مجله طب نظامی
سال:1382 | دوره:5 | شماره:1 (مسلسل 15) |تعداد مقالات:13

سلاح های هسته ای با اثرات نابود کننده ای که بر روی انسان و محیط دارند، بر جنبه های مختلف زندگی تاثیر می گذارند. نابودی بخشی از ذخایر غذایی جهان، نارسایی توزیع غذا، غیر قابل استفاده شدن زمین هایی که در مسیر حرکت مواد رادیواکتیو آلوده شده اند. همچنین از بین رفتن محصولات کشاورزی در اثر فقدان باران ناشی از جنگ هسته ای، کاهش منابع آب، کاهش دما (زمستان هسته ای) که ممکن است ادامه کار کشاورزی را اگر به طور کامل متوقف نکند به شدت محدود نماید، تخریب لایه ازن و افزایش شدید اشعه ماورا بنفش ناشی از آن در سطح زمین همراه با اثرات مضرآن بر انسان، حیوانات و گیاهان، اپیدمی ها (غذای ناکافی به همراه اختلال در سیستم ایمنی ناشی از اشعه رادیواکتیو منجر به گرسنگی، افزایش خطر بیماری های عفونی و چرخه های حاصل از سو تغذیه و عفونت خواهد گردید) از پیامدهای تغذیه ای یک جنگ هسته ای می باشند.

جانبازان نخاعی ناشی از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به عوارض گوناگونی مبتلا شده اند. پس از اجرای اقدامات بهداشتی و درمانی اولیه در جهت ثبات و حفظ جان بیمار، این عزیزان در معرض ابتلا به عوارض ثانویه ای هستند. لذا در کنار تیم درمانی و پرستاری، گروه توان بخشی جهت کنترل این عوارض باید مداخله نماید. تلاش های توان بخشی به منظور رسانیدن بیمار به حداکثر توانایی عملکردی می باشد که نه تنها به فرد مبتلا بلکه به خانواده و مراقبت کنندگان از بیمار باید آموزش های لازم داده شود. نکته مهم آن است که به منظور توان بخشی هر جانباز بر اساس توانایی های بالقوه برنامه هایی تدوین گردد تا از طولانی شدن برنامه های توان بخشی و تلاش های غیر ضروری برای رسیدن به اهداف غیر قابل دسترسی و زائد جلوگیری شود. این برنامه ها ابتدا در محیط ها و مراکز حمایت شده ای آموزش داده می شوند تا بیمار حداکثر تطابق را با شرایط شخصی و محیط زندگی به دست آورد.عدم تحرک، که به دنبال هر بیماری به وجود می آید، عوارضی را به همراه دارد. در مبتلایان به ضایعه نخاعی علاوه بر ناتوانی اولیه که در اثر صدمه مستقیم ایجاد می گردد، در قسمت های زیر ضایعه فرد را به عوارض ثانوی مبتلا نموده تا حدی که توان بخشی را مشکل و گاه مختل می نماید. از این رو، از دیدگاه توان بخشی باید با آنان برخورد مناسب و جدی نمود. در تحقیق حاضر محققین به بررسی شیوع زخم های فشاری، سنگ ها و عفونت های اداری، اسپاسم عضلانی و خشکی مفاصل، استخوان سازی نابه جا و پوکی استخوان در سی و پنج جانباز نخاعی قابل دسترسی در استان خوزستان پرداخته است، بر اساس نتایج به دست آمده 3 نفر از جانبازان دچار زخم های فشاری، 3 نفر سنگ اداری و 21 نفر سابقه عفونت های اداری که تحت درمان بوده اند را داشته اند. 17 جانباز دچار اسپاستیسیته همراه با لرزش و عدم ثبات نسبی در اطراف مفصل زانو، عضله چهار سر، همسترینگ و ساق پا بودند. 25 نفر در اطراف مفصل مچ پا محدودیت حرکتی داشتند. سی نفر از جانبازان دچار استئوپروز در سر استخوان لگن و ده نفر در مهره های لومبو ساکرال بودند. پس از بررسی شیوع، محققین آموزش های اولیه توان بخشی را پیشنهاد نموده تا با آموزش به خانواده و مراقبت کنندگان آنها، شیوع عوارض ثانویه را کم نمایند .

