امنیت ملی
سال:1398 | دوره:9 | شماره:31 |تعداد مقالات:8

در جوامع پیچیده امروزی امنیت ابعاد مختلفی یافته و حاکمیت ناگزیر از تأمین امنیت در همه ابعاد آن است. این تحقیق هدفش احصاء ابعاد امنیت از منظر امام خامنه ای (مدظله العالی) است و تلاش دارد با تحلیل گفتمان و با رویکرد استنباطی و به صورت تمام شمار، بیانات معظمٌ له را بررسی نموده و ابعاد امنیت را احصاء نماید. مسئله این تحقیق این است که در ایجاد امنیت پایدار و همه جانبه نمی توان صرفاً از دستگاه های نظامی، انتظامی و امنیتی امنیت را مطالبه نمود بلکه تمام دستگاه های حکومتی در ایجاد و ارتقاء امنیت دخیل هستند، اما این امر چندان برای کارگزاران حکومتی در دستگاه های دیگر تفهم نشده است. از بررسی، واکاوی و تحلیل فرمایشات امام خامنه ای (مدظله العالی) چنین نتیجه گرفته می شود که ابعاد امنیت را در شش بُعد فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، دفاعی-امنیتی و زیست محیطی می توان سازمان دهی کرد. این ابعاد به هم مرتبط بوده و تهدید یا وجود آسیب در هر یک از آن ها، سایر ابعاد را متأثر خواهد نمود. ابعاد مطروحه امنیت عمدتاً بر عهده متولیان آن دستگاه هاست که باید با اقداماتی از جنس حوزه کاری خویش، امنیت آن حوزه را تأمین نمایند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بسیاری از معادلات منطقه­ ای نظام سلطه دچار چالش گردید. سردمداران این نظام به منظور پیشگیری از تسری و صدور پیام های انقلاب به سایر ملل، براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران را با به کارگیری راهبرد جنگ سخت در کنار جنگ نیمه­ سخت و نرم در دستور کار خود قرار دادند، ولی ناکامی در نبرد سخت، آنان را وادار نمود تا نقطه تمرکز خود را بر جنگ نرم قرار دهند. در این رویکرد که مقام معظم رهبری آن را تهاجم فرهنگی دشمن نامیدند، دانشگاه­ ها به لحاظ ویژگی­ ها و ظرفیت­ های تأثیرگذار در حفظ و تداوم انقلاب و نیز وجود نقاط آسیب پذیر در آن در ابعاد مختلف (سیاسی، اعتقادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی) در اولویت اهداف جنگ نرم دشمن قرار گرفت. این مقاله با هدف شناخت بعد اجتماعی از میان سایر ابعاد به عنوان یکی از کارکردهای جنگ نرم دشمن در دانشگاه­ ها و ارائه راهبرد مقابله­ ای با آن با استفاده از روش تجزیه و تحلیل SWOT و روش اولویت­ بندی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) به رشته تحریر درآمده است. برای دستیابی به هدف پژوهش، بعد اجتماعی این تهدید با بهره گیری ترکیبی از مبانی و رویکردهای نظری مرتبط «اندلسی، هانتینگتونی و جین شارپی» و با نظر خبرگان صاحب نظر در زمینه جنگ نرم به ارائه نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید پرداخته شده و با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به اولویت­ بندی هر یک از آن ها پرداخته شد. نتایج نشان می­ دهد که به ترتیب گروه تهدیدات، فرصت­ ها، ضعف­ ها و قوت­ ها در زمینه جنگ نرم در بعد اجتماعی دارای اولویت هستند و در انتها 12 راهبرد بر اساس تجزیه و تحلیل به عمل آمده ارائه گردید.

