اقتصاد و توسعه منطقه ای (دانش و توسعه)
سال:1389 | دوره:2 | شماره:3 |تعداد مقالات:14

ریزجانداران خاک از عوامل مهم چرخه عناصر غذایی و جریان انرژی در خاک اند که تا اندازه زیادی نسبت به تغییرهای محیط حساس می باشند. بنابراین از زیست توده میکروبی خاک می توان به عنوان شاخصی برای بررسی اثرات تنش ها بر خاک و ریزجانداران استفاده کرد. هدف از این مطالعه ارزیابی تاثیر مدیریت مقدار پسماند گیاه جو (Hordeum vulgare L.)، سوزاندن آن، کود نیتروژن و خاک ورزی بر کربن زیست توده میکروبی و وضعیت کربن آلی و نیتروژن کل در یک دوره 90 روزه بوده است. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گردید. تیمارهای آزمایش شامل دو سطح کاه و کلش جو (3 و 6 تن در هکتار)، دو سطح سوزاندن (نسوزاندن و سوزاندن)، دو سطح کود اوره (صفر و 125 کیلوگرم در هکتار) و دو سطح خاک ورزی (بدون خاک ورزی و با خاک ورزی) بودند. نتایج آزمایش نشان داد افزودن مقدار 6 تن در هکتار پسماند جو مقادیر کربن آلی، نیتروژن کل و کربن زیست توده میکروبی را نسبت به تیمار 3 تن در هکتار به طور معنی داری افزایش داد. در حالی که سوزاندن کاه و کلش به کاهش معنی دار همه پارامترها منجر گردید. انجام خاک ورزی نیز موجب کاهش معنی دار کربن آلی و کربن زیست توده میکروبی شد اما بر نیتروژن کل خاک بی تاثیر بود. کود نیتروژن بر کربن زیست توده میکروبی هیچ تاثیری نداشت، در حالی که کاربرد اوره بر کربن آلی و نیتروژن کل خاک تاثیر مثبت و افزایشی داشت. این مطالعه نشان داد که شیوه بدون خاک ورزی و همراه با حفظ پسماند گیاهی در سطح 6 تن در هکتار و روش بدون سوزاندن موثرترین نوع مدیریت در حفظ و افزایش مقادیر کربن آلی خاک، کربن زیست توده میکروبی و نیتروژن کل بودند.

به منظور بررسی خصوصیات زراعی، عملکرد و اجزای عملکرد در کشت مخلوط ریحان رویشی (Ocimum basilicum L.) و لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) و ارزیابی تاثیر آن بر کنترل علف های هرز، آزمایشی در سال زراعی 87-1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و 10 تیمار به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: (1- کشت خالص لوبیا، 2- کشت خالص ریحان، 3- کشت مخلوط نواری چهار ردیف ریحان دو ردیف لوبیا ، 4- کشت مخلوط نواری چهار ردیف لوبیا دو ردیف ریحان و 5 - کشت ردیفی) با کنترل علف های هرز و همین تیمارها بدون کنترل علف هرز. در گیاه ریحان وزن خشک و درصد ساقه در ماده خشک کشت خالص با کنترل علف هرز از تمامی تیمارها بیشتر بود. درصد برگ در ماده خشک کشت مخلوط نواری چهار لوبیا دو ریحان از سایر تیمارها بالاتر بود. اختلاف ارتفاع در چین اول تحت تاثیر تیمارها قرار نگرفته بود ولی در چین دوم کشت ردیفی با کنترل علف هرز بالاترین ارتفاع را داشت و بالاترین شاخص سطح برگ را کشت مخلوط چهار ریحان دو لوبیا به خود اختصاص داد. اختلاف معنی داری در درصد اسانس بین تیمارها مشاهده نشد، ولی به طور کلی تیمارهای بدون کنترل علف هرز دارای درصد اسانس بیشتری بودند. عملکرد اسانس نیز در کشت خالص و کشت مخلوط چهار ریحان دو لوبیا در شرایط کنترل علف هرز بیشتر از همه تیمارها بود. در گیاه لوبیا نیز تعداد دانه و غلاف در بوته، عملکرد اقتصادی، عملکرد بیولوژیک و ارتفاع بوته بین تیمارهای مختلف اختلاف معنی داری داشت ولی تعداد دانه در غلاف، شاخص برداشت، تعداد شاخه در بوته و وزن صد دانه تحت تاثیر تیمارها قرار نگرفت. بالاترین شاخص سطح برگ لوبیا را در بین تیمارها کشت مخلوط ردیفی (4.53) داشت. کمترین وزن خشک علف هرز در کشت مخلوط ردیفی و بیشترین وزن خشک علف هرز در کشت های خالص مشاهده شد. ارزیابی نسبت برابری زمین نشان داد که تقریبا تمامی تیمارهای کشت مخلوط ریحان و لوبیا بر کشت خالص آنها برتری دارد و کشت مخلوط ردیفی بیشترین نسبت برابری زمین (1.43) را به خود اختصاص داد.

