معماری و شهرسازی آرمان شهر
سال:1394 | دوره:- | شماره:15 |تعداد مقالات:30

پس از انقلاب صنعتی، فناوری به عنوان ابزاری نیرومند و رو به رشد در دست معماران و مهندسان، ایده ها و تفکرات آن ها را بیشتر به واقعیت نزدیک کرد. توسعه این امر تا جایی پیش رفت که ظهور "های تک" فناوری را به غایت معماری تبدیل نمود. در مقابل، ذات طبیع تستیز فناوری طرفداران محیط زیست را به شدت نگران کرد و منجر به شک لگیری گرایشات جدیدی شد. روند حضورفناوری در نمای ساختمان در سال های اخیر بیش از ظهور سبک "های تک" بوده است. ولی رشدی نیز در پی نداشته است و این مساله نشان م یدهد، که فناوری از غایت معماری خارج شده است. گرچه فناوری همچنان ابزار مهمی برای نشا ندادن مفاهیم معماری است و استفاده از آن نوعی فرهیختگی و پیشرفت را به همراه دارد، اما به عنوان هدف مطرح نمی باشد. لذا اهمیت فناوری از هنگامه ظهور آن تا به اکنون در معماری بسیار متغیر بوده است. بررسی کیفیت این تغییر می تواند نقش فناوری را در آینده معماری روشن تر سازد. در این راستا این نوشتار در پی چگونگی توسعه فناوری در معماری به بررسی ابعاد مختلف آن در بنا پرداخته است. روش تحقیق کیفی با رویکرد تحلیلی- توصیفی به تحلیل اطلاعات پرداخته، نحوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و منابع الکترونیکی می باشد. اطلاعات گردآوری شده، حاوی بررسی نمای 126 اثر از جوایز پرایتزکر از سال 1950 تا 2012 می باشد. نتیجه تحقیق نمایانگر آن است، که اهمیت نمایش سازه تا ظهور سبک "های تک" افزایش و سپس با مخالفت های طرفداران طبیعت کاهش داشته، و از دهه 90 قرن بیستم تاکنون روند ثابتی را طی کرده است. شیشه و فلز نیز همچنان اهمیت بیشتری در نماسازی داشته اند، اما فلز بیش از شیشه در اواخر قرن 20 و اوایل قرن 21 مورد استفاده بود هاست. از میان سیستم های ساختمانی سیستم های پوسته ای توانست هاند، نسبت به قبل اهمیت بیشتری در معماری داشته باشند. سایر سیست مها به نظر می آید به تناسب طرح استفاده شده اند و اصراری در استفاده از نوع خاصی از آن در زمان معینی نبوده است.

پیشرفت های گسترده در صنایع گوناگون و مزایای حاصل از آ نها به ندرت در صنعت ساختمان دیده می شود. در این مقاله، جایگزین سازی ساختمان سازی متداول و فعالیت های دستی در کارگاه با سیستم های ساختمانی پیش ساخته در اغلب مراحل و فرآیندهای ساختمان سازی به عنوان پاسخی به این کاستی معرفی می شود. امکان استفاده، مزایا، معایب، جنبه های اقتصادی، الگوهای موثر، موانع و توسعه پیش ساختگی در صنعت ساختمان سازی مورد بحث قرار گرفته است و به منظور مقایسه این موارد، پرسشنامه ای به دست اندرکاران صنعت ساختمان در شهر تهران و شهرهای جدید پردیس و پرند ارائه شده است. از پرسشنامه های تکمیل شده، داده ها استخراج و دسته بندی شده است. بر اساس یافته ها، مزایای مختلف پی شساختگی دارای ارزش های متفاوتی هستند و نظارت بهتر بر ارتقاء کیفیت محصولات پیش ساخته، حائز بالاترین ارزش می باشد. برخی از معایب سیستم های ساختمانی پیش ساخته نیز مورد بررسی قرار گرفته اند. طبق داده های به دست آمده، ساختمان های پیش ساخته در برابر تغییرات آتی منعطف نیستند. لذا، مورد صلبیت در برابر تغییر به عنوان مهم ترین نارسایی پیش ساختگی مورد شناسایی قرار گرفته است. بررسی امکان به کارگیری سیستم های پیش ساخته در پروژه های ساختمانی نیز نشان می دهد که سیستم های ساختمانی متداول برای ساخت فونداسیون و اجزای غیراستاندارد مناسب تر می باشد. این در حالی است که اجزای ساختمانی پیش ساخته نیز برای اجرای قاب های سازه ای فولادی، پوشش های خارجی، سقف های بتنی و سیستم های دیوار خشک ارجحیت دارند. بسیاری از اجزای ساختمانی پیش ساخته نیز قابلیت باربری داشته و ارتقاء اجزای ساختمانی پیش ساخته سبک وزن باید مدنظر قرا رگیرد. تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که سیستم های ساختمانی متداول، نتایج رضایت بخشی در صنعت ساختمان نداشته اند. با این وجود، از طریق به کارگیری روش های پیش ساختگی می توان ضایعات حاصل از ساخ تو ساز را تا نصف کاهش داد. همچنین، استفاده از طرح های ساختمانی استاندارد و منظم در این زمینه موثر خواهد بود و با بهره گیری از فرآیندهای مکانیزه، استفاده از مصالح بازیافت شده یا قابل بازیافت و مونتاژ اجزای ساختمانی پیش ساخته به روش صنعتی می توان هزینه ها را تا حد چشمگیری کاهش داد.

ملاحظات دفاعی و نظامی از مهم ترین عوامل موثر در شکل گیری هرگونه سکونتگاه انسانی در طول تاریخ است و گستردگی پدیده شوم جنگ در طول تاریخ به حدی است که هیچ نقطه سکونتی بر روی کره زمین مصون از آن نبوده است. از اینرو آرامش کنونی به معنای تداوم دائمی آن نبوده و اهمیت حفظ و تقویت آمادگی دفاعی در تمامی ابعاد و از جمله در زمینه پدافند غیرعامل، فرآیندی پیوسته، توسعه پذیر و کاملا بدیهی است. یکی از جنبه های مهم طراحی و توسعه شهری، تاکید و توجه به کمیت و کیفیت آسیب پذیری شهر در برابر آسیب های ناشی از حملات نظامی است و نیاز به توسعه و اجرای تدابیر پدافند غیرعامل به منظور کاهش آسیب پذیری شهرها در برابر صدمات جنگ ضرورت فزاینده ای پیدا کرده است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای، اینترنتی و تحقیقات میدانی به شناخت آسیب ها و تهدیدات ساختمان های جمعی شهری می پردازد و پس از دست یافتن به معیارهای فنی، با به کار بستن آ نها در مرحله طراحی معماری سطح امنیت شهروندان، در شرایط رویداد احتمالی جنگ های مدرن (موسوم به جنگ نسل ششم) افزایش یافته و به دنبال آن موجب ارتقاء توان دفاعی و سطح امنیت ملی در برابر تهدیدهای فزاینده محیط پیرامونی می شود. نتایج تحقیق معیارها و راهکارهایی است که به صورت مجزا برای هر کاربری خاص در ساختمان شهری بیان شده و به صورتی تدوین شده که در آن معیارها متناسب با ویژگی های جنگ های مدرن است، از مقیاس کلان (سلول شهری) به مقیاس خرد (تک بناها) می رسد و به تفکیک کاربری های منتخب ارائه شده است. همچنین هم بر بهسازی و هم بر طراحی معماری ساختما نهای عمومی) منتخب (تاکید دارد و بر تامین مهم ترین و حیاتی ترین نیازهای زمان بحران تمرکز می نماید. در کنار موارد فوق بر سازماندهی، استفاده بهینه از امکانات، تاسیسات، فضاها و ساختما نها در شرایط اضطراری نیز توجه دارد.

