نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال:1390 | دوره:31 | شماره:2 (پیاپی 49) |تعداد مقالات:10

یکی از عوامل محدودکننده صادرات خرمای ایران، آفات پس از برداشت می باشند و شب پره خشکبار، Cadra cautella Walker، یکی از آفات پس از برداشت خرما می باشد. تاکنون زیست شناسی این آفت روی ارقام مهم صادراتی خرمای انباری کشور بررسی نشده است. در این پژوهش درصد بقاء، طول دوره رشدی، باروری، طول دوره تخم گذاری و پس از تخم گذاری و طول عمر حشرات کامل آفت روی چهار رقم خرمای انباری (زاهدی، پیارم، ربی و دیری) مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش ها در اتاق حرارت ثابت (دما 29±1 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی %60±5 و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) انجام شد. بیشترین درصد بقاء مرحله تخم(%92.66)  و لاروی (%85.89) روی رقم زاهدی و بیشترین بقاء مرحله شفیره روی رقم ربی (%100) مشاهده شد. کوتاه ترین طول دوره لاروی به مدت 32.93±1.41 و 33.37±1.87 روز به ترتیب روی ارقام دیری و زاهدی ملاحظه شد. همچنین کوتاه ترین طول کل دوره رشدی از تخم تا حشره کامل، به مدت 40.91±1.15 و 40.97±1.59 روز برای حشرات نر به ترتیب در ارقام زاهدی و دیری و 43.76±2.47 روز برای حشرات ماده در رقم دیری مشاهده شد. طولانی ترین طول دوره رشدی از تخم تا حشره کامل برای حشرات نر به مدت 47.61±1.50 روز روی رقم پیارم بود و برای حشرات ماده به مدت 55.88±2.31 و 55.37±3.87 روز به ترتیب روی ارقام پیارم و ربی مشاهده شد. بیشترین و کمترین میزان باروری به ترتیب در ارقام زاهدی (247.00±8.53 تخم به ازاء هر حشره ماده) و پیارم (147.40±12.06 تخم به ازاء هر حشره ماده) رخ داد. در مجموع مطلوبیت ارقام خرمای انباری مورد آزمایش برای C. cautella به ترتیب شامل ارقام زاهدی، دیری، ربی و پیارم بود. نتایج این تحقیق می تواند در تدوین برنامه های مدیریتی کنترل آفات انباری خرما موثر واقع شود.

سوسک برگ خوار نارون، Xanthogaleruca luteola (Muller)، از مهم ترین آفات درختان نارون محسوب می شود که زمستان را به شکل حشرات کامل در حالت دیاپوز سپری می کند. به منظور شناسایی ترکیبات قندی ضد یخ و تغییرات فصلی آن ها، حشرات کامل به صورت ماهیانه از مهر 1387 تا اردیبهشت 1388 جمع آوری و ترکیبات قندهای الکلی اصلی موجود در بدن آن ها به روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) اندازه گیری شد. مایواینوزیتول، تری هالوز، گلوکز و گلیسرول از مهم ترین ترکیبات ضد یخ شناسایی شده در بدن حشرات کامل زمستان گذران بودند. غلظت مایواینوزیتول به عنوان یکی از اصلی ترین ترکیبات ضد یخ شناسایی شده در حشرات زمستان گذران سوسک برگ خوار نارون رابطه معکوس و معنی داری با تغییرات دما نشان داد (P=0.014، r= -0.814). به طوری که با سرد شدن هوا غلظت آن در آذر ماه به حداکثر 32.6±2.7 میکرو مول در هر گرم وزن تر افزایش یافت، در حالی که این ترکیب در فروردین ماه به حداقل 3.0±0.4 میکرو مول در هر گرم وزن تر حشره کامل کاهش یافت. اما بیش ترین مجموع کل ترکیبات قندی و پلی ال ها در دی ماه (100.7±7.6 میکرومول در هر گرم وزن تر) مشاهده شد. بر اساس نتایج به دست آمده به نظر می رسد مایواینوزیتول، تری هالوز و گلوکز نقش مهمی را در تحمل سوسک برگ خوار نارون به سرما ایفا می کنند.

کرم برگ خوار چغندر، Spodoptera exigua (Hubner)، حشره ای با دامنه میزبانی وسیع است که خسارت عمده ای را به خصوص به چغندر، سیب زمینی و پنبه وارد می سازد. به منظور درک بهتر چگونگی زمستان گذرانی آفت، ترکیبات ضد یخ (cryoprotectants) لاروهای زمستان گذران طی ماه های آبان تا اسفند 1387 به همراه نمونه های پرورش یافته در آزمایشگاه با HPLC اندازه گیری شد. پنج ترکیب تری هالوز، گلوکز، مایواینوزیتول، گلیسرول و سوربیتول به ترتیب در نمونه ها مورد شناسایی قرار گرفت که در میان آن ها تری هالوز بیش ترین مقدار و بیش ترین افزایش را طی ماه های سرد از خود نشان داد (از 0.99 میلی گرم بر یک گرم از وزن حشره در آبان تا 3.9 میلی گرم بر یک گرم در دی ماه). به این ترتیب، به نظر می رسد مهم ترین ترکیب ضد یخ در لاروهای زمستان گذران کرم برگ خوار چغندر تری هالوز باشد که با افزایش غلظت، حشره را قادر می سازد تا زمستان را با موفقیت پشت سر گذارد.