به منظور ارزیابی تاثیر زمان نسبی سبز شدن سلمه تره (Chenopodium album L.) بر خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک ذرت دانه ای (Zea mays L.) رقم سینگل کراس 704 در سطوح مختلف تراکم این علف هرز، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 85-1384در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. زمان سبز شدن سلمه تره با سه سطح 14 روز زودتر، هفت روز زودتر و همزمان با ذرت به عنوان فاکتور اصلی و تراکم این علف هرز با شش سطح صفر، 4، 8، 12، 16 و 20 بوته در مترمربع به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که ارتفاع، شاخص سطح برگ و مقدار ماده خشک ذرت با ظهور هر چه زودتر و افزایش تراکم سلمه تره کاهش یافت. در مقابل، هر چه زمان ظهور سلمه تره نسبت به ذرت جلوتر بود، شاخص سطح برگ و ماده خشک علف هرز بخصوص در تراکم های بالا، بیشترین مقدار را داشت. با وجودیکه افزایش تراکم علف هرز سلمه تره باعث کاهش خصوصیات اندازه گیری شده در ذرت شد، ولی روند کاهش در تراکم های بالای این علف هرز معنی دار نبود. در مجموع با توجه به شیب کاهشی می توان اظهار داشت که زمان سبز شدن سلمه تره نسبت به تراکم آن تاثیر بیشتری بر رشد ذرت دارد و به ازای تعداد روزهای سبز شدن زودهنگام علف هرز نسبت به ذرت، توان رقابتی ذرت کاهش یافته و افت شدیدی در رشد آن مشاهده خواهد شد.

علف های هرز از مهمترین عوامل کاهش عملکرد محصولات زراعی می باشند، از این میان علف هرز سس (Cuscuta campestris L.) گیاهی انگلی است یکساله با گسترش جهانی که سبب کاهش عملکرد بسیاری از محصولات زراعی و باغی می شود. جهت یافتن عامل کنترل بیولوژیک مناسب به منظور کنترل سس، پژوهشی در قالب طرح کاملا تصادفی با پنج تکرار در سال 88-1387 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام پذیرفت. جمع آوری نمونه های سس آلوده به عوامل بیماری زا در منطقه چناران و از مزارع چغندرقند (Beta vulgaris L.) صورت گرفت. پس از گردآوری، کشت و خالص سازی قارچ های موجود در رشته های سس جنس هایFusarium sp. ،Alternaria sp.  و Colletotrichum sp. شناسایی شدند. مایه زنی ایزوله ها با غلظت 108 اسپور در میلی لیتر آب مقطر در مراحل مختلف رشدی علف هرز سس (جوانه زنی، پیش از اتصال به میزبان، پس از اتصال به میزبان و تشکیل هوستوریوم) در آزمایشگاه و گلخانه تحقیقاتی صورت گرفت. از میان قارچ های بدست آمده گونه F. oxysporum توانست کنترل موثری بر جوانه زنی بذور سس داشته باشد. با توسعه مراحل رشدی سس و استقرار آن روی میزبان از بیماری زایی قارچ مورد نظر کاسته شد. جهت بررسی تکمیلی، بیماری زایی این جدایه روی سایر گیاهان زراعی از جمله گندم (Triticum aestivum L.)، جو (Hordeum vulgare L.)، یونجه (Medigago sativa L.)، چغندرقند و ریحان (Ocimum basilicum L.) مورد بررسی قرار گرفت و هیچگونه علایم بیماری در آنها مشاهده نگردید.

