مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی
سال:1383 | دوره:5 | شماره:19 |تعداد مقالات:6

به منظور بررسی تحمل به خشکی لاینها و ارقام گندم بهاره آزمایش یکنواخت سراسری مناطق معتدل کشور (M-75)، آزمایشی در قالب طرح کرتهای خرد شده نواری (Strip plot) با استفاده از طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، در مدت دو سال زراعی متوالی (79-1377) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق (مشهد) اجرا شد. کرتهای اصلی (فاکتور افقی) شامل سه دور آبیاری: 10، 20 و 30 روز با استفاده از سیستم آبیاری قطره ای بود. کرتهای فرعی (فاکتور عمودی) شامل: 20 لاین یا رقم گندم بهاره از آزمایشات یکنواخت سراسری مناطق معتدل کشور (M-75-1-20) بود. تاریخ کاشت، میزان بذر، و کود مصرفی بر اساس نیاز گیاه و عرف ایستگاه در نظر گرفته شد. نتایج آزمایشها نشان داد که با دور آبیاری 10 روز، لاینهای M-75-16, M-75-2, M-75-6, M-75-8 به ترتیب بالاترین تولید را داشتند. در دور آبیاری 20 روز لاینهای M-75-12, M-75-16, M-75-14, M-75-2 و در دور آبیاری 30 روز لاینهای M-75-14, M-75-2, M-75-4, M-75-15 به ترتیب حداکثر محصول را تولید کردند. به طور خلاصه، لاین (M-75-2) با عملکرد دانه بالاتر و کارآیی مصرف آب مطلوب تر، می تواند در شرایط نرمال و تنش خشکی به عنوان یک لاین متحمل به خشکی معرفی شود.

فولاد ساده کربنی CK45 با توجه به خواص خوب مکانیکی و متالوژی آن قیمت نسبتا مناسبی دارد. هر ابزار خاک ورز باید هم مقاوم به سایش و هم مقاوم به ضربه باشد و نیز از مواد گران قیمت تهیه نشده باشد. در این پژوهش خصوصیات این فولاد در سایش خراشان و ضربه بررسی شد تا عملکرد آن در قطعاتی نظیر گاو آهن و سایر ابزار خاک ورز پیش بینی شود. این فولاد تحت یک سری عملیات حرارتی مختلف قرار گرفت. خصوصیات سایش با یک دستگاه آزمایش سایش خراشان استاندارد (ASTM-G105-89)، به نام آزمایش سایندگی با شن مرطوب و چرخ لاستیکی که ساخته شده بررسی گردید. خصوصیات مقاومت به ضربه نیز با دستگاه آزمایش چارپی مطالعه شد. نتایج نشان داد که با عملیات حرارتی نسبتا ساده می توان مقاومت به سایش و مقاومت به ضربه این فولاد را افزایش داد و برای کاربردهای خاک ورزی از آن استفاده کرد.

در پاره ای از مناطق کشاورزی ایران سیستم آبیاری بارانی عقربه ای (Center Pivot) یکی از روشهای پیشرفته آبیاری است. گاهی طراحی و اجرای نادرست و عملکرد نامناسب این سیستم بازده واقعی آن را کاهش می دهد و در نتیجه منجر به توزیع غیر یکنواخت آب در طول بال، غیر یکنواختی پخش آب، و ایجاد شرایط ماندابی (یا رواناب) در سطح مزرعه می شود. ارزیابی سیستم در حال کار جهت بررسی درست بودن یا نبودن چگونگی نصب دستگاه، طراحی مناسب با شرایط منطقه، و حصول اطمینان از عملکرد مناسب سیستم امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. بدین منظور، ارزیابی هیدرولیکی سیستم آبیاری بارانی عقربه ای و اندازه گیری عوامل عملکرد شامل AELQ, DU, CU و PELQ در سطح مزرعه گندم تحت پوشش این سیستم در منطقه باجگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز انجام شد. در این ارزیابی آرایش ظرفهای نمونه برداری از نظر فاصله بین آنها و نحوه قرارگیری روی شیب بر طبق استاندارد ASAE صورت گرفت. از مقایسه نمودارهای توزیع آب جمع آوری شده در ظرفها با منحنیهای به دست آمده از توزیع رطوبت در خاک مشاهده شد که روند کلی تغییرات آنها تقریبا ثابت نیست و میانگین یکنواختی توزیع، ضریب یکنواختی، بازده واقعی ربع پایین سیستم، و بازده بالقوه ربع پایین به ترتیب برابر با 63، 75، 55 و 55 درصد است. این مقادیر با توجه به معیارهای موجود پایین و نشان دهنده وضعیت نامناسب سیستم، عدم مطابقت با شرایط کارکرد، و طراحی نادرست سیستم است. برابر بودن AELQ و PELQ در طول فصل زراعی معرف آن است که همواره آبیاری کافی نیست و گیاه با تنش آبی مواجه است. ضد آب نبودن الکتروموتورها و نداشتن حفاظ، نیم سوز شدن اغلب آنها، طراحی نامناسب آبپاشهای مجاور الکتروموتورها، مقاومت ناکافی مهارها در مقابل کشش ایجاد شده در بال، و کم شدن قوس بالها از مشکلات فنی موجود در دستگاه است.

در این تحقیق، اثر شرایط نگهداری در انبارهای سرد، نیمه فنی، و سنتی در طول مدت شش ماه بر ویژگیهی کیفی توده های سیر سفید و صورتی بسته بندی شده در جعبه های چوبی و کیسه های توری بررسی شد. به این منظور در مدت نگهداری هر ماه یک بار عوامل کیفی - افت وزنی و میزان رطوبت، فساد، سفتی بافت، و اسید پیروویک کل - اندازه گیری گردید.بین افت وزنی و درصد فساد توده های سیر در طول مدت نگهداری در شرایط گوناگون اختلاف معنی دار مشاهده شد به طوری که افت وزنی و درصد فساد توده های سیر در انبار نیمه فنی بیشتر از انبار سرد و کمتر از انبار سنتی و در توده های سیر صورتی بیش از توده های سیر سفید و در بسته بندیهای توری بیش از جعبه های چوبی گردید. توده سیر سفید و صورتی در انبار سرد به ترتیب با 13.89 و 16.73 درصد افت وزنی و 12.1 و 46 درصد فساد کمترین و در انبار سنتی به ترتیب با 25.87 و 47.22 درصد افت وزن و 56.3 و 100 درصد فساد بیشترین افت وزن و فساد را به خود اختصاص دادند.بین مقدار اسید پیروویک توده های سیر در طول مدت نگهداری اختلاف معنی دار وجود دارد و مقدار آن در توده های سیر تا 150 روز پس از نگهداری به علت تجزیه ترکیب عطر و طعم دهنده سیر به صورت معنی دار افزایش و پس از آن (به غیر از توده سیر صورتی در انبار سرد) کاهش نشان داد. مقدار اسید پیروویک در توده سیر صورتی بیش از توده سیر سفید و در انبار نیمه فنی بیش از دو انبار دیگر بود.سفتی بافت توده سیر سفید در مدت شش ماه در هر یک از سه انبار یاد شده کاهش یافت. میزان سفتی در توده سیر صورتی در انبارهای نیمه فنی و سنتی تا 120 روز پس از نگهداری کاهش و پس از آن به علت خشک شدن سیرچه ها بر اثر از دست دادن رطوبت در ماههای پنجم و ششم نگهداری، افزایش نشان داد.

نفوذ آب به خاک در آبیاری جویچه ای دو بعدی و تابعی است از فرصت زمان نفوذ و اندازه و خصوصیات سطحی که نفوذ از آن انجام می گیرد. در بسیاری از مدلهای آبیاری جویچه ای، نفوذ آب به خاک به صورت تابعی از فرصت زمان نفوذ و محیط خیس شده محاسبه می شود. اما در بعضی از مدلهای آبیاری جویچه ای، با فرض تغییرات کم محیط خیس شده در طول جویچه، نفوذ آب به خاک فقط تابعی از فرصت زمان نفوذ در نظر گرفته می شود. جهت مقایسه این فرضیات، دو مدل اینرسی - صفر آبیاری جویچه ای، یکی مدل ZIWPV با تاثیر دادن محیط خیس شده در محاسبه نفوذ و دیگری مدل ZIWPC با تاثیر ثابت محیط خیس شده بر نفوذ بسط داده شدند. محاسبه روش تفاضلات محدود به کمک یک راه حل صریح انجام پذیرفت. پس از تایید نتایج مدلها، نتایج هر دو مدل با سری داده های مزرعه ای آبیاری اسچوانکل (1989) مقایسه شدند. زمان مرحله پیشروی در سطح مزرعه 157 دقیقه است که مدل ZIWPV آن را به خوبی پیش بینی کرد ولی مدل ZIWPC زمان این مرحله را 10.8 درصد کمتر برآورد کرد. CU و DU اندازه گیری شده در مزرعه برابر 77 و 64 درصد است. مدل ZIWPV، CU و DU را به ترتیب 77.4 و 68.5 درصد و مدل ZIWPC، CU و DU را به ترتیب 93.1 و 89.4 درصد تخمین زد. عمق متوسط آب نفوذ یافته اندازه گیری شده در سطح مزرعه و به دست آمده از مدلهای ZIWPV و ZIWPC نیز به ترتیب  برابر با 7.47، 8.6، و 7.43 سانتی متر است. بنابراین دخالت دادن تاثیر محیط خیس شده در محاسبه نفوذ برای تمام زمان آبیاری، تخمین یکنواختی توزیع آب نفوذ یافته را بهبود می بخشد ولی میزان متوسط آب نفوذ یافته را بیشتر برآورد می کند. همچنین مدلهای آبیاری جویچه ای با فرض نفوذ یک بعدی، می توانند متوسط عمق نفوذ یافته را به خوبی شبیه سازی کنند ولی تخمین یکنواختی آب نفوذ یافته بیشتر از واقع خواهد بود.

به منظور بررسی تاثیر مدیریت بقایای گیاهی و عمق شخم بر عملکرد گندم و حاصلخیزی خاک، آزمایشی به مدت چهار سال (1378-1381) در مزرعه تحقیقاتی لک لک مرکز تحقیقات کشاورزی همدان با خاکی دارای بافت لوم رسی سیلتی انجام شد. در این تحقیق از چهار مدیریت بقایای ذرت شامل: 1) خرد کردن بقایا با ساقه خردکن 2) خرد کردن باقایا با دیسک 3) خرد کردن بقایا با رویتواتور و 4) خارج کردن بقایا و دو عمق شخم با گاوآهن برگرداندار (خاک ورزی مرسوم) شامل: 1) 20 سانتیمتر و 2) 30 سانتیمتر استفاده شد. مدیریتهای بقایا و عمقهای شخم در هشت تیمار ترکیب و به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار مقایسه شدند. مدیریت بقایای گندم شامل برگرداندن بقایا به خاک با شخم زدن زمین با گاوآهن برگرداندار (به عمق 25-20) در کلیه کرتها بود تناوب ذرت دانه ای - گندم آبی دوبار طی چهار سال تکرار شد. به منظور ارزیابی دستگاهها (ساقه خردکن، دیسک، و روتیواتور) در خرد کردن ساقه های به جامانده از برداشت ذرت دانه ای، درصد خرد شدگی بقایای ذرت اندازه گیری شد. برای بررسی روند تغییرات کربن آلی خاک، این شاخص در سه مرحله (1- فروردین 1378، قبل از کاشت ذرت 2- مرداد 1379، بعد از برداشت گندم 3- تیر 1381، بعد از برداشت گندم) اندازه گیری شد. همچنین عملکرد و اجزای عملکرد گندم و عملکرد ذرت تعیین شد. بر اساس نتایج حاصل، دستگاه ساقه خردکن ذرت نسبت به دو دستگاه دیگر (دیسک و روتیواتور) تاثیر بهتری در خردکن ساقه های ذرت نشان داد. همچنین معلوم شد که بعد از گذشت حدود 18 ماه، در کرتهایی که بقایای ذرت به خاک برگردانده شده بود. کربن آلی خاک حدود 7.2 درصد افزایش یافته است. در حالی که در کرتهایی که بقایای ذرت خارج شده بود کربن آلی خاک تغییری پیدا نکرده است. همچنین بعد از گذشت حدود چهار سال آشکار شد که در کرتهایی که بقایای ذرت و گندم به خاک برگردانده شده بود کربن آلی خاک در حدود 25 درصد و در کرتهایی که بقایای ذرت خارج و تنها بقایای گندم با خاک مخلوط شده بود کربن آلی خاک حدود 16 درصد افزایش یافته است. تاثیر مدیریت بقایای گیاهی و عمق شخم بر عملکرد گندم و دانه ذرت معنی دار نشد اما عملکرد گندم در سال 1381 نسبت به سال 1379 معنی دار بود و حدود 40 درصد افزایش یافت.