ضایعات نخاعی تقریبا 10 درصد از آسیب های وارد بر سیستم عصبی را تشکیل داده و از اختلالات مزمنی هستند که اغلب نتایجی ویرانگر و طویل المدت برای فرد به همراه دارد. پژوهش حاضر به هدف تعیین عوارض جسمانی ناشی از حوادث نخاعی در جانبازان استان لرستان در سال 1377 انجام گرفت. اطلاعات مربوط به وضعیت جسمی از طریق چک لیست به وسیله معاینه بالینی و انجام تست های آزمایشگاهی و پاراکلینیک و اطلاعات مربوط به مشخصات فردی به وسیله پرسشنامه توسط پزشک تیم سیار جمع آوری شد. نتایج نشان داد که واحدهای مورد پژوهش 65% مشکلات اداری 57.5% مشکلات تناسلی، 27.5% زخم بستر، 82.5% درد عضلانی، 75% اسپاسم عضلانی،  45% انحراف ستون فقرات، 85% محدودیت حرکت مفاصل، 87.5% آتروفی عضلانی، 80% مشکلات گوارشی، 37.5% یبوست، 72.5% نفخ شکم، 5% بی اشتهایی، 5/27% سوزش سردل داشتند. 87.5% به کمک ویلچر و 12.5% با عصا راه می روند. در این پژوه متغیرها دیگری مانند سن، جنس، شغل، هموگلوبین، هماتوکریت، قندخون، تری گلیسیرید، کلسترول، کراتینین و عفونت اداری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج کاربردی این گونه پژوهش ها می تواند ما را در تعیین و تشخیص انواع اختلالات جانبازان قطع نخاعی، یاری دهد و نیز این امکان را فراهم می سازد که با توجه به نیازهای آنها خدمات مناسب تری ارایه و در برنامه ریزی های پیشگیری، آموزشی، درمانی و توان بخشی با دقت بیشتری عمل گردد.

در کشورهای در حال توسعه، تروما اولین علت مرگ و میر جوانان است. همچنین مهمترین علت از کار افتادگی صدمات اقتصادی وابسته به سلامت در بیشتر این کشورها محسوب می شود. این مطالعه با هدف بررسی بیماران ترومایی بستری شده در بیمارستان بقیه اله (عج) از دیدگاه اپیدمیولوژی طراحی شده است تا با مشخص کردن گروه های در معرض خطر و مکانیسم های شایع و تروما، زمینه های لازم برای ارتقا کیفیت مراقبت از بیماران ترومایی را فراهم سازد. در این تحقیق آینده نگر 1393 بیمار ترومایی بستری شده با استفاده از پرسشنامه ای که شامل کلیه اطلاعات دموگرافیک و اطلاعات به حادثه و نیز اقدامات تشخیصی و درمانی بود، مورد بررسی قرار گرفتند.نتایج این مطالعه نشان می دهد که مردان جوان بیشترین گروه در معرض خطر را تشکیل می دهند. از لحاظ مکانیسم تروما، تصادفات رانندگی با 37% و سقوط با 35% موارد، شایع ترین مکانیسم های تروما به حساب آمدند و پس از آنها بریدگی، اصابت غیر نافذ و آسیب ناشی از گلوله قرار داشتند.در تصادفات رانندگی، موتورسواران، سرنشینان اتومبیل و عابران به ترتیب با 42.1، 28.1% و 6/25% بخش اعظم قربانیان تروما را شامل شدند.از نظر تقسیم بندی شدت آسیب،75.6%  از بیماران دچار آسیب خفیف 18.2 دچار آسیب متوسط و 6.2 % بقیه دچار آسیب شدید شده بودند.ارتقای مراقبت های بیمارستانی در کنار بهبود برنامه های پیشگیری و مراقبت های پیشگیری و مراقبت های پیش بیمارستانی با تاکید بر ثبت اطلاعات بیماران ترومایی از ابتدای بروز حادثه، از اولویت های مهم مواجه با تروما است .

