صفه
سال:1395 | دوره:26 | شماره:75 |تعداد مقالات:7

فرایند طراحی مداخله مداوم در تصاویر با هدف دستیابی به ایده های خلاق است. این موضوع باعث شده تا در آموزش معماری تصاویر به مثابه محرک بصری برای ارتقای خلاقیت دانشجویان استفاده شوند. این اتفاق نظر هست که دانشجویان نباید مستقیما از محرک بصری برای ایده طراحی استفاده کنند، در این صورت دو ویژگی می تواند موثر باشد، ابهام محرک و تشابه ساختاری آن با مساله طراحی. چرا که این دو ویژگی باعث می شود تا نتوان برداشت سطحی از محرک بصری داشت. در این مقاله اثر این دو ویژگی در خلاقیت دانشجویان بررسی می شود. مقایسه این دو موضوع مشخص خواهد کرد کدام یک از آن ها در افزایش خلاقیت موثرتر است. بر این مبنا در این پژوهش محرک مبهم و واضح را دانشجویان تجربه می کنند. آن ها همچنین تصاویری با تشابه ساختاری و نیز سطحی را تجربه می کنند. برای بررسی تاثیر هر نوع از محرک بصری بر خلاقیت دانشجویان از روش تحلیل واریانس استفاده می شود. خلاقیت طراحی آنان بر مبنای دو عامل «ابتکار» و «تحقق پذیری» سنجش می شود. نتایج حاکی از آن است که تشابه ساختاری تاثیر چندانی در عامل ابتکار ندارد، اما ابهام تصویر در خلاقیت از طریق افزایش عامل ابتکار اثر می گذارد. هیچ کدام از انواع محرک بصری در عامل تحقق پذیری موثر نیستند.

فضای باز عرصه ای برای بسیاری از فعالیت های روزمره، و بهبود وضع زندگی در محیط های باز، یکی از مهم ترین مباحث معماران و شهرسازان است. پژوهش حاضر تلاش کرده است تا با توجه به ضرورت و نیاز روانی انسان به حضور در فضاهای باز و اهمیتی که در برقراری آسایش در این گونه فضاها یک برای حضور طولانی تر و با کیفیت تر افراد احساس می شود، ضمن بررسی و شناخت ویژگی های ساختاری فضای سبز، عوامل موثر در ایجاد و تعدیل شرایط آسایش حرارتی در فضای باز متاثر از فضای سبز را مورد کنکاش قرار داده و میزان اثر هر عامل را مشخص کند. انتخاب منطقه سیستان در اقلیم گرم و خشک حاشیه کویر واقع در شرق ایران که امروزه به علت خشکسالی دست خوش تغییرات اقلیمی زیادی شده است به منظور نمونه مطالعاتی، انتخابی مناسب در بین مناطق گرم و خشک ایران به حساب می آید. بنابراین هدف اصلی این مقاله بررسی و کشف عوامل موثر بر پوشش گیاهی در ایجاد آسایش حرارتی فضای باز در اقلیم گرم و خشک سیستان و تعیین میزان اثر هر یک از عوامل به منظور بهبود وضع خرداقلیم سبز است.برداشت های میدانی در 29 مکان و دو محوطه متفاوت (فضای سبز محض، و ترکیبی از فضای سبز و ساختمان) در نزدیکی یکدیگر در دانشگاه زابل توسط دستگاه های هواشناسی TES، Kestrel و WBGT در گرم ترین روزهای سال در تیر و مرداد 1395 با فواصل زمانی 3 ساعته و در سه مقیاس اقلیم خرد، اقلیم محلی، و اقلیم شهری انجام گرفت. پارامترهای دمای هوا، رطوبت نسبی، سرعت جریان باد و دمای کروی در هریک از نقاط تعیین شده برداشت و میانگین دمای تابشی نیز با استفاده از داده های فوق محاسبه شد. در نهایت تحلیل آماری و منطقی روابط بین متغیرهای حاصل از کار میدانی به کمک نرم افزار Minitab با استفاده از معیار آسایش گرمایی فضای باز WBGT انجام پذیرفت.بر اساس تحلیل های انجام یافته و با بررسی وضعیت پارامترهای موثر بر آسایش حرارتی، مشاهده شد که فضای سبز در محل خود وضعیت محیطی را بهبود بخشیده و در مجموع می تواند شرایط آسایش حرارتی فضای باز را تعدیل کند، اما بلافاصله با عبور از فضای سبز شرایط محیطی به وضعیت قبل برمی گردد. علاوه بر آن بیشترین اثرگذاری فضای سبز از بین پارامترهای محیطی، بر سرعت باد و میانگین دمای تابشی دیده شد. مقایسه مقیاس های مختلف اقلیم نیز نشان داد که شرایط آسایش حرارتی در اقلیم خرد در زمان و مکان مورد مطالعه این تحقیق، مناسب تر از شرایط اقلیم شهری، و اقلیم شهری مناسب تر از اقلیم محلی است.

