مجله علوم و فنون دریایی
سال:1395 | دوره:15 | شماره:1 |تعداد مقالات:13

بررسی تنوع گونه ای گل خورک های منطقه حفاظت شده خور آبی در سواحل استان هرمزگان موقعیت جغرافیایی 27o11’28”N و 56o24’58”E از اسفند 1389 تا بهمن 1390 به صورت ماهانه انجام شد. 730 نمونه متعلق به سه گونه از یک خانواده توسط دست صید گردیدند. در منطقه تحت نمونه برداری گونه های مورد بررسی Scartelaous tenuis، Boleophthalmus dussumieri و Periophthalmus waltoni بودند. بررسی فراوانی نسبی گونه ها و ترکیب گونه ای در مجموع نشان داد گونه ی (45.75%) S.tenuis بیشترین فراوانی و گونه ی30.8% P.waltoni) ) در رتبه ی دوم و گونه ی B.dussumieri (26.03%) در رتبه ی سوم قرار داشتند. شاخص های تنوع گونه ای، سیمپسون و یکنواختی گونه ای به ترتیب در مهرماه دارای (1.09)، (0.62)، (0.99) بالاترین مقادیر خود بوده و بالاترین مقدار شاخص غنای گونه ای در آذرماه (0.62) محاسبه شده است.

ماهی هامور در ایستگاه تحقیقاتی ماهیان دریائی بندر امام خمینی زیر نظر مرکز آبزی پروری جنوب تکثیر و پرورش می یابد. آب خوریات ماهشهر به دلیل در معرض قرارگرفتن آلاینده های پتروشیمی، صنعتی، کشاورزی و تردد کشتی های تجاری بندر آلوده می باشد. آب مرکز پرورش از خور زنگی تامین می شود و ماهیانی که در معرض این آب هستند از آلودگی برخوردار می باشند. لذا باید قبل از انجام هر گونه آزمایشی میزان آلودگی این ماهیان که به عنوان نمونه شاهد و نمونه مورد آزمایش واقع می شوند، تعیین گردد. این مقاله آلودگی بافتی مغز ماهیان پرورشی را مورد مطالعه قرار داده است. در مطالعات هیستوپاتولوژی انجام شده توسط رنگ آمیزی هموتوکسیلین و ائوزین در بافت مغز عوارضی همچون کاریولیز هسته ها و نکروز آنها، واکوئوله شدن، ادم و پرخونی دیده می شود. این عوارض در بصل النخاع، دینسفالون و مخچه بیش از قسمت های دیگر مغز نمایان است. این عوارض می تواند ناشی از آلودگی آب خور زنگی به آلاینده هایی چون فلزات سنگین، مشتقات آلی فلزات سنگین، آروماتیک هاو ارگانوفسفات ها باشد.

در این تحقیق به بررسی فاکتورهای اصلی در امکان سنجی تبدیل بندر شهید رجایی به بندر آزاد تجاری-صنعتی پرداخته شده است. در مرحله ی اول تحقیق، فاکتورهای اصلی در مکان یابی صحیح بنادر آزاد تجاری-صنعتی با کمک منابع اطلاعاتی اولیه و ثانویه شناسایی و در پنج گروه تدوین گردید. درمرحله ی دوم تحقیق، فاکتورهای اصلی در قالب پرسشنامه های توزیع شده در میان 338 نفر از کارشناسان شهر بندرعباس، بندر شهید رجایی و بندر شهید باهنر مورد ارزیابی قرار گرفته است. 254 عدد از پرسشنامه های توزیع شده (75% از کل حجم نمونه تحقیق)، جواب داده شدند. جهت تحلیل آماری و مشخص شدن نتیجه ی تحقیق از نرم افزارهای آماری SPSS و LISREL استفاده شد. در ادامه تحقیق پس از بررسی اهداف مناطق آزاد مختلف جهان، دلایل احتمالی عدم موفقیت مناطق آزاد ایران ارائه گردیده است؛ همچنین شرایط و امکانات لازم جهت بندر آزاد شدن مورد بحث قرار گرفته است. در پایان نیز این نتیجه کلی حاصل شد که بندر شهید رجایی مکانی با پتانسیل بسیار مناسب جهت تبدیل شدن به بندر آزاد تجاری-صنعتی می باشد.

