پژوهش های خاک
سال:1394 | دوره:29 | شماره:4 الف |تعداد مقالات:10

بخش عمده لوبیا کاری ایران در خاک هایی با ماده آلی کم و آهک زیاد صورت می گیرد که طبعا کمبود بور در چنین خاک هایی زیاد مشاهده می شود. لذا به منظور تعیین بهترین سطح و روش کاربرد بور در زراعت لوبیا آزمایشی بصورت طرح بلوک های کامل تصادفی با ده تیمار و سه تکرار به مدت سه سال در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اقلید به مرحله اجرا درآمد. نتایج نشان داد بیشترین عملکرد دانه به میزان 2472 کیلوگرم در هکتار از روش محلول پاشی شاخساره با غلظت 0.1 درصد اسید بوریک در دو نوبت یک ماه و دو ماه پس از سبز شدن به دست آمد که تفاوت معنی داری با مصرف 0.025 درصد اسید بوریک در هکتار نداشت. همچنین در روش کود آبیاری بیشترین عملکرد دانه به میزان 2319 کیلو گرم در هکتار از مصرف چهار کیلوگرم اسید بوریک در هکتار به دست آمد. بنابر این با توجه به نتایج این آزمایش محلول پاشی اسید بوریک با غلظت 0.025 درصد یا مصرف خاکی چهار کیلوگرم اسید بوریک در هکتار به صورت کود آبیاری در زراعت لوبیا در شرایط مشابه توصیه می شود.

سال آوری یک پدیده رایج در بیشتر درختان میوه است و روی ثبات بازده اقتصادی تولیدکننده تاثیرگذار است. مشکل تناوب باردهی نارنگی سیاهو، مهمترین مشکلی است که این رقم با آن مواجه است. به منظور بررسی امکان کاهش این ناهنجاری با کمک تیمارهای مدیریت زمان های مصرف نیتروژن و همچنین زمان های مختلف برداشت میوه، پژوهش حاضر به مدت پنج سال بر روی 36 اصله درخت بالغ نارنگی سیاهو در منطقه فارغان حاجی آباد استان هرمزگان انجام شد. نتایج نشان داد که نوسانات عملکرد و به عبارت دیگر سال آوری در سال های ابتدایی آزمایش بیشتر و سپس این نوسانات در سال های انتهایی کمتر شد. کم شدن نوسانات عملکرد در سال های انتهایی آزمایش برای هر زمان محلول پاشی مشاهده شد، اما بیشترین کاهش نوسان عملکرد برای زمان محلول پاشی اوره در آبانماه مشاهده گردید. بررسی شاخص سال آوری (دامنه آن بین صفر و یک) نیز نشان داد که محلول پاشی نیتروژن در آبان ماه سبب کمترین شاخص سال آوری نسبت به دو زمان دیگر محلول پاشی گردید. به طوری که مقدار شاخص سال آوری در این زمان محلولپاشی تقربیا نصف شاخص سال آوری محاسبه شده برای محلول پاشی آذر ماه(0.062 در مقایسه با 0.113) و حدود یک سوم شاخص سال آوری برای دیماه (0.062 در مقایسه با 0.160) بود. زمان برداشت تاثیر قابل ملاحظه ای بر شاخص سال آوری نداشت. برای کاهش سال آوری در نارنگی سیاهو بهترین زمان محلول پاشی نیتروژن، آبانماه توصیه می گردد.