عملیات والفجر 4 در سال 1362 در دو محور در شمال غرب کشور در منطقه ای کوهستانی با شرکت نیروهای رزمنده سپاه و همکاری ارتش جمهوری اسلامی برگزار گردید. در این مقاله واحد بهداشت در بخش های مواد غذایی، بهداشت محیط، آموزش بهداشت، بهداشت روانی و بهداشت پیشگیری در قبل و حین و بعد از عملیات از نظر نقاط ضعف و قوت مورد ارزیابی قرار گرفته و در نهایت پیشنهاداتی جهت بهینه سازی وضعیت بهداشتی نیروها در عملیات ها ارایه شده است .

آنتوموباهیستولیتیکا عامل اتیولوژیکی آمیبیازیس بوده و حدود 500 میلیون نفر در دنیا آلوده به این انگل می باشند. بیش از 80% از مبتلایان هیچ گونه علامتی از خود نشان نمی دهند. 75000 تا 100000 نفر در اثر آمیبیاز می میرند. بعد از مالاریا و شیستوزومیاز، سومین عامل انگلی کشنده در دنیا می باشد. در این تحقیق میزان شیوع بیماری آمیبیاز روده ای و تاثیر فاکتورهای سن و جنس در نواحی مرزی شهرستان سرخس با کشورهای همسایه مورد مطالعه قرار گرفته است.سه روستا از شهرستان سرخس در یک مطالعه مقطعی مورد بررسی قرار گرفتند. 250 نفر مورد مصاحبه و برای تشخیص آمیبیاز روده ای، نمونه های مدفوع با فرمالین ثابت و به آزمایشگاه ارسال گردید.250 نمونه مدفوع، 100 نمونه مربوط به روستای با موقعیت دشت، 88 نمونه مربوط به روستای دامنه و 62 نمونه مربوط به روستای کوهپایه می باشد. در حین انجام مطالعه هیچ مورد آمیبیاز حاد مشاهده نگردید. از بین نمونه های مورد پژوهش تنها 18 مورد از نظر وجود کیست مثبت تشخیص داده شد. میزان شیوع 72 در هزار تعیین گردید. به دلیل این که موارد مثبت کیست تنها در روستای با موقعیت دشت مشاهده گردید، میزان شیوع بیماری در این روستا 18 درصد تخمین زده می شود. نسبت کیست مثبت در جنس مذکر 11.9 درصد و در جنس مونث 22.4 درصد برآورد گردید. تفاوت نسبت کیست مثبت در دو جنس از نظر آماری معنی دار نیست (P<0.05) بیشترین نسبت کیست مثبت در گروه سنی 5 تا 9سال مشاهده گردید. میانگین سن در افراد کیست مثبت 22.7 سال (انحراف معیار=17.3سال) و در افراد کیست منفی 24.1 سال (انحراف=28.1 سال) بود. تفاوت میانگین سن در دو گروه از نظر آماری معنی دار نیست (P<0.05).در ایران میزان شیوع آمیبیاز در شهرها حدود 6 تا 8 درصد و در روستاها آلودگی را از 5 درصد تا بیش از 30 درصد اعلام نموده اند. در این مطالعه از بین نمونه های مورد پژوهش تنها 18 مورد از نظر وجود کیست، مثبت تشخیص داده شد. لذا میزان شیوع 18 درصد تعیین گردید، بر اساس این مطالعه می توان اذعان نمود، انسان در هر سنی به این بیماری مبتلا می شود، بنابراین کنترل و نظارت بر شیوع بیماری ضروری است. در نتیجه جهت کنترل بیماری، لازم است منابعی نظیر آب آشامیدنی و غیره که مربوط به عموم مردم می باشد مورد توجه جدی قرار گیرد .

پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی مقطعی می باشد که هدف آن بررسی رابطه میان استرس و کارآیی مدیران پرستاری شاغل در بیمارستان های تابعه دانشگاه های علوم پزشکی بقیه اله (عج) و ارتش است. در این پژوهش 90 نفر از سرپرستاران از طریق سرشماری شرکت نمودند. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسشنامه اطلاعات عمومی و آزمون های ارزیابی متغیرهای استرس زای روانی، فرم های ارزیابی کارآیی مدیران و مقیاس نمره گذاری لیکرت بود.برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری توصیفی و استنباطی استفاده شد. در این بررسی 38.8 % مدیران پرستاری دارای استرس خفیف 35.6% استرس متوسط و 25.6% آنان دچار استرس شدید بودند. همچنین 7% از مدیران پرستاری کارآیی در حد خیلی کم، 9.7% آنان کارآیی در حد کم، 27.7% کارآیی متوسط، 32% کارآیی در حد زیاد، 23.6% کارآیی خیلی زیاد داشتند. میان استرس و کارآیی سرپرستان رابطه آماری معنی داری وجود داشت (p=0/001). همچنین، بین شدت استرس و میزان کارآیی سرپرستان رابطه معنی داری وجود داشت (p=0/01). بر اساس آزمون آماری انجام شده بین فشار روانی و گذراندن آموزش دوره مدیریت رابطه معنی داری وجود داشت (p=0/03). بین مدیران پرستاری بیمارستان های دانشگاه های علوم پزشکی سپاه و ارتش از حیث استرس و کارآیی تفاوت آماری معنی داری وجود نداشت. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش می توان با از بین بردن زمینه ای استرسی کارآیی مدیران پرستاری را افزایش داد.

تیفوئید یک مشکل مهم بهداشتی می باشد که سالانه 23-12 میلیون نفر را در دنیا گرفتار می کند. در کشورهای اندمیک انسیدانس بیماری در اطفال زیادتر است و گاهی اپیدمی آن در بزرگسال باعث مرگ و میر می شود. تیفوئید در ایران اندمیک بوده و باعث اپیدیمی هایی می شود. هدف این مطالعه بررسی اپیدمی تیفوئید در یک واحد نظامی در استان های غرب کشور در تابستان سال 1380 است که به صورت گذشته نگر با مراجعه به پرونده های موجود بیماران مبتلا به تیفوئید انجام گرفته است. نتایج حاصل از این مطالعه عبارت است از، کل افراد مورد بررسی 54 نفر بوده که همگی مرد و سن بین 21-19 سال داشتند. در 39 نفر (72.2%) تشخیص بیماری کلینیکی و 2 نفر (3.7%) با جدا کردن سالمونلاتیفی و 13 نفر (34%) تشخیص بیماری توسط سرولوژی و تست ویدال بوده است. تمام افراد تحت درمان با دو داروی سفتریاکسون 1gr/Bid و سیپروفلوکساسین 500mg/Bid قرار گرفتند. تنها در 2 مورد (3.7%) تست آنتی بیوگرام انجام شده که حساس به آنتی بیوتیک های معمول مثل کلرامفنیکل،  آموکسی سیلین، کوتریموکسازول بودند. 6 نفر (11.1%) به علت حال عمومی بد و احتمال DIC به مرکز مجهزتر اعزام شدند و 2 نفر (3.7%) به علت پارگی روده دچار پریتونیت و تحت عمل جراحی قرار گرفته و 1نفر (1.8%) نیز فوت نموده است. از نظر منشا آلودگی آب آشامیدنی تمام موارد از چاه بوده که توزیع آب در 40 نفر (74%) توسط تانکر و 14نفر (25.9%) به صورت لوله کشی بوده است. بر اساس یافته های این تحقیق توصیه می شود، کنترل اپیدمی باید با مدیریت کامل انجام شود و تشخیص سریع و درمان بیماری باید دقیق و با ارزان ترین داروها انجام شود. یافتن منشا اپیدمی باید مشخص و برطرف شود. در تحرکات نظامی باید آب آشامیدنی و کلرینه شده جهت نیروهای نظامی پیش بینی و تهیه گردد تا از بروز موارد مشابه جلوگیری شود.