این آزمایش با هدف بررسی اثر فواصل روی ردیف و بین ردیف و آرایش کاشت بر اجزای عملکرد، عملکرد دانه و عملکرد روغن کدو پوست کاغذی (Cucurbita pepo L.)، در سال زراعی 88-1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد بصورت کرت های دوبار خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاصله بین ردیف در دو سطح (1 و 2 متر)، فاصله روی ردیف در دو سطح (20 و 40 سانتیمتر) و دو آرایش کاشت (یکطرفه و دو طرفه) به ترتیب به عنوان فاکتور اصلی، فاکتور فرعی و فاکتور فرعی فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثر فاصله بین ردیف بر تعداد دانه در میوه معنی دار (p0.05≥) بود. اثر فاصله روی ردیف بر تعداد میوه، تعداد دانه در میوه، عملکرد دانه، درصد روغن و عملکرد روغن معنی دار (p0.05≥) بود. آرایش کاشت تاثیر معنی داری (p0.05≥) بر تعداد میوه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و روغن داشت. اثر متقابل فاصله بین و روی ردیف بر تعداد میوه، تعداد دانه در میوه و درصد روغن کدو پوست کاغذی معنی دارp0.05≥) ) بود. اثر متقابل فاصله روی ردیف و آرایش کاشت بر تعداد میوه و درصد روغن کدو پوست کاغذی معنی دار ((p≥0.05 بود. افزایش فاصله روی ردیف از 20 به 40 سانتیمتر باعث کاهش عملکرد دانه از 697 به 631 کیلوگرم در هکتار شد. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب در آرایش دوطرفه و یکطرفه با 715 و 613 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. نتایج بین اجزای عملکرد و عملکرد دانه و روغن بیانگر آن بود که بین تعداد میوه و عملکرد دانه و روغن و همچنین بین عملکرد دانه و روغن کدو پوست کاغذی همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت. بدین ترتیب چنین بنظر می رسد که تنظیم فاصله روی ردیف و آرایش کاشت، بدلیل کاهش رشد رویشی کدو پوست کاغذی باعث افزایش تولید میوه و در نتیجه افزایش عملکرد دانه و روغن این گیاه شد.

به منظور بررسی روش خاک ورزی اولیه و مدیریت بقایای گیاهی گیاهی جو (Hordeum vulgare L.) بر ویژگی های خاک و ذرت علوفه ای (Zea mays L.)، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با هفت تیمار و سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل (1) آتش زدن کاه و کلش باقیمانده، شخم، دیسک و فاروئر، (2) جمع آوری و انتقال کاه و کلش به بیرون از زمین، شخم، دیسک و فاروئر، (3) شخم، دیسک و فاروئر، (4) استفاده از ساقه خرد کن، شخم، دیسک و فاروئر، (5) ساقه خرد کن، شخم، دیسک، 50 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژنه اوره و فاروئر، (6) ساقه خرد کن، شخم، دیسک، 100 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژنه اوره و فاروئر و (7) ساقه خرد کن، شخم، دیسک، 50 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژنه اوره و 10 تن کود دامی و فاروئر بود. نتایج نشان داد که تیمارها تاثیر معنی داری بر نیتروژن، پتاسیم، فسفر خاک، وزن مخصوص ظاهری خاک، نقطه پژمردگی، ظرفیت زراعی و ظرفیت نگهداری آب خاک داشتند. بالاترین میزان نیتروژن (2.57%) و فسفر (0.32%) برگ از تیمار هفت حاصل شد و بیشترین مقادیر پتاسیم برگ 1.72% و 1.60% به ترتیب از تیمارهای هفت و شش بدست آمد. بالاترین عملکرد ذرت معادل 47.65 تن در هکتار از تیمار هفت حاصل شد که با تیمار شش با عملکرد 46.16 تن در هکتار تفاوت معنی داری نداشت. بنابراین بهترین روش تهیه بستر کاشت برای کسب بالاترین عملکرد ذرت در هکتار استفاده از ساقه خرد کن، شخم، دیسک، 50 کیلوگرم در هکتار اوره، 10 تن در هکتار کود دامی و فاروئر قبل از کاشت ذرت بود.