علم و فناورى یکى از پایه هاى اقتدار درون زای یک ملت است. تاکنون راهبردهای مناسبی برای علم و فناوری استحکام­ ساز تدوین نشده است و یا اگر ارائه شده این هدف را به روشنی تأمین نمی­ کند. با توجه به اینکه این تحقیق به دنبال مطالعه و شناسایی راهبردهای علم و فناوری مؤثر بر استحکام ساخت درونی قدرت ملی نظام می باشد، لذا بر اساس هدف، کاربردی است. از لحاظ جمع آوری داده ها نیز این مقاله در زمره تحقیقات پیمایشی (میدانی) جای می گیرد و روش گردآوری اطلاعات به روش پیمایشی، کتابخانه ای و مصاحبه عمیق از صاحب نظران می باشد. در این پژوهش پس از مطالعه و تحلیل بیانات امام خمینی (ره)، مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، بررسی اسناد بالادستی، مطالعات کتابخانه ای و تحلیل روندها، ابعاد و مؤلفه های علم و فناوری تأثیرگذار بر استحکام درونی قدرت ملی شناسایی گردید و در معرض دید صاحب­ نظران منتخب حوزه علم و فناوری به عنوان جامعه آماری قرار گرفت و سپس فرصت ها و تهدیدها و قوت ها و ضعف های برتر به وسیله روش های کمی و کیفی مورد تجزیه وتحلیل، شناسایی و از تقاطع مؤلفه ها، راهبردهای مناسب به دست آمده است. نتایج نشان می دهد، راهبرد، تولید دانش بومی مرزشکنانه مبتنی بر منابع و مبانی اسلامی ایرانی، ارتقای زیرساخت­ های تولید علم و فناوری پیشرفته و مورد نیاز و استفاده گسترده از فضای مجازی امن متناسب با دستیابی به مرجعیت علم و فناوری جهانی از راهبردهای منتخب نهایی مورد تأیید خبرگان بر اساس امتیازات جذابیت می باشند.

هدف اصلی تحقیق، شناسایی و احصاء چالش­ های دفاعی-امنیتی حوزه دریای خزر از منظر منافع امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است. متناسب با این هدف؛ با مطالعات کتابخانه­ ای و بهره­ گیری از مصاحبه با افراد نخبه و صاحب­ نظر در حوزه دفاعی-امنیتی دریای خزر، منافع امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به پنج حوزه فرهنگی-اجتماعی، زیست محیطی، اقتصادی، سیاسی– حقوقی و نظامی تقسیم گردید. نوع تحقیق کاربردی– توسعه­ ای و روش تحقیق، آمیخته با رویکرد اکتشافی است. محقق در مرحله اول پس از مطالعات کتابخانه­ ای و مصاحبه با جامعه خبرگی در حوزه دریای خزر برای دستیابی به ابعاد، مؤلفه­ ها و زیرمؤلفه­ ها به روش کیفی، از تکنیک تحلیل محتوا استفاده نمود؛ سپس برای رتبه­ بندی، اهمیت و میزان ارتباط بین ابعاد، مؤلفه­ ها و زیرمؤلفه­ ها از روش کمی با نرم­ افزارهای Spss, Smartpls استفاده نموده است. در بُعد فرهنگی-اجتماعی، از مؤلفه­ ای تحت عنوان وجوه افتراق فرهنگی (چالش­ های فرهنگی-اجتماعی)، تعداد هشت زیرمؤلفه، در بُعد زیست محیطی از مؤلفه آلاینده­ های زیست محیطی، تعداد 9 زیرمؤلفه، در بُعد اقتصادی، از مؤلفه عوامل واگرایی اقتصادی، تعداد هفت زیرمؤلفه، در بُعد سیاسی-حقوقی، از مؤلفه چالش­ های سیاسی-حقوقی، تعداد شش زیرمؤلفه و در بُعد نظامی، از مؤلفه چالش­ های نظامی، تعداد شش زیرمؤلفه و در مجموع تعداد پنج مؤلفه واگرا (چالش­ زا) و 36 زیرمؤلفه احصاء گردید. در بین پنج بُعد ذکر شده بالا بُعد نظامی بالاترین امتیاز را به خود اختصاص و تعداد 4 زیرمؤلفه از 6 زیرمؤلفه به طور یکسان با ضریب بار عاملی یک، مهم ترین چالش­ های نظامی تضعیف­ کننده منافع امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در حوزه خزر محسوب می­ شوند که عبارتند از: الف-دخالت آمریکا و کشورهای غربی در ترتیبات دفاعی-امنیتی سه کشور ساحلی (قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان) ب-معرفی جمهوری اسلامی ایران به عنوان محور شرارت و آشوب در منطقه خزر توسط آمریکا (عملیات روانی بر علیه جمهوری اسلامی ایران) ج-در تنگنا نگاه­ داشتن و محاصره ژئوپلیتیک جبهه شمالی جمهوری اسلامی ایران توسط روسیه (رودخانه ولگا-دن در احاطه کامل روسیه) د-نفوذ و استقرار گروه­ های مختلف تروریستی در کشورهای ساحلی دریای خزر

