مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات)
سال:1391 | دوره:- | شماره:89 |تعداد مقالات:10

هدف: هدف از ارائه این مقاله، شناخت و پیاده سازی ویژگی های مورد انتظار در اپک های کتابخانه ای است، تا به کاربران خود این امکان را بدهند که بدون به مراجعه به سایت های اینترنتی، به منابع مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند.روش/ رویکرد پژوهش: تحلیل متون.یافته ها: با وجود تقدم زمانی در ایجاد فهرست های کتابخانه ای نسبت به موتورهای جست وجو و کتابفروشی های اینترنتی، امروزه شاهد عقب ماندگی مشهود این فهرست ها نسبت به رقبای جدی آنها یعنی موتورهای جست وجوی اینترنتی هستیم. تحقیقات اخیر نشان می دهد که استفاده از فهرست های عمومی پیوسته (اپک ها)، نسبت به موتورهای جست وجوی اینترنتی از استقبال کمتری برخوردارند . بنابراین باید در سرویس های اطلاعاتی تغییراتی را اعمال و عقب ماندگی اپک های کتابخانه ای را نسبت به موتورهای جست وجوی عمومی اینترنتی مانند گوگل و یا کتابفروشی هایی چون آمازون، جبران کرد.نتیجه گیری: انتظارات یک کاربر در هنگام استفاده از اپک یک کتابخانه، بهره مندی حداکثری و سردرگمی حداقلی است. در واقع این انتظار تا امروز به صورت کامل و مورد انتظار محقق نشده است. جامعه کتابداری باید این هدف را برای خود ترسیم کند که اپک باید جذاب و کارآمد باشد و اگر استفاده از آن آسان تر از سایر رقبا نیست، حداقل به سهولت آنها باشد و از نقش کتابخانه ها به عنوان متولیان اطلاع رسانی در طول تاریخ دفاع شود.

هدف: کارگاه های آموزشی سرای اهل قلم کارنامه نشر در بیست و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، ارزیابی شده است.روش/رویکرد پژوهش: روش پژوهش، پیمایشی توصیفی و ابزار پژوهش پرسشنامه است که بین 284 نفر از شرکت کنندگان در کارگاه های مختلف به صورت تصادفی توزیع شده است.یافته ها: یافته های حاصل از پژوهش نشان داد که اکثریت افراد شرکت کننده در کارگاه ها از اطلاع رسانی و نحوه برگزاری کارگاه، انتخاب موضوعات و نحوه تدریس مدرسین رضایت داشته اند. اگرچه مخاطبین خواستار فضای فیزیکی مناسب تر (چیدمان صندلی، نور مناسب و خوانایی اسلایدها) و درنظر گرفتن وقت بیشتر برای کارگاه ها و اطلاع رسانی در سطحی وسیع تر در سال های آتی هستند، اما به طور کلی ارزیابی کارگاه ها نشان دهنده این است که شرکت کنندگان از تمامی کارگاه های برگزار شده، رضایت نسبی داشته اند.نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد که برگزاری کارگاه ها رضایت مراجعان را به همراه داشته است. اگرچه مخاطبین خواستار فضای فیزیکی مناسب تر (چیدمان صندلی، نور مناسب و خوانایی اسلایدها) و درنظر گرفتن وقت بیشتر برای کارگاه ها و اطلاع رسانی در سطحی وسیع تر در سال های آتی هستند، اما به طورکلی ارزیابی کارگاه ها نشان دهنده این است که شرکت کنندگان از تمامی کارگاه های برگزار شده رضایت نسبی داشته اند.