گریلاژها مجموعه ای از تیرهای متقاطع هستند که به منظور تقویت سازه پوسته ای شناورها در جای جای آنها از جمله در کف، عرشه و جوانب شناور مورد استفاده قرار می گیرند. روش های مختلف تحلیل استحکام گریلاژهای ورقه ای، ویژگی ها و محدودیت های حاکم بر کاربرد هر یک از این روش ها بررسی می گردد. نهایتا نحوه قضاوت در مورد استحکام این بخش های سازه ای مورد مطالعه قرار می گیرد. اساس کار این تحقیق تهیه نرم افزاری است که جهت تحلیل گریلاژها نوشته شده است. با استفاده از این نرم افزار می توان در شرایط مرزی مختلف و حالات بارگذاری متعدد که به راحتی برای کاربر قابل انتخاب می باشند، گریلاژهای بکار رفته در سازه شناور را تحلیل نمود. این نرم افزار با گرفتن داده های مورد نیاز از کاربر، تغییر شکل ها و تنش های الاستیک منتجه از اعمال بارهای وارده، بصورت متمرکز یا گسترده، را در محل تلاقی تیرهای طولی یا عرضی محاسبه کرده و دیگر نیازی به محاسبات پیچیده عددی نمی باشد.

در مطالعه حاضر وجود هموسیت ها به عنوان سلول های دفاعی و پروتئین کل پلاسما در سیستم ایمنی شاه میگوی آب شیرین مورد بررسی قرار می گیرد. حدود 100 قطعه شاه میگوی آب شیرین با میا نگین وزنی 25-40 گرم از دریاچه مخزنی سد ارس وا قع در ا ستان آذربایجان غربی خریداری شده و به مرکز تحقیقات آرتمیای کشور واقع در شهرستان ارومیه انتقال یافتند. قبل از انجام آزمایش شاه میگوها به مدت 2 روز جهت آداپته شدن با شرایط محیطی جدید در آزمایشگاه نگهداری شده و سپس با آنتی بیوتیک اکسی تتراسیکلین ضدعفونی و نهایتا به تعداد مساوی (15 قطعه شاه میگو به ازاء هر آکواریوم) در 5 آکواریوم شیشه ای توزیع شدند. به منظور مطا لعه هموسیت ها و پروتئین پلاسما، نمونه های همولنف از قطعه دوم شکمی شاه میگوها در فواصل زمانی (0، 6، 12، 24، 48، 96، 144، 240 و 366 ساعت) اخذ گردید. برا ساس نتایج حاصل از این مطالعه میانگین میزان هموسیت ها در شاه میگوی آب شیرین بین 114-27CFUml-1 و بیشترین و کمترین میزان هموسیت ها در ساعت 12 و 336 به میزان CFUml-1 180 و 12 گزارش شد. همچنین براساس نتابج بدست آمده، سلول های نیمه دانه دار تقریبا 58-65 در صد، سلول های دانه دار 28-37 در صد و سلول های هیالین 3-6 در صد از سلول های هموسیت را در شاه میگوی آب شیرین تشکیل دادند. براساس نتایج بدست آمده از اندازه گیری پروتئین کل پلاسما، میانگین میزان پروتئین کل در شاه میگوی آب شیرین بین 1-2 گرم در دسی لیتر و بیشترین و کمترین میزان پروتئین کل در ساعت 12 و 336 به میزان 2.8 و 0.5 گرم در د سی لیتر گزارش شد.

عواملی از قبیل صید بی رویه، کاهش ورودی آب، استفاده بیش از حد از منابع آبی جهت مصارف کشاورزی، آلودگی منابع آب و شیوع بیماری ها حیات آبزیان را تهدید می کند. بررسی فاکتورهای بیوشیمیایی سرم خون می تواند نقش مهمی در تشخیص تغییرات محیطی و بیماریهای آبزیان ایفا کند. بدین منظور در این مطالعه از تعداد 30 عدد بچه ماهی سفیدک با میانگین وزنی 4.43 گرم که به صورت آزاد در چاهنیمه های منطقه سیستان زندگی می کردند، از طریق سیاهرگ دمی نمونه خون اخذ گردید. پس از سانتریفیوژ و جداسازی سرم، سنجش فاکتورهای بیوشیمیایی با استفاده از دستگاه اتوآنالایزر صورت گرفت. تجزیه و تحلیل آماری داده ها با استفاده از نرم افزار آماری sigmastate3.5 صورت گرفت. میانگین ± انحراف معیار گلوکز: 37.84±129.52، تری گلیسرید: 118.35±274.48، کلسترول: 53.42± 271.87، HDL: 14.05± 59.95، LDL: 176.73±41.92، کلسیم: 8.54±1.85، فسفر: 20.77± 3.35، ازت اوره خون (BUN): 4.13±1.11و اسید اوریک: 2.31±1.18 میلی گرم در دسی لیتر محاسبه گردید. نتایج این مطالعه می تواند به عنوان پایه ای برای مطالعات بعدی استفاده شود.