مقام معظم رهبری (مدظله­ العالی) در بیانات بسیار مهم خود در فروردین سال 1393 در حرم مقدس رضوی سه عنصر کلیدی و مهم اقتدار ملی را اقتصاد، فرهنگ و علم معرفی نمودند. بر این اساس یکی از راه های نیل به اقتدار ملی را با تکیه بر قدرت درون؛ رسیدن به اقتدار علم و فناوری، تکیه بر اعتمادبه نفس و باور به اصل «ما می توانیم» تبیین فرمودند. نکته قابل تأمل آنکه، ایرانی که قرار بود بر اساس رشد علمی یک دهه گذشته خود تا سال 2018 بر سکوی چهارم علم جهان تکیه بزند، طی چند سال گذشته، شاهد کاهش سرعت بوده به گونه ای که رهبر معظم انقلاب در دیدار خود با اساتید دانشگاهی در ماه مبارک رمضان سال 1395، از کاهش سرعت علمی ایران گلایه­ مند بودند. از این رو این تحقیق به دنبال ارائه الگوی مدونی از اقتدار علمی است که بر اساس آن بتوان به اقتدار ملی متناسب با نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران نائل آمد. روش انجام این تحقیق کیفی از نوع داده بنیاد بوده و جامعه آماری آن شامل نخبگان و صاحب نظران در حوزه علم بوده است. روش نمونه گیری هدفمند و تعداد نمونه تا حد اشباع نظری به پیش رفت. در مجموع تعداد 7 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. از این تعداد نمونه، تعداد 135 مفهوم، 27 مقوله و شش مضمون استخراج گردید. روایی یافته ها از طریق تأیید اساتید نسبت به کدگذاری ها و استخراج مفاهیم و مقولات به دست آمد. یافته های این تحقیق، الگوی نهایی استخراج شده و دارای پنج بخش علی، زمینه­ ای، واسطه­ ای، راهبردی و پیامدی است. در بخش علی، نوآوری و چرخه ارزش آفرین؛ در بخش زمینه­ ای، مدیریت جهادی علمی و دیپلماسی علمی؛ در بخش واسطه­ ای، بومی سازی و اسلامی سازی علوم انسانی، در بخش راهبردی، پیشرفت مستمر علمی و در بخش پیامدی، مرجعیت علمی و تمدن سازی، به عنوان خروجی الگو گزارش گردیدند. آنچه از انجام این پژوهش حاصل گردید، تأکید تمام خبرگان بر حصول به اقتدار ملی از طریق ارتقای اقتدار علمی است.

تأمین سلامت و امنیت و آرامش لازم در خانواده ها در خصوص دسترسی آسان به خدمات سلامت با هزینه کم همواره مورد تأکید قانون اساسی و سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بوده است. هدف اصلی این پژوهش طراحی الگوی راهبردی نظام بیمه سلامت کشور و نقش آن در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است. پژوهش از نظر هدف، کاربردی است. در قسمت اول مقاله از روش تحقیق کیفی و در قسمت دوم به منظور اعتبارسنجی مدل شناسایی شده از روش تحقیق کمی بهره گرفته شده و با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار AMOS و SPSS به تعیین برازش مدل پرداخته شد. مدل پژوهش شامل 5 متغیر اصلی با عناوین کارکرد تأمین مالی سلامت، ابعاد نظام بیمه سلامت، شاخص های درون زای نظام سلامت، افزایش رفاه مردم و جلوگیری از فقر، شاخص های امنیت ملی است. مؤلفه های هر بعد بدین شرح می­ باشد: (شاخص های امنیت ملی: کارآمدی نظام سیاسی، رضایتمندی، اعتماد، وجود مکانیسم های جبرانی، وجود شبکه کنترلی مؤثر)؛ (شاخص های درون زای نظام سلامت: عدالت در تأمین مالی، پاسخگویی به انتظارات غیر درمانی مردم)؛ (ابعاد نظام بیمه سلامت: انباشت ریسک، مبنای پوشش، پایداری مالی)؛ (کارکرد تأمین مالی سلامت: تجمیع منابع، خرید راهبردی، تدارک خدمت).

