جوانه زنی و بنیه گیاهچه در دمای 20 درجه سانتی گراد و تیمار شاهد مشاهده شد. همچنین بیشترین طول ساقه چه، طول ریشه چه و وزن خشک ساقه چه و ریشه چه از گیاهان شاهد در دمای 20 درجه سانتی گراد بدست آمد. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که در گیاهان شاهد و تنش دیده دو رقم ماشک، کاهش یا افزایش دما از 20 درجه سانتی گراد جوانه زنی و رشد گیاهچه را محدود می کند.

تیمارهای مختلف پرایمینگ منجر به افزایش سرعت و درصد جوانه زنی گیاهان می شوند. به منظور مطالعه اثر پرایمینگ بر تغییرات آنزیمی و جوانه زنی بذر کنجد تحت تاثیر دماهای مختلف، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1393 اجرا شد. در این پژوهش، سه تیمار پرایمینگ منیزیم (0، 5 و 10 میلی مولار کلرید منیزیم) و سه سطح دما (15، 25 و 35 درجه سانتی گراد) مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثر متقابل تیمار پرایمینگو دما بر سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، پرولین، پروتئین، آنزیم های کاتالاز، پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز معنی دار بود. همچنین دما تاثیر معنی دار بر درصد جوانه زنی داشت. در دمای 25 درجه کمترین میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و پرولین مشاهده شد و کاربرد منیزیم توانست اکثر صفات اندازه گیری را افزایش دهد. به طوری که سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه و فعالیت های آنزیمی در پرایمینگ 10 میلی مولار منیزیم در تمامی دماها بیشتر از سایر تیمارها بود. به نظر می رسد کاربرد منیزیم به عنوان پرایمینگ بتواند منجر به افزایش سرعت جوانه زنی و بهبود استقرار گیاهچه شده و با افزایش فعالیت آنزیمی، پرولین و پروتئین تحمل تنش های محیطی را بیشتر کند.

به منظور بررسی اثرات دگرآسیبی ارقام گندم بر شاخص های جوانه زنی علف هرز خاکشیر، آزمایشی در سال 1392 در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد مشهد، به صورت فاکتوریل، در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. عوامل آزمایش شامل ارقام گندم در سه سطح (فلات، سایونز و کاسگوژن) و نوع عصاره در دو سطح (عصاره ریشه و ساقه گندم) و غلظت عصاره در چهار سطح (صفر، 25، 50 و 100 درصد) بود. در این آزمایش درصد و سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه چه، وزن تر گیاهچه و بنیه بذر اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که عصاره آبی رقم سایونز و کاسگوژن نسبت به رقم فلات صفت های فوق را به طور معنی داری کاهش دادند. نوع عصاره نیز اثر معنی داری بر صفت های اندازه گیری شده داشت، بطوری که عصاره ساقه در مقایسه با ریشه تمام شاخص های جوانه زنی را با شدت بیشتری کاهش داد. افزایش غلظت عصاره تا 25% نیز تمام شاخص های جوانه زنی را کاهش داد. نتایج آزمایش نشان داد که ارقام سایونز و کاسگوژن و همچنین عصاره ساقه تاثیر بازدارندگی بیشتری بر جوانه زنی و رشد گیاهچه های خاکشیر داشته است.