ترشحات کورنیکولی برای هشدار دادن به افراد هم گونه، زمانی که با خطر شکار شدن توسط دشمنان طبیعی مواجه می شوند، در بسیاری از گونه های شته ها به عنوان یک مکانیسم دفاعی شناخته شده است. مطالعات گسترده ای روی منافع این ترشحات و فرمون هشدار دهنده ناشی از آن انجام پذیرفته است ولی هزینه های این مکانیسم برای شته ها هنوز به خوبی شناخته نشده است. در این مطالعه هزینه های زیستی مستقیمی که ترشحات کورنیکولی شته جالیز، Aphis gossypii Glover، روی مراحل بالغ و نابالغ شته ها دارند مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، قسمت پشتی قفسه سینه شته ها در مراحل مختلف زیستی (پوره سن دوم، سوم، چهارم و بالغین) به وسیله قلم موی نازکی تحریک شد تا قطرات کورنیکولی مترشحه قابل مشاهده باشند. پس از این دست کاری، خصوصیات زیستی شته ها تا مرگ آخرین شته بالغ پی گیری شد. آزمایش ها در شرایط دمایی 25±1 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 50±5 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی در داخل اتاقک رشد انجام شد. نتایج نشان داد که تولید ترشحات کورنیکولی به وسیله پوره های سن دوم و سوم شته جالیز اثری روی زنده مانی و پوره زایی بالغ های آن ها ندارد. برعکس، زنده مانی و پوره زایی پوره های سن چهارم و حشرات کاملی که وادار به ترشح قطرات کورنیکولی شده بودند به طور معنی داری نسبت به افرادی که تولید این ترشحات را نکرده بودند، کاهش یافت. همچنین مشخص شد که ترشحات کورنیکولی هزینه هایی را برای آخرین مراحل پورگی و حشرات کامل شته جالیز در بر دارد.

گال های تشکیل شده توسط زنبورهای گال زای بلوط در آذربایجان غربی از مناطق قبرحسین، میرآباد، واوان، شلماش، ربط و دارقبر، از فروردین لغایت آبان ماه سال 1388 جمع آوری شدند. تعداد بهینه نمونه مورد نیاز نیز 40 درخت محاسبه و سپس گال های تشکیل شده روی آن ها شمارش شدند. میزان غنای گونه ای، شاخص سیمپسون، شاخص شانون و ضریب شباهت سورنسن نیز اندازه گیری شد. تعداد 35 گونه زنبور گال زا روی سه گونه بلوط Quercus infectoria)، (Q. libani و Q. brantii در آذربایجان غربی شناسایی شدند. بیش ترین تعداد گال روی Q. infectoria جمع آوری شد. در این تحقیق تمامی گونه های گال زای بلوط جمع آوری شده متعلق به 7 جنس Andricus Hartig، Cynips L.، Neuroterus Hartig، Biorhiza Westwood، Pesudoneuroterus Kinsey،Chilaspis Mayr  و Aphelonyx Mayr بودند، به طوری که بیش ترین تعداد گونه (23 گونه) متعلق به جنس Andricus بود. بیش ترین میزان شاخص سیمپسون و شانون در مورد گال های بهاره در منطقه میرآباد و بیش ترین میزان شاخص سیمپسون و شانون در مورد گال های تابستانه - پاییزه در مناطق قبرحسین و دارقبر دیده شد. بیش ترین میزان شاخص شباهت سورنسن نیز در مورد گال های بهاره (نسل جنسی زنبورهای گال زا) بین دارقبر با میرآباد و در گال های تابستانه - پاییزه (نسل غیرجنسی زنبور های گال زا) بین مناطق قبرحسین و دارقبر مشاهده شد. نکته مهم این است که نقش گونه، زیرگونه های بلوط و اقلیم منطقه در تنوع و پراکنش زنبور های گال زا باید به عنوان عاملی مهم مورد توجه بیشتر قرار بگیرند.

