پژوهشنامه اقتصادی
سال:1384 | دوره:5 | شماره:4 (پیاپی 19) |تعداد مقالات:11

فروپاشی اقتصادی قریب الوقوع: وقتی قیمت هر بشکه نفت به 200 دلار برسد، چگونه می توان دوام آورد تعجبی ندارد وقتی دکتر استفن با نوزده سال سابقه در پیش بینی های دقیق، جسورانه و شگفت انگیز سخن می گوید، سرمایه گذاران زیرک و موقعیت شناس با دقت توجه می کنند. دکتر لیب در کتاب "ورود به طبقه همکف" (1986) بازار پر رونق ده 1990 را پیش بینی کرد و در کتاب "برخلاف بازار" (1999) سرمایه گذاران را از فروپاشی قریب الوقوع سهام حوزه فناوری بیم داده بود. در فوریه 2004 هنگامی که قیمت هر بشکه نفت خام به 33 دلار رسید، وی در کتاب «عامل نفت» افزایش قیمت انرژی را پیشگویی نمود بود. اکنون در کتاب حاضر لیب ثابت می کند که اقتصاد آمریکا در لبه پرتگاه گسترده ترین بحران خود در طول تاریخ گام می زند. مادامی که رشد سریع اقتصادی در کشورهای چین و هندوستان تقاضای جهانی برای نفت را فراتر از ظرفیت تولید نموده اند، آمریکایی ها کمبود انرژی همیشگی و به مراتب وخیم تر از دهه 1970 را شاهد خواهند بود، در نتیجه اغلب مردم با مضیقه مالی مواجه شده و فرصتی منحصر به فرد برای سرمایه گذاران بوجود می آید که به نحو غیر قابل باوری بر ثروت خود بیفزایند.    

هدف مقاله حاضر بررسی اثرات اقتصادی یارانه بنزین بر رشد اقتصادی در ایران است. برای این منظور با استفاده از اطلاعات سری زمانی سال های 1381-1350 و الگوی معادلات همزمان و روش حداقل مربعات سه مرحله ای3sls  پارامترهای سیستم همزمان برآورد شده است.نتایج حاصل از برآورد سیستم همزمان نشان می دهد که در دوره مورد بررسی با اینکه بین یارانه بنزین و رشد واقعی اقتصادی رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد؛ اما پارامتر برآورد شده در این زمینه پایین بوده و در سطح ده درصد معنی دار است. به عبارت دیگر بطور متوسط با افزایش یک میلیارد ریال یارانه بنزین، تولید ناخالص داخلی به قیمت واقعی معادل 250 میلیون ریال بالا رفته است. همچنین مقدار عددی پارامتر کشش تولید ناخالص ملی نسبت به یارانه بنزین در دوره فوق بطور متوسط تقریبا 0.09. برآورد شده است که حاکی از بی کشش بودن آن است. بنابراین با توجه به موارد فوق پیشنهاد شده که دولت برای کاهش یارانه بنزین در جهت هدفمند کردن آن به منظور ایجاد آثار مثبت اقتصادی در برنامه توسعه اقتصادی و چشم انداز بیست ساله کشور گام بردارد.

مدل های تعادلی عمومی (CGE) بطور گسترده، از اواخر دهه 1970 به عنوان مدل های تحلیل سیاستی مورد استفاده قرار گرفته اند. این مدل ها با توجه به موضوع مورد بررسی و گستردگی دامنه مطالعه موضوع مورد نظر پژوهشگر می توانند در حیطه یک فعالیت اقتصادی، بخش اقتصادی، منطقه ای کشور و یا جهانی ارایه و محاسبه شوند. مزیت عمده این مدل ها در عدم وابستگی آنها به وجود داده های سری زمانی است. از سوی دیگر این رویکرد به اقتصاددان ها اجازه می دهد اثرات تغییرات سیاستی و یا عوامل برونزا را در چارچوب سیستمی که با تمام بخشهای اقتصادی و کل جهان مرتبط است، بررسی و تحلیل کنند.در این مقاله ضمن ارایه یک مدل تعادل عمومی برای ایران، اثر تغییر مخارج دولت بر تولید، اشتغال و درآمد خانوارها با استفاده از مدل مذکور بررسی خواهد شد.نتایج نشان می دهد مخارج مصرفی دولت، تولید ناخالص داخلی، اشتغال و درآمد خانوارها را کاهش می دهد. افزایش مخارج سرمایه ای دولت؛ در بخشهای خدمات، ساختمان و نفت و گاز نیز افزایش تولید و اشتغال را به همراه خواهد داشت. اما افزایش مخارج سرمایه ای دولت در بخشهای کشاورزی و صنعت و معدن، موجب کاهش تولید و اشتغال می شود.

