علوم و فناوری بذر ایران
سال:1395 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی تاثیر تیمار های مختلف پرایمینگ بر خصوصیات جوانه زنی و عملکرد بذر گندم، آزمایشی در سه تکرار در سال 1393 در آزمایشگاه و مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اجرا شد. تیمارهای آزمایشی در آزمایشگاه شامل شاهد، پرایمینگ با آب مقطر، پرایمینگ با مقادیر 1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر سلنیوم بصورت طرح کاملاً تصادفی و در شرایط مزرعه از تیمارهای فوق توام با محلول پاشی بصورت طرح بلوک های کامل تصادفی استفاده شد. نتایج نشان داد که کمترین متوسط زمان جوانه زنی معادل 2/62 روز از پرایمینگ با 1 میلی گرم در لیتر سلنیوم حاصل شد. پرایمینگ با آب مقطر و پرایمینگ با 1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر سلنیوم، طول گیاهچه را نسبت به شاهد به ترتیب به میزان 28/5، 54/4، 49/1 و 48/5 درصد افزایش داد. پرایمینگ با 3 میلی گرم در لیتر سلنیوم شاخص طولی بنیه گیاهچه را نسبت به شاهد به میزان 1/6 برابر افزایش داد. پرایمینگ با 3 میلی گرم در لیتر سلنیوم وزن خشک ساقه چه و ریشه چه را نسبت به شاهد به ترتیب 44/4 و 46/5 درصد افزایش داد. پرایمینگ با 1 میلی گرم در لیتر سلنیوم میزان کلروفیلb را نسبت به شاهد 19/3 درصد افزایش داد. نتایج نشان داد که پرایمینگ با 1 و 2 میلی گرم در لیتر سلنیوم توام با محلول پاشی سلنیوم و همچنین پیش تیمار با آب مقطر توام با محلول پاشی سلنیوم، عملکرد بذر را به ترتیب به میزان 16/7، 19 و 17/9 درصد نسبت به شاهد افزایش داد. نتایج کلی این آزمایش نشان داد از طریق پیش تیمار بذر با مقادیر کم سلنیوم توام با محلول پاشی سلنیوم می تواند به عملکرد مطلوب گندم در شرایط دیم دست یافت.

به منظور بررسی تاثیر کاربرد باکتری های آزاد زی تثبیت کننده نیتروژن و زمان محلول پاشی کود نیتروژنه بر میزان مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد دانه، سرعت و طول دوره پر شدن دانه تریتیکاله، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک-های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1391 انجام گردید. تیمار ها شامل زمان محلول پاشی کود نیتروژنه در چهار سطح (عدم محلول پاشی، محلول پاشی در زمان چکمه پوش، ظهور سنبله و دوره پرشدن دانه) و تلقیح بذر با باکتری های محرک رشد در چهار سطح (عدم تلقیح بذر با باکتری های محرک رشد، تلقیح بذر با ازتوباکتر کروکوکوم استرین 5، آزوسپریلوم لیپوفروم استرین OF و سودوموناس پوتیدا استرین 9) بود. نتایج نشان داد عملکرد و اجزای عملکرد دانه، سرعت و طول دوره موثر پرشدن دانه به طور معنی داری تحت تاثیر تلقیح بذر با باکتری های آزادزی تثبیت کننده و محلول پاشی کود نیتروژنه قرار گرفت. حداکثر وزن دانه (0/054 گرم) و طول دوره موثر پرشدن دانه (34/17 روز) از محلول پاشی در زمان چکمه پوش در تلقیح بذر با ازتوباکتر بدست آمد. بیشترین مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد دانه (30/63 درصد) در حالت عدم تلقیح بذر با باکتری های محرک رشد و عدم محلول پاشی کود نیتروژنه و کمترین آن (8/12 و 8/13 درصد) از محلول پاشی در زمان چکمه پوش در تلقیح بذر با ازتوباکتر و محلول پاشی در مرحله ظهور سنبله در تلقیح بذر با ازتوباکتر بدست آمد. به نظر می رسد که به منظور افزایش عملکرد، سرعت و طول دوره موثر پرشدن دانه می توان پیشنهاد کرد که تلقیح بذر با ازتوباکتر و محلول پاشی با کود نیتروژنه در زمان چکمه پوش به کار برده شود.