در مبانی نظری و تاریخ معماری اسلامی همواره تمایزات بارزی بین مسجد و مصلی وجود داشته است. در حالیکه در عصر حاضر الگوی نو ظهوری از مسجد مصلی شکل گرفته است که نه از بعد نظری و نه از بعد تاریخی قابل توجیه نمی باشد. هدف از این پژوهش آن است که با بررسی تحلیلی و گونه شناسی مصادیق معاصر طراحی شده، میزان انطباق آ نها با ارزش های اسلامی و اصول فقهی مرتبط را مورد بررسی قرار دهد و الگوهای نزدیک تر به این مبانی را مشخص کرده و در نهایت راهکارهایی برای طرح های آتی ارائه نماید. بدین منظور شش مورد از معیارهای مطلوب فقهی در طراحی مصلی را از تحقیقات پیشین پذیرفته و بر اساس آ نها به طبقه بندی و نقد پنج مورد از مهم ترین مصلی های معاصر طراحی یا ساخته شده از بعد رعایت یا عدم رعایت این اصول پرداخته شد. در نهایت علل مغایرت برخی از این مصادیق با اصول فقهی مشخص شد و چند راهکار در راستای انطباق طر حهای آتی با اصول اسلامی ارائه شد. بررسی ها نشان داد که در طراحی مصلی های معاصر، گاه برخی از مبانی اسلامی در زمینه نسبت فضای باز و بسته، مکانیابی، مصالح مورد استفاده، تزئینات و غیره نادیده گرفته شده است و حتی در برخی از مصادیق، این ساختارها به سمت الگوهای غربی سوق یافته است. بیشتر مصلی های معاصر برمبنای الگوی اصالت فضای بسته ساخته شد هاند، این مصلی ها عموما فضاهای چندعملکردی باشکوهی هستند که در میانه شهر واقع شده اند و از بعد مکان یابی، مقیاس انسانی و ب یپیرایگی با الگوهای نظری اسلامی سازگار نیستند. مصلی های معاصر به واقع برداشتی صوری از الگوی تاریخی مساجد جامع می باشند که عملکرد و مفهوم اولیه مصلی به عنوان عیدگاه را از دست داده و فاقد محتوایی قابل قبول هستند.

امروزه بحث در مورد نشانه شناسی به یکی از دغدغه های مهم حرفه مندان و نظری هپردازان پیرامون مباحث شهری، معماری و هنری تبدیل شده است. با توجه به این که در عصر حاضر، بعد اجتماعی این علم مورد توجه نظریه پردازان قرار گرفته است. لذا این پژوهش در صدد تحلیل نشانه شناسانه فضای شبیه خوانی های ایرانی به عنوان هنری که هم به لحاظ اجتماعی و هم به لحاظ فرهنگی از دیرباز مورد توجه بوده و امروزه رو به کمرنگ شدن می رود پرداخته و از این طریق سعی در بازشناسی و پی بردن به مفاهیم نشانه شناسانه موجود در کالبد اینگونه نمایش ها را دارد. هدف از بررسی نشانه شناسانه این نمایش ها و فضای مربوط به آن می تواند کمک شایانی به معماری فضای تئاتر در دوره معاصر و ایجاد مکانی که درخور نمایش های ایرانی باشد را در برگیرد. نمونه ای که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است، از جمله نمایش هایی است که پس از اسلام شکل مستقلی به خود گرفته و دارای فضایی برای اجرایش می باشد. این نمونه شامل تعزیه، به عنوان نمایش آئینی است. پژوهش حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر شواهد نظری اجرایی نمایش های ایرانی و روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و کتابخانه ای می باشد که در نهایت پس از بررسی تعزیه به عنوان نمایش ایرانی آیتم های مربوط به جنبه نشانه شناختی آن را استخراج کرده و سپس با تعاریف و الگوهای مطرح شده در بحث نشانه شناسی مطابقت می دهد و به تعریف جدیدی از این تطابق دست پیدا می کند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که فضای اجرایی شبیه خوانی های ایرانی تحت تاثیر نشانه های موجود در عناصر و کالبد فضای نمایشی خود می باشند و بیشتر از اینکه این نمایش ها بر پایه تاویل باشند، دارای جنبه فرا نشان های هستند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مقاله حاضر درصدد بررسی کیفیت پل های عابر پیاده منطقه 3 شهر تبریز می باشد. این مقاله به روش پیمایشی و از نوع توصیفی- مقطعی انجام گرفت. 144 نفر از عابرین پیاده به صورت نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای مشتمل بر 6 سوال از مشخصات فردی- اجتماعی و 28 سوال) با چهار هدف ویژه (از کیفیت پل های عابرپیاده بر اساس طیف لیکرت بود. جهت بررسی رابطه بین برخی از مشخصات جمعیتی و نمرات پاسخ گویان از آزمون X2 استفاده شد. همچنین امتیاز داده های به دست آمده از مطالعه به وسیله روش های آماری توصیفی، آزمون های تفاوت میانگین (One Way، ANOVA و T-test) آزمون آماری رگرسیون و محاسبه ضریب پیرسون با استفاده از نرم افزار SPSS13، مورد تجزیه و تحلیل آماری قرا رگرفت. بررسی جمع امتیازات مربوط به اهداف ویژه نشان داد که در منطقه 3 شهرداری، بیشترین درصد (59) پل های عابر پیاده با داشتن 47 الی 91 امتیاز، دارای کیفیت نیمه مطلوب و کمترین درصد (1.4) با داشتن 1 الی 46 امتیاز از وضعیت نامطلوب برخوردار بوده اند. 24.3 درصد از افرادبا داشتن 92 الی 140 امتیاز در سطح مطلوب بوده اند. تفاوت میانگین نمرات افراد نمونه بر اساس نتایج آزمون فریدمن معنی دار بود. نتایج آزمون کای دو (X2) نشان داد که بین متغیر گروه های سنی، وضعیت تاهل، جنس، میزان تحصیلات، نوع اشتغال، میزان درآمد و کیفیت پل های عابرپیاده در منطقه 3 شهرداری تبریز در بین افراد نمونه، اختلاف معنی داری وجود دارد (P<0.01) بنابراین به منظور استفاده بهینه از امکانات و منابع ترافیکی و شهری چاره ای جز به کارگیری روش های تشویقی و هدایتی و نیز ارتقاء کیفیت پل های عابرین پیاده نیست.

نگاهی تحلیلی به ادبیات معماری مدرن نشان می دهد که جبرنگری در ابعاد مختلف به خصوص رابطه فرم و عملکرد برخواسته از تعریفی محدود از انسان و نیازهای انسانی است. این پژوهش با بهره گیری از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای با روش تحلیلی- استنتاجی و با هدف واکاوی مفهوم عملکرد در مقابل شعار فرم تابع عملکرد است، مطرح می شود و مساله مورد بحث این است که مفهوم عملکرد چه نسبتی با نیاز سنجی انسان دارد؟ این مقاله با تکیه بر روانشناسی اکولوژیک و روانشناسی انسان گرا و همچنین ازطریق تحلیل محتوای بیانات و نظریه های هنجاری و تجربی موجود در معماری مورد بررسی قرار می گیرد. یافته های این پژوهش نشان م یدهد که عملکرد در یک فرم از یک سو به نیازهای استفاده کنندگان و انگیزه های درونی آن ها و از سوی دیگر به توانایی های بالقوه شکل و فرم کالبدی محیط باز می گردد. بنابراین از یک طرف مفهوم عملکردگرایی با مجموعه وسیعی از خصوصیات انسانی چون نمادگرایی یا معناشناسی درگیر بوده و از طرف دیگر به نگرش معمار نسبت به مجموعه ای از پدیده ها مرتبط می باشد. لذا یک طرح، طیف وسیعی از نیازهای انسانی را به عنوان بخشی از عملکرد بنا شامل می شود، که در تعریف معماران مدرن از عملکرد حذف شده بود و عملکرد را با تحلیل های علمی و مکانیکی قیاس می کردند. قیاس کردن عملکرد با چنین تحلیل هایی نمی توانست معیار درستی برای برآورده کردن نیاز های بالفعل و بالقوه استفاده کنندگان از بنا باشد. لذا به جای مفهوم محدود عملکردگرایی، کیفیت چند ظرفیتی مکان، که بر اساس نیازهای انسانی و قابلیت های محیطی شکل می گیرد، می توان د پارادایمی جهت شناخت وسیع تر نسبت فرم و عملکرد و تامین کننده نیازهای بالفعل و بالقوه انسانی در معماری باشد.