شته مومی کلم، Brevicoryne brassicae (L.)، یکی از مهم ترین آفات گیاهان خانواده چلیپاییان است که خسارت فراوانی را به انواع کلم و کلزا وارد می آورد. این آفت در زمستان قادر به تغذیه و تولیدمثل روی کلم های زینتی بوده و جمعیت های انبوهی را روی این گیاهان ایجاد می کند. به منظور تعیین میزان تحمل به سرما در جمعیت های زمستان گذران این شته، افراد بالغ به صورت ماهیانه طی فصول پاییز و زمستان 1388 از روی کلم های کاشته شده در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس جمع آوری شد و نقطه انجماد و میزان بقا در دماهای زیر صفر درجه سلسیوس به مدت 24 ساعت مورد بررسی قرار گرفت. میانگین نقطه انجماد از -23.9±0.46 درجه سلسیوس در آبان ماه تا -19.8±0.34 درجه سلسیوس در اردیبهشت ماه در نوسان بود. 70 تا 95 درصد از افراد بالغ جمع آوری شده در تمام ماه ها به راحتی قادر به تحمل دمای -5 درجه سلسیوس برای مدت 24 ساعت بودند. درصد بقا افراد بالغ تیمار شده در دمای -10 درجه سلسیوس در مهر و آبان ماه حدود 55 درصد به دست آمد که در آذر ماه به 87 درصد افزایش یافت. دمایی که در مدت 24 ساعت سرمادهی، 80 درصد افراد جمعیت ازبین می روند (LT80) در اردیبهشت ماه -11.32 درجه سلسیوس بود که این میزان کم ترین میزان تحمل افراد بالغ شته مومی کلم به سرما را نشان می دهد. در حالی که مقدار LT80 از آذر تا بهمن ماه (به ترتیب از -13.81 تا -14.79 درجه سلسیوس) به پایین ترین حد و یا به عبارت دیگر به بالاترین میزان تحمل به سرما در طول دوره زمستان رسید. نتایج نشان می دهد که این حشره علی رغم فعالیت و تولید مثل در طول زمستان، پتانسیل و ظرفیت تحمل بالایی در برابر سرما دارد و همواره تهدیدی برای ایجاد جمعیت های انبوه روی محصولات بهاره در اول فصل می باشد.

طی بررسی عوامل کنترل کننده طبیعی حشرات آفت درختان و درختچه های جنگلی در بهار سال 1387 در منطقه چیچکلوی جنگل های ارسباران که دارای پوشش گیاهی با گونه های غالب بلوط و ممرز می باشد، لاروهای آفت Yponomeuta evonymella L. از روی درختان گیلاس وحشی جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل گردید. لاروها در آزمایشگاه روی برگ های درخت میزبان، در دمای 26 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی حدود 65 درصد جهت دست یابی به حشره کامل نگه داری شدند. طی سنین آخر لاروی این حشره، هفت نمونه زنبور پارازتیوئید انفرادی لارو شامل سه زنبور نر و چهار زنبور ماده خارج شدند. زنبورها به داخل الکل اتیلیک 75 درصد منتقل شده و چهار نمونه از آن ها جهت شناسایی به موزه جانورشناسی مونیخ آلمان ارسال و بقیه نمونه ها در موزه حشره شناسی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی نگه داری شدند. این زنبور توسط نگارنده دوم تحت عنوان Agrypon canaliculatum (Ratzeburg, 1844) شناسایی گردید که به عنوان پارازیتوئید لارو برخی از پروانه ها، به ویژه پروانه های خانوادهYponomeutidae عمل می کند (Kuhlmann et al.,1998). این گونه برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

درختان بید به جنس Salix و خانواده بیدیان Salicaceae تعلق دارند. جنس بید در جهان تقریبا 526 گونه دارد که 520 گونه آن در نیم کره شمالی و 6 گونه آن در نیم کره جنوبی پراکنش دارد. تاکنون 11 گونه بید بومی و دو گونه غیربومی از مناطق مختلف کشور گزارش شده اند(Mozafarian, 2004) . گونه های مختلف بید به لحاظ مصارف مختلف در صنایع، به ویژه تهیه عرق بید، تهیه کاغذ، تولید تخته خرده چوب، ساخت لوازم مهندسی پزشکی، صنایع دستی (تهیه انواع سبد)، داروسازی، حفاظت خاک، ایجاد پوشش گیاهی و کمربند سبز شهری، تولید دانه گرده و شهد برای زنبور عسل و در جنگل داری به عنوان گونه پیش گام در پارک سازی و طراحی فضای سبز اهمیت زیادی دارند.

تاکنون 177 گونه بال ریشک دار از ایران گزارش شده است که 132 گونه از آن ها در زیر راسته Terebrantia قرار می گیرد و از این گروه بیشتر آنان در خانواده Thripidae قرار دارند (Bhatti et al., 2009). به منظور بررسی فون بال ریشک داران غلات (گندم، جو، ذرت و برنج) در استان خوزستان، نمونه برداری هایی به طور منظم طی سال های 86 تا 88 از مناطق مختلف استان انجام شد. در این بررسی ها گونه Florithrips traegardhi (Trybom) جمع آوری شد که جنس و گونه آن برای نخستین بار از ایران گزارش می شود.

کنه های خانوادهStigmaeidae  که به بالا خانوادهRaphignathoidea  از راسته پیش استیگمایان تعلق دارند، دارای گونه های شکارگر هستند و بعضی از آن ها از نظر کشاورزی اهمیت زیادی دارند(Fan & Zhang, 2002a; 2002b; 2005) . گونه های متعددی از این خانواده از ایران گزارش و یا برای اولین بار توصیف شده است (Khanjani & Ueckermann, 2002; .Kheradmand et al., 2007; Noei et al., 2007; Khanjani & Ueckermann, 2008)