با توجه به کاربرد سلاح های بیولوژیک در صحنه های جنگ و بروز بیماری های نو پدید عفونی در بسیاری از موارد با بیماری هایی روبرو خواهیم شد که پاتوژم آنها مشخص نبوده و پرسنل نظامی و مردم در مقابل آنها واکسینه نشده اند و به طور کلی برنامه درمانی خاصی جهت آنها قبلا معرفی نشده و کادرهای معمول پزشکی نسبت به آن بیگانه هستند. در بسیاری از موارد جهت بررسی دقیق تر و انجام اقدامات تشخیصی و درمانی لازم است که تعدادی از بیماران به مراکز درمانی و تحقیقاتی منتقل شوند و با توجه به وخامت حال بیماران اکثرا از وسیله نقلیه هوایی استفاده گردد. در صورت عدم رعایت اصول ایمنی بیولوژیک و رعایت دستور العمل های خاص ممکن است، در حین انتقال این بیماران گروه پروازی کادرهای پزشکی همراه بیمار، پرسنل فرودگاهی و زمینی در مبدا و حتی پرسنل غیر نظامی در اطراف مراکز تحقیقاتی دچار آلودگی شوند.در این مقاله ابتدا ضمن معرفی مواردی که نیاز به ایزولاسیون خاص دارند. تیم های واکنش سریع جهت برخورد با این حوادث معرفی می گردند. اعضای این تیم ضمن آموزش کلیه نکات بیولوژیک، انجام مراقبت های لازم در حین پرواز و جابجایی بیماران را آموخته و اجرا می نمایند. در ادامه مسایل خاص انتقال و جابه جایی این مصدومین جلوگیری از آلودگی کابین هواپیما و کادر پرواز معرفی شده و در پایان به چگونگی رفع آلودگی احتمالی کابین هواپیما توصیه هایی صورت می گیرد.

پس از یک حلمه هسته ای یا حادثه مشابه آن مواد رادیواکتیو در محیط پخش شده و باعث آلودگی می گردد. این آلودگی وارد هوا، آب، خاک و نیز گیاهان و جانوران می شود. انسان به عنوان مهمترین جز محیط هم از طریق محیط فیزیکی اطراف و هم از طریق منابع گیاهی و جانوران آلوده درمعرض آلودگی رادیواکتیو پخش شده در محیط می باشد و تحت تاثیر سمیت شیمیایی و نیز سمیت تشعشعی این مواد قرار می گیرد.در این میان گیاهان به عنوان منبع اصلی پایه غذایی انسان که به صورت مستقیم پردازش شده و یا با واسطه مورد استفاده قرار می گیرند دارای اهمیت ویژه ای می باشند. بنابراین بررسی آلودگی رادیواکتیو قابل جذب در محیط گیاهی رادیونوکلئیدهای مهم جذبی، کمیت و کیفیت جذب آنها در گیاهان مختلف پارامترهای موثر در جذب تجمع رادیونوکلئیدی در گیاه سرعت و نحوه انتقال آلودگی به جانوران انتقال آلودگی به محصولات دامی، انتقال آلودگی به انسان به ویژه از طریق محصولات غذایی گیاهی از جمله مواردی هستند که قابل توجه می باشند. شناخت کمی و کیفی این موارد در مجموع به مردم به طور اعم و به ارگان ها و سازمان های مسوول و تصمیم گیرنده به طور اخص این توانایی را می دهد که در جریان یک جنگ هسته ای استراتژی خود را در قبال منابع گیاهی مختلف که تاثیر زیادی در ابعاد مختلف زندگی انسان دارد تعیین کنند و در کوتاه مدت و بلند مدت نحوه استفاده از این منابع را مشخص نمایند.