در دهه های اخیر ابعاد انسانی و کیفیت اجتماعی مکان مورد توجه برنام هریزان و طراحان قرار گرفته است، اما ارتباط میان فضاهای جمعی مختلف کمتر بررسی شده است. در این مقاله با بررسی ارتباط متقابل فضاهای جمعی در تعامل پذیری و تقویت حس مکان، ابتدا با اشاره به روند نزولی حس مکان و تعامل گریزی در فضاهای جمعی معاصر، اهمیت موضوع بر اساس نظریه های زبانشناسی و روانشناسی محیط تبیین شده است. مباحث زبانشناختی با تاکید بر مولفه های کالبدی و مدل های روانشناختی با تاکید بر مولفه های رفتاری- ادراکی، جایگاه اصل ارتباط در طراحی محیط را روشن تر می سازند. در چارچوب فرضیه تحقیق و بر اساس مفهوم ارتباط، هرگونه تعامل مبتنی بر اصولی چون جزء، کل و رابطه فضاهای متقابل تحقق یافته و ارتباط فضاها نقش اساسی در تعامل پذیری دارد. بنابراین میزان تعامل با معیارهایی چون عملکرد (نوع کاربری)، مجاورت و جه تگیری قابل تبیین و سنجش است. تحقیق متوجه فضاهای جمعی است که با کشش دوسویه و ساختاری دوقطبی ضمن تشویق افراد به تعامل، فرص تهایی برای ارتباط و کنار هم بودن ایجاد می نماید. در آزمون کارایی مدل تحقیق، با استفاده از راهبرد موردپژوهی و روش توصیفی-تحلیلی، دوازده مجموعه دوقطبی مذهبی-آئینی، شهری و ترکیبی (آئینی-شهری) تحلیل شده است. بررسی تطبیقی یافته ها نشان میدهد که ارتباط فضاهای دوقطبی در جذب و تشویق فعالیت های اختیاری و اجتماعی موثر است و علیرغم تغییر تدریجی عملکرد قطب ها، جهت گیری و نوع مجاورت فضاها، احیای عملکردی-کالبدی در کل یا اجزاء امکا نپذیر است. عواملی چون زمینه و پ سزمینه دو قطب اصلی، الگوی مجاورت و سازگاری عملکردی و وجود قطب های فرعی جاذب فعالیت می تواند به تقویت ارتباط عملکردی و ساختاری در فضاهای دوقطبی منجر شود. توجه به هنر ارتباط و ارزش های بصری از طریق ایجاد دیدهای متوالی عملکردی- فضایی، می تواند با انگیزش واکنش های عاطفی به تقویت حس مکان در فضاهای شهری منجر شود. آفرینش ساختارهای دوقطبی تعامل پذیر و تقویت حس مکان با مکان یابی این گونه فضاها در مقیاس های شهری و محلی امکا نپذیر است.

طبقه بندی اقلیمی کوپن یکی از شناخته شده ترین روش های اقلیم شناسی در جهان و روش کوپن- تراورتا یکی از ویرایش های تکمیلی آن، با اصلاحات غیر ساختاری است. در این سیستم، پهنه بندی بر اساس درجه حرارت و میزان بارش و خشکی انجام می شود. پهنه بندی اقلیمی گیونی بر اساس درجه حرارت، رطوبت نسبی و روش های ساختمانی و معیارهای آسایش حرارتی استوار است. هدف از انجام این مطالعه بررسی تفاوت نتایج حاصل از این دو نوع طبقه بندی با معیارهای سنجش متفاوت، به منظور کاهش اشتباهات در تصمیمات مبتنی بر اقلیم در ساختمان در مناطق جنوبی ایران است. منطقه مورد مطالعه در حد فاصل حاشیه شمالی خلیج فارس و دریای عمان با دامنه های جنوبی رشته کوه زاگرس قرار دارد. این اشتباهات هنگامی متصور می شود که طبقه بندی اقلیمی بر اساس یکی از ویرایش های روش کوپن، بدون توجه به معیارهای آسایش حرارتی انسان و راهکارهای ساختمانی انجام شده باشد. این مقاله با تطابق میانگین بیست ساله آمار دما و بارش مربوط به ایستگاه های سینوپتیک در مناطق جنوبی ایران با محدوده های اقلیمی تعیین شده در روش کوپن- تراورتا، این شهرها، بنادر و جزایر را طبقه بندی کرده است. سپس یافته ها را با پهنه بندی اقلیمی حاصل از انطباق میانگین بیست ساله آمار دما و رطوبت نسبی این ایستگا هها بر جدول زیست اقلیمی ساختمانی گیونی و با توجه به محدوده شاخص های آسایش حرارتی تعیین شده در این جدول مقایسه می کند. نتایج نشان می دهد، با به کارگیری روش کوپن تراورتا، دو گروه اصلی اقلیمی شامل حاره ای با تابستا نهای خشک و نیمه حاره ای با تابستان های خشک با پنج زیرگروه و از طریق روش گیونی نیز دو گروه اقلیمی اصلی در منطقه جنوبی ایران قابل تشخیص است. این نتایج نشان می دهد، روش کوپن- تراورتا زیرگروه های دقیق تر و ریزتری را در این منطقه تعیین می کند. دسته بندی های کلی در دو روش به غیر از ایستگاه بندر بوشهر در سایر ایستگاه های این منطقه نتایج یکسانی را نشان می دهند.

تعامل زیبایی بصری و فناوری های نوین نورپردازی در معماری شبانه ساختما نها یکی از نیازهای اساسی در معماری معاصر ایران محسوب می شود. مقوله نورپردازی نمای ساختمان ها، یکی از موضوعات مهمی است که امروزه در طراحی معماری مورد توجه قرار گرفته است. بهر هگیری از نور روز و تاثیری که بر نمای ساختمان م یگذارد، اختیاری نیست اما تاثیر نورپردازی بر زیبایی نما کاملا در اختیار طراح می باشد. با توجه به ای نکه نمای ساختمان اولین مشخصه ظاهری بناست، بسیاری از طراحان، زیبایی آن را فقط در روز مد نظر قرار داده و دید بنا در شب را نادیده م یگیرند، در حالی که با توجه به حیات شبانه شهرها و تاثیری که نمای ساختمان ها و زیبایی ناشی از آن ها در این مقوله دارد، جلوه بنا در شب به اندازه روز اهمیت می یابد. در این پژوهش ضمن بیان مبانی نظری موضوع، تاثیر نور طبیعی و مصنوعی بر زیبایی نما از طریق آزمونی عملی و بر اساس الگوی امتیازدهی به 20 نمونه بنای معماری داخلی و خارجی بررسی می شود. این دو گروه بنا در اختیار 3 گروه از پرس ششوندگان، به ترتیب 10 نفر از دانشجویان طراحی شهری، 15 نفر از دانشجویان معماری و 25 نفر از افراد عادی با سطح دانش متفاوت قرار گرفت. تحلیل های آماری نرم افزار SPSS نشان می دهد که نورپردازی نمای ساختمان در شب می تواند به نحو چشمگیری بر زیبایی آن نسبت به روز بیافزاید. این مساله در نمونه های خارجی نسبت به نمونه های داخلی، نمود بیشتری دارد. در مقوله نورپردازی نما، مولفه های نورپردازی شامل شدت نور، تنوع رنگی نور، نحوه نورپردازی اعم از تاکیدی و یا گسترده بودن و حالت نورپردازی اعم از هماهنگی و یا تنوع، بر زیبایی حاصل از آن تاثیرگذارند. به گونه ای که افزایش شدت نور، استفاده از نورهای تک رنگ، تاکیدی و هماهنگ با ساختار، بر زیبایی نما می افزایند، در عین حال افزایش شدت نور و استفاده از نورهای تاکیدی نسبت به دو عامل دیگر تاثیر بیشتری بر زیبایی نمای ساختمان دارند.