سیستم های کشت مخلوط یکی از روش های مدیریت صحیح تو لید محصولات زراعی است که منجر به بهبود جذب و کارایی مصرف منابع توسط گیاهان می شود. با همین هدف به منظور بررسی دریافت نور و برخی ویژگی های کانوپی در کشت های خالص و مخلوط ذرت (Zea mays L.) و باقلا Vicia faba L.)) تحت شرایط آب و هوایی تبریز، آزمایشی در قالب طرح بلوک های تصادفی با سه تکرار و 15 تیمار در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در سال زراعی 86-1385 اجرا گردید. تیمارها شامل سه تراکم کشت خالص ذرت (6، 7 و 8 بوته در متر مربع)، سه تراکم کشت خالص باقلا (30، 40 و 50 بوته در متر مربع) و نه ترکیب تیماری برای کشت مخلوط دو گونه به روش افزایشی بودند. نتایج نشان داد که شاخص سطح برگ، درصد نور دریافتی و شاخص کلروفیل در کشت مخلوط نسبت به تک کشتی های ذرت به ترتیب 2.88، 37 و 11.94 درصد و نسبت به تک کشتی های باقلا به ترتیب 2.63، 30 و 9.27 درصد افزایش نشان داد. میانگین دمای داخل کانوپی تیمارهای کشت مخلوط نسبت به میانگین تک کشتی های ذرت و باقلا نیز به ترتیب 2.17 و 2.88 درجه سانتیگراد کمتر بود. در بین کشت های مخلوط، ترکیب تراکمی هشت بوته ذرت و 50 بوته باقلا در متر مربع بهترین تیمار از نظر دریافت نور توسط کانوپی، شاخص سطح برگ کانوپی، شاخص کلروفیل و دمای کانوپی تشخیص داده شد. ارزیابی تیمارهای مختلف کشت مخلوط با استفاده از نسبت برابری زمین (LER) نشان داد که میزان LER در تمام تیمارهای مخلوط ذرت و باقلا بزرگتر از یک بود. ترکیب تیماری 6 بوته ذرت با تراکم های 50 و 40 بوته باقلا، بالاترین نسبت برابری زمین (1.97) را به خود اختصاص داد که معادل 97.5 درصد افزایش در بهره وری استفاده از زمین نسبت به کشت خالص دو گونه بود و این نشان دهنده برتری کشت مخلوط در مقایسه با کشت خالص است.

به منظور بررسی اثرات کاربرد توام کود دامی، گونه های مفید تریکودرما و باکتری سودوموناس بر خصوصیات سبز شدن، رشد و عملکرد گندم) (Triticum aestivum L.) رقم دریا) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار به صورت گلدانی اجرا گردید. تیمارها شامل کود دامی (گاوی) در سه سطح (10، 20 و 30 تن در هکتار)، سه گونه تریکودرما Trichoderma hamatum)، T. harzianum،(T. viridae  و کاربرد و یا عدم کاربرد باکتری سودوموناس (Psudomunas spp.) بود. نتایج نشان داد که تیمارهای شاهد و 10 تن در هکتار کود دامی اثر معنی داری بر درصد سبز شدن و سرعت ظهور نهایی گیاهچه در مقایسه با سطوح 20 و 30 تن در هکتار داشتند. در این آزمایش حداکثر عملکرد دانه در سطح 20 تن در هکتار کود گاوی تلقیح شده با T. viridae وT. harzianum  مشاهده شد. سطوح 10 و 20 تن در هکتار کود دامی به ترتیب موجب افزایش 39.72 و 19.47 درصدی شاخص برداشت و بیوماس گیاه در مقایسه با تیمار شاهد (بدون مصرف کود) شدند. قارچ T. viridae نیز بیوماس گیاه را نسبت به T. harzianum به طور معنی داری (3.60 درصد) افزایش داد. قارچ T. harzianum موجب افزایش شاخص برداشت در مقایسه با T. viridae و T. hamatum گردید. همچنین کاربرد باکتری سودوموناس موجب افزایش بیوماس و شاخص برداشت نسبت به تیمار عدم کاربرد گردید. نتایج نشان داد که به موازات افزایش کود دامی، تعداد کلنی هر سه گونه تریکودرما در خاک اطراف ریشه به طور معنی داری افزایش یافت. حداکثر جمعیت میکروبی خاک در سطح 30 تن در هکتار کود دامی تلقیح شده با T. harzianum به میزان 108×74.68 اسپور در میلی گرم وزن خشک خاک مشاهده شد.

به منظور بررسی تاثیر عناصر غذایی پر مصرف در شرایط آبکشت روی خصوصیات رشد دو رقم ذرت دانه ای KWS2360) (Zea maize L.)  و (Ressuda Pionee، پژوهشی در اتاقک رشد بخش فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشگاه دبرسن کشور مجارستان بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار صورت گرفت. فاکتورهای مورد آزمایش شامل دو رقم ذرت دانه ای Ressuda Pionee) و(KWS2360  و هشت محلول غذایی شامل محلول غذایی فاقد نیتروژن (N)، محلول غذایی فاقد فسفر (P)، محلول غذایی فاقد پتاسیم (K)، محلول غذایی فاقدNP ، محلول غذایی فاقد NK، محلول غذایی فاقدPK ، محلول غذایی فاقد NPK و محلول غذایی حاوی NPK بودند و صفات مورد ارزیابی شامل وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی، تعداد برگ، سطح برگ و میزان کلروفیل برگ بودند. نتایج نشان داد که بیشترین میزان سطح برگ (561 cm2)، وزن خشک اندام هوایی (22 گرم) در تیمار حاوی NPK و در رقم KWS2360 مشاهده شد، درحالیکه تیمار حاوی NPK در رقم Ressuda Pionee بیشترین وزن خشک ریشه (3.8 گرم) و تعداد برگ (5.6) را از خود نشان داد. نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی (1.1) در تیمار فاقد NP و رقم KWS2360 زیادتر بود. کمترین میزان سطح برگ (45 cm2) و تعداد برگ (3) در تیمار فاقد NK به دست آمد. همچنین کمترین میزان وزن خشک ریشه (0.12 گرم) و وزن خشک اندام هوایی (0.31 گرم) در تیمار فاقد NPK مشاهده شد. تیمار فاقد NPK در رقم KWS2360 کمترین نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی (0.16) را از خود نشان داد. در کلیه تیمارها، میزان کلروفیل برگ ها در طی زمان کاهش یافت. شیب منحنی کاهش میزان کلروفیل در تیمارهای بدون NPK، NK و NP در مقایسه با تیمارهای حاویNPK  بیشتر بود. ارقام ذرت در تیمار حاوی NPK دوره رشدی طولانی تری را نسبت به سایر تیمارها داشت. رقم KWS2360 ذرت در مقایسه با رقم Ressuda Pionee تحت شرایط تنش عناصر غذایی از رشد بهتری بر خوردار بود. در مجموع چنین می توان گفت که ایجاد تعادل در نسبت عناصر غذایی نقش مهمی را در افزایش رشد رویشی تمامی گیاهان زراعی از جمله ذرت ایفا می کند و کمبود هر یک از عناصر غذایی پرمصرف می تواند عاملی در جهت کاهش رشد این گیاه باشد.