به منظور بررسی تاثیر باکتری های افزاینده رشد گیاه بر عملکرد و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی جو در سطوح مختلف کودهای نیتروژن و فسفر، آزمایشی در سال های زراعی 1388-89 و 1389-90 در مزرعه دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل انجام شد. کرت های اصلی شامل دو عامل نیتروژن (صفر، 40 و 80 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص از منبع اوره) و کود فسفر (صفر، 30 و 60 کیلوگرم فسفر در هکتار به صورت P2O5) و کرت های فرعی به تلقیح بذور با باکتری های افزاینده رشد گیاه در 4 سطح (بدون تلقیح، تلقیح با Azotobacter chorchorum strain 5، Azosprilium lipoferum strain OF و مخلوط دو باکتری) اختصاص داده شدند. نتایج نشان داد با افزایش مقادیر کودهای نیتروژن و فسفر و تلقیح بذر با باکتری های محرک رشد گیاهی میزان انتقال ماده خشک کل و ساقه و سهم آن دو در پر شدن دانه کاهش یافت. به طوری که بیشترین میزان انتقال ماده خشک و بالاترین سهم انتقال مجدد در عملکرد دانه در سطوح شاهد فاکتورهای آزمایشی مشاهده گردید. حداکثر عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد پنجه در بوته، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در کرت هایی با بالاترین مقادیر کودهای نیتروژن و فسفر و پیش تیمار توام بذر با Azotobacter و Azosprilium و کم ترین آن ها در عدم کاربرد فاکتورهای آزمایشی به دست آمد. بر اساس این نتایج، به نظر می رسد که کاربرد بالاترین مقدار از کود نیتروزن و فسفر (80 کیلوگرم نیتروزن و 60 کیلوگرم فسفر در هکتار) به همراه تلقیح بذر با هر دو باکتری (Azotobacter و Azosprilium) می تواند برای سودمندی تولید جو در منطقه مورد مطالعه توصیه شود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

اطلاعات اندکی در رابطه با توانایی کانی های رسی مانند پالیگورسکیت و سپیولیت درکاهش جذب عناصر سرب و کادمیوم توسط گیاهان وجود دارد. این پژوهش با هدف ارزیابی و مقایسه تاثیر کاربرد کانی های سپیولیت ایران و پالیگورسکیت اسپانیا بر میزان زیست توده تولیدی و غلظت عناصر سرب و کادمیوم در ریشه و اندام هوایی اسفناج در قالب طرح بلوک کاملا تصادفی و با سه تکرار در شرایط گلخانه ای انجام شد. به این منظور نمونه خاکی از عمق 0 تا 30 سانتیمتری مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران اهواز تهیه و به صورت مصنوعی با محلول های 150 میلی گرم بر لیتر سرب و کادمیوم آلوده گردید. تیمارها عبارت بودند از: خاک آلوده به عناصر سرب و کادمیوم و فاقد جاذب (شاهد)، خاک آلوده به عناصر سرب و کادمیوم و مخلوط با 20 گرم بر کیلوگرم سپیولیت، و خاک آلوده تیمار شده با 20 گرم بر کیلوگرم پالیگورسکیت. سپس در خاک های آلوده تعداد 6 بذر اسفناج (رقم Virofly) کشت شده و در طول مدت آزمایش برای حفظ رطوبت گلدان ها در حد 70 درصد ظرفیت زراعی از آب مقطر استفاده شد. پس از 45 روز گیاه اسفناج برداشت و ریشه و اندام  هوایی از یکدیگر جدا شدند. سپس غلظت کادمیوم و سرب در آنها با دستگاه جذب اتمی تعیین گردید. نتایج نشان داد که کاربرد کانی های سپیولیت و پالیگورسکیت وزن خشک ریشه و اندام هوایی را طور معنی داری نسبت به تیمار شاهد افزایش داده است. همچنین پس از کاربرد کانی های سپیولیت وپالیگورسکیت، تجمع زیستی سرب و کادمیوم موجود در ریشه و ساقه گیاه اسفناج به ترتیب 56.2 و 78.1 درصد و 75 و 91.7 درصد نسبت به تیمار شاهد کاهش یافت. به علاوه، نتایج نشان داد که هر دو کانی سپیولیت و پالیگورسکیت تمایل بیشتری به جذب سرب نسبت به کادمیوم دارند. در کل به نظر می رسد که اگرچه هر دو کانی سپیولیت و پالیگورسکیت در کاهش جذب سرب و کادمیوم توسط گیاه اسفناج موثر بوده اند، اما هیچکدام از این دو کانی نتوانسته است تجمع سرب و کادمیوم را در بخش خوراکی گیاه اسفناج به کمتر از حد مجاز آن تقلیل دهد.