چنانچه حوادث هسته ای از طریق جنگ های هسته ای انفجار در مراکز و نیروگاه ها و نشت اتفاقی عوامل هسته ای رخ دهد عده زیادی ازمردم و یا پرسنل شاغل در آن مراکز آلوده خواهند شد. لذا در این هنگام مهمترین اقدامات در وهله نخست نجات مصدومین حادثه و پس از آن رفع آلودگی افراد خارجی بدن شامل: پوست، منافذ بدن، یعنی چشم و گوش، بینی، دهان ، مو و ناخن ها می باشد. مهمترین واکنش پوست نسبت به دوزهای مختلف اشعه شامل: اریتم و سرخ شدگی زودگذر دگرگونی ساختمانی خطوط پوست و محو اثر انگشت کشته شدن سلول های زاینده پوست پوسته پوسته شدن خشکی و در نهایت زخم و نکروز می باشد.شستشو و پاک کردن موضعی پوست در حوادث هسته ای کافی است و در پوست جراحت دیده باید با پوشش های ضد آب منطقه آلوده شده را پوشاند. به طور کلی منطقه آلوده شده پوست را باید به صورت ملایم با برس نرم و آب گرم و دتراژانت ها به سمت مرکز آلوده برای کاهش توزیع آلودگی تمیز نمود. استفاده از اسکراب (مواد ضد عفونی کننده و سایشی مثل نوار چسب های مخصوص رفع آلودگی) و محلول های خاص می تواند به لایه شاخی آسیب رسانده و این سد مهم پوستی را از بین ببرد. لذا تنها شستشو با آب ولرم توصیه شده است.

محافظت پرتوی به دو طریق فیزیکی و شیمیایی یا ترکیبی از آن دو صورت می گیرد. محافظت فیزیکی بافت زنده از اثرات سو پرتو با Shielding ,Fractionation صورت می پذیرد که هر دو در مورد سوانح پرتوی به خصوص در نیروهای رزمنده در حال رزم امکان پذیر نیست. در واقع محافظت شیمیایی از اثرات سو پرتو به وسیله ترکیباتی صورت می گیرد که عمدتا از طریق چند مکانیسم این کار را انجام می دهند. مهمترین این مکانیسم ها پاکسازی رادیکال های آزادی است که در اثر برخورد پرتو با مولکول های حیاتی سلول های زنده و از جمله آب ایجاد می شوند. آنتی اکسیدان ها و آمینوتیول ها عمده اثر محافظتی خود را با این مکانیسم به جا می گذارند القای شوک بیوشیمیایی القای هیپوکسی، اهدای اتم هیدروژن از جمله دیگر مکانیسم هایی هستند که محافظت کننده هایی مثل ایمونو مدولاتورها ازآن استفاده می کنند. لذا با توجه به مطالعات بسیار زیادی که در زمینه داروهای محافظ پرتو انجام شده است. تعدادی از جدیدترین و کامل ترین منابع اعم از کتاب و مقالات معتبر برای تهیه این مقاله جمع آوری و با مطالعه آنها تعدادی از بهترین محافظ های پرتو به همراه کاربرد و مکانیسم عمل آنها معرفی شده است. همچنین چشم اندازها و ضرورت های آینده محافظت پرتوی نیروهای مسلح بحث و بررسی شده اند. با آن که کاربرد یک داروی خاص به تنهایی برای محافظت پرتوی در فرد در حال رزم تاکنون مقدور نشده است اما کاربرد هم زمان دو یا چند داروی محافظ پرتو ممکن است بتواند اثرات سو پرتوگیری های کشنده در میدان جنگ را به حداقل برساند. ضرورت انجام آزمایشات بالینی برای یافتن رژیم محافظ پرتوی پرتوی مناسب برای فرد در حال رزم ایجاب می کند که متخصصین پزشکی و رادیوبیولوژی و داروسازی برای این امر تحقیقات گسترده ای را آغاز نموده و به انجام رسانند.