در سال های اخیر تولید فزاینده زباله در نتیجه رشد جمعیت شهری و توسعه صنایع، به عنوان یک چالش جدی مطرح است. ورمی کمپوست به عنوان محصول فرآوری زباله های شهری با خصوصیات فیزیکوشیمیایی مناسب، می تواند نقش موثری در رشد و نمو و نیز کاهش اثرات منفی ناشی از تنش های مختلف محیطی بر گیاهان داشته باشد. برای این منظور مطالعه ای با هدف بررسی بر هم کنش نسبت های مختلف ورمی کمپوست و تنش شوری بر صفات ریخت زایی گیاهچه های لوبیا قرمز رقم درخشان (Phaseolus vulgaris L. cv. Light Red Kidney) انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی، شامل پنج نسبت حجمی ورمی کمپوست و ماسه (100:0؛ 90:10؛ 75:25؛50:50 و 25:75) و چهار سطح شوری (30، 60، 90 و120  میلی مول بر لیتر کلرید سدیم) به ترتیب معادل 2.75، 5.5، 8.25 و 11 دسی زیمنس بر متر، به همراه شاهد (صفر)، در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. بذرها در گلدان های پلاستیکی کاشته و نمونه برداری از گیاهچه ها 28 روز پس از کاشت انجام شد. نتایج نشان داد که در محیط بدون تنش، ورمی کمپوست تاثیر معنی داری (p£0.05) بر طول ساقه، تعداد میانگره ها، سطح و وزن خشک برگ، وزن خشک، سطح، قطر و مجموع طول ریشه ها داشت، اما تاثیر آن بر وزن خشک ساقه معنی دار نبود. بر هم کنش ورمی کمپوست و شوری، تاثیر معنی داری بر طول ساقه، تعداد میانگره ها، سطح و وزن خشک برگ، سطح و وزن خشک ریشه ها داشت، اما تاثیر آن بر وزن خشک ساقه، قطر و مجموع طول ریشه ها معنی دارنبود. بنابراین در سطوح پائین شوری تمام نسبت های ورمی کمپوست و در سطوح شوری بالا، نسبت های بالای ورمی کمپوست می تواند تا حدودی اثرات نامطلوب شوری را بر گیاهچه های لوبیا محدود نماید.

تنش خشکی یکی از عوامل کاهش عملکرد دانه و درصد روغن در کلزا (Brassica napus L.) می باشد. کارآیی مصرف آب کلزا در پاسخ به محدودیت آب در سال زراعی 89-1388 مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور آزمایشی با طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات طرق مشهد در استان خراسان رضوی اجرا شد که در آن مبنای آبیاری دو سطح تامین نیاز آبی شامل 80 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A برای شرایط عدم تنش و 120 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A برای شرایط تنش قرار گرفت. تیمارهای رقم شامل هایولا 401، هایولا 330، پارک لند، گلد راش، بی پی 18 و لندریس بودند. میانگین کارآیی مصرف آب در شرایط تنش 6.6 کیلوگرم بر متر مکعب آب با مصرف 3412.3 متر مکعب آب و در شرایط عدم تنش 4.5 کیلوگرم بر متر مکعب آب با مصرف 4612.3 متر مکعب آب بود. بیشترین کارآیی مصرف آب مربوط به رقم هایولا 401 با کارآیی 7.4 کیلوگرم بر متر مکعب آب در شرایط تنش و کمترین مربوط به رقم گلد راش با کارآیی 2.6 کیلوگرم بر متر مکعب در شرایط عدم تنش بود. کارآیی مصرف آب در تولید روغن در ارقام مورد آزمایش تفاوت معنی دار داشت. به طوری که رقم هایولا 401 با 0.28 کیلوگرم روغن بر متر مکعب آب در شرایط عدم تنش بیشترین کارآیی و رقم بی پی 18 با 0.06 کیلوگرم روغن بر متر مکعب آب در شرایط تنش کمترین کارآیی را داشت. نتایج نشان داد که تنش کم آبی توانسته کارآیی مصرف آب را در ارقام تحت آزمایش در تولید ماده خشک و دانه به طور معنی دار افزایش دهد، اما تنش خشکی عملکرد روغن و کارآیی مصرف آب در تولید روغن در ارقام را بطور معنی داری کاهش داد.