مطالعه عوامل موثر بر سطح زندگی خانوارها از دیدگاه کمک رسانی به خانوارهای فقیر، مهم است. در واقع از این طریق می توان اولا خانوارهای فقیر را به صورتی غیر مستقیم شناسایی نمود و ثانیا کمکها را به صورت هدفمند در راستای رفع عوامل فقر هدایت کرد. با این حال بسیاری از مطالعات در زمینه اندازه گیری سطح زندگی خانوارها در گروههای طبقه بندی شده، از مشکل اریب انتخاب نمونه رنج می برند. اریب انتخاب نمونه، اگر چه موضوعی منحصر به مطالعات سطح زندگی نیست و در مدلهایی که مشاهدات انتخاب کننده هستند نیز کاربرد دارند، در واقع، نوعی خطای آماری است که باعث بی اعتباری نتایج حاصل از نمونه و عدم قابلیت تسری آنها به جامعه می شود و حتی در یک مدل رگرسیونی، اریب ضرایب را فراهم می آورد. هدف اصلی این مقاله بررسی و معرفی اریب انتخاب نمونه و نتایج حاصل از آن و همچنین ارایه روشی برای رفع این مشکل در مدلهای پیمایشی می باشد و از این رو یک مدل مقطعی با داده های بودجه خانوارهای روستایی در سال 1379، با تاکید بر رفع اریب انتخاب در نمونه، است.

این مقاله با بررسی ابعاد اقتصادی جایگزینی گاز طبیعی فشرده به جای بنزین و گازوئیل و نیز با اشاره به مسایل زیست محیطی حاصل از بکارگیری آن در بخش حمل و نقل زمینی، تلاش دارد بر این موضوع صحه بگذارد که منافع این کار بیشتر از هزینه های آن است. بنابراین با بررسی یارانه های پرداختی بخش انرژی وسرمایه گذاری های لازم در گاز طبیعی فشرده (CNG)، روند تولید و مصرف فعلی سوخت در بخش حمل و نقل زمینی را با استفاده از مدل ARIMA برای سالهای 1383 تا سال 1390 پیش بینی می کند؛ به نحوی که با ادامه روند موجود تفاوت بین مصرف و تولید بنزین و در پی آن یارانه بخش انرژی - که بار زیادی روی بودجه دولت ایجاد می کند - افزایش یافته، و همچنین جایگزینی گاز به عنوان سوخت جدید، ضروری به نظر خواهد رسید.

ادبیات مدیریت، سرشار از مطالبی در مورد ضرورت ایجاد تغییر و تحول در فرآیندهای کاری، فرهنگ سازمانی و تکنولوژی است؛ اما در خصوص مدلسازی تغییرات، نحوه انجام آن و انتخاب استراتژی های موثر برای پیشبرد موفق تغییرات، کمتر صحبت شده است. در این مقاله ضمن ارایه تعاریفی در خصوص تغییرات استراتژیک، مدلهای شناخته شده مدیریت تغییر نیز مورد بررسی قرار گرفته است. پس از تشریح و بررسی مدلها، یکی از الگوها انتخاب شده، و براساس آن نحوه تغییر چهار بانک تجاری بزرگ به نمایندگی از صنعت بانکداری ایران مدلسازی گردیده است. این تحقیق، استراتژی های تغییر برای هر یک از بانک های مورد مطالعه را بر اساس سطح آمادگی آنها برای پذیرش تغییر مشخص می کند. یافته های تحقیق حاضر از ان جهت حایز اهمیت است که تمام بانک های مورد بررسی دولتی هستند و برنامه های تغییر و تحولی که برای آنها تدارک دیده می شوند، اغلب از الگوی کلیشه ای پیروی می کنند. یکی از دلایل عمده عدم اجرای موفقیت آمیز برنامه های تحول سازمانی، اقتضایی نبودن استراتژی های مدیریت تحول در مجموعه بانک های دولتی کشور است.

بر پایه برنامه ریزیهای صورت گرفته در شرکتهای سیمانی و برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران افزایش چشمگیر تولید سیمان در پنج سال آینده در دستور کار قرار گرفته است. این مساله در بعد سرمایه گذاری و شناخت زمینه های مصرف و صادرات سیمان تبدیل به چالشی اساسی شده و ابهاماتی را در این زمینه پیش روی تولید کنندگان و سرمایه گذاران قرار داده است که از آن جمله می توان به مواردی مانند بررسی جایگاه صنعت سیمان در اقتصاد ملی، امکانات تولید، عرضه و توزیع، بهینه سازی فرهنگ مصرف سیمان، سرمایه گذاری در صنعت سیمان و لزوم توجه به سیاستگذاری های ارشادی و راهبردی اشاره نمود. این تحقیق با استفاده از برآورد توابع تقاضای سیمان به بررسی روند مصرف سیمان تا سال 1390 و متغیرهای تاثیرگذار بر این روند پرداخته است. بررسی های انجام گرفته نشان می دهد که در صورت ادامه روند کنونی مصرف و استفاده از مدلهای ساده سری زمانی عملا میزان سیمان تولید شده بسیار بیشتر از نیازهای جامعه ایران خواهد بود. همچنین با لحاظ نمودن رشد برنامه ریزی شده متغیرهای اثر گذار در برنامه چهارم و روند رشد، دیگر متغیرهای تاثیر گذار براساس روندهای سی ساله، میزان مصرف سیمان در سال 1390 در حدود 45 تا 50 میلیون تن خواهد بود و این مساله لزوم سیاستهای بهبود فرهنگ مصرف سیمان در کشور، توسعه امکانات صادراتی برای کشورهای منطقه، تعیین اهداف در دستیابی به نرخ رشد اقتصادی لحاظ شده در برنامه چهارم و نظارت دولت در ساخت و ساز و عزم و اراده در استفاده بهینه از سیمان و محصولات سیمانی را گوشزد می کند.  