بررسی سیر تاریخی آموزش و پرورش در ایران، نشان دهنده پیشینه طولانی آن از پیش از اسلام تا به امروز است. روند شکل گیری مدارس در ایران، به صورت رسمی و با ایجاد نظامیه ها در دوره سلجوقی آغاز شد و با اشکال دیگر و طی فراز و نشیب هایی تا به دوره قاجار نیز ادامه یافت. همزمان با توجه ای که در دوره قاجار به آموزش علوم دینی شد، مدارس علوم دینی نیز از اهمیت به سزایی برخوردار شدند، به گونه ای که در شهر تهران، به عنوان پایتخت در دوره یاد شده، بیشترین تعداد مدارس علوم دینی قابل مشاهده است. در مقاله حاضر نتایج حاصل از مطالعه و تحلیل عناصر فضایی-کارکردی هجده مدرسه علوم دینی دوره قاجار در شهر تهران، ارائه شده است. اهمیت پرداختن به این موضوع از آنجا ناشی م یشود که هویت هر فضای معماری بیش از هر عاملی به وسیله کارکردهای ویژه آن، از سایر فضاها متمایز می شود و فضای کالبدی آن نیز به طور معمول، با توجه به کارکردهای مزبور شکل م یگیرد. هر کارکرد نوین، تنها پس از تکوین زمینه ها و ضرورت های اجتماعی و تاریخی، در حیات اجتماعی ظاهر می شود و همراه با تولد خویش، فضای خاص خود را به تدریج شکل میدهد. در این مقاله تلاش بر این بوده است تا الگوی به کار رفته در شیوه های معماری این مدارس و شباهت ها و تفاوت های موجود در عناصر فضایی-کارکردی آ نها با توجه به نمونه های موجود استخراج شود. با بررسی های انجام گرفته به نظر می رسد، الگوی کاملا یکسانی از دیدگاه معمارانه برای تمامی مدارس علوم دینی دوره قاجار شهر تهران نمیتوان تعیین کرد. به گونه ای که این موضوع حتی در مجموعه مدارس متعلق به یک دوره پادشاهی نیز قابل مشاهده است.

ارزیابی پس از ساخت روشی است که به دنبال شناخت چگونگی عملکرد ساختمان های ساخته شده و میزان رضایتمندی کاربران ساختمان و محیط های ساخته شده می باشد. در این روش بررسی میزان رضایتمندی کاربران بسیار مهم است. یکی از عوامل موثر در میزان رضایتمندی از محیط زندگی عوامل فرهنگی و اجتماعی می باشد که به اعتقادات، آداب و رسوم و شرایط اجتماعی ساکنان مرتبط می شود. این نوشته درصدد است تا با توجه به تاثیر اسلام بر اعتقادات و فرهنگ بخش گسترده ای از مردم ایران، به بررسی اصل محرمیت ب هعنوان یکی از عوامل موثر در رضایتمندی در مسائل فرهنگی و اجتماعی بپردازد. در این رابطه معیارهای ب هدست آمده در رابطه با رضایتمندی و محرمیت در مجموعه مسکونی شوشترنو، به عنوان یکی از نمونه های مطرح در این زمینه، به وسیله روش ارزیابی پس از ساخت مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. بدین منظور با استناد به یافته های علمی از منابع، مشاهدات و نظر کارشناسان ویژگی هایی تحت یک پرسشنامه استخراج شده است. در این فرآیند از جامعه آماری 32 نفر سوالاتی در دو بخش معماری و اجتماعی به وسیله پرسشنامه به عمل آمد که با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده بودند. نتایجی از این یافته ها به دست آمده است که به صورت جداولی که بر مبنای روش Expert-Choice در قسمت پایانی ارائه شده است. سپس داده های حاصل از پرسشنامه ها در برنامه کار م یکند، مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت. سپس بر پایه این تحلیل ها، نتیج هگیری صورت گرفته است. نتایج AHP مطالعات تاییدکننده لزوم شناخت و تاثیر عوامل فرهنگی در مراحل طراحی می باشد. علاوه براین، مساله محرمیت در طراحی مجموعه مسکونی شوشترنو کم تر موردتوجه قرار گرفته است، همچنین نقش مدیریت از زمان طراحی تا ساخت، سکونت و انجام تغییرات پس از سکونت بسیار بااهمیت است که در این مجموعه به نظر می رسد عدم مدیریت، بی نظمی و بی برنامه بودن انجام اصلاحات باعث این امر شده اند.

در این مقاله نشان داده می شود که معماری مسکن بومی گیلان و معماری دوران مدرن غرب با وجود ریشه های تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و اقلیمی اساسا متفاوت، شاخصه های فرمی مشابه بسیار زیادی داشته و آگاهی از این همخوانی می تواند در فرآیند طراحی معماری مدرن شهری امروز که نیازمند هویت بخشی و پایداری اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی است، همچون ابزاری موثر به کار رود. برای نیل به مقصود از روش بررسی تطبیقی شاخصه های این دو گونه معماری بهره گرفته می شود تا از طریق آن بتوان به شناخت ویژگی های مفهومی و کالبدی مشترک در این دو گونه معماری دست یافت. این مقاله دارای چهار بخش است که در بخش نخست عوامل موثر بر معماری مسکن بومی گیلان مانند شرایط اقلیمی، فرهنگی و معیشتی معرفی شده و پس از آن شاخصه های مسکن بومی گیلان و علل پیدایش هر یک بیان میشود. در بخش دوم به شناخت معماری مدرن و عوامل شک لگیری آن پرداخته میشود و شاخصه های معماری آن دوران مطرح می شود. در بخش سوم با بررسی تطبیقی شاخصه های معرفی شده برای هر دو گونه معماری به شناخت ویژگی های مشترک آ نها پرداخته می شود و در بخش آخر شامل جمع بندی و نتیجه گیری همخوانی شاخصه های بسیار به عنوان ابزاری برای تهیه چارچوب نظری طراحی معماری پایدار معاصر گیلان مطرح می شود.

فرهنگ به عنوان زیربنای ساخت جامعه و طراحی شهری به عنوان علم و هنر تولید فضا برای انسان ها همواره در کانون توجه علوم مختلف بوده اند.کالبد فضای شهری به علاوه معنا و عملکرد (جنبه های غیرکالبدی مرتبط با انسان) و تجربه فضا توسط انسان، آن را تبدیل به مکانی پویا جهت استفاده انسان خواهد کرد. توجه به انسان در گرو شناخت ویژگی های او و شناخت ویژگی های انسان در گرو شناخت فرهنگی جامعه ای است که او در آن شکل گرفته است. در این میان توجه طراحان به تفاوت ها و سلیقه های انسان ها در فرهنگ های مختلف (خرده فرهنگ ها) از آن جهت در طراحی شهری مهم است که سنگ بنای ساخت جامعه انسانی و محیطی فرهنگی است. از آنجایی که شناخت انسان به رفتارهای او در اجتماعی که در آن رشد کرده بستگی دارد، لذا فرهنگ به عنوان تبیین کننده رفتار انسان در هر جامعه ای، نقش اساسی در این زمینه ایفا می نماید. دراین میان آنچه اهمیت دارد، نحوه استفاده از انگاره های فرهنگی در طراحی فضاهای شهری است. بنابراین هنر طراح شهر تبدیل این انگاره ها و الگوهای فرهنگی به اصول قابل استفاده در طراحی فضاهای شهری است. از آنجایی که انگار هها و الگوهای کالبدی نقش مهمی را در شکل دهی به فضاهای شهری دارند. این مقاله در تلاش است با مرور توصیفی– تحلیلی قوم کرد به عنوان یکی از اقوام ایرانی دارای پیشینه فرهنگی غنی، انگاره های فرهنگی اثرگذار بر بعد کالبدی را تبیین نموده و سپس به کندوکاو اصول نظم دهنده به طراحی فضاهای شهری در این انگاره ها بپردازد. بر این اساس نقوش و ترکیبات شکلی دو بعدی، ریتم و تناسبات و رنگ، انگاره های فرهنگی اثرگذار بر بعد کالبدی تعیین شده و در نهایت با تلفیق این انگاره ها اصول نظم دهنده به طراحی فضای شهری مطلوب برای قوم کرد ارائه شده است.