هدف: مدل سرآمدی (European foundation for quality management) EFQM به عنوان چارچوبی اولیه برای ارزیابی و بهبود سازمان ها، نشان دهنده مزیت های پایداری است که یک سازمان سرآمد باید به آنها دست یابد. سازمان اسناد وکتابخانه ملی ایران نیز با توجه به جایگاه و نوع وظایف و خدماتی که ارائه می دهد، از این منظر نیازمند بررسی همه جانبه علمی است. بدین لحاظ، هدف پژوهش حاضر سنجش سرآمدی عملکرد سازمان اسناد و کتابخانه ملی با استفاده از دو رویکرد تلفیقی مدل تعالی EFQM است.روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش حاضر پیمایشی، توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری، تمامی مدیران رده میانی و رده بالای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران هستند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه استاندارد 90 سوالی، متناسب با شرایط سازمان اسناد و کتابخانه ملی به همراه کارگاه (اجماع نظر) بوده است. داده های جمع آوری شده با توجه به اهداف، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: یافته های حاصل از آمارهای توصیفی پژوهش نشان می دهد که میانگین امتیاز خودارزیابی عملکرد سازمان اسناد و کتابخانه ملی در بعد رهبری، 56 امتیاز از مجموع 100 امتیاز؛ در بعد خط مشی و استراتژی، 34 از مجموع80 امتیاز؛ در بعد کارکنان، 52 از مجموع 90 امتیاز؛ در بعد شراکت ها و منابع، 62 از مجموع 90 امتیاز؛ در بعد فرآیندها، 41 از مجموع 140 امتیاز؛ در بعد نتایج کاربر/ مشتری، 80 از مجموع 200 امتیاز؛ در بعد نتایج کارکنان، 40 از مجموع 90 امتیاز، در بعد نتایج جامعه، 31 از مجموع 60 امتیاز؛ و در بعد نتایج کلیدی عملکرد، 96 از مجموع 150 امتیاز بود. سرانجام باتوجه به سرجمع امتیازهای داده شده به 9 معیار اصلی مدل سرآمدی، امتیاز سازمان اسناد و کتابخانه ملی 492 از 1000 امتیاز به دست آمد.نتیجه گیری: برآیند یافته های حاصل از دو رویکرد پرسشنامه و کارگاه (اجماع) در این پژوهش، مشخص می کند که معیارهای خط مشی و استراتژی، شراکت ها و منابع، منابع انسانی و رهبری به ترتیب از نقاط قوت سازمان به شمار می آیند و معیارهای فرآیندها، نتایج مشتری/ کاربر، نتایج منابع انسانی، نتایج جامعه، و نتایج کلیدی عملکرد نیز به ترتیب از حوزه های نیازمند بهبود سازمان به شمار می روند. بر این اساس، همان طور که نقاط قوت و حوزه های نیازمند بهبود حاصل از یافته های آمارهای توصیفی پرسشنامه و کارگاه (اجماع) نشان می دهند، می توان گفت یافته های آماره های توصیفی پرسشنامه، این نقاط را به طور کلی و نتایج کارگاه را به طور جزئی مشخص می کنند. بنابراین، این پژوهش مناسب بودن به کارگیری همزمان دو رویکرد پرسشنامه و کارگاه را برای سازمان های ایرانی به ویژه کتابخانه ها تایید می کند.

هدف: اضطراب پژوهش به عنوان یکی از شایع ترین عوامل اضطراب زا و موانع پژوهش و تولید علم در محیط های آموزشی معرفی و عوامل موثر بر ایجاد، افزایش و توصیه های صاحب نظران را برای مهار و کاهش آن، توضیح داده است.روش/ رویکرد پژوهش: بررسی و تحلیل ادبیات.یافته ها: عواملی مانند ویژگی های شخصی پژوهشگران و اعضای هیات علمی، مهارت های پژوهشی آنها و جو حاکم بر محیط های علمی و دانشگاهی، می تواند بر میزان اضطراب پژوهشی آنها تاثیرگذار باشد . از سوی دیگر عواملی مانند مهارت در روش های تحقیق و پژوهش، مهارت در ریاضیات و آمار، سواد رایانه ای، اینترنتی و کتابخانه ای، حمایت های مالی و سازمانی، مهارت های مدیریت اضطراب و مدیریت زمان می توانند در کاهش میزان اضطراب پژوهش و افزایش کمیت و کیفیت تولیدات علمی موثر واقع شوند.نتیجه گیری: بررسی و شناسایی عوامل بازدارنده فعالیت های پژوهشی از جمله اضطراب پژوهش، می تواند راهگشای رشد کمی و کیفی تولیدات علمی پژوهشگران کشور باشد.