در سال های اخیر نگرانی در مورد آثار دراز مدت فلزات سنگین به عنوان آلاینده های محیط زیستی افزایش یافته است. فلزات سنگین در محیط زیست می توانند تاثیرات جدی را در پایداری بوم سازگان ها به وجود آورند. مطالعه ی حاضر به اندازه گیری غلظت فلزات سنگین از جمله روی، مس، سرب و کادمیوم در بافت پر 20 قطعه اگرت بزرگ در ذخیره گاه زیست کره ی حرا در سال 1391 پرداخت. نتایج نشان داد که در میانگین غلظت فلزات سنگین در بافت پر بین جنس نر و ماده اختلاف معنی دار آماری وجود دارد (p<0.05). اما در این مطالعه، اختلاف معنی دار آماری در غلظت فلزات سنگین بین اگرت بالغ و نابالغ مشاهده نشد. همچنین مقایسه ی میانگین غلظت فلزات سنگین با مقادیر ارائه شده نشان داد که میانگین غلظت روی، بسیار بالاتر از مقادیر بیان شده و میانگین غلظت مس، سرب و کادمیوم در اگرت بزرگ در حدود استانداردهای ارائه شده است و نزدیک به سطوحی، که بتوانند اثرات سمی را در پرنده مورد نظر نشان دهد. با این وجود، بالا بودن غلظت این عناصر در برخی نمونه ها نشان می دهد که این پرندگان در محیط زیست شان در معرض این فلزات قرار دارند.

جهت بررسی میزان ذخایر آبزیان کف زی آب های شمال غرب خلیج فارس، گشت تحقیقاتی تعیین توده زنده کف زیان با استفاده از کشتی تحقیقاتی فردوس-1 انجام و در 3 لایه عمقی و 2 اشکوب A و B با روش مساحت جاروب شده نمونه برداری در ایستگاه ها انجام شدند. در زیر اشکوب های A1، B1، B2 و B3 به ترتیب تعداد 44، 43، 54 و 36 گونه یا گروه آبزی صید شد. میزان صید بر واحد سطح A1، B1، B2 و B3به ترتیب 1198.2، 1292.8، 2471.4 و 3952.3 کیلوگرم بر مایل مربع دریایی و میزان زی توده زیر اشکوب های یاد شده به ترتیب 2396.1، 3102.3، 4942.9 و 7904.7 کیلوگرم بدست آمد. گونه های بزماهی (1269.6 کیلوگرم) و گوازیم دم رشته ای (857.8 کیلوگرم) بیشترین بیوماس و گونه های آپوگون (2.2 کیلوگرم) و عقرب ماهی (4.2 کیلوگرم) کمترین توده زنده را به خود اختصاص دادند. میزان کل زی توده برآورد شده کفزیان در منطقه مورد مطالعه 9015.8 کیلوگرم و زی توده کفزیان غیر تجاری 6491.9 کیلوگرم برآورد گردید.بالا بودن میزان صید دور ریز، ضرورت کاهش تلاش صیادی را نشان داده و جلوگیری از هر گونه افزایش صید را مورد تایید دارد.

هدف از این مطالعه تخمین میزان صید دورریز در تور ترال بوده و داده ها با حضور بر لنج های صیادی ترال کش در مناطق صیادی در مدت مهر 1390 تا شهریور 1391 جمع آوری گردید. نمونه های دورریز شده شامل 101 گونه از 61 خانواده بوده و میزان صید دورریز به ازای توراندازی، ساعت، روز، سفر به ترتیب 45.78، 12.5، 193.45، 1548 کیلوگرم و به ازای شناور 19 تن در سال بدست آمد. میزان کل آبزیان دورریز شده 11109 تن در سال و وزن صید کل دورریز آبزیان تجاری زیر اندازه 2736 تن در سال محاسبه شد. نرخ و نسبت دورریز در تور ترال به ترتیب 0.5 و 1.03 بدست آمد. ماهیان استخوانی با 70 گونه (50.7 درصد) بیشترین درصد وزنی دورریز را داشته است. نرخ بالای افراد با اندازه های کوچک مشاهده شده برای گونه های مهم تجاری در صید دورریز احتمالا به نقش سواحل خوزستان به عنوان نوزادگاهی مرتبط است.