به منظور بررسی قابلیت آزمون جوانه زنیاستاندارد برای پیش بینی ظاهر شدن و استقرار گیاهچه بذر نخود در مزرعه، آزمایشی در دو مرحله بر روی 13 توده بذر نخود در آزمایشگاه و مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه در سال زراعی 1391 انجام شد. در آزمایشگاه سیزده توده بذر نخود متعلق به هفت رقم در قالب طرح کامل تصادفی در 4 تکرار به از روش انجمن بین المللی آزمون بذر (ISTA) تحت آزمون جوانه زنی استاندارد قرار گرفتند. در این آزمون شاخص های مرتبط با بنیه بذر و گیاهچه اندازه گیری شدند. در مزرعه با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار فاکتورهای درصد و سرعت ظاهر شدن گیاهچه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها در آزمایشگاه نشان داد که توده های بذر از نظر صفت های درصد جوانه زنی نهایی، درصد گیاهچه قوی، درصد گیاهچه غیرعادی، درصد بذر جوانه نزده، متوسط زمان جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، شاخص جوانه زنی بذر و شاخص بنیه گیاهچه تفاوت معنی دار داشتند. مقایسه میانگین داده ها در آزمایشگاه و مزرعه نشان داد توده های بذر جدید نسبت به توده های بذر قدیمی از خصوصیات جوانه زنی بالاتری برخوردار بودند. بررسی نتایج همبستگی بین صفات اندازه گیری شده در آزمون جوانه زنی استاندارد با مزرعه نشان داد درصد و سرعت ظاهر شدن گیاهچه در مزرعه بیشترین همبستگی را با درصد جوانه زنی نهایی، درصد گیاهچه قوی و شاخص بنیه گیاهچه داشتند. بنابراین این آزمون از قابلیت بالایی برای پیش بینی درصد و سرعت ظاهرشدن گیاهچه در مزرعه برخوردار می باشد.

به منظور بررسی خصوصیات بذری ارقام گندم تخلیه شده در فصای باز از خرداد ماه 1386 آزمایشی به مدت یک سال در مراکز خرید و فرآوری بذر مستقر در مشهد، تربت جام و تربت حیدریه، مطالعه ای با استفاده از یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. اولین عامل ارقام گندم فلات، چمران، کاسکوژن و دومین عامل مدت قرار گرفتن توده های بذر قبل از بوجاری در انبارهای روباز در چهار سطح صفر، 15، 30 و 45 روز بودند. صفات مورد بررسی شامل درصد رطوبت، وزن هکتولیتر و درصد ضایعات بذر بوجاری، قوه نامیه، شاخص بنیه گیاهچه و سرعت جوانه زنی بودند. قبل از اندازه گیری قوه نامیه، شاخص بنیه گیاهچه و سرعت جوانه زنی آزمون پیری تسریع شده روی نمونه ها اعمال شد. نتایج تجزیه مرکب در مکان داده ها نشان داد اثر رقم فقط در صفات رطوبت بذر و شاخص بنیه گیاهچه و اثر مدت قرار گرفتن توده های بذر در انبارهای روباز به جز برای وزن هکتولیتر بر سایر صفات دارای تاثیر معنی دار بودند. تحت تاثیر شرایط انبارهای روباز در حد فاصل زمان خرید تا 45 روز پس از آن، ضایعات بوجاری 1/9 درصد افزایش یافت و مقدار رطوبت بذر 5/11 درصد، قوه نامیه قبل آزمون 4/89 درصد و بعد از آزمون 10/26 درصد، شاخص بنیه گیاهچه 314/41 واحد و سرعت جوانه زنی 0/036 واحد کاهش نشان دادند. در مجموع رقم چمران در مقایسه با ارقام کاسکوژن و فلات از تحمل کمتری در برابر شرایط انبارهای روباز برخوردار بود.