هدف: هدف شناسایی وضعیت موجود کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران از نظر دارا بودن زیرساخت های مدیریت دانش شامل افراد، فرآیندها و فناوری است.روش/ رویکرد پژوهش: داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده است که 108 نفز از 150 کارشناس سازمان درچهار بخش فراهم آوری، سازماندهی، اطلاع رسانی و آموزش و پژوهش بدون نمونه گیری پر کرده اند.یافته ها: زیرساخت افراد در وضعیت مناسب، زیرساخت فرآیندها در وضعیت نامناسب و زیرساخت فناوری در وضعیت نامشخصی از نظر مناسب یا نامناسب بودن قرار دارد. با بررسی وجود یا عدم وجود همبستگی معنادار میان زیرساخت ها، مشخص شد که میان هر سه زیرساخت با یکدیگر همبستگی معنادار وجود دارد.نتیجه گیری: با بررسی زیرساخت های مدیریت دانش در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، به منظور افزایش کارآیی کتابخانه ملی در انجام تعهد قانونی و وظایف خود، افزایش شفاف سازی اهداف و جریان های کاری کتابخانه، افزایش شناخت کارکنان و وظایفشان توسط کتابخانه ملی، پیشنهاد هایی برای سازمان و پژوهش های آتی ارائه شده است که عبارتند از: تعیین مدیر دانش، تعیین مدیر نوآوری، تشکیل تیم های دانش، طراحی نقشه دانش کتابخانه، مدیریت شخصی، پیش بینی نظام پاداش و دستمزد بر اساس دانش، دریافت نظر کاربران و بازخورد حاصل از آن.

هدف: بیان نیاز اطلاعاتی اولین حلقه ارتباطی بین نیاز اطلاعاتی کاربر و محتوای نظام اطلاعاتی است. کاربر با استفاده از انواع نظام های پردازش نمادین و شیوه های بیان، نیاز اطلاعاتی خود را با نظام اطلاعاتی درمیان می گذارد. درنهایت نظام اطلاعاتی با تطبیق آنچه به عنوان پرسش ارائه شده است با مدارک و منابع موجود، پاسخی نهایی را به کاربر ارائه می کند. بر این اساس، هدف این مقاله تشریح وجوه مختلف بیان نیاز اطلاعاتی است.روش/ رویکرد پژوهش: با بررسی متون مختلف، ابتدا نیاز اطلاعاتی، انواع آن و عوامل موثر بر آن به صورت خلاصه تشریح شده است؛ سپس مقولاتی مانند بیان و اندیشه رابطه متقابل آنها با یکدیگر و شیوه های پردازش نمادین را مورد بررسی قرار می دهد. در ادامه بیان نیاز اطلاعاتی، انواع پرسش و مسائلی پیرامون نظام های اطلاعاتی در ارتباط با بیان نیاز اطلاعاتی و شیوه های بیان آن مورد کاوش قرار می گیرد و به الگوهای اطلاع یابی که در آنها به بیان نیاز اطلاعاتی به عنوان یک جزء از الگو اشاره شده است، نظری می شود.نتیجه گیری: درنهایت این مقاله رهیافت هایی نظیر زبان شناختی، روان شناختی و نظام های ذخیره و بازیابی برای پژوهش در حوزه نیاز اطلاعاتی، با تاکید بر زبان فارسی ارائه را می کند که می تواند آغازگر پژوهش های نو در کتابداری و اطلاع رسانی ایران باشد.

هدف: پژوهش حاضر، با هدف تحلیل محتوای چکیده پایان نامه های کارشناسی ارشد کتابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و علوم و تحقیقات انجام گرفته است.روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش، تحلیل محتوا، و ابزار گردآوری اطلاعات، سیاهه وارسی است. جامعه مورد مطالعه، چکیده های فارسی پایان نامه های کارشناسی ارشد کتابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و علوم و تحقیقات، از ابتدای سال 1380 تا پایان سال 1386 است که از میان پایان نامه های موجود، 156 عنوان به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده است.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که بیشترین تعداد پایان نامه ها مربوط به سال 86 و دانشگاه علوم و تحقیقات است. از لحاظ روش شناسی پژوهش، بیشتر پایان نامه ها از روش پیمایشی استفاده کرده اند و ابزار گردآوری اطلاعات در بیشتر آنها پرسشنامه بوده است.نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد که گرایش موضوعی غالب در چکیده پایان نامه های مورد بررسی، مربوط به موضوع فناوری اطلاعات و ارتباط اطلاعاتی، و ضعیف ترین گرایش مربوط به مقوله موضوعی مدیریت است.