چنین تصور می شود که حیات رسمی سبزراه های طراحی شده هم زمان با رسمیت یافتن حرفه معماری منظر به مثابه یک پیشه و از اوایل قرن نوزدهم آغاز شده است. اما شواهد بیشماری در تاریخ وجود دارد که نشان می دهد انسان در همه فرایندهای مربوط به آبادانی سرزمین به این پدیده توجه کرده است.امروزه با توجه به تعاریف برنامه ریزان و معماران از واژه سبزراه اجزای متفاوتی به این عنصر منظری افزوده شده است. بعلاوه، ناهمگونی در مفهوم سبزراه پیش از این موجب شده بود که فهرست یکسانی از اهداف و انتظارات برای ابداع آن در تجارب جهانی در اختیار نباشد. به این سبب و با در نظر گرفتن دقت نظری که در پژوهش های جاری برای روشن شدن وجوه بوم شناختی سبزراه مشاهده می شود، پژوهش حاضر به وجوه نسبتا فراموش شده اجتماعی این عنصر منظری پرداخته است. پرسش درباره علل اقبال اجتماعی به برخی از این عناصر منظری در مقابل برخی نمونه های دیگر، یکی از محورهای اصلی رسیدن به تعریف دقیق از این پدیده است. در این مسیر تحلیل مدارک تاریخی، اسناد تصویری نمونه ها و مرور مباحث و مجادلات پژوهشی همگی از ضروریات و مبانی این پژوهش بوده اند.در نهایت و پس از تحلیل تفصیلی آرا و نمونه ها، مقاله حاضر نه تنها وجوه اجتماعی متضمن موفقیت و دوام سبزراه ها را فهرست کرده بلکه به مدد مرور نمونه ها در سیری تاریخی تا به امروز، نحوه و گوناگونی تحقق این وجوه را نیز بررسی کرده است. نتایج ارائه شده می تواند علاوه بر تغییر نگرش در برنامه ریزی این مسیرها، مبانی اصیل طراحی سبزراه را احیا و دیدگاه های نوین را با آن ادغام کند.

در توسعه شهری در ایران، توجه اندکی به اکوسیستم طبیعی شهر و فرآیندها و کارکردهای اکولوژیک آن شده است. این شکل از توسعه با تمامی فعالیت های عامدانه و غیر عامدانه در حوزه شهر، موجب از دست رفتن بسیاری از خدمات اکوسیستمی محیط طبیعی شهر و کیفیت زندگی است. این موضوع بر روی تجربه ادراکی مردم و میزان توجه آنان به ارزش های محیط طبیعی و نیز بر روی سیستم ارزش گذاری آنان تاثیر مستقیم دارد. هرچند توسعه شهری به هر طریق کارکرد اکولوژیک اکوسیستم را تغییر داده و به ناچار کیفیت آن را کاهش می دهد، ولی این کاهش کیفیت باید تا حد امکان تقلیل یابد و همچنان دسترسی به خدمات اکوسیستمی محیط طبیعی و تجربه آن توسط مردم تداوم یابد. بوم آشکارگی محیط شهری، از متناظرترین رویکردهایی است که در پاسخ به این مشکل و با هدف به نمایش گذاردن کیفیت های اکولوژیک محیط طبیعی و ارتقای خدمات اکوسیستمی مورد توجه قرار گرفته است، رویکردهای طراحی و برنامه ریزی مانند طراحی اکولوژیک، شهرسازی منظر یا احیای اکولوژیک شهر بیان گر توجه به این موضوع هستند. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی به دنبال ارائه چارچوبی مفهومی در سنجش میزان بوم آشکارگی محیط است که با استفاده از آن می توان کیفیت بوم آشکارگی محیط را در ردیف یکی از کیفیت های ضروری طراحی شهری مورد ارزیابی و سنجش قرار داد و مبتنی بر آن محیط را طراحی کرد.