دلبستگی محیطی، به پیوند عاطفی بین فرد و محیط اطلاق میشود. این مفهوم تجارب زندگی افراد را به میزان قابل توجهی تحت تاثیر قرار می دهد. فردی که به محیطش دلبسته است، احساسات مثبتی، نظیر: شادی و رضایت نسبت به محیط و مردمش دارد. بروز چنین احساساتی نه تنها منجر به سلامت روان بلکه افزایش سازگاری آن ها می شود. پژوهش حاضر، با بررسی دلبستگی محیطی، استنتاجاتی درباره پیامدهای دلبستگی محیطی بر سلامت روان و سازگاری اجتماعی دارد، تا اهمیت محیط زندگی و به تبع آن آثار معماران را در سازگاری و سلامت روان انسان نشان دهد. یکی از نظریه هایی که درباره روابط عاطفی بین انسان و محیط نقش تبیین کننده دارد، نظریه دلبستگی است. دلبستگی به محیط، عاملی تعیی نکننده و اثرگذار در سازگاری و سلامت روان است. با توجه به اثرگذاری دلبستگی به محیط بر جنبه های مختلف رفتار انسان و اهمیت و ضرورت سلامت روان و سازگاری اجتماعی به خصوص در نوجوانان، پژوهش حاضر به محققین امکان می دهد، تا نقش عوامل مرتبط با سلامت روان و سازگاری اجتماعی را به طور گسترده تر در رابطه با محیط مورد بررسی قرار دهند. در بررسی حاضر، نمونه ای شامل 340 نفر دانش آموز دختر و پسر (پسر 170 نفر و دختر 170 نفر) به روش نمون هگیری تصادفی از مناطق مختلف شهر ورامین انتخاب شد. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه دلبستگی محیطی (AE) و یک پرسشنامه سلامت روان (GHQ) گلدبرگ، پرسشنامه سازگاری اجتماعی (CTP)، و یک پرسشنامه جمعیت شناختی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش همبستگی، آزمون مستقل t و تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شد. نتایج نشان دادند که دلبستگی محیطی با برخی از مولفه های سلامت روان و سازگاری اجتماعی همبستگی معنی داری دارد. به طورکلی دلبستگی مکانی، اجتماعی و دلبستگی کلی دختران در سطح خانه بیش تر از پسران است. به علاوه نوجوانان در وضعیت اقتصادی- اجتماعی پایین از دلبستگی محیطی بیشتری برخوردار هستند.

گردشگری محصولی به ه مپیوسته، شکننده، نابودشدنی، به شدت متکثر و به قطعات متعدد تقسیم شده است. برای رسیدن به اهداف گردشگری، د رنظر گرفتن رویکردی یکپارچه که در آن تمامی منافع و وظایف کنشگران و فعالان عرصه گردشگری در هماهنگی و یکپارچگی با یکدیگر دیده شود، ضروری می نماید. هدف از این مقاله ارزیابی طرح جشنواره گردشگری نوروزی تهران قدیم در سال 1391 و بیان نقاط قوت و ضعف طرح و ارائه پیشنهادهایی به منظور ارتقاء مدیریت کیفیت آن است. مدل ارزیابی تحقیق، مدل مدیریت کیفیت یکپارچه در مقاصد گردشگری است. این مدل در پاسخ به نیاز توسعه همه جانبه کیفیت در مقاصد گردشگری تدوین شده است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی بوده و با بهره گیری از اسناد و مطالعات کتابخانه ای در بخش چارچوب نظری تحقیق و استفاده از روش پیمایشی، ابزار پرسشنامه (بررسی 120 پرسشنامه) و مصاحبه عمیق با مدیر اجرایی طرح در بخش معرفی و ارزیابی طرح انجام شده است. یافته های اصلی تحقیق گویای این مطلب است که برای پرکردن خلاء علمی- اجرایی میان فهم کارشناسان و پژوهشگران عرصه گردشگری و نیاز مدیران اجرایی طرح، می توان کمیته راهبری مشترک نوروزی متشکل از کارشناسان برنامه ریز گردشگری، مدیران اجرایی طرح، کارمندان و راهنمایان گردشگری (بلد محله) برقرار نمود که طی جلسات و نشست های مشترک و تعاملی پیش از شروع زمان گردشگری نوروزی، چشم انداز، اهداف و راهبردهای برنامه ریزی و مدیریتی طرح گردشگری نوروزی را بر اساس تحلیل شرایط موجود، سابقه اجرایی این طر حها در سایر شهرها، ارزیابی نتایج طرح های گردشگری نوروزی سال های پیشین که اساس و محتوای مدل مدیریت کیفیت یکپارچه را تشکیل م یدهد، تدوین کنند و پس از اتمام زمان برگزاری طرح نیز این کمیته به بررسی بازخوردها و نتایج طرح مبادرت ورزد و اقدامات اصلاحی و توسعه ای که در فرآیندها و محتویات طرح می توان در سال های آینده اتخاذ شود، پیشنهاد دهند.

شهر و فضاهای عمومی آن، نقش مهمی در کیفیت زندگی شهروندان از طریق تاثیر بر سلامت جسمانی و روانی آ نها دارد. هم اکنون معضل بسیاری از شهروندان، بیماری های غیر واگیری است که شرایط کالبدی شهرها بر آن ها دامن می زند. پزشکان ظهور این بیماری ها را به دلیل تغییر شیوه زندگی به سوی کم تحرکی، تغذیه ناسالم، وابستگی به اتومبیل و در نتیجه اضافه وزن و چاقی افراد میدانند. فضاهای شهری موجود از یک سو با ایجاد موانع بسیار برای افراد پیاده، آ نها را به فعالیت بدنی کمتر سوق میدهند و از سوی دیگر امکان دسترسی آن ها را به مکان های عرضه تغذیه سالم محدود مینمایند. هدف این تحقیق بررسی تحقیقات موجود در رابطه با نقش فضاهای شهری در ارتقاء سلامت جسمانی با تاکید بر مساله چاقی و دو رفتار سلامت مرتبط با آن شامل رفتار فعالیت بدنی و رفتار تغذیه افراد بزرگسال است. تا دریچه ای به سوی تحقیق میان رشته ای در حوزه سلامت و محیط انسان ساخت گشوده شود. با توجه به نوپا بودن موضوع حاضر در کشور، روش این تحقیق، مطالعه اسنادی است که بر اساس مرور ادبیات رو به رشد در دو حوزه مجزای علوم پزشکی و طراحی شهری و از طریق بررسی مستندات مربوط به تحقیقات معتبر علمی صورت گرفته است. نتایج حاصل از بررسی تحقیقات موجود، به صورت چارچوب مفهومی پیشنهادی تبیین کننده رابطه بین ویژگی های کالبدی فضاهای شهری و چاقی، همچنین دو رفتار فعالیت بدنی و تغذیه افراد بزرگسال ارائه شده است. یافته های تحقیق نشان میدهد که سلامت یکی از ابعاد بنیادی طراحی فضاهای شهری است. بر اساس چارچوب پیشنهادی، عوامل تاثیرگذار بر چاقی، ویژگی های کالبدی از فضاهای شهری به مثابه مبداء- مقصد، مسیر و محدوده، شامل اختلاط کاربری، ایمنی و امنیت، الگوی شبکهمعابر، ویژگی های زیباشناختی و اقلیمی، و قابلیت دسترسی به انواع مقاصد فعالیت بدنی و فروشگاه های غذایی می باشند. تحقیقاتی از این نوع می توانند پایه های اولیه انجام تحقیقات تجربی در کشور را فراهم نماید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

انعطاف پذیری و پایداری محیط، از کیفیت های پراهمیت در طراحی معماری و طراحی شهری می باشند. ارتفاع ساختمان های بلند می تواند تاثیرات قابل ملاحظه ای بر این دو کیفیت بگذارد. طبق مطالعات انجام شده، توسع ه عمودی یکی از راهکارهای دست یابی به پایداری محیط به شمار م یرود. از سوی دیگر، کاهش انعطاف پذیری طبقات با افزایش ارتفاع ساختمان، یکی از چالش های موجود در حوزه بلندمرتبه سازی است. راهکارهایی از سوی طراحان برای تحقق انعطاف پذیری و پایداری در بنا به طور نسبی پیشنهاد شده که در بعضی موارد به موازات و در راستای هم هستند و در موارد دیگر با هم تناقض دارند. با توجه به مطالب ارائه شده، ضرورت پرداختن به مبانی نظری بلندمرتبه سازی و تبیین رویکرد طراحی آن با عنایت به معیارهای انعطاف پذیری و پایداری مشخص میشود. لازم به ذکر است که طی بررسی های انجام شده در زمینه انعطا فپذیری و پایداری، محیط در معنای عام آن مورد بحث قرار گرفته است و برخی مباحث مطرح شده قابل به کارگیری در محیط های داخلی و خارجی هستند. در اینجا پرسشی که مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است. چگونگی تقابل افزایش میزان پایداری بنا و کاهش کیفیت انعطاف پذیری آن با افزایش ارتفاع می باشد. این مساله با بررسی و مقایسه زیر مجموعه های تشکیل دهند ه هریک از این دو عامل تبیین می شود. فرض بر آن است که با به کاربردن پاره ای راهکارها و رعایت برخی ملزومات در مطالعات و طراحی، می توان انعطاف پذیری بنا را در راستای پایداری آن با افزایش ارتفاع ساختمان، به حد مطلوبی رساند. در این نوشتار سعی شده در ابتدا طی مطالعات جداگانه ای، به گونه ای اجمالی از دیدگاه نظری به مفاهیم انعطاف پذیری و پایداری پرداخته شود و در ادامه، با رویکرد تحلیلی- توصیفی با روش مطالعات کتابخانه ای، از طریق تطبیق و قیاس این دو مفهوم، راهکارهایی برای حفظ میزان مناسب انعطاف پذیری بنا با افزایش ارتفاع آن پیشنهاد شود.

رنگ از طرق مختلف بر انسان تاثیر گذاشته و می تواند بازتاب فرهنگ، باورها، رفتار و نیز احساسات مردم باشد. به این ترتیب به منظور به کارگیری بهینه آن و خلق محیط ها و فضاهای شهری پاسخده، شناخت ویژگی های رنگ ضروری به نظر می رسد. بهره گیری ناآگاهانه، بدون مطالعه و غیرتخصصی از رنگ و عدم توجه به تاثیرات آن بر انسان، در شهرها منجر به تولید فضاهایی می شود که پاسخگوی نیازهای کاربران نیست. هدف پژوهش حاضر ارائه روشی جهت ارزیابی میزان بهره مندی فضاهای شهری از پتانسیل های رنگ با توجه به سطح نیاز، سطح مواجهه با رنگ و کیفیت های مورد انتظار از فضا می باشد. پرسش پژوهش این است که چه رابطه ای میان سطوح تاثیر رنگ بر انسان و کیفیت های محیطی وجود داشته و چگونه در یک فضای داده شده از ظرفیت های رنگ برای ارتقاء کیفی محیط، بهره گرفته شده است. به منظور پاسخ به پرسش مطرح شده، نخست با شناخت جنبه های مختلف تاثیرگذاری رنگ بر انسان و سپس با تبیین مدل نیازهای انسانی مازلو در شش سطح، ماتریسی تشکیل داده شد تا دو مورد نام برده ردیف ها و ستون های آن را تشکیل دهند. سپس با توجه به میزان رابطه آیتم ها در ماتریس از طریق مطالعه ادبیات موضوع، تعدادی از خان هها علامت خوردند. در گام بعدی کیفیت های طراحی شهری با توجه به مدل مراتب نیاز مازلو در سطوح گوناگون تبیین شد که حاصل آن انطباق سطوح تاثیر رنگ بر انسان و کیفیت های طراحی شهری است. در مرحله بعد با تبیین چارچوب نظری، دسته بندی سطوح ماتریس کیل هنگ در چهار سطح، رابطه رنگ و کیفیت های محیطی در خیابان سپه با استفاده از تکنیک دلفی مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها نشان داد نیازهای سطح یک در مورد مطالعاتی بیشتر مورد توجه قرار گرفته و پاسخ مصاحبه شوندگان در مورد میزان بهره مندی فضا از پتانسیل های رنگ نسبتا در همه سطوح) از بسیار خوب تا بسیار ضعیف (به میانگین 20 درصد نزدیک بود.

به دنبال افزایش گرمایش جهانی و بروز تغییر اقلیم متفکران و نظریه پردازان زیادی به دنبال یافتن راه حل های مختلف برآمدند که یکی از این راه حل ها مطرح شدن نظریه “توسعه پایدار” می باشد. این نظریه تا سا لها، بیشتر بر ضرورت های اقتصادی و محدودیت های زیست محیطی تاکید می ورزید اما در دهه اخیر با پیدایش شعار”جهانی بیندیش، محلی عمل کن” نقش آن در جنبه های محلی و بومی بیشتر شده است. از سوی دیگر هر شهر را می توان از ویژگی های محله های مسکونی آن شناخت و در صورتی که مشکلات و آسیب ها در سطح این محله ها کمتر باشد، آن شهر می تواند پاسخگوی نیازهای مختلف شهروندان خود باشد. هدف از انجام این پژوهش این است که محله های شهری در کالبد به گونه ای برنامه ریزی و هدایت شوند تا با مصرف بهینه انرژی حداقل آلودگی را تولید کرده و از این حیث بتوانند در پایداری شهرها نقش ایفا کنند که به منظور دستیابی به این هدف، معیارهایی کالبدی در جهت انطباق محله های شهری با توجه به اصول پایداری با تاکید بر اقلیم گرم و خشک ایران تدوین شده است. در این مقاله، پس از بررسی معیارهای ساختار محله های شهری پایدار، سعی در اثبات این فرضیه است که ویژگی کالبدی محله در اقلیم گرم و خشک ایران واجد اصولی است که به پایدار ساختن محله های بومی- سنتی انجامیده است. به منظور اثبات فرضیه سه محله بومی- سنتی در شهر یزد مورد مطالعه قرار گرفته و از طریق توزیع پرسش نامه و روش تحلیل میزان رضایت- اهمیت معیارهای کالبدی محله پایدار در دو بخش مسکن و محله بررسی شده است. در نهایت با روش علمی- استنتاجی اثبات شده است که محله های بومی - سنتی در کالبد، از اصولی پیروی می کرده اند که به پایداری آن ها انجامیده است.

آماده سازی زمین برای سکونت از سال 1364 به عنوان فعالیتی جدید در روند برنامه ریزی شهری در ایران معمول شد و بخش قابل توجهی از شهرهای ایران با این دیدگاه توسعه یافته است. یک سوال اساسی در مورد این نوع توسعه، میزان تطابق یا افتراق آن با رویکرد پایداری است. توسعه پایدار رویکرد غالب در مباحث شهرسازی است که از دهه 1990 مطرح شده و موضوع نگهداری از منابع برای حال و آینده از طریق استفاده بهینه از زمین و وارد کردن کم ترین ضایعات به منابع تجدیدناپذیر در اولویت قرار می دهد. مقاله حاضر به بیان یافته های یک تحقیق تجربی می پردازد که در آن پایداری طرح های آماده سازی از ابعاد کالبدی و اجتماعی مورد ارزیابی قرار گرفته است. از جمله معیارهای اجتماعی می توان به هویت، سرزندگی، تنوع و گوناگونی اجتماعی، امنیت، آسایش و آرامش و عدالت اجتماعی اشاره کرد. معیارهای کالبدی شامل کیفیت مسکن و فضای شهری، زیرساخ تها و قابلیت دسترسی و توده های فضایی مرتبط با خدمات و تسهیلات شهری می شود. در این تحقیق شهرک گلستان در شیراز ب هعنوان نمونه موردی انتخاب شده است. روش تحقیق روش تحلیلی توصیفی است و اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه جمع آوری شده و تعداد 100 عدد پرسشنامه توسط ساکنین تکمیل شده است. یافته های پژوهش بیانگر این است که در طرح های آماده سازی به معیارهای محیطی و کالبدی توجه بیشتری شده و معیارهای اجتماعی مورد غفلت قرار گرفته است. عدم توجه کافی به معیارهای اجتماعی سبب پایداری متوسط (وضعیت بینابین پایداری و ناپایداری) این شهرک از نظر اجتماعی شده است، در حالی که از نظر کالبدی- زیست محیطی، ملاحظات بیشتری صورت گرفته و شهرک گلستان از این بعد در وضعی تنیمه پایدار (پایداری خوب) قرار دارد این موضوع نشان دهنده نادیده گرفتن ابعاد اجتماعی در طرح های آماده سازی در مقایسه با ابعاد کالبد فضایی می باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

توسعه شهرنشینی و به تبع آن شک لگیری طبقات متمایز اجتماعی منجر به طبقاتی شدن فضای جغرافیایی شده است. از این رو گسترش نامتقارن کیفیت زندگی شهری یکی از مهم ترین ابزارها برای پی بردن به وجود نابرابری های اجتماعی در هر جامعه می باشد. لذا اهداف این مقاله را می توان شناسایی، اولوی تبندی و سنجش شاخص های کیفیت زندگی شهری در مناطق 13 گانه شهرداری مشهد برشمرد. از این رو با استفاده از شاخص های حجم ترافیک و دسترسی به حمل ونقل عمومی در بعد ارتباطات و حمل ونقل، بار تکفل در بعد اقتصادی، میزان باسوادان در بعد اجتماعی، تراکم خانوار در واحد مسکونی، کیفیت ساختمان، و میزان بافت فرسوده در بعد کالبدی، پراکندگی جمعیت در بعد محیط زیست و سرانه کاربری های آموزشی، تجاری، فرهنگی، ورزشی، فضای سبز و بهداشتی- درمانی در بعد تسهیلات و خدمات عمومی و با روش سنجش عینی و با استفاده از نرم افزار GIS، مناطق شهرداری مشهد مورد ارزیابی قرار گرفته شده است. سپس ماهیت و وزن هریک از شاخص ها با توجه به نظر کارشناسان مشخص شد. در انتها با استفاده از تکنیک تاپسیس، اولویت مناطق شهرداری مشهد به لحاظ کیفیت زندگی مورد سنجش قرار گرفت. یافته های تحقیق حاکی از آن است که سرانه آموزشی، سرانه بهداشتی- درمانی، سرانه فضای سبز، بار تکفل، تراکم خانوار در واحد مسکونی، سطح سرویس ترافیک و دسترسی به ایستگاه های حمل ونقل عمومی به ترتیب دارای اولویت برای سنجش کیفیت زندگی می باشند. همچنین مناطق 12و 10 و 7 شهرداری مشهد به ترتیب بهترین کیفیت زندگی را به لحاظ شاخص های بررسی شده دارا می باشند. درطرف مقابل، مناطق 5، 3 و 6 پایین ترین کیفیت زندگی را بین مناطق شهرداری مشهد به خود اختصاص داده اند. این نکته حائز اهمیت است که مناطق دارای جایگاه بالاتر کیفیت زندگی، اغلب جزء محدوده های توسعه جدید شهر می باشند و از طرف دیگر، مناطق دارای جایگاه پایین تر کیفیت زندگی اغلب به لحاظ ارزش اقتصادی نسبت به سایر مناطق پایین تر می باشد.

برای دفاع از شهرها حفاظت از شبکه معابر، امری لازم و ضروری است. جهت دفاع از معابر شهری در ابتدا لازم است که نقاط آسیب پذیر این معابر مشخص شده و برای این نقاط تمهیدات ویژه در نظر گرفته شود. جهت شناسایی آسیب پذیری معابر در مقابل تهدیدات طبیعی کارهای زیادی در کشورهای مختلف انجام شده است، و در بسیاری از موارد از بررسی مخاطرات انسان ساخت صرف نظر شده است. با توجه به اهمیت تهدیدات انسان ساخت لازم است، این دسته از تهدیدات نیز در بررسی آسیب پذیری معابر مورد بررسی قرار گیرد، که در این پژوهش این امر انجام شده است. به عنوان نمونه موردی یکی از مهم ترین شریان های مواصلاتی شمال شهر تهران یعنی بزرگراه طبقاتی صدر مورد مطالعه قرار گرفت. برای یافتن میزان آسیب پذیری این معبر ابتدا شاخص های موثر بر آسیب پذیری این معابر شناسایی و وزن دهی شد. شاخص های کلی موثر در آسیب پذیری معابر طبقاتی در سه گروه عمده شاخص های دفاعی، شهری و طبیعی تقسیم بندی شده و هر یک از شاخص ها و زیر شاخص ها به روش سلسله مراتبی و روش TOPSIS امتیا زدهی شد. پس از امتیا زدهی شاخص ها، لایه های جغرافیایی مربوط به آن شاخص و برای محدوده مطالعاتی در نرم افزار ArcGIS ایجاد شد. سپس لایه های ایجاد شده با توجه به وزن تاثیرگذاری شاخص مورد نظر، در نرم افزار مذکور ترکیب و نقشه آسیب پذیری معبر طبقاتی مورد مطالعه، تهیه شد و با تولید نقشه آسیب پذیری میزان ریسک در امتداد مسیر تعیین خواهد شد. لذا پس از انجام مراحل فوق و تهیه این نقشه، آسی بپذیر ترین نقطه در مسیر بزرگراه مورد مطالعه مشخص شد. با توجه به پژوهش انجام شده تقاطع ها از مهم ترین نقاط آسیب پذیر محدوده می باشند. در انتها عوامل ایجاد خطر در آسیب پذیرترین تقاطع در طول مسیر مورد بررسی قرار گرفت.

سازمان حفاظت از محیط زیست در سال 1378 با برگزاری همایش شهر سبز به ارائه طرحی سبز اقدام نمود. مهم ترین دستاورد این همایش تلاش برای ارائه تعریفی از شهر سبز مبتنی بر استانداردهای جهانی و تایید شده توسط سازمان ملل متحد بود. با وجود ارائه این تعریف و پس از گذشت بیش از ده سال، همچنان ارزیابی عملکردی بر مبنای شاخص های شهر سبز برای تهران صورت نگرفته است. این پژوهش با هدف تعیین عملکرد زیست محیطی شهر تهران و سپس قیاس آن با 22 شهر آسیایی که به طور عمده پایتخت ها و یا مراکز مهم اقتصادی هستند، جایگاه زیست محیطی تهران را تعیین می کند. بدین منظور این ارزیابی از 29 شاخص کمی و کیفی شهر سبز، در هشت عرصه انرژی و دی اکسیدکربن، کاربری زمین و ساختمان، حمل ونقل، ضایعات، آب، فاضلاب، کیفیت هوا و حکمروایی زیست محیطی بهره می گیرد. جایگاه عملکردی شهر تهران در ادامه و پیوند با طرح های مطالعاتی گروه پژوهشی EIU تعیین می شود. روش تحقیق این پژوهش شامل دو بخش کمی و کیفی است. در بخش کمی، ابتدا شاخص ها برای شهر تهران با استفاده از روش ضریب محدودیت رفع اختلاف مقیاس و محاسبه شده، سپس جایگاه تهران با مقایسه شاخص های مشابه در 22 شهر آسیایی مشخص می شود. بخش کیفی نیز به مرور توصیفی از سیاست های موجود و در دست تدوین برای شهر تهران بسنده می کند. یافته های کمی این پژوهش نشان می دهد که شهر تهران با کسب امتیاز 38 درصدی، ضعیف ترین درجه سبزی و یا عملکرد زیست محیطی را میان 22 شهر آسیایی داراست. این شهر در تمامی عرصه ها به جز عرصه ضایعات و حمل ونقل، عملکرد بسیار ضعیف تا ضعیفی را از خود نشان می دهد. این در حالی است که رویه سیاست گذاری ها نوید بخش روندی مثبت جهت حرکت به سوی اهداف شهر سبز می باشد.