امروزه اکثر منابع آب دچار تخریب کیفیت شده اند. سنجش از دور می تواند نقش مهمی را در ارزیابی کیفیت آب و مدیریت آن ایفا نماید. منابع آلودگی اغلب به آسانی می توانند بوسیله سنجش از دور تشخیص داده شوند، بخصوص وقتی بوسیله کانال های روباز به داخل دریاچه یا رودخانه تخلیه شوند. امروزه سنجش از دور به عنوان ابزاری بسیار قوی مطرح بوده که جایگاه خاصی در پایش منابع آب داراست. با توجه به اینکه وسعت بسیار زیادی از سطح زمین پوشیده از آب است جهت مطالعات منابع آب، اقدامات میدانی کاری پردردسر و پرهزینه بوده جایگاه خود را به پردازش تصاویر ماهواره ای داده است. اقداماتی نظیر بررسی کیفیت آب شامل مطالعات شوری، بررسی مواد معلق و رسوب، بررسی رنگ آب، میزان کلروفیل و همچنین مطالعات کمی منابع آب شامل ژرفاسنجی منابع آب از جمله اقداماتی است که می توان با تصاویر ماهواره ای انجام داد. افزایش میزان کلروفیل سبب کاهش انرژی بازتابی در طول موج آبی و افزایش آن در طول موج سبز می گردد. به طور کلی جهت بررسی کیفیت آب، رابطه بین پارامترهای کیفیت آب و تابش طیفی پدیده ها باید ارزیابی شوند. در این مطالعه با استفاده از تصاویر ماهواره ای فراطیفی Hyperion در بخش کوچکی از شمال خلیج فارس با ایجاد مدل بیو- اپتیکال پارامترهای میزان کلروفیل، تریپتون و کدورت آب سنجیده شده است.

جهت تعیین تغییرات و سازش های سلولی در سطح سلول های غنی از میتوکندری تحت تاثیر شوری های مختلف محیطی، ماهی صبیتی (Sparidentex hasta) به عنوان یک گونه یوری هالین مورد مطالعه قرار گرفته است. برای انجام پروژه 180 عدد ماهی صبیتی در محدوده وزنی 0.5±150 گرم و طول حدود 1±23 سانتیمتر به مدت یک هفته در مواجهه مستقیم با شوری های 5، 20، 40 و60ppt قرار داده شدند.نمونه برداری در روز های 1، 2 و 7 صورت گرفت که بطور همزمان و 3 ماهی ازهر تانک (12 ماهی ازهر تیمار) در هر بار انجام شد. نمونه های مورد نظر پس از تهیه، در محلول گلوتارآلدهید 2.5% تثبیت شده و پس از خارج نمودن از محلول ثبوت با بافر فسفات 0.1M (pH=7.4)شستشو، سپس نمونه ها در سری های افزایشی اتانل (از 50% تا اتانل خالص) و سپس استن 100% آب گیری شدند. در ادامه قطعات بافتی بوسیله نیتروژن مایع سریعا منجمد شده سپس تحت میکروسکوپ الکترونی نگاره LEO(مدل 1455VP) با ولتاژ 15Kv بررسی شدند. مطالعه سطح فوقانی سلول های غنی از میتوکندری تحت میکروسکوپ الکترونی نگاره نشان داد که براساس ساختار دهانه های راسی، سه نوع سلول غنی از میتوکندری با دهانه های برآمده، کم عمق و عمیق قابل تشخیص است. تعداد و اندازه دهانه های راسی سلول های غنی از میتوکندری در شوری60ppt در روز نخست در مقایسه با بقیه تیمارها افزایش یافت. در طول دوره آزمایش تراکم و اندازه دهانه های سلول های غنی از میتوکندری در شوری های پایین تر از آب دریا روند افزایشی داشت در صورتی کهدر شوری بالاتر از آب دریا اندازه و تراکم دهانه ها در طول دوره روند کاهشی را نشان داد.