هدف از این نوشتار مطالعه در مورد مفهوم «Gentrification» است. واژه ای که از حدود نیم قرن پیش در بیان یکی از دغدغه های مطرح در حوزه مسائل شهری و اجتماعی در بافتار شهرهای اروپا و امریکای شمالی، به ادبیات این حوزه ها وارد شد. این واژه با برابرنهاده «اعیان سازی»، اغلب با اشاراتی گذرا در متون شهری و اجتماعی ایران نیز به چشم می خورد و با خود ابهاماتی را به همراه آورده است. به طور مثال برخی به اشتباه آن را جزو رویکردهای مطرح در مرمت شهری (مانند باززنده سازی یا نوسازی) می پندارند و برخی نیز هرچند به تفاوت ماهوی آن با مفاهیم یاد شده توجه کرده اند، ولی نسبت به میزان انطباق ابعاد آن با شرایط شهر و محله ایرانی آگاهی ندارند.در این مطالعه، نگارندگان در گام نخست، با هدف معرفی مفهوم اعیان سازی و رفع ابهامات موجود پیرامون این واژه در ایران، به تاریخچه، تعاریف رایج، و سازوکار اعیان سازی، آن طور که در جوامع شهری توسعه یافته تجربه و روایت شده، پرداخته اند. سپس به منظور درک تجربه اقشار آسیب پذیر از اعیان سازی در بافتار یک جامعه ایرانی، مطالعه ای بومی در این خصوص انجام شده است. این بخش از مطالعه با رویکرد کیفی به انجام رسیده است. روش جمع آوری داده ها، مصاحبه، و روش تحلیل داده ها تحلیل تماتیک (مضمونی/ درون مایه ای) است.ماحصل این مطالعه درآمدی است بر فهم اعیان سازی، آن گونه که در متون شهرسازی و جامعه شناسی به آن اشاره شده و در تکمیل آن، شناخت اعیان سازی است، به مثابه یکی از پیامدهای ناخوشایند پروژه های شهری، آن گونه که از سوی شهروندی اجاره نشین و ایرانی تجربه می شود. با تحلیل تماتیک داده های بومی، اعیان سازی برای گروه مورد مطالعه محرکی تنش زا جلوه می کند و «بحران در برساخت هویت، تهدید سلامت، افزایش انزوا، بحران در دلبستگی به مکان و برساخت خاطره، و همچنین تغییر ارزش های اخلاقی اجتماع» درون مایه های اصلی در روایت شرکت کنندگان در این مطالعه و تجربه های پیامدهای ناخوشایند اعیان سازی قلمداد می شوند.

