الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها
سال:1390 | دوره:7 | شماره:18 |تعداد مقالات:8

چکیده عربی:التطورات الحدیثة فی مجال الأدب المقارن أدت إلی الانتقال من الانشغال الکامل بالنصوص و مؤلفیها إلی الاهتمام بالقراءة و التلقی و ترسخت هذه التطورات خلال النصف الثانی من القرن العشرین فی ألمانیا. فراح أتباع نظریة التلقی الألمانیة ینادون بالمشارکة الفعالة بین النص الذی ألفه المبدع و القارئ المتلقی النص، أی إن الفهم الحقیقی للأدب ینطلق من موقعة القارئ فی مکانته الحقیقیة، و إعادة الاعتبار له، باعتباره هو المرسل إلیه و المستقبل للنص و مستهلکه.إن نظریة التلقی التی صدی للتطورات الاجتماعیة و الفکریة و الأدبیة فی ألمانیا الغربیة أواخر الستینات، کانت تعنی بالقارئ و الدور الذی یؤدیه فی استیعاب النص الأدبی. و ناقش أصحاب نظریة التلقی مفاهیم خاصة بها کـ «أفق التوقعات» و «خیبة الأفق» و «تغییر الأفق» و «المسافة الجمالیة» و «التفاعل بین النص و القارئ» و «القارئ الضمنی»، و المقال یدرس العلاقة بین نظریة التلقی و الأدب المقارن و یتقدم ببعض النماذج للبحث علی ضوء هذا الإتجاه النقدی الجدید. و قد توصل البحث أخیرا إلی أن أهم أشکال التلقی التی أثارت اهتمام المقارنین هی التلقی النقدی و هو ما یمارسه النقاد من نشاطات تفسیریة و تأویلیة للأعمال الأدبیة الأجنبیة. چکیده فارسی:نودگرگونی های نیمه دوم قرن بیستم در آلمان، در عرصه ادبیات تطبیقی، آن را از پرداختن کامل به رابطه متن و مولف، بازداشت و به آن، رویکردی «خواننده محور» داد. پیروان این نظریه، خواهان مشارکت فعال بین متنی که آفریننده متن، پدید آورده و برداشت خواننده، به عنوان پذیرنده و مصرف کننده شدند، زیرا برداشت خواننده، به آن اعتبار تازه ای بخشیده است. این برداشت را «دریافت» نام نهاده اند.نظریه «دریافت» که پژواکی از دگرگونی های اجتماعی و اندیشگانی و ادبی در آلمان غربی خلال دهه شصت قرن بیستم بود، به دریافت خواننده از متن اهمیت می دهد صاحبان این نظریه مفاهیمی را مطرح کردند که ویژه آنان بود مانند: افق انتظار، نومیدی افق، تغییر افق، مسافت جمالی، تعامل بین متن و خواننده و خواننده ضمنی. این گفتار سپس ضمن بررسی رابطه بین نظریه دریافت و ادبیات تطبیقی، نمونه هایی را به عنوان زمینه های پژوهش بر اساس آن، ارائه داده است.

چکیده عربی:یعد صلاح عبد الصبور أحد رواد النزعة الاشتراکیة الواقعیة والتی ظهرت فی منتصف القرن العشرین استجابة لما مرت علیه الواقع الاجتماعی و السیاسی فی البلدان العربیة. کان عبد الصبور یسعی إلی تحلیل المشاکل الراهنة فی مجتمعه و دراستها و نقدها الاصلاحی و حینما یعجز عن التاثیر علیها، یلجأ الی العزله، حصولا علی العلم و المعرفه لیکافح بهما مشاکل مجتمعه المریرة. هذا المقال، مستخدما منهج تحلیل النص، ضمن تحدید الواقعیة الاشتراکیة و التعریف بعبدالصبور کمصلح اجتماعی، یستهدف دراسة مظاهر اتجاهاته الواقعیة الاشتراکیة البارزة و هی: الشر، الفقر، المعاناة و السأم.   چکیده فارسی:صلاح عبدالصبور یکی از شاعران تاثیرگذار گرایش رئالیسم اجتماعی، می باشد، گرایشی که در نیمه دوم قرن بیستم، به منظور بازتاب پیامدهای ناگوار تحولات سیاسی و اجتماعی در ادبیات معاصر عرب پدید آمد. وی، واقعیات موجود جامعه را نقد اصلاح گرایانه کرد و چون آن را بی تاثیر یافت به گوشه نشینی پناه برد، عزلتی که قرار است در آن، معرفت کسب کند تا با سلاح دانایی به مقابله با واقعیات تلخ جامعه خویش بپردازد. این مقاله با روش تحلیل محتوا ضمن تعریف رئالیسم اجتماعی و معرفی عبدالصبور، به عنوان مصلح اجتماعی، نمودهای چشمگیرتر گرایش های رئالیسم اجتماعی وی را بررسی می نماید که عبارتند از: شر، فقر، رنج و خستگی.