آلودگی های بذری در روی کلزا همانند سایر محصولات از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و همه ساله امکان بروز تغییرات در آن ها وجود دارد. بیماری های ساق سیاه کلزا و پوسیدگی سفید اسکلروتینیایی در حال حاضر مهمترین عوامل خسارت این محصول در ایران به شمار می آیند. احتمال انتقال مستقیم عوامل قارچی این دو بیماری از راه آلودگی های بذری و یا غیر مستقیم آن ها در بقایای آلوده موجود در محموله های بذری خطر استقرار و گسترش آن ها را به همراه دارد. در این راستا برای بررسی آلودگی بذرها به عوامل قارچی نمونه های بذری از محموله های بذر کلزای تولید شده در مناطق سرد شامل استان های البرز، کرمانشاه و مرکزی جمع آوری شدند. با هدف مشاهدات ماکروسکوپیک سطوح بذرهای برداشتی، بررسی نشانه های غیر طبیعی سطح بذرها شامل چروک، ترک، ریسه یا شبیه آن، اووز مشکوک به بیماری های باکتریایی و لکه های سیاه صورت گرفت. همچنین احتمال حضور اسکلروت های قارچ عامل بیماری پوسیدگی سفید ساقه و بقایای گیاهی دارای آلودگی به پیکنیدهای قارچ عامل بیماری ساق سیاه کلزا در نمونه های بذری بررسی شدند. شناسائی عوامل قارچی همراه بذرها نیز در آزمایشگاه با استفاده از کلید های معتبر قارچ شناسی صورت گرفت. در هیچکدام از نمونه ها اسکلروت های قارچ عامل بیماری پوسیدگی سفید ساقه یافت نشدند. همچنین بقایای غلاف و قطعات ساقه موجود در نمونه های تهیه شده در مقطع پیش از عملیات بوجاری علایم مشکوک به آلودگی به پیکنیدهای قارچ عامل ساق سیاه نداشتند. نتایج حاصل از بررسی قارچ های همراه بذرهای کلزا حاکی از آن بود که این بذرها به قارچهای مختلفی از جنس های ریزوپوس (Rhizopus sp., )، آسپرژیلوس (Aspergillus sp)، آلترناریا (Alternaria sp. ) و پنی سیلیوم (Penicillium sp. )آلوده بودند.

به منظور مطالعه و تعیین بهترین رابطه بین آزمون های قدرت بذر در شرایط آزمایشگاهی و استقرار گیاهچه در شرایط مزرعه آزمایشی در دو مرحله و بر روی بذر سه رقم کلزا به نام های RG003، ساری گل و زرفام انجام شد. در مرحله اول، آزمون های مختلف قدرت بذر شامل جوانه زنی استاندارد، سرعت جوانه زنی، تسریع پیری و هدایت الکتریکی در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا شد. در مرحله دوم، آزمایشی مزرعه ای در قالب بلوک های کامل تصادفی بر روی سه رقم و در سه تکرار اجرا گردید. نتایج نشان داد که بین ارقام مختلف کلزا از نظر صفاتی همچون درصد جوانه زنی استاندارد و سرعت رشد گیاهچه اختلاف معنی داری از لحاظ آماری وجود نداشت. همچنین، تسریع پیری به مدت 24 ساعت بر صفات وزن خشک گیاهچه، طول گیاهچه و هدایت الکتریکی ارقام تأثیرگذار نبود. اما، پس از تسریع پیری به مدت 24 و 48 ساعت در دمای 41 درجه سانتی گراد بین ارقام مختلف کلزا از نظر سرعت جوانه زنی، هدایت الکتریکی، طول گیاهچه و درصد جوانه زنی اختلاف آماری معنی داری وجود داشت. پس از انجام تجزیه رگرسیون، از جمله بهترین آزمون های قدرت بذر جهت پیش بینی درصد سبزشدن گیاهچه کلزا در شرایط مزرعه ایی می توان به آزمون هدایت الکتریکی، جوانه زنی استاندارد، تسریع پیری به مدت 24 و 48 ساعت، وزن خشک گیاهچه بعد از 48 ساعت تسریع پیری، طول گیاهچه پس از 24 و 48 ساعت تسریع پیری و هدایت الکتریکی پس از 24 ساعت تسریع پیری) اشاره کرد. بنابراین، از این آزمون ها می توان به طور موفقیت آمیزی جهت پیش بینی درصد سبزشدن گیاهچه کلزا در شرایط مزرعه استفاده نمود.

به منظور بررسی اثر منطقه تولید و وزن بذر بر برخی خصوصیات مرتبط با قابلیت جوانه زنی بذر و بنیه گیاهچه بذرهای بادام زمینی، تحقیقی در سال های 1389 تا 1391 در سه مزرعه تولید بذر بادام زمینی در شهرستان آستانه اشرفیه و آزمایشگاه زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت انجام شد. این تحقیق با استفاده از آزمون های جوانه زنی استاندارد، سرما و پیری تسریع شده اجرا شد. هر یک از آزمون ها با استفاده از آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به مرحله اجرا درآمد. فاکتور اول منطقه تولید بذر در سه سطح [نقره ده و امشل و بندر کیاشهر] و فاکتور دوم نیز وزن بذر در سه سطح [سنگین (بذرهای دارای وزن بیشتر از 1 گرم)، متوسط (بذرهای دارای وزن بین 0/8 گرم و 1 گرم) و سبک (بذرهای دارای وزن کمتر از 0/8 گرم)] در نظر گرفته شدند. خصوصیات مورد بررسی عبارت بودند از: درصد جوانه زنی نهایی، بنیه گیاهچه، وزن خشک ریشه چه، وزن خشک هیپوکوتیل، وزن خشک ساقه چه، وزن خشک برگ های لپه ای و وزن خشک گیاهچه. نتایج نشان داد که اثر منطقه بر درصد جوانه زنی نهایی، بنیه گیاهچه و وزن خشک ریشه چه در کلیه آزمون ها معنی دار بود. وزن های بذر بادام زمینی نیز اثر معنی داری بر وزن خشک ریشه چه، وزن خشک هیپوکوتیل، وزن خشک ساقه چه، وزن خشک لپه ها و وزن خشک گیاهچه در کلیه آزمون ها داشت. اثر متقابل منطقه در وزن بذر بر بنیه گیاهچه بذرهای بادام زمینی در کلیه آزمون ها معنی دار بود. در آزمون پیری تسریع شده این اثر متقابل بر کلیه صفات مورد ارزیابی به جز وزن خشک لپه ها معنی دار شد. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نیز نشان داد که بیشترین مقدار پارامترهای بررسی شده در بذرهای سنگین به دست آمده از منطقه امشل مشاهده شد. بیشترین درصد جوانه زنی با میانگین 86/67 درصد در بذر تولید شده در منطقه امشل و بیشترین بنیه گیاهچه نیز در بذرهای سنگین تولید شده در منطقه امشل با میانگین 54/24 (جوانه زنی استاندارد) بدست آمد.

این آزمایش در سال 92-1391 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. منابع اصلاح کننده خاک آهکی (شامل 10 تن ورمی کمپوست در هکتار (V) + باکتری تیوباسیلوس (T)، 200 تن گوگرد در هکتار V+S+T، T+(S) و شاهد) به عنوان عامل اول و سطوح کاربرد فسفر (صفر، 30 و 600 کیلوگرم در هکتار از منبع فسفات دی آمونیوم) عامل دوم این آزمایش بودند. بر اساس تجزیه شیمیایی بذرهای سیاهدانه، کاربرد V+S+TT در مقایسه با شاهد بیشترین تاثیر را در افزایش معنی دار درصد پروتئین خام، اسانس و روغن سیاه دانه داشت. طبق نتایج آزمایش، کاربرد V+T، S+T و V+S+T در مقایسه با شاهد، نقش معنی داری در کاهش معنی دار اسید لینولنیک (به ترتیب تا 53، 42 و 63 درصد) داشت. در بین منابع اصلاح کننده خاک، بیشترین درصد اسید لینولئیک سیس، به طور معنی دار در نتیجه کاربرد تیمار V+S+T مشاهده شد. در بین اسیدهای چرب تشکیل دهنده روغن سیاهدانه، اسید لینولنیک دارای بالاترین ارتباط منفی با بنیه بذر بود (**0/69= R2). طبق نتایج آزمایش می توان کاربرد ورمی کمپوست به ویژه همراه با مصرف گوگرد را جهت بهبود کیفیت روغن بذر سیاه دانه توصیه نمود.

شرایط نامساعد نگهداری، به خصوص رطوبت نسبی بالای محیط انبار و مهم تر از آن دمای بالا، به شدت بر کیفیت بذور روغنی اثر می گذارد. به منظور بررسی اثر دما، محتوای رطوبت بذر و زمان بر روی زوال بذرهای کتان روغنی توده محلی بذرک قرمز ارومیه، آزمایشی در آزمایشگاه بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج به صورت فاکتوریل در غالب طرح کاملاً تصادفی انجام گرفت. دما در چهار سطح (15، 25، 35 و 45 درجه سانتی گراد)، محتوای رطوبت بذر در پنج سطح (رطوبت اولیه، 5، 9، 13 و 17 درصد) و شش زمان (30، 60، 90، 120، 150 و 180 روز) به عنوان فاکتورهای این آزمایش بودند. نتایج نشان داد که درصد جوانه زنی، درصد گیاهچه های نرمال، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه گیاهچه با افزایش رطوبت و طول دوره نگهداری بذر در هرسطح دمایی کاهش یافت و با ترکیب دما و رطوبت بالا این کاهش شدیدتر گردید. کم ترین سطح زوال در دمای 5 درجه سانتی گراد با محتوای رطوبت 5 درصد بود که بعد از 180 روز نگهداری قوه نامیه از 93 به 90 درصدکاهش یافت. با گذشت زمان و با افزایش محتوای رطوبت، هدایت الکتریکی نیز افزایش یافت که در دما های بالا این افزایش بیشتر بود و توده های بذری با هدایت الکتریکی بالا دارای قوه نامیه پایینی بودند.

به منظور بررسی اثر هیدروپرایمینگ بر برخی خصوصیات جوانه زنی بذرهای چند شکل تاج الملوک زینتی این آزمایش به صورت فاکتوریل سه عامله در قالب طرح کاملا تصادفی به اجرا در آمد. در ابتدا بذرهای سیاه و قهوه ای رنگ به صورت چشمی از یکدیگر جدا شدند و پس از آن با استفاده از روش بینایی ماشین از نظر اندازه به دو گروه تقسیم شدند. سپس برای تحریک جوانه زنی، بذرها به مدت 4 هفته در دمای 4 درجه سانتی گراد نگهداری شده و پس از آن تحت تیمارهای شاهد، 4، 8، 12 و 24 ساعت هیدروپرایمینگ قرار گرفتند. این آزمایش به صورت فاکتوریل سه فاکتوره و در قالب طرح کاملاً تصادفی به اجرا درآمد. فاکتورهای آزمایشی شامل رنگ بذر، اندازه بذر و هیدروپرایمینگ بودند. نتایج نشان داد که بذرهای بزرگ در مقایسه با بذرهای کوچک درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی بیشتر و متوسط زمان جوانه زنی کمتری داشتند. علاوه بر این بذرهای سیاه رنگ نیز در مقایسه با بذرهای قهوه ای در ارتباط با صفات بیان شده تظاهرات بهتری را نشان دادند. همچنین بهترین خصوصیات مربوط به جوانه زنی در تیمارهای 12 و 24 ساعت هیدروپرایمینگ ثبت شد. در مجموع با توجه به الگوی غیر یکنواخت جوانه زنی این گیاه، استفاده از بذرهای سیاه رنگ بزرگ در شرایط هیدروپرایمینگ 12 ساعت می تواند جوانه زنی بهتری را به همراه داشته و برای تولید با عملکرد بهتر تاج الملوک زینتی توصیه می شود.