هدف: هدف پژوهش حاضر ارزیابی کیفی خدمات مرجع مجازی کتابخانه ملی ایران است. مولفه های جمعیت شناختی، رفتار اطلاع یابی و رضایت کاربران از خدمات مرجع مجازی، بررسی شده است.روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش در دو مرحله انجام شده است. مرحله اول به تحلیل محتوای وب فرم های [1] مرجع مجازی پرداخته و مرحله دوم به روش پیمایشی میزان رضایت کاربران را از طریق پرسشنامه الکترونیکی مورد بررسی قرار داده است. جامعه پژوهش حاضر 1825 وب فرم دریافت شده طی یک سال است که از میان آنها مطابق جدول مورگان 317 وب فرم به روش نمونه گیری تصادفی نظام مند 6 تایی انتخاب شده است.یافته ها: بیشتر جامعه استفاده کننده از این خدمات را زنان (52.05 درصد) تشکیل می دهند. اکثر کاربران دارای تحصیلات دانشگاهی بوده و پرسش های پژوهشی (42.14 درصد) بیشترین نوع پرسش های مطرح شده را تشکیل داده است. میزان رضایت کاربران از پاسخ ارائه شده در حد زیاد بود و نزدیک به 70 درصد آنان بیش از یک بار از این خدمات استفاده کرده اند. مهمترین عامل موثر بررضایت مندی، جامعیت پاسخ با میانگین امتیاز 3.58 است. دریافت خدمات از طریق پست الکترونیکی (50.20 درصد) و گفت وگوی پیوسته (38.34 درصد)، روش های مورد انتظار کاربران برای دریافت خدمات مرجع مجازی است. بیش از 90 درصد کاربران، ضرورت ارائه این خدمات در کتابخانه ملی را در حد بسیار زیاد و زیاد ارزیابی کرده اند.نتیجه گیری: عامل موثر بر رضایت مندی کاربران حجم اطلاعات ارائه شده وسرعت پاسخ گویی است. از این رو برای افزایش کیفیت این خدمات، راه اندازی خدمات مرجع مجازی مشارکتی در سطح ملی بر پایه پست الکترونیکی و گفت وگوی پیوسته پیشنهاد شده است.

هدف: امروزه وب ابزار مهمی برای ارتباطات و همکارهای رسمی و غیررسمی میان پژوهشگران، و برای سایر افراد نیز قابل دسترس است. تعداد منابع مختلف موجود در وب هر سال چند برابر، و این امر منجر به توجه بیشتر به سمت پژوهش می شود. میزان استفاده واقعی از صفحات وب عامل مهمی در پژوهش های وب است. طبق پژوهش های وبی گسترده ای که از اواسط دهه 1990 انجام گرفته اند، اصطلاحات جدید و متفاوتی برای ارائه جنبه های گوناگون وب به وجود آمده و توسط افراد مختلفی ارائه شده اند. هدف این پژوهش بررسی نقش وب سنجی در بررسی جنبه های مختلف وب است و کاربردهای عملی مختلف وب سنجی را مورد بحث قرار می دهد.روش/ رویکرد پژوهش: در این پژوهش با مرور منابع، یازده کاربرد وب سنجی بررسی شده و نتایج هر کاربردی را به صورت مجزا ارائه کرده است.یافته ها: بررسی ها نشان داد که متخصصان وب سنجی قادرند تا این محیط پیچیده را مطالعه و بررسی کنند. وب سنجی به ارزیابی عملکردها و ارتباطات علمی پژوهشگران و دیگر افراد، با به کارگیری روش های وب سنجی و فرمول های مربوطه و آموزش های ویژه کمک می کند. همچنین وب سنجی شباهت هایی با کتاب سنجی و علم سنجی دارد، اما سنجش محض این مطالعات نیست بلکه تفاوت های عمده ای با آنها دارد. پژوهش های وب سنجی به علت ماهیت پویای وب و عملکرد موتورهای کاوش، که ابزار اساسی برای جمع آوری داده های مطالعات وب سنجی هستند، همچنین وب نامرئی، ناپایداری منابع وبی و غیره، با علم سنجی و کتاب سنجی متفاوت است. پژوهش های وب سنجی با مشکلات بیشتری نسبت به پژوهش های کتاب سنجی و علم سنجی روبرو هستند.نتیجه گیری: بررسی نتایج این پژوهش نشان داد که پژوهش های وب سنجی به علت ماهیت پویای وب و عملکرد موتورهای کاوش (که ابزار اساسی برای جمع آوری داده های مطالعات وب سنجی هستند)، همچنین وب نامرئی، ناپایداری منابع وبی و غیره، با علم سنجی و کتاب سنجی متفاوت است. همچنین نتایج حاکی از آن است که پژوهