مجله علوم انسانی
سال:1385 | دوره:13 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

در این مقاله پژوهشی مقایسه ای بین اسطوره سیاوش و ادونیس که هر دو در زمره اسطوره های باروری و رویش اند، انجام گرفته است.ارتباط معناداری که بین این دو اسطوره از حیث ارتباط با قوای باروری طبیعی و مراسم و مواسم و عزاداری به چشم می خورد، نشان دهنده آن است که در جوامع کشاورزی هلال خصیب (بارور) و ایران مشابهتی چشمگیر در آداب و سنن دیده می شود.این مقاله به مشترکات تمدنی و فرهنگی قابل توجهی بین ایران و آسیای غربی دست یافته و آن را نتیجه تاثیر و تاثر بین این دو منطقه از همدیگر قلمداد کرده است.علایقی که از سلسله جبال زاگرس تا ساحل دریای مدیترانه را در بر می گیرد.

"قل لئن اجتمعت الانس و الجن علی ان یاتوا بمثل هذا القران لایاتون بمثله و لوکان بعضهم لبعض ظهیرا. بگو که اگر انس و جن، به خاطر آوردن مانند این قران گرد هم آیند هر چند از یکدیگر پشتیبانی کنند (نمی توانند) مانندش را بیاورند. (قران کریم)اکنون قرن پانزدهم است و قرآن کریم، تنها کتاب آسمانی بدون تحریف، همچنان روشنایی بخش و هدایت گر جهانیان- به ویژه مسلمانان- است. این دریای بیکران الهی، نقش مهمی در پیشبرد امور فرهنگی، اخلاقی، اجتماعی و ... جامعه ایفا می کند؛ به شرط اینکه جامعه اسلامی به نحو شایسته ای از کلام خداوندی فیض برد. بدین منظور باید هر چه بیشتر به مفاهیم و معارف قرآنی شناخت و معرفت پیدا کنیم. ترجمه خوب، میانی و اصولی دارد که مترجم باید بدانها پایبند و متعهد باشد؛ متاسفانه عده ای هیچگونه آشنایی با این مبانی و اصول ندارند تنها به منظور کنجکاوی، علاقه و عواملی دیگر به ترجمه روی می آورند. نگارنده خود را کارشناس مسایل ترجمه نمی داند، ولی معتقد است برای اینکه ترجمه متون- به ویژه دینی- به درستی صورت بگیرد، مترجم، باید- علاوه بر شرایط عام ترجمه- ویژگی های مهمی، همچون تخصص در صرف و نحو، بلاغت، تفسیر و فقه اللغه داشته باشد. امروز، ترجمه به عنوان یکی از راه های شناخت علوم قرآنی مطرح است؛ نگارنده در این مقاله ضمن اشاره به مشکلات و چالش های موجود بر سر راه ترجمه متون دینی- به ویژه قرآن کریم- راهکارهای ترجمه را نیز از تمامی جوانب و جهات بررسی می کند زیرا فلسفه وجودی ترجمه، ارتباط میان مردم جهان است ولی آیا ترجمه های موجود قرآن کریم توانسته است میان زبان وحی و مخاطبان زبان ارتباط برقرار کند؟ پاسخ باید گفت که متاسفانه بیشتر ترجمه های موجود، ما را به هدف و غایتمان نمی رساند؛ زیرا ارتباطی بین نص و مخاطب برقرار نمی کنند.

مطالعات زبان شناسی سهم بزرگی از پژوهش های علوم انسانی را به خود اختصاص داده است. واقعیت این است که زبان نماد اندیشه عقلانی و آیینه های شفاف برای بازتاب فرهنگ جوامع بشری است. زبان تنها ابزاری برای انتقال اندیشه از متکلم به مخاطب نیست، بلکه فراتر از این مرزها، عاملی موثر در تکوین شخصیت اهل زبان است.زبان عربی معاصر از نوآوری های علمی در زمینه مطالعات زبان شناختی بی بهره نبوده است، اما این رویکرد کلاسیک کمتر مایل است به تحولاتی که بر کالبد زبان عربی از آن زمان تا کنون وارد شده بپردازد. در حالی که نزد زبان شناسان نوین، زبان حقیقتی همواره در حال تغییر و دگرگونی است و همچون سایر شوون انسانی در تکامل و تطور است.در این مقاله، باعنایت به اصل تحول پذیری مستمر زبان، زبان عربی بررسی شده است. پژوهشگر براین باور است که قداست قرآن نباید دانشمندان علوم عربیت را از پیشرفت های نوین زبان شناسی و دیدگاه های تازه آنان به مسایل زبان باز دارد. بنابراین، نباید زبان عربی را در قالب های سنتی کهن که بیش از هزار سال است در کتب کلاسیک صرف و نحو عربی تکرار می گردد، محصور ساخت، و باید از چشم اندازهای علم نوین نیز برای تحلیل مسایل این زبان کمک گرفت. در این مقاله برخی تحولات عارض بر زبان عربی نوین در لایه های مختلف زبانی از قبیل صرف و نحو و واژگان ارایه شده است.

شاید به دلایل گوناگون نتوان خیام و معری را از جهت علم و فلسفه با یکدیگر مقایسه کرد، اما در حیطه ادب و خصوصا شعر وجوه مشترک بسیاری بین آن دو وجود دارد که البته به تفاوت های بسیاری نیز با عمیق شدن در این مشترکات می توان دست یافت.یکی از این گونه های اشتراک مفاهیم بدبینانه در شعر هر دو شاعر است که این پژوهش تلاش نموده اصل وجود این پدیده، چگونگی و بازتاب آن را در آثار و زندگی دو شاعر به بحث نشیند.لذا پس از توجه به معنای لغوی اصطلاحی تشاوم با عنایت یه مقدماتی چند به بررسی این امر در دو شاعر پرداخته شده است:الف) علل و عوامل ایجاد بدبینی؛ب) شرایط فردی و سیاسی- اجتماعی حاکم بر دو شاعر؛ ج) بررسی نثر شاعران و موارد موید یا مناقض در اشعار آن دو؛ د) انعکاس آثار بدبینی در زندگی و سیره علمی شاعران.در پایان جستار به این امر توجه داده شده است که نسبت بدبینی به برخی شاعران خارج از انصاف است و بسیاری از اشعار را می توان شکواییه و رنج نامه شاعر از ناکامی ها، بی توقعی ها و ناملایمات دانست.

ولایت عهدی یزیدبن معاویه را باید سمبل تکوین سلطنت بنی امیه به شمار آورد. در این مقاله با توجه ویژه به این مطلب و زمینه های بروز آن، به انگیزه ها و اهداف معاویه در به ولیعهدی رساندن فرزندش یزید می پردازیم و روشن خواهیم کرد که وجود اشرافیت اموی باعث شد که الگوی رایج در سلطنت های ملل گوناگون از جمله ایران- روم و یمن، در ساز و کار انتقال قدرت امویان به کار گرفته شده و نهادینه گردد. همچنین تبیین اقدامات معاویه و شیوه هایی که برای جا انداختن ولیعهدی فرزندش در جامعه اسلامی آن روز به کار گرفت نیز به همراه اشاره هایی به واکنش مسلمانان نسبت به پدیده ولایت عهدی از مطالب مورد بحث خواهد بود.

طبیعت از گذشته ها همواره مورد اهتمام بشر بوده و انسان های نخستین با آمیختن در آن و مشاهده زیباییهایش، از آن برای بیان تمثیلات خود استفاده می کردند.در زبان عربی نیز وصف طبیعت جاندار و بیجان، بحث جدیدی نیست، از قدیم الایام شاعرانی چون امرو القیس و ذوالرمه از طلایه دارای طبیعتی بودند که جزیی از زندگی آنها محسوب می شد. در ادامه این سلسله، طبیعت در شعر شاعران دوره عباسی نیز متجلی شد اگر چه وصف طبیعت در این دوره با دوره های قبل تفاوتی آشکار داشته است.از میان شاعران دوره عباسی، ابن رومی زندگی توام با بدبختی و محرومیت را در دامان طبیعت سپری نموده و چنان مجذوب زیبایی های آن شد که از او به عنوان «فانی در طبیعت» یاد کرده اند.یک بخش از شعر طبیعت او، درباره طبیعت جاندار است که با دقت و تیزبینی تمام، موجودات ریز و درشت چون ماکیان، پرندگان و چرندگان را در چشم اندازی زیبا به تصویر کشیده و از آن تابلوهای زیبایی همگون با شخصیت خود ترسیم کرده است.

شریف رضی تصویرپردازی هنرمند و خلاق است که قلم را همچون قلم مو نقاش به دست می گیرد و با کمک انواع تصاویر شعری و بخصوص تصاویر بیانی زیبا از سیمای درونی و احساسات و تفکراتش ترسیم می کند، و تلاش دارد شعر خود را از افتادن در ورطه تکلف و تصنع برهاند. در میان مراثی سید قصیده ای را نمی توان یافت که در آن، انواع تصاویر تشبیهی و یا استعاری و ... به کار گرفته نشده باشد و این بدان دلیل است که او مجاز را بالاتر از حقیقت می داند. البته این تصاویر تنها برای زیبایی کلام و نیکو نمودن تصویر کلی شاعر چاشنی سخن نمی شود، بلکه برای نزدیک و ملموس کردن معنی در ذهن شنونده و یاری کردن او در تجسم امور معنوی مورد استفاده قرار می گیرد.در این مقاله به دنبال آنیم تا با تحلیل مراثی شریف رضی انواع تصاویر استعاری و دلایل بکارگیری آنها را در اشعار او مورد بررسی قرار دهیم. این نوع تصویر بر پایه های تشخیص و تجسیم استوار شده است و شاعر با کمک گرفتن از آن تابلوهای بلاغی زیبایی خلق می کند که بخشی از آن، امور معنوی چون: روزگار، مرگ، بخشش، غم و اندوه و ... را در چارچوب تصویر استعاری بررسی می کند، و بخشی دیگر نیز برای ملموس کردن امور حسی و واضح تر و دقیق تر ساختن تصویر آنها در ذهن مخاطب، این امور محسوس را در قالب استعاره به تصویر می کشد. در پایان بحث نیز به تحلیل نقش استعاره در ترسیم احساسات و افکار شاعر پرداخته ایم.

حوزه سیاست و نهاد حکومت، مهمترین رکن یک جامعه به شمار می روند و طبیعی است که در یک جامعه اسلامی، سیاست و حکمرانی باید بر اساس اصول و چارچوب های دین اسلام و در راستای اهداف آن صورت گیرد. برای اینکه یک نظام سیاسی بتواند در چارچوب اصول اسلام و در جهت اهداف آن حرکت کند، باید نخبگان سیاسی و مدیران دارای ویژگی های خاص مورد نظر اسلام باشند تا به لحاظ منطقی و روشی بتوانند در آن راه گام بردارند. این ویژگی ها از دیدگاه حضرت علی (ع) به سه دسته تقسیم می شوند: دسته اول ویژگی های عقلی و واقعی که لازمه جوامع بشری است. دسته دوم ویژگی های اخلاقی و انسانی است که انسانها و جوامع ارزش محور به آنها معتقد و پایبند هستند، که عبارت اند از: اول پایبندی به اصول سیاست و حکمرانی شامل چهار اصل، دوم، پایبندی به ارزش های اخلاقی و انسانی شامل شش ارزش مهم و اساسی، سوم وسعت دید، سعه صدر و تحمل شامل پنج ویژگی نگرشی و راهبردی در برخورد با سایر انسان ها و مخالفان و دشمنان.ویژگی های دسته سوم تا حدودی مختص- ادیان الهی و- اسلامند و ریشه در تعالیم الهی و سیره سیاسی حضرت علی (ع) دارند، این ویژگی ها عبارت اند از: اول، برخورداری از ملکات و فضایل اخلاقی شامل چهار فضیلت مهم در حوزه اخلاق اجتماعی، دوم، نگرش دینمدارانه به قدرت شامل دو اصل در زمینه انگیزه قدرت و اصول اخلاقی، سوم، نگرش زاهدانه به دنیا و زندگی شامل دو شیوه برخورد با دنیا، چهارم، تعامل کریمانه با مردم شامل پنج راهبرد اساسی در تعامل حاکمان با مردم.