چکیده عربی:ان الحدیث عن الدین - باعتباره احدی المقومات الشخصیة للشعب الجزائری - سمة من سمات الشعر الجزائری الحدیث مثل الدعوة الی الاصلاح و النهوض بوجه المستعمرین. یبدوا أن الادب الجزائری وقع موقع اهمال الباحثین فی جوانبه المختلفة رغم ما فیه من القیم و القدرات، و تعزیز مکانته فی الأدب العربی الحدیث. یهدف هذا المقال الی دراسة الشعرالاسلامی و سماته عند «محمدالعید» الذی تاثر بالثقافة الاسلامیة و بمضامین دینیة و قیمها حیث لقب بأمیر شعراء الجزائر و شاعر الشمال الافریقی، و شاعر الجزائر الفتاة و حسان الحرکة الاصلاحیة. مما یلفت النظر هو ارتکاز محمدالعید فی صوره الشعریة علی القرآن الکریم و قصصه حیث استلهم منه المعانی الشعریة، ثم الدفاع عن الاسلام وقیمه الروحیة والحث علی التضحیة فی سبیل الله. و تمجید الشهادة و الجهاد. چکیده فارسی:موضوع دین همانند دعوت به اصلاح و انقلاب در برابر استعمارگران از ویژگی های شعر معاصر الجزایر است. معرفی ادبیاتی که با وجود دارا بودن ارزشهای والا مورد بی توجهی محققان قرار گرفته، همچنین تقویت جایگاه این ادبیات در ادبیات معاصر عرب، از اهداف اصلی این تحقیق است.در این بحث کوتاه، یکی از جوانب ادبیات معاصر الجزایر یعنی اشعار اسلامی یکی از شعرای برجسته آن مورد بررسی قرار می گیرد. شاعری که به امیر شعرای الجزایر و شاعر شمال آفریقا و حسان جنبش اصلاح لقب یافته است.در این مقاله، ابتدا به اختصار به زندگی شاعر پرداخته می شود سپس شعر اسلامی الجزایر و شعر محمدالعید مورد بررسی قرار می گیرد و به مضامین این نوع شعر و ارزشهای دینی موجود در آن می پردازد تا میزان تاثیر اسلام و فرهنگ اسلامی را در شاعر بیان کند.

چکیده عربی:الفخر فن من فنون الأدب الذی یتباهی فیه الشاعر بنفسه و قومه. هذا الفن کان رائجا فی أدب الأمم المختلفة خاصة الأدب العربی منذ القدم. کان هذا الغرض الشعری عند العرب کنغمة مألوفة یتغناها الشعراء فی کل مجلس و یبرزون من خلاله صورة رائعة لشخص أو جماعة من دون أن یوصف القائل به بالتکبر أو الغرور. أبوفراس شاعر عربی ذو ذوق رفیع عاش فی القرن الرابع للهجرة و سجل مفاخره و مفاخر أهله أکثر من أی غرض آخر فی دیوانه. أسر الشاعر حینا و ألقی فی سجون الرومیین، الحادثة التی أدت إلی ظهور فصل جدید فی دیوانه و من هنا ظهر فارق أساسی بین فخریاته المنظومة قبل السجن و بعده. یترکز اهتمام الشاعر فی فخریاته قبل السجن علی تعداد مناقب أهل قبیلته الحمدانیین و لکنه یتغیر هذا الإتجاه الفخری من القبیلة إلی الفرد بمرور الزمن فی أیام الأسارة، بحیث برزت صورة الفخر الشخصی اکثر بروزا من الفخر الجماعی (القبلی) فی تلک الفتره من حیاته الادبیه. علی أی حال کان الشاعر یفتخر - سواء قبل السجن أو ضمنه - بصفات کالشجاعة و الکرم و الفتوة و فضائل أخری واصفا نفسه و أهله بها. چکیده فارسی:ابوفراس، شاعر با ذوق قرن چهارم ادبیات عرب، تصویری فاخر از خود و خاندانش در دفتر سروده هایش ارائه کرده است. محور فخر شاعر در قصاید قبل و هنگام زندان متفاوت است. پیش از اسارت شاعر، به مفاخر خاندانش بیشتر توجه می کرد، ولی در دوران اسارت نقطه تمرکز وی به خود می باشد و به تدریج تصویر برازندگی های شخصی بر فخر قبیلگی سایه می افکند. وی به هر حال با مفاهیمی چون شجاعت، کرم، جوانمردی و فضایل دیگر، خود و هم تبارانش را ستوده است.