حفظ محیط زیست و تولید محصولات کشاورزی سالم، در حال حاضر از وظایف کشاورزی است. مدیریت عناصر خاک با استفاده از کودهای زیستی از ارکان کشاورزی پایدار محسوب می شود. نحوه عمل کودهای مختلف در شرایط تنش خشکی بسیار متفاوت است. به منظور مقایسه اثرات انواع کودهای زیستی (اگروهیومیک، نیتروکسین، سوپرچاذب و ورمی کمپوست) با کودهای شیمیایی متداول (نیتروژن، فسفر و پتاسیم) و بررسی تاثیر آن ها بر رشد، عملکرد و درصد روغن آفتابگردان (Helianthus annuss L.) در سطوح مختلف تنش خشکی (100%، 75، 50 و 25% ظرفیت مزرعه)، پژوهشی گلخانه ای به صورت یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 20 تیمار و سه تکرار در سال 1388 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز طراحی و اجرا شد. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی بر ارتفاع بوته، قطر طبق، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت تاثیر معنی دار و بر درصد روغن دانه غیرمعنی دار بود. بیشترین شاخص برداشت در سطح تنش 50% ظرفیت مزرعه به دست آمد. همچنین مشاهده شد که بهترین عملکرد دانه در کودهای زیستی و بیشترین ارتفاع بوته از کودهای شیمیایی به دست می آید. بیشترین عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش شدید به ترتیب در نیتروکسین و سوپرجاذب مشاهده شد. نوع کود بر ارتفاع بوته و عملکرد دانه نیز تاثیر معنی داری داشت. به طور کلی کودهای زیستی بویژه سوپرجاذب و ورمی کمپوست به دلیل قدرت نگهداری زیادتر رطوبت در مقایسه با کودهای شیمیایی پاسخ بهتری به شرایط تنش خشکی نشان دادند و عملکرد بهتری داشتند. با توجه به نتایج این پژوهش به نظر می رسد استفاده از کودهای زیستی در شرایط محدودیت رطوبت برای غلبه بر اثرات منفی تنش خشکی می تواند مفید باشد.

افزایش عملکرد محصولات زراعی توام با حفظ محیط زیست و سلامت انسان مرهون استفاده و کاربرد صحیح کودهای نیتروژنه است. در این مطالعه اثر سطوح مختلف مصرف نیتروژن بر کارایی نیتروژن در ژنوتیپ های سورگوم دانه ای (Sorghum bicolor L. Moench) در سال زراعی 88-1387 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی بررسی شد. آزمایش بصورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. ژنوتیپ ها شامل (رقم سپیده و دو لاین امید بخش M2 و M5) در کرت های اصلی و سطوح مختلف نیتروژن (0، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره) و تیمار وضعیت فتوسنتز جاری (اختلال و عدم اختلال در فتوسنتز جاری) بصورت فاکتوریل در کرت های فرعی قرار داشتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر اصلی نیتروژن بر کارایی جذب (بازیافت)، مصرف (فیزیولوژیک)، استفاده (زراعی)، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار (p0.05≥) بود. کارایی بازیافت نیتروژن در تیمار عدم مصرف و مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به ترتیب 82.34 و 68.31 درصد حاصل شد و به میزان 43.45 و 18.67 درصد نسبت به تیمار 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار افزایش نشان داد. بیشترین درصد کارایی فیزیولوژیک به میزان 43.45 (گرم دانه بر گرم نیتروژن) در تیمار عدم مصرف نیتروژن بدست آمد و نسبت به تیمار 200 کیلو گرم در هکتار با کمترین مقدار 30.38 (گرم دانه بر گرم نیتروژن) اختلاف معنی داری داشت. بیشترین کارایی زراعی نیز در تیمار عدم مصرف نیتروژن به میزان 36.23 (گرم دانه بر گرم نیتروژن) حاصل شد. افزایش 107 و 43.02 درصد نسبت به تیمار مصرف 100 و 200 کیلو نیتروژن در هکتار نشان داد. علیرغم کاهش کارایی نیتروژن (هر سه شاخص) با افزایش مصرف نیتروژن بیشترین عملکرد دانه در تیمار 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به میزان 6.47 تن در هکتار بدست آمد که اختلاف معنی داری با تیمار عدم مصرف نیتروژن داشت. اثر ساده وضعیت فتوسنتزی بر صفت کارایی زراعی و فیزیولوژیک در سطح (p0.01≥) و برکارایی بازیافت در سطح ((p0.05≥ معنی دار بود. تیمار عدم اختلال در فتوسنتز جاری بیشترین میزان کارایی را در صفات کارایی بازیافت، فیزیولوژیک و زراعی به ترتیب به میزان 72.33 درصد، 39.55 گرم دانه بر گرم نیتروژن و 29.26 گرم دانه بر گرم نیتروژن نشان داد و اختلاف معنی داری با تیمار اختلال در فتوسنتز جاری داشت.

به منظور ارزیابی تاثیر مدیریت های متفاوت تناوبی، حاصلخیزی و حفاظتی خاک بر روی خصوصیات بانک بذر آزمایشی بلندمدت (در طی 2009-2005) در گلخانه های تحقیقاتی کلوز هاوس بر روی خاک پنجمین سال تناوبی ارگانیک دارای چهار تکرار در حال اجرا در مزرعه تحقیقاتی نافرتون دانشگاه نیوکاسل بریتانیا انجام شد. تناوب با مخلوط شبدر (Trifollium sp.)/علف چمنی (Poa spp.) برای دو سال اول آغاز گردید و با گندم (Triticum aestivum L.) برای سال سوم ادامه یافت. در سال چهارم هر کرت تناوبی به دو کرت فرعی مورد کشت سیب زمینی (Solanum tuberosum L.) و کلم (Brassica oleracea L.) تقسیم شد. در سال پنجم در هر دو کرت فرعی لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) کاشته شد. در تمام سال ها کرت های تناوبی که به عنوان کرت های اصلی در نظر گرفته شدند در معرض چهار ترکیب از دو سیستم مدیریتی حاصلخیزی و حفاظتی ارگانیک و متداول قرار گرفت. نمونه ترکیبی از خاک کرت های مورد بررسی برای مدت سه ماه در گلخانه قرار گرفت و تعداد و نوع گیاهچه های آنها تعیین شد. در پایان دوره، گیاهچه ها بر اساس نوع گونه و برخی از خصوصیات کارکردی طبقه بندی و ارزیابی شدند. نتایج آزمایش نشان داد که تناوب های زراعی کوتاه مدت اثر قابل توجهی بر روی خصوصیات بانک بذر ندارد و تنها نسبت بعضی گروه های کار کردی را تغییر می دهد. اگر چه تعداد بذر علف های هرز در مدیریت حفاظتی ارگانیک در مقایسه با نوع مرسوم آن بیشتر بود، ولی این تعداد بیشتر مربوط به گونه هایی بود که تصور می شود نقش مهمی در ایجاد تنوع زیستی در بوم نظام های زراعی بازی می کنند. واکنش بانک بذر به مدیریت های متفاوت حاصلخیزی ارگانیک و مرسوم یکسان بود. همچنین خصوصیات کارکردی بانک بذر تحت تاثیر مدیریت های متفاوت حفاظتی و حاصلخیزی قرار نگرفت.