نوآوری های آموزشی
سال:1384 | دوره:4 | شماره:11 |تعداد مقالات:8

در سه دهه اخیر، فرآیندها و الگوهای تغییر مفهومی در بسیاری از رشته های علوم انسانی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و برای تبیین این پدیده الگوهای متعدد ارائه شده است. هر یک از این الگوها با تحلیلها، استدلالها و ارائه شواهد پژوهشی ادعای ارائه تبیینی معتبرتر و منطبق تر با واقعیت را دارد. در این پژوهش ابتدا مفهوم فرهنگ و موضوعهای فرهنگی مورد بررسی قرار می گیرد. فرهنگ را می توان تفسیر ایجاد شده در ذهن فرد بر اثر مواجهه با یک شیء یا پدیده، در زمانهای متفاوت، تعریف کرد. موضوعهای فرهنگی که نوعی دسته بندی مفهوم عام فرهنگ به حیطه ها یا حوزه های موضوعی است به مثابه گنجینه شناختی ساختارمند درونی افراد موجب شکل گیری مبانی گرایشی و رفتاری فرد می شود. در این گزارش، پس از بررسی مفهوم فرهنگ و موضوعهای فرهنگی، به مرور کردن چهار الگوی مطرح تغییر مفهومی به عنوان پایه و اساس یادگیری معنادار پرداخته و  با انجام دادن مطالعه ای پیمایشی در زمینه موضوعهای فرهنگی، در میان دانش آموزان دبیرستانی، کاربست الگوهای متفاوت تغییر مفهومی، در میان آنان، مورد مقایسه قرار گرفته است. در این بررسی میدانی با استفاده از یک پرسشنامه به سه پرسش اصلی تحقیق پاسخ داده شده است که عبارتند از: 1) رتبه بندی موضوعهای فرهنگی از دید دانش آموزان دبیرستانی چگونه است؟ 2) موضوعهای فرهنگی  که در یک سال گذشته میان دانش آموزان دبیرستانی دستخوش تغییر و تحول اساسی قرار گرفته کدام اند؟ و 3) کدام یک از الگوهای تغییر مفهومی توصیف بهتری از فرآیند تحول فکری و فرهنگی دانش آموزان ارائه می دهد؟ پایان بخش گزارش، برخی از دلالتهای تربیتی یافته های این پژوهش است.

این پژوهش به منظور بررسی مقدماتی نظریه هوش چندگانه گاردنر اجرا شد. داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه هوش چند گانه گاردنر که از پرسشنامه های دو گلاس و هرمز و پرسشنامه سازگاری بل برگرفته شده است، به دست آمد. همچنین برای کسب داده ها و از یک پرسشنامه محقق ساخته درباره یک گروه نمونه 120 نفری از دانش آموزان دوره متوسط شهر تهران در رشته های متفاوت نظری و فنی و حرفه ای استفاده شد نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که: میان انواع گوناگون هوش چندگانه با دروس مرتبط با هر یک از انواع هوش، همبستگی معنادار از ضعیف تا متوسط وجود دارد.با بهره گیری از نمره های هوش درون فردی و بین فردی می توان 22 درصد سازگاری کلی را پیش بینی کرد.انواع هوش مطرح شده گاردنر کاملا از هم مستقل نیستند. میان بعضی از آنها همبستگی از ضعیف تا متوسط وجود دارد. 33 درصد واریانس مشترک این هشت نوع هوش، عامل احتمالی g را نشان می دهد.بیشترین واریانس پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را می توان با ملاحظه نمره های هوش کلامی – زبانی و منطقی – ریاضی تبیین کرد.سرانجام دختران از نظر هوش درون فردی بر پسران برتری دارند و پسران از نظر هوش دیداری – فضایی بر دختران برتری دارند. از نظر دیگر انواع هوش میان دو جنس تفاوت معنادار مشاهده نشد. 

یکی از رویکردهای اساسی در تربیت دینی – در میان رویکردهای مختلف – رویکرد عقلانی است. این پرسش همیشه پیش روی صاحبنظران حوزه تربیت و به ویژه تربیت دینی وجود داشته است که بهترین رویکرد به ترتیب دینی کدام است؟ رویکرد عقلانی به ترتیب دینی دارای موافقان و مخالفانی است که هر کدام ادله خاص خود را عرضه می کنند. مخالفان بر این باورند که تربیت دینی به اقتضای دینی بودن فعالیت مورد نظر، نمی تواند بر مبنایی استوار شود که به عقلانیت تاکید می کند؛ چرا که ملاک داوری از منظر عقل غیر از ملاک داوری در شرع است و این دو منظر، منتاقض نما هستند و نگاه عقلانی به تربیت دینی مانع فهم و پیشبرد اهداف این نوع تربیت است. موافقان البته بر این باورند که تربیت دینی بر مبنای عقل قابل استوار است، چرا که وجه عمده دین فعالیت دینی بر عقلانی بودن آن استوار و قابل توجیه است. این مقاله با طرح چالشهای مذکور و تحلیل ادله موافقان و مخالفان این رویکرد، به قابلیتها و کاستیهای این رویکرد درحوزه ورود به تربیت دینی می پردازد.

