مجله روانشناسی
سال:1386 | دوره:11 | شماره:1 (پیاپی 41) |تعداد مقالات:6

مقیاس شخصیتی اسکیزوتایپی (STA) توسط کلاریج، بروکز، (1984)، در آکسفورد ساخته شد و اخیرا توسط راولینگز و همکاران (2001) مورد بررسی مجدد قرار گرفت. همان طور که کلاریج و بروکز (1984)، به تفصیل عنوان کرده اند، این مقیاس بر اساس ملاک های «سومین ویرایش راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی» (DSM-III) ساخته شده است. در تحقیق حاضر، مقیاس شخصیتی اسکیزوتایپی بر اساس ملاک های (DSM-IV-TR) انطباق داده شد. این مقیاس یکی از وضعیت رایج مرزی یعنی اسکیزوتایپی را توصیف کرده و آن را در جمعیت بهنجار و بر اساس الگوی پیوستاری ویژگی های روان گسستگی می سنجد. مقیاس شخصیتی اسکیزوتایپی در تحقیقات مربوط به روان گسستگی به طور مکرر مورد استفاده قرار گرفته است. هدف این پژوهش بررسی خصوصیات روان سنجی و به دست آوردن هنجار ایرانی مقیاس شخصیتی اسکیزوتایپی بود. بدین منظور، نمونه ای به حجم 749 نفر (380 پسر و 369 دختر) به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای از دانشکده های مختلف دانشگاه شیراز 30 نفر بیمار مبتلا به اسکیزوفرنیا و 30 نفر بیمار مبتلا به افسردگی اساسی از مراکز درمانی انتخاب و مورد آزمون قرار گرفتند. تحلیل عاملی به روش تحلیل مولفه های اصلی با چرخش پروماکس سه عامل برای مقیاس شخصیتی اسکیزوتایپی استخراج نمود که به ترتیب عامل های «تجارب ادراکی غیرمعمول»، «سوء ظن پارانوئید / اضطراب اجتماعی» و «تفکر سحرآمیز» نام گرفتند. تفاوت بین گروه های بیمار و سالم در عامل های استخراج شده (به جز عامل دوم) معنادار بود. علاوه بر این، برای مقیاس شخصیتی اسکیزوتایپی سه نوع روایی دیگر (همزمان، افتراقی و همبستگی خرده مقیاس ها با کل مقیاس و یکدیگر) و دو نوع اعتبار (بازآزمایی و همسانی درونی) گزارش شد که همگی حکایت از این داشت که این مقیاس در جامعه ایرانی خصوصیات روان سنجی مطلوبی دارد و از آن می توان در تحقیقات روانشناسی و روان پزشکی استفاده کرد. اطلاعات هنجاری مقیاس شخصیتی اسکیزوتایپی نیز در نمونه 749 نفری گزارش شده است.

توجه به تفاوت های فردی، محور بسیاری از مطالعات در حیطه روانشناسی است. در همین چارچوب گری در تبیین عوامل ایجاد کننده چنین تفاوت هایی به بررسی نقش خلق و خو به عنوان منشا زیستی تفاوت های فردی، پرداخته است. در پژوهش حاضر 20 نفر از دانشجویانی که بر اساس فعالیت نظام مغزی / رفتاری (BBS) و با استفاده از پرسشنامه شخصیتی گری - ویلسون، در گروه نظام بازداری رفتار (BIS) قرار گرفتند، با 20 نفر از دانشجویانی که در گروه نظام فعال ساز رفتاری (BAS) قرار داشتند بر حسب شدت پاسخدهی فیزیولوژیک به عامل تنیدگی زا مقایسه گردیدند. بدین منظور میزان ضربان قلب (HR)، فشار خون سیستولیک (SBP) و دیاستولیک (DBP) به عنوان شاخصهای فعالیت فیزیولوژیک قبل و بعد از ارایه محرک تنیدگی زا (یک تکلیف محاسبه ذهنی) در دو گروه مذکور مقایسه شد. نتایج این تحقیق پس از به کارگیری آزمون T مستقل نشان می دهد افراد گروه نظام فعال ساز رفتاری نسبت به افراد گروه بازداری رفتار در پاسخ به یک محرک تنیدگی زا افزایش ضربان قلب و فشار خون دیاستولیک بیشتری دارند. بین دو گروه از نظر پاسخدهی فشارخون سیستولیک تفاوت معنی داری مشاهده نشد. هر چند پیشینه تحقیقاتی در این زمینه متناقض است، این یافته ها همسو با برخی مطالعات قبلی می باشد که مورد بحث قرار گرفته است.

این مطالعه با هدف بررسی میزان کارایی و اثربخشی شیوه درمانی آموزش پسخوراند زیستی در مهار درد حاد و همچنین بررسی نقش کمال گرایی در فرآیند تجربه و درمان درد حاد انجام گردید. در نمونه گیری اولیه 129 نفر از دانشجویان دانشگاه شاهد بوسیله ابزارهای تحقیق مورد ارزیابی قرار گرفتند و ضمن تکمیل «سیاهه کمال گرایی مثبت و منفی» تری شورت و همکاران (1995) میزان تحمل و شدت درد آنها بوسیله دستگاه «سرما دردزا» مورد اندازه گیری قرار گرفت. به منظور تشکیل گروه های نمونه از این تعداد 30 نفر از آنهایی که کمال گرایی مثبت آنها یک انحراف معیار بالاتر از میانگین نمونه بود و میزان تحمل یک انحراف معیار پایین تر از میانگین نمونه را داشتند، برای گروه های آزمایشی و کنترل اول و 30 نفر از آنهایی که کمال گرایی منفی آنها یک انحراف معیار بالاتر از میانگین نمونه بود و میزان تحمل آنها یک انحراف معیار پایین تر از میانگین نمونه بود برای گروه های آزمایشی و کنترل دوم انتخاب گردیدند. در مجموع چهار گروه 15 نفره (دو گروه آزمایشی و دو گروه کنترل) برای شرکت در تحقیق انتخاب شدند. آزمودنیهای گروه های آزمایشی به صورت انفرادی به مدت 3 جلسه و طی دو هفته، در جلسات جداگانه ای تحت آموزش پسخوراند زیستی قرار گرفتند. در حالی که گروه های کنترل هیچگونه آموزش یا مداخله ای دریافت نکردند. میزان تحمل و شدت درد آزمودنی های گروه های چهارگانه تحقیق نیز بعد از پایان جلسات آموزشی مجددا به وسیله دستگاه «سرما دردزا» مورد اندازه گیری قرار گرفت و نتایج پس از مداخله به منظور ارزیابی میزان تاثیر شیوه پسخوراند زیستی در مهار درد حاد با توجه به عامل کمال گرایی آزمودنی ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که از میان انواع مثبت و منفی کمال گرایی فقط «کمال گرایی مثبت» با شدت درد آزمودنی ها دارای رابطه منفی و معنادار بود و همچنین تحلیل نتایج مربوط به مقایسه گروه های آزمایشی و کنترل تحقیق آشکار ساخت که شیوه درمانگری آموزش پسخوراند زیستی توانسته است میزان تحمل درد حاد آزمودنی ها را افزایش و شدت درد آنها را کاهش دهد و در مجموع مهار درد حاد را فزونی بخشد. از سوی دیگر یافته های مطالعه حاضر تمایز معنی داری در نتایج مربوط به مهار درد حاد در دو گروه آزمایشی دارای کمال گرایی مثبت و منفی نشان نداد. به عبارت دیگر تاثیر راهبرد پسخوراند زیستی بر میزان مهار درد حاد آزمودنی های دو گروه آزمایشی با توجه به عامل کمال گرایی، تفاوت معناداری نداشت.

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین جهت گیری مذهبی با دو مولفه از سلامت روانی به نامهای سرسختی و شادکامی در دانشجویان بود. آزمودنیها 200 نفر (104 زن و 96 مرد) از دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی بودند. ابزارهای استفاده شده در تحقیق حاضر «پرسشنامه جهت گیری مذهبی» آلپورت (1963)، «پیمایش زمینه یابی دیدگاههای شخصی» کوباسا (1987) و «سیاهه شادکامی آکسفورد» (1989)، بودند. بر اساس یافته های به دست آمده در این پژوهش افراد دارای جهت گیری مذهب درونی نسبت به افراد دارای جهت گیری مذهب بیرونی از سرسختی و شادکامی بیشتری برخوردار بودند، همچنین بین جهت گیری های مذهب درونی و بیرونی و سرسختی و مولفه های آن (تعهد، مهار و مبارزه جویی) و شادکامی رابطه وجود داشت. یافته ها همچنین حاکی از آن بودند که افراد دارای جهت گیری مذهب درونی نسبت به افراد دارای جهت گیری مذهب بیرونی از تعهد، مهار و مبارزه جویی بیشتری برخوردار بودند. در کنار یافته های مربوط به فرضیه های اصلی یافته های دیگری نیز به دست آمد: زنان نسبت به مردان از «سرسختی» بیشتری برخوردار بودند. بین زنان و مردان از لحاظ «شادکامی» تفاوت معناداری وجود نداشت. «جنس» دارای نقش تعاملی در رابطه بین مذهب و شادکامی بود بدین صورت که مردان دارای مذهب درونی نسبت به زنان دارای مذهب درونی از شادکامی بیشتری برخوردار بودند و به طور معکوس نیز زنان دارای مذهب بیرونی نسبت به مردان دارای مذهب بیرونی از شادکامی بیشتری برخوردار بودند. ضمنا یافته هایی نیز در مورد دو گروه دیگر مذهبی یعنی غیرمذهبی نامتمایز و بیش مذهبی نامتمایز به دست آمد. گروه سوم یعنی گروه غیرمذهبی نامتمایز در هیچیک از متغیرهای سنجیده شده با افراد دارای مذهب درونی تفاوت نداشت.

این پژوهش به بررسی تاثیر شیوه فرزندپروری والدین بر رفتارهای ضد اجتماعی دختران نوجوان (14-18) پرداخته است. در این پژوهش 30 نفر از دختران نوجوان دارای رفتارهای ضد اجتماعی از مراکز مداخله در بحران بهزیستی و بازداشتگاه های زنان مراکز انتظامی با روش تصادفی ساده به عنوان گروه مورد مطالعه انتخاب شدند و همچنین 30 نفر از دانش آموزان دبیرستانی مناطق آموزشی 3، 6 و 15، با روش نمونه گیری چند مرحله ای به عنوان گروه مقایسه انتخاب شدند. سپس «پرسشنامه شیوه های فرزندپروری والدین دیانا بامریند» و خصوصیات جمعیت شناختی محقق ساخته بر روی هر دو گروه اجرا شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها علاوه بر ارایه فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار، از آزمون مقایسه میانگین ها برای گروه های مستقل، آزمون کای اسکور، آزمونهای فای و کرامر (v) برای ارزیابی قدرت رابطه متغیرها استفاده شد. با استفاده از آزمونهای آماری، داده های بدست آمده از دو گروه دختران عادی و دختران با رفتارهای ضد اجتماعی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که شیوه فرزندپروری استبدادی والدین، از هم گسیختگی خانوادگی، مصرف مواد یا دخانیات در اعضای خانواده و شکست تحصیلی بر بروز رفتارهای ضد اجتماعی دختران نوجوان تاثیر دارد، ولی سن والدین و تعداد فرزندان تاثیری بر رفتارهای ضداجتماعی دختران نوجوان ندارد.

هدف از پژوهش حاضر، مطالعه رابطه باورهای انگیزشی تیزهوشان درباره درس ریاضی با راهبردهای خود نظم دهی انگیزشی بود. بدین منظور 344 دانش آموز سال اول دبیرستان (172 دختر و 162 پسر) که بر اساس نمرات حاصل از گونه هنجاریابی شده «آزمون هوشی اوتیس»، تیز هوش شناخته شدند، به عنوان آزمودنی در این پژوهش شرکت نمودند. علاوه بر آزمون مزبور، «مقیاس باورهای انگیزشی درباره یادگیری ریاضی» و «مقیاس راهبردهای خود نظم دهی انگیزشی» نیز به کار گرفته شد و شواهد حاصل، بیانگر اعتبار و روایی نمرات این مقیاس ها بود. تحلیل عاملی نشان داد که مقیاس باورهای انگیزشی درباره ریاضی، از هفت عامل خود کفایتی، ارزش تکلیف، اضطراب امتحان، باورهای مهار یادگیری، جهت گیری هدف تسلط، جهت گیری هدف عملکرد - گرایشی و جهت گیری هدف عملکرد - اجتنابی تشکیل شده است. ضرائب آلفا کرونباخ برای مولفه های مذکور از 0.53 و 0.83 متغیر بود. این ضرائب برای پنج زیر مقیاس خود نظم دهی انگیزشی مشتمل بر ارتقا علاقه، صحبت درونی تسلط، صحبت درونی عملکرد، خود پاداش دهی و مهار محیطی بین 0.73 تا 0.88 نوسان داشت. تحلیل های رگرسیونی نشان داد که در میان دانش آموزان تیزهوش، هر یک از راهبردهای خود نظم دهی انگیزشی به وسیله ابعادی از باورهای انگیزشی درباره یادگیری ریاضی، پیش بینی می گردد و الگوی این روابط در تمام موارد از وضعیت یکسانی تبعیت نمی کند. نتایج مبین آن بود که جهت گیری هدف تسلط، سهم تعیین کننده ای در استفاده تیزهوشان از راهبردهای خود نظم دهی انگیزشی برای فراگیری ریاضی دارد، حال آن که جهت گیری هدف عملکرد - اجتنابی هیچ یک از راهبردهای خود نظم دهی انگیزشی را پیش بینی نمی کند. این یافته ها در پرتو نتایج مطالعات پیشین مورد بحث قرار گرفت و از کاربردهای آن در آموزش ریاضی به تیزهوشان سخن به میان آمد.