با توجه به موقعیت راهبردی جمهوری اسلامی ایران و گسترش سلطه طلبی ابرقدرت ها، ارزیابی قدرت سایبری باعث بهبود قدرت گردیده و دستیابی به قدرت سایبری مطلوب در نیروهای مسلح را تسریع می نماید؛ بنابراین فقدان یک الگوی ارزیابی راهبردی، به منظور سنجش قدرت سایبری، می تواند نیروهای مسلح را در سطوح تصمیم گیری دچار چالش نماید. در همین راستا هدف این تحقیق دستیابی به الگوی راهبردی سنجش قدرت سایبری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران است. این پژوهش با استناد به منابع کتابخانه ای و پژوهش های میدانی به دنبال پاسخ به این سؤال است که مهم ترین متغیرها و شاخص های شکل دهنده به الگوی راهبردی ارزیابی قدرت سایبری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران کدام است؟ بر این اساس، ابتدا در بخش مطالعات کتابخانه ای و با مراجعه به منابع معتبر، مهم ترین شاخص ها و متغیرهای مؤثر بر ارزیابی قدرت سایبری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران استخراج گردید و با توجه به ماهیت و نقش آن ها و همچنین طی مصاحبه ای عمیق با نخبگان سایبری، این متغیرها در ابعاد آفند، پدافند و تاب آوری سایبری طبقه بندی گردیدند. در ادامه پرسشنامه ای طراحی و در اختیار صاحب نظران، خبرگان و کارشناسان سایبری قرار گرفت. بر اساس تجزیه وتحلیل پرسشنامه ها، مهم ترین متغیرها و شاخص های ارزیابی قدرت سایبری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران احصاء گردید. درنهایت با توجه به یافته های کتابخانه ای و میدانی و همچنین تجزیه وتحلیل های صورت پذیرفته، الگوی مفهومی پیشنهادی ارزیابی قدرت سایبری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران پس از تأیید نهایی نخبگان سایبری، در قالب سه بعد، یازده مؤلفه و پنجاه وپنج شاخص ارائه گردید.

جنگ الکترونیک و جنگ سایبری در حال تبدیل شدن به عناصر کلیدی صحنه نبرد هستند. تسلط بر طیف الکترومغناطیسی و سامانه های اطلاعاتی و استفاده مؤثر و هماهنگ از قابلیت های این دو حوزه، عامل برتری ساز و تعیین کننده در نبردهای آینده خواهد بود. شباهت ها و وجوه مشترک جنگ سایبری و جنگ الکترونیک، موجب همگرا شدن این دو عرصه شده است. محققین در این پژوهش که از نوع کاربردی بوده و به روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد اکتشافی صورت گرفته است، ضمن تبیین مفاهیم و اقدامات جنگ الکترونیک و جنگ سایبری، به مقایسه و احصاء وجوه مشترک بین آن ها پرداخته و پیامدهای همگرایی این حوزه ها را مورد بررسی قرار داده اند و به این نتیجه دست یافته اند که ادغام اقدامات جنگ الکترونیک و جنگ سایبری و شکل گیری فعالیت های سایبرالکترونیک، قابلیت های جدید و ارتقاء یافته ای را ایجاد نموده و می تواند هم افزایی و بهره وری در ساختار سازمانی، منابع انسانی و تجهیزاتی را به ارمغان آورده و اثربخشی اقدامات را در صحنه نبرد افزایش دهد. برخی الزامات اجرایی همگرایی جنگ الکترونیک و جنگ سایبری عبارتند از: وجود ساختار سازمان یکپارچه در تمامی سطوح، ایجاد واحدهای سایبرالکترونیک در یگان های رزمی در سطح تاکتیک، طرح ریزی و عملیات مشترک تحت فرماندهی واحد و تشکیل تیم های تحقیقاتی مشترک برای دستیابی به سامانه ها و تسلیحات با قابلیت های ترکیبی سایبری و الکترونیکی.