چکیده عربی:إن معالجة المباحث الفرعیة و دراسة العناوین الداخلیة للمقالات العلمیة المحکمة، و تحدید مدی تطابق العناوین الداخلیة مع المعاییر العلمیة الجدیدة، تعتبر من الطرق الهامة لرفع النواقص الموجودة و ارتفاع المستوی العلمی للمقالات الجامعیة.تدل دراسة أکثر من 80 مقالة منشورة فی المجلات العلمیة المحکمة فی اللغة العربیة و آدابها، علی أن الالتزام بالأصول والمعاییر فی اختیار المباحث الفرعیة والعناوین الداخلیة کفرع من منهجیة البحث، یحتاج إلی کثیر من الممارسة والدقة والمهارة. فبغض النظر عن عدد قلیل من المقالات المقبولة، نلاحظ أن کثیرا من مقالات اللغة العربیة و آدابها تعانی من نواقص و عیوب کثیرة تنتج من قلة الاهتمام بل و حتی من عدم معرفة الأصول والمعاییر المنهجیة فی اختیار المباحث الفرعیة و تنسیق العناویین الداخلیة. فبناء علی ذلک تعانی المقالات المنشورة من نواقص کثیرة أهمها: فقدان المباحث والعناوین الداخلیة، فقدان المقدمة والخاتمة، وجود عناویین کلیة مکررة، عناوین زائدة فی بدایة الأبحاث، تکرار عنوان المقالة دون التنویع والتقسیم، العناوین المبهمة والطویلة، التشتت الناتج من تقدیم المباحث و تأخیرها، و أخیرا فقدان تناسق المباحث والعناوین الداخلیة مع موضوع المقالة. فیستحسن الاجتناب عن هذه العیوب والنواقث لرفع المستوی العلمی للمقالاات الجامعیة. چکیده فارسی:نقد و بررسی مباحث فرعی و عناوین داخلی مقالات علمی - پژوهشی و تعیین میزان تطابق عنوان های داخلی مقالات مذکور با یافته های علمی جدید، یکی از مهم ترین راه های رفع نواقص موجود و ارتقای سطح علمی مقالات دانشگاهی است. مطالعه بیش از 80 مقاله منتشره در مجلات علمی - پژوهشی معتبر زبان و ادبیات عربی، بیانگر آن است که رعایت ضوابط و معیارهای انتخاب مباحث فرعی و تنظیم عنوان های داخلی مقالات، نیاز به تجربه و دقت فراوانی دارد، که بسیاری از مقالات رشته زبان و ادبیات عربی آن را رعایت نکرده اند و شاید ناشی ناآگاهی نویسندگان از معیارهای انتحاب مباحث فرعی و تنظیم عنوان های داخلی مقالات باشد.کاستی هایی مانند نبود مباحث فرعی و یا عنوان بندی داخلی، یا مقدمه و خاتمه، و همچنین عناوین داخلی تکراری و کلیشه ای، عناوین اولیه زائد، ... منجر به بی تناسبی عناوین داخلی با موضوع مقاله شده است و می توان با اجتناب از آنها، مقالات را به استانداردهای جدید روش تحقیق نزدیک کرد.