منطقه سه شهری در بخش جنوبی ساری، در معرض خطرپذیری لرزه ای بالایی قرار دارد. با توجه به اهمیت شناخت آسیب پذیری های موجود در برنامه کاهش خطرپذیری لرزه ای، در مقاله حاضر به بررسی و شناسایی عوامل کلیدی آسیب پذیری مسکن در برابر زلزله احتمالی پرداخته می شود. نتایج حاصل از این تحقیق را می توان در تدوین راهبردهای کاهش خطرپذیری پیش از وقوع زلزله و نیز در بازسازی مسکن پس از زلزله به منظور جلوگیری از تکرار شرایط پیشین استفاده کرد.در مقاله حاضر پس از بررسی نظریه های موجود و شناسایی مهم ترین ابعاد آسیب پذیری مسکن (کالبدی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، و قانونی)، عوامل ایجاد آن در هر یک از ابعاد مذکور، ضمن سنجش نظریات متخصصان و مسوولین، استخراج می شود. در ادامه عوامل شناسایی شده از طریق مصاحبه با مردم محلی و مشاهدات دقیق میدانی اولویت بندی و از میان آن ها عوامل کلیدی آسیب پذیری مسکن در منطقه سه ساری استخراج می گردد. این تحقیق با روش مطالعه موردی و با استفاده از ابزار مشاهده و مصاحبه نیمه ساخت یافته انجام و انتخاب نمونه ها بر اساس نمونه گیری نظری و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل مضمون صورت می گیرد.از مجموع بررسی ها ده عامل با عنوان عوامل کلیدی آسیب پذیری مسکن در منطقه سه شهر ساری شناخته شده است. این عوامل شامل بی تفاوتی مردم نسبت به زلزله، باورهای غلط اهالی، ناآگاهی مردم و استادکاران محلی نسبت به مسائل فنی ساخت، ضعف در اجرای مقررات ساخت وساز، سودجویی، محدودیت های مالی، نیاز به ارزش افزوده، بی اعتمادی مردم به متخصصین، و نیز بی اعتمادی آن ها نسبت به مسوولین است که در قالب چهار مضمون 1) ضعف آگاهی، 2) ضعف اقتصادی، 3) حکمروایی ضعیف، و 4) بی اعتمادی دسته بندی می شوند. عوامل مذکور بیانگر ضرورت تمرکز به ابعاد اجتماعی و سازمانی مسکن اقشار کم درآمد شهری، به منظور کاهش خطر پذیری زلزله در منطقه مورد مطالعه، است.

این مقاله درباره معنا در تاریخ معماری است. تاریخ معماری نحوی تاریخ است و فیلسوفان متاخر تاریخ نوشتن تاریخ چیزها را مرادف جست وجوی معنای آنها دانسته اند. بنابراین می توانیم نوشتن تاریخ معماری را نیز کنشی بدانیم که در جستجوی معنای موضوع توجهش است. یکی از موضوعات معمول و مقبول تاریخ معماری آثار معماری است. پس تاریخ معماری کنشی است در جهت کشف معنای آثار معماری. معنا و کنشی که به فهم آن می انجامد، یعنی تفسیر، تاریخ و تاریخ نگاری را با هرمنوتیک پیوند داده است. هرمنوتیک دانش عهده دار بررسی مسائل مربوط به تفسیر و معناست. در مقاله حاضر از اطوار معنای آثار معماری در کار تاریخ معماری پرسیده ایم و از آرا اریک هیرش، یکی از عالمان بنام هرمنوتیک، درباره معنا و تفسیر بهره گرفته ایم. از این رو، پس از شرح مفردات پرسشمان به بررسی آرا هیرش درباره اطوار معنای متن ملفوظ پرداخته ایم. سپس با نظر به شباهت ها و تفاوت های اثر معماری با متن ملفوظ، تلاش کرده ایم اطوار معنای آثار معماری در کار تاریخ معماری را برشمریم. بنا به نظر هیرش معنای (meaning) متن ملفوظ غیر از معنای تاریخی (significance) آن است. او می گوید بی توجهی به این تمایز تعیین کننده سبب مغالطات فراوان در تاریخ هرمنوتیک در باب معنای متن شده است. ما با بهره گرفتن از ایده تمایز معنا و معنای تاریخی متن ملفوظ در نزد هیرش، دو طور معنای آثار معماری را از هم تمیز دادیم: معنای اثر معماری که همان مقصود پدیدآورندگانش است و با کارکرد آثار معماری عجین است، معنای تاریخی اثر معماری که نتیجه ورود اثر معماری به جریان رویدادها در مسیر تاریخ است. پس از شرح این دو طور معنا از واسطه هایی گفتیم که مقصود پدیدآورندگان آثار معماری را در کالبد آنها به ظهور می رساند و از این رو با آثار معماری در نسبتی مشابه نسبت زبان با متن ملفوظ قرار می گیرند.