در این تحقیق مدلی برای پیش بینی قیمت سهام شرکت های سرمایه گذاری با استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی طراحی و ارایه شده است. جهت طراحی مدل از یک شبکه عصبی سه لایه؛ تابع انتقال سیگموئید، مقدار آلفای 0.7، مقدار اتای 0.2 و نرم افزار وین ان ان استفاده شده است. متغیرهای ورودی شبکه شامل خالص دارایی ها، درآمد ناشی از فروش سهام، درآمد ناشی از سرمایه گذاری، ارزش بازار پرتفوی، سود هر سهم و نسبت P/E شرکت سرمایه گذاری البرز و خروجی شبکه قیمت سهام شرکت مزبور است. نتایج تحقیق نشان می دهد که اگر یک شبکه عصبی مصنوعی درست آموزش ببیند، می تواند روابط بین متغیرها را شناسایی کرده و در پیش بینی قیمت سهام شرکت های سرمایه گذاری با حداقل خطا )در این تحقیق (0.044 موثر واقع شود.

تجهیز پس انداز داخلی یکی از عوامل مهم تعیین کننده سطح سرمایه گذاری و رشد اقتصادیست که در اقتصاد ایران با توجه به شرایط دشوار مالی خارجی - که آن را احاطه کرده است - از اهمیت بیشتری برخوردار است. در واقع اقتصاد ایران نیازمند حفظ داوطلبانه نسبت بالای پس انداز ملی، به منظور تامین مالی سرمایه گذاری و جبران فقدان جریان پس انداز خارجی در کوتاه مدت، کاهش آثار رشد زدایی بخشی از پس انداز اجباری موجود و محدود ساختن آسیب پذیری اقتصاد در مقابل نوسانات قیمت بین المللی نفت است. در مقاله حاضر عملکرد بخش پس انداز داخلی طی دوره 1382-1350 و به ویژه در مقایسه با نیازهای سرمایه گذاری کشور، مورد بحث قرار گرفته است. در این بررسی علاوه بر ارزیابی کمی عوامل تعیین کننده پس انداز داخلی در ایران آثار عمده این عوامل بر سیاستگذاری در اقتصاد داخلی نیز مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا، نکته قابل توجه این است که پیشرفت حاصله در عادی سازی وضعیت بدهی های خارجی و تقویت ذخایر ارزی، موجبات تسهیل اجرای سیاستهای مذکور و افزایش کارایی آنها را فراهم آورده است.

این مقاله سعی دارد تا ارتباط و تاثیر سیاست پولی بر دو متغیر مهم اقتصاد ایران، یعنی سرمایه گذاری و اشتغال را مورد بررسی قرار دهد. برای این منظور از روشهای نوین در اقتصاد سنجی برای بررسی اثرات متغیرهای سیاست پولی؛ مانند عرضه پول، نرخ ارز و اعتبارات بر سرمایه گذاری و اشتغال استفاده شده است. الگوی مورد نظر در این مقاله، الگوی خود بازگشت برداری یا VAR است. پس از برآورد این الگو، می توان با استفاده از پویایی موجود در آن و با محاسبه دو معیار، تابع واکنش ضربه ای (IRF) و تجزیه واریانس (VD) واکنش متغیرهای سرمایه گذاری و اشتغال را به تکانه های وارد شده از جانب متغیرهای سیاست پولی و همچنین، سهم هر یک از تکانه ها را در واریانس خطای پیش بینی این متغیرها بررسی کرد. براساس نتایج بدست آمده واکنش دو متغیر سرمایه گذاری و اشتغال به تکانه ناشی از اعتبارات، نرخ ارز و عرضه پول فاقد، اعتبار آماری است. از طرف دیگر با توجه به تجزیه واریانس مربوط به دو متغیر سرمایه گذاری و اشتغال، کمترین سهم، متعلق به متغیرهای سیاستهای پولی است.