پدیده جذب یکی از مهمترین فرآیندهای شیمیایی مؤثر بر رفتار روی ( (Znدر خاک است. در این تحقیق، تاثیر ویژگی های خاک بر جذب Zn در 25 نمونه خاک شمال غرب ایران در سیستم پیمانه ای تابعی از غلظت تعادلی (0-49 میلی مولار) مطالعه شد. معادله لانگمویر (RMSE=0.22, R2=0.99) در مقایسه با هم دمای فروندلیچ (RMSE=0.59, R2=0.93) برازش بهتری بر داده های جذب Zn نمونه های خاک داشت. مدل رگرسیونی به صورت تابعی از پارامترهای معادله های لانگمویر تک مکانی و ویژگی های فیزیکوشیمیایی خاک برای پیش بینی قابلیت استفاده Zn در خاک، امکان استفاده عملی از پارامترهای این معادله را تایید نمود. نتایج نشان داد که ظرفیت تبادل کاتیونی، کربنات کلسیم معادل و pHخاک، مهمترین عوامل ابقای Zn در نمونه های خاک بودند . %80تغییرات حداکثر جذب روی (rmax) به سیلت، ظرفیت تبادل کاتیونی و pH خاک نسبت داده شد. ظرفیت تبادل کاتیونی بطور مثبتی حداکثر جذب Zn را تحت تاثیر قرار داد در حالیکه، با کاهش سیلت و pH خاک، حداکثر جذب Zn افزایش یافت. حداکثر جذب Zn در خاک در محدوده 2.62 تا 15.56 میلی مول بر کیلوگرم بود. هم دمای لانگمویر دو مکانی نشان داد که انرژی پیوندی Zn در سطح انرژی بالا (K1L)، 4.2 برابر سطح انرژی پایین (K2L) بوده در حالیکه، حداکثر جذب روی در سطح انرژی پایین، 1.6 برابر مقدار آن در سطح انرژی بالای مکان های جذب روی در خاک بودند.

هدف این پژوهش، مقایسه ی برخی از انواع تثبیت کننده های ماسه های روان و تعیین مناسب ترین مالچ سازگار با طبیعت به روش مطالعات آزمایشگاهی بود. بدین منظور پس از بررسی منابع و انتخاب تیمار های بهینه برای تثبیت موقت شن های روان، برخی از مالچ های مناسب تهیه گردید. آزمون چند فاکتوری در قالب طرح کاملا تصادفی با تیمارهایی شامل نوع مالچ: دو نوع مالچ از فرآورده های نیشکر (1 و 2)، دو نوع مالچ رسی (3 و 4) یک نوع مالچ معدنی (5)، سه نوع مالچ پلیمری (7، 6 و 8) و ضخامت مالچ در دو اندازه مختلف انجام گرفت. پس از اعمال تیمارها؛ سینی های حاوی مالچ های مختلف برای مدتی در هوای آزاد خشک شدند و میزان مقاومت برشی، مقاومت فروروی و مقاومت برشی لایه رویین خاک به ترتیب به وسیله ی پره برشی، فروسنج و دستگاه ژانگ، اندازه گیری گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که مالچ ) 5مالچ معدنی(  دارای بیش ترین مقاومت فروروی بوده و به ترتیب 1.16، 1.27، 1.32، 1.28، 1.14، 1.14 و 1.05 برابر نرخ مقاومت فروروی مالچ های 1، 2، 3، 4، 6، 7 و 8 افزایش نشان داده است. همچنین نتایج نشان داد که در مالچ های پلیمری میانگین مقاومت برشی در حالت خشک به ترتیب 1.61، 1.29 و 1.11 برابر میانگین مقاومت برشی در حالت اشباع مالچ های پلیمری 6، 7 و 8 بوده است که بیش ترین اختلاف مربوط به تیمار 6 می باشد. مالچ ) 6رزین تثبیت خاک(  دارای بیش ترین میزان دگرچسبی بوده و به ترتیب 13.46، 7.93، 2.41، 2.35، 3.40، 2.85 و 1.37 برابر نرخ دگرچسبی مالچ های 1، 2، 3، 4، 5، 7 و 8 افزایش نشان داده است که بیش ترین و کم ترین اختلاف به ترتیب مربوط به مالچ های 1 و 8 می باشد. در شرایط آزمایشگاه، مالچ معدنی به دلیل داشتن مقاومت فروروی و مقاومت برشی مناسب و پاشش آسان بهترین ترکیب مالچی نسبت به سایر مالچ ها می باشد.

آب گریزی خاک از درجات خفیف تا خیلی شدید در بسیاری از خاک ها با بافت های متفاوت، کاربری های گوناگون اراضی و شرایط آب و هوایی مختلف گزارش شده است. این پدیده سبب کاهش نفوذپذیری، افزایش رواناب و فرسایش خاک می شود. آب گریزی می تواند تحت تاثیر اصلاح کننده های خاک و یا در طول زمان تغییر یابد. در این پژوهش اثر دو اصلاح کننده آلی )پلی وینیل استات و پلی اکریل آمید هر یک در چهار سطح صفر، 0.05، 0.1 و 0.2 گرم در کیلوگرم خاک(  و دو اصلاح کننده معدنی )پوکه معدنی و پرلیت هر یک در چهار سطح صفر، 0.5، 1 و 2 گرم در کیلوگرم خاک(  در سه بازه زمانی 10، 30 و 60 روز پس از کاربرد بر آب گریزی پویا )مدت زمان نفوذ قطره آب( و ایستا )زاویه تماس تعادلی آب و خاک(  در یک خاک آهکی در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار بررسی شد. کاربرد پلی اکریل آمید، پوکه معدنی و پرلیت سبب کاهش معنی دار آبگریزی ایستا و پویای خاک شد، در حالی که پلی-وینیل استات سبب افزایش معنی دار آب گریزی ایستا شد. گذشت زمان سبب افزایش معنی دار آب گریزی پویا در نمونه خاک های تیمار شده با پلی اکریل آمید، پوکه معدنی و پرلیت نشد ولی در خاک تیمار شده با پلی وینیل استات آب گریزی پویا در زمان 60 روز بهمیزان 40 درصد در مقایسه با زمان 10 روز پس از شروع آزمایش افزایش یافت. در خاک های تیمار شده با پوکه معدنی گذشت زمان اثر معنی داری بر آب گریزی ایستای خاک نداشت. پلی اکریل آمید و پلی وینیل استات آب گریزی ایستا را در زمان 60 روز به ترتیب به میزان 4 و 2 درصد در مقایسه با زمان 10 روز پس از شروع آزمایش افزایش دادند. نتایج نشان داد پلی اکریل آمید، پوکه معدنی و پرلیت به عنوان مواد به ساز خاک در مقادیر اضافه شده تا حدی می توانند در کاهش آب گریزی خاک و در نتیجه افزایش میزان جذب آب به خاک موثر باشند البته اثر اصلاح کننده پرلیت در کاهش آب گریزی پویای خاک بیش از سایر اصلاح کننده ها بود.

حوزه آبخیز آق امام (2) با وسعت 2595 هکتار از جمله حوزه های آبخیزی از استان گلستان می باشد که از نظر فرسایش خاک و به ویژه فرسایش خندقی دارای مشکلات و معضلات قابل توجهی است. به منظور انجام این تحقیق در ابتدا تمامی خندق های خطی موجود در منطقه )به تعداد 11 خندق(  مورد شناسایی قرار گرفتند. سپس با اخذ نمونه های خاک )به تعداد 11 نمونه( از مناطق داخل خندق ها و مناطق حوزه آبخیز بالا دست آن ها در دو عمق سطحی (0 تا 25 سانتی متری) و زیر سطحی )عمق 25 تا 50 سانتیمتری(، ویژگی های فیزیکی )درصد شن- درصدرس- درصد سیلت- درصد رطوبت اشباع و خصوصیات شیمیایی )هدایت الکتریکی- کربن آلی- آهک- ظرفیت تبادل کاتیونی- نسبت جذب سدیم- درصد سدیم تبادلی(  خاک مورد بررسی قرار گرفتند. هم چنین عوامل غیرخاکی موثر در ایجاد خندق های خطی شامل طبقات شیب- طبقات ارتفاعی- نوع کاربری اراضی و لیتولوژی ارزیابی شدند. نتایج آزمون مقایسه میانگین نمونه های خاک به روش t- student نشان داد که از بین خصوصیات خاک، درصد رس )سطحی و زیر سطحی(، درصد سیلت )سطحی(، درصد رطوبت اشباع )زیر سطحی(، شوری )زیر سطحی(، کربن آلی )سطحی و زیر سطحی(و آهک سطحی و زیر سطحی )در سطح معنی دار یک درصد(  و هم چنین از بین فاکتورهای غیرخاکی، لیتولوژی سازند لسی )در سطح معنی داری پنج درصد( در ایجاد فرسایش خندق خطی در منطقه مورد مطالعه نقش موثری دارند.

آبگریزی یکی از ویژگی های خاک با تغییرات فصلی یا کوتاه مدت است که نفوذ آب در خاک را کاهش داده و یا از آن جلوگیری می کند. آبگریزی وابسته به رطوبت خاک است و در خاک های خشک بیشترین شدت را پیدا می کند. این مطالعه با هدف بررسی تغییرات آبگریزی و تعیین رطوبت بحرانی خاک ها در 10 منطقه جنگلی استان گیلان تحت پوشش های گیاهی مختلف از قبیل کاج تدا، توسکا، لرگ، گیاه آقطی، شمشاد، انجیلی، بلوط، راش، افرا و چمن پراکنده انجام شد. خاک ها در دو فصل پاییز و تابستان از عمق 0-5 سانتیمتر نمونه برداری شدند. برای بررسی آبگریزی واقعی از آزمون زمان نفوذ قطره آب (WDPT) در رطوبت مزرعه و آبگریزی بالقوه پس از خشک کردن نمونه های دست نخورده در دمای 25 درجه سانتیگراد انجام شد. آبگریزی واقعی فقط در تابستان در مناطق جنگلی انداره گیری گردید. گستره وسیعی از کلاس های آبگریزی خاک )خاک های آبدوست تا بینهایت آبگریز( در مناطق مورد مطالعه مشاهده شدند. نتایج نشان داد که در مناطقی که بافت شنی دارند شدت آبگریزی بیشتر می باشد. در این پژوهش همبستگی مثبتی بین Log WDPT با مقدار ماده آلی و درصد شن خاک )با r به ترتیب 0.42 و 0.27) تعیین شد. همبستگی Log WDPT با درصد رس خاک منفی (با r=-0.35) و رابطه ای بین Log WDPT و Ph به دست نیامد. محدوده رطوبتی که خاک ها آبگریز می شوند) رطوبت بحرانی) برای هر یک از مناطق متفاوت و تابعی از ویژگی های خاک بود. محدوده رطوبت بحرانی در خاک های شنی در عمق 0-5 سانتیمتر بین 4-6.7 درصد، در خاک های لوم رس سیلتی و لوم سیلتی بین 10.1-15.8 درصد و در خاک های لوم سیلتی و لوم رسی با میانگین ماده آلی بالا (11.2-14.6 درصد) بین 13.4-21.3 درصد ارزیابی شد. نتایج نشان می دهند که ماده آلی و بافت خاک بر مقدار رطوبت بحرانی خاک تاثیر دارند.