"سایه درخت" در شهرهایی که با "مساله کنترل دما" در ماه های گرم مواجه هستند، فواید بسیار زیادی در ابعاد اقتصادی (کاهش مصرف انرژی در ماه های گرم و غیره)، ابعاد فیزیکی–کالبدی (حفظ تاسیسات شهری و غیره) و ابعاد اجتماعی) (افزایش میزان نشاط و کارایی شهروندان و غیره) دارد. از این رو، مقاله حاضر به طور مستقیم بر اندازه شکل درخت (کاناپی درخت) و سایه ای که درخت ایجاد می نماید، تاکید می کند. به عبارتی این مقاله با رویکرد استقرایی (جزء به کل) به "مساله ایجاد سایه" پرداخته است. هدف تحقیق بررسی اندازه سایه درخت بر اساس شکل یا حجم (کاناپی) درخت برای ایجاد سایه بیشتر در سطح خیابان های بخش مرکزی شهر زابل می باشد. علت انتخاب شهر زابل، گرمای طاقت فرسا در بیشتر ماه های سال در سطح شهر می باشد. طبق تحقیقات میدانی به عمل آمده، سرانه فضای سبز شهر زابل از استانداردهای کشوری پایین تر بوده و گونه های غالب درختان در سطح خیابان های این شهر اکالیپتوس و نخل بادبزنی است که از نوع گونه های بلندقد م یباشند، وضعیت "نسبت میزان سایه" آن نسبت به پیاد هروهای این شهر نامناسب می باشد. روش تحقیق توصیفی – کاربری و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و بررسی های میدانی است. منطقه مورد مطالعه شامل بررسی وضعیت درختان دو خیابان بخش مرکزی شهر زابل در محدوده بازار می باشد. در تیرماه "اندازه سایه درختان"، "ارتفاع درختان" و "میزان چتری بودن شکل درختان" طی ساعاتی که گرما محسوس بوده به طور مستقیم انداز هگیری و محاسبه شدند، سپس با استفاده از نرم افزار اتوکد مقادیر به دست آمده ترسیم و خروجی های آن مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان م یدهد، در ساعاتی که به سایه درخت بیشتر احساس نیاز م یشود "میزان سایه درختان چتری شکل" بیشتر از "درختان بلندقد" است. درساعت 12 "میزان قطر سایه درخت نخل" 3.22 می باشد. اما در همین ساعت "میزان سایه برای درخت اکالیپتوس" 1.94 متر می باشد.

فرآیند پیشگیری قبل از درمان در احتمال وقوع جرایم، یکی از جدیدترین رویدادهای حال حاضر جرم شناسی در مجامع علمی و اجرایی دنیا در حوزه شهرسازی به شمار می آید که کانون تمرکز آن بر فضاهای غیر قابل دفاع شهر می باشد. بر همین اساس در پژوهش حاضر به تحلیل فضایی جرایم شهری و رابطه آن ها با کاربری های اراضی در منطقه 12 کلانشهر تهران مبادرت شده است. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی و از نوع کاربردی می باشد و برای شناسایی و درک الگوهای مکانی بزهکاری در سطح شهر از تکنیک های درو نیابی در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، مجموع جرایم ارتکابی است که در سال 1387 در محدوده منطقه 12 شهر تهران به وقوع پیوسته است. به عنوان نمونه آماری، 560 فقره از جرایم اتفاق افتاده منطقه 12 شهرداری تهران بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از میان 560 مورد جرم ارتکابی در محدوده منطقه 12 جرم سرقت به عنف کیف قاپی توسط موتور سوار با تعداد 293 مورد معادل 52.32 درصد بیش از نیمی از کل جرایم ارتکابی این منطقه را به خود اختصاص داده است. همچنین بیشترین فراوانی وقوع جرایم با 308 فقره بزه و 55 درصد) بیش از نیمی از جرایم ارتکابی (در مجاورت کاربری تجاری ثبت شده است. در مرتبه بعد کاربری مسکونی با 50.91 درصد از مساحت کل منطقه 12 با 8 فقره معادل 21.07 درصد قرار دارد. در واقع آنچه در خصوص نوع و میزان تخصیص کاربری های اراضی شهری در منطقه 12 شهر تهران حائز اهمیت است، این که در این محدوده، کاربری های تجاری و اداری بسیار بالا و بالاتر از متوسط آن در شهر تهران است و در نقطه مقابل برخی دیگر از کاربری های شهری در این منطقه یا وجود ندارد و یا با کمبود شدید مواجه است.

برنامه ریزی محیطی همکارانه، با فراهم کردن چارچوبی متوازن میان نهادهای سیاسی، اجتماعی و بنیان های علمی محیطی، سعی در درک ابعاد گسترده تر مشکلات محیطی و زمینه های پسامادی سرمایه های محیطی دارد. منطقه شش تهران، به عنوان قلب تپنده و مرکز فضایی این شهر، با وجود سرمایه های محیطی ارزشمندی چون درختان چنار با قدمت چندصد ساله، محل استقرار مهم ترین فعالیت های خدماتی، تولیدی است. تمرکز فعالیت های انسانی در این منطقه، انباشت انواع آلودگی های محیطی را به همراه داشته است که خود به نابودی سهم قابل توجهی از درختان چنار منجر شده است. این درحالی است که به نظر می رسد، فعالان منطقه (ساکنین و غیرساکنین) نسبت به این دسته از مشکلات آگاهی نداشته و با رویکردی منفعلانه، تمایلی به نگهداشت سرمایه های محیطی محل سکونت خود نداشته باشند. هدف از نگارش این پژوهش، کوشش جهت کارآمدتر نمودن سیستم برنامه ریزی شهری در این منطقه ضمن معرفی رویکرد نوین و فراهم نمودن بستر به کارگیری برنامه ریزی محیطی همکارانه است. راهبرد اصلی این پژوهش موردکاوی و روش پژوهش ترکیبی کمی و کیفی، شامل انجام مصاحبه با عوامل تصمیم گیر و بازیگران کلیدی در عرصه آلودگی محیطی منطقه است که، اساس تحلیل های این پژوهش را شکل می دهد. یافته های تحلیل نشان دهنده ناکارآمدی فرآیندهای موجود برنامه ریزی در افزایش دانش محیطی محلی، تقویت انگیزه و تمایل ساکنین برای مشارکت جهت کاهش روند تخریب سرمایه های محیطی و نیز محدودیت های به کارگیری فرآیندهای همکاری میان نهادها و بازیگران در زمینه مشکلات محیطی است. آشکار شدن این دسته از مشکلات همراه با قوت رویکرد نوین به چالش محیطی، ضرورت به کارگیری برنامه ریزی محیطی همکارانه را در سطح اجتماع محلی نشان می دهد. بر مبنای بروندادهای چارچوب تحلیل و مفاهیم اصلی برنامه ریزی محیطی همکارانه، ارائه پیشنهادات، با فراهم کردن "زمینه"به کارگیری این رهیافت در چارچوب ساختار تصمیم گیری پیشنهادی، شامل بازیگران اصلی، ارتباطات بین آن ها و سیستم پشتیبان تصمیم گیری صورت بندی شده است.