این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه کارکرد خانواده و سیمای روان شناختی فرزندان شاهد همسرانی که ازدواج مجدد کرده با فرزندان خانواده های شاهدی که همسران آنها ازدواج مجدد نکرده اند، انجام شد . گروه نمونه شامل 373 دانش آموز دختر و پسر شاهد مشغول به تحصیل در دبیرستانهای شاهد بود. این گروه به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای از میان چهار استان تهران، کرمانشاه، اردبیل و چهارمحال و بختیاری انتخاب شدند و به پرسشنامه عملکرد خانواده، مهارتهای اجتماعی و سلامت عمومی پاسخ دادند. معدل آنان نیز به عنوان دیگر ملاک عملکرد تحصیلی در نظر گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که میانگین عملکرد خانواده در همسران شاهد ازدواج کرده پایین تر از همسران شاهد ازدواج نکرده است. یافته ها، حاکی از آن است که فرزندان همسران شاهد که ازدواج مجدد نکرده اند از نظر سلامت روانی در وضعیت بهتری قرار دارند. در ضمن بر اساس نتایج این پژوهش میان مهارت های اجتماعی فرزندان همسران شاهدی که ازدواج مجدد کرده اند با گروهی که ازدواج مجدد نکرده اند از نظر آماری تفاوت وجود ندارد و فرزندان همسران شاهدی که ازدواج مجدد کرده اند از نظر عملکرد تحصیلی بهتر از فرزندان همسران شاهدی هستند که ازدواج مجدد نکرده اند. یافته های مرتبط با جنسیت در این پژوهش نشان داد که دختران خانواده های شاهد از نظر سلامت روانی و عملکرد تحصیلی نسبت به پسران این خانواده در وضعیت بهتری قرار دارند، اما میان مهارتهای اجتماعی دختران شاهد با مهارتهای اجتماعی پسران این خانواده ها تفاوتی مشاهده نشد.

در زمینه موضوع روان شناسی رشد اخلاقی و سنجش رشد اخلاقی، سالهاست که نظریه های شناخت شناسی ژنتیک و رفتار گرایی اجتماعی (که مبتنی بر دیدگاههای رشد قضاوت اخلاقی پیاژه و کولبرگ و رویکرد یادگیری اجتماعی باندورا است) در مرکز توجه روان شناسان و متخصصان علوم تربیتی و مورد استفاده مراکز مشاوره ای آموزش و پرورش و سایر مراکز روان شناسی کشور ما بوده و تا کنون نظریه و ابزار بومی مناسبی در حوزه سنجش رشد اخلاقی ارایه نشده است. موضوع قابل توجه این است که بنیانهای نظری و ساختار محتوای این دیدگاهها بدون توجه به بنیانهای جاودانه اخلاقی، انگیزش و احساس اخلاقی، ایمان و فرهنگ اخلاقی و رفتار و واکنشهای عینی اخلاقی ارایه شده است که با وضعیت رشد اخلاقی کودکان و نوجوانان و جوانان دانش آموز ما سازگاری ندارد. این مقاله نشان می دهد که رویکردهای مذکور صرفا قضاوت اخلاقی و یادگیری قوانین و مناسبات اجتماعی زندگی در کشورهای غربی را مبنای نظریه خود قرار داده است و به بنیانهای روحانی و عقلانی و انگیزشی در اخلاق، که ریشه در خلقت الهی و فطرت آدمی دارند، توجهی نداشته اند. این مقاله، با ارایه الگویی جدید از شکل گیری رشد اخلاقی، نشان داده است که رشد اجتماعی فرد حاصل تاثیر و تاثر متقابل و پیچیده و پویای پنج زمینه طبیعی و درونی خدادادی، زمینه های اجتماعی، واقعه ها و تجارب رفتاری، رشد قضاوت شناختی، و تجلی و تحول انگیزشها و عواطف همدردی و کمک رسانی به دیگران است. بر چنین اساسی، در این مقاله سعی شده است، ضمن نقد رویکردهای کنونی روان شناسی در رشد اخلاقی، برای تحقیقات اصیل و جدید علمی در حوزه نظریه پردازی رشد اخلاقی دانش آموزان زمینه سازی شود و مقدمات نظری لازم برای تهیه ابزار بومی سنجش رشد اخلاقی فراهم آید.

برای اینکه نیروهای انسانی شاغل در سازمانها روز آمد باشند باید به طور مداوم آموزش ببینند. آموزش کارکنان از مهمترین عوامل بهبود نظام و فعالیتهای هر سازمان است (شاهانی، .(1377آموزش ضمن خدمت مجازی برای کارکنان، از آن جهت دارای اهمیت است که غالبا در سازمانهای متفاوت، کارکنان برای شرکت در آموزشگاههای گوناگون ناگزیرند محل خدمت خود را ترک کنند و این امر مشکلات جدی برای انجام دادن امور و وظایف سازمانی به وجود می آورد. این پژوهش با مطالعه امکانات موجود مراکز آموزش ضمن خدمت کشور در صدد پاسخ به این سوال است که آیا می توان نظام آموزش مجازی را برای کارکنان وزارت آموزش و پرورش کشور راه اندازی کرد یا خیر؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، این راه اندازی برای کدام دوره های آموزش ضمن خدمت، کدام دروس، کدام گروه از کارکنان وزارت آموزش و پرورش کشور و به چه طریقی عملی است؟ در این مقاله به امکان سنجی استقرار نظام آموزش ضمن خدمت مجازی در چارچوب مولفه های منابع فنی، انسانی، مالی، کالبدی، فرهنگ سازمانی و همچنین زمینه های پیاده سازی آن نظام اشاره شده است.