چکیده عربی:إن الصور الفنیة و کیفیتها فی أی عمل أدبی من أهم أرکانها الجمالیة فی مقام النقد والتحکیم. کلما کانت هذه الصور أکثر حرکة و حیاة إزداد جمالا و تأثیرا. فتصیر المفاهیم الذهنیة فی متناول الحس. کانت خطب الإمام علی (علیه السلام) خطوة کبیرة فی مسیر هدایة الناس و إرشادهم الفکری والوجدانی کما أن لها منزلة عالیة من حیث الأدب والفن. هذه الخطب مملوءة بالصور الفنیة المتحرکة التی قد خلقت جوا ملموسا و محسوسا للمخاطبین. الإمام (علیه السلام) قد جعل خطبه أکثر تحرکا وفهما بالاستخدام الدقیق للتشبیهات الحسیة والاستعارات القویة والألون المتنوعة والأصوات الدالة علی المعنی والتناقض والصور الفنیة الدقیقة. هو یجعل موضوعات الدیانة والعدالة والجهاد فی سبیل الحق و ... فی أذهان المخاطبین بواسطة الاستعارات والتشبیهات. و قد نری لبعض الألوان کالأخضر والأصفر والأحمر والأسود والأبیض دلالات رمزیة وکناییة فی الخطب. فهذه الدلالات تستخدم من أجل إیجاد الحیاة والحرکة فی الصور الأدبیة. إن الأصوات والإیقاعات المنتزعة من الألفاظ متلائمة و متناغمة مع المعنی والتناقضات والدقائق الموجودة فی الصور و هبت مقدرة و تشخصا بالغا لکلام الإمام علی (علیه السلام). چکیده فارسی:تصویرسازی رکن مهم زیبایی اثر ادبی، است. هر اندازه تصاویر، پویاتر باشد، متن ادبی ارزشمندتر می شود، زیرا آن را ملموس و محسوس می نماید. خطبه های امام علی (ع) از نظر مقام ادبی جایگاهی والا دارد. این خطبه ها سرشار از تصاویر ادبی زنده و پویاست که فضایی قابل لمس را برای مخاطبان آفریده است. امام با استفاده به جا از تشبیهات حسی، استعارات قوی، رنگ سازگار با فضای وصف شده، اصوات هماهنگ با معنا و ناسازواری، چنان تصاویر زنده ای آفریده که خوانندگانش را شفیته می نماید. این تصاویر دلربا، مفاهیمی مانند دین داری، عدالت، جهاد ... را در روح مخاطبان نهادینه می کند.

چکیده عربی:یعد صلاح عبدالصبور أحد رواد النزعة الاشتراکیة الواقعیة والتی ظهرت فی منتصف القرن العشرین استجابة لما مرت علیه الواقع الاجتماعی و السیاسی فی البلدان العربیة. کان عبدالصبور یسعی إلی تحلیل المشاکل الراهنة فی مجتمعه و دراستها و نقدها الاصلاحی و حینما یعجز عن التاثیر علیها، یلجأ الی العزله، حصولا علی العلم و المعرفه لیکافح بهما مشاکل مجتمعه المریرة. هذا المقال، مستخدما منهج تحلیل النص، ضمن تحدید الواقعیة الاشتراکیة و التعریف بعبدالصبور کمصلح اجتماعی، یستهدف دراسة مظاهر اتجاهاته الواقعیة الاشتراکیة البارزة و هی: الشر، الفقر، المعاناة و السأم.   چکیده فارسی:صلاح عبدالصبور یکی از شاعران تاثیرگذار گرایش رئالیسم اجتماعی، می باشد، گرایشی که در نیمه دوم قرن بیستم، به منظور بازتاب پیامدهای ناگوار تحولات سیاسی و اجتماعی در ادبیات معاصر عرب پدید آمد. وی، واقعیات موجود جامعه را نقد اصلاح گرایانه کرد و چون آن را بی تاثیر یافت به گوشه نشینی پناه برد، عزلتی که قرار است در آن، معرفت کسب کند تا با سلاح دانایی به مقابله با واقعیات تلخ جامعه خویش بپردازد. این مقاله با روش تحلیل محتوا ضمن تعریف رئالیسم اجتماعی و معرفی عبدالصبور، به عنوان مصلح اجتماعی، نمودهای چشمگیرتر گرایش های رئالیسم اجتماعی وی را بررسی می نماید که عبارتند از: شر، فقر، رنج و خستگی.

یکی از عوامل مهم پیشرفت در عرصه آموزش، آشنایی با روش ها، منابع و برنامه های آموزشی مرتبط با آن است. بی گمان پژوهشگران، مدرسان و دست اندرکاران امر آموزش زبان، پیوسته نیازمند دستیابی به آخرین تجربه ها در این عرصه و بهره گیری از آن جهت برداشتن گام های بعدی هستند. در کشور ما با وجود تلاش های فراوانی که در عرصه آموزش زبان عربی به صورت فردی و یا سازمان یافته در مراکز علمی، آموزشی و پژوهشی صورت می گیرد، فقدان سامانه مناسب گردآوری اطلاعات این منابع و معرفی شایسته آن، موجب گردیده که در موارد فراوانی علاقه مندان با دست آوردهای آموزشی و پژوهشی همکاران خود آشنا نشوند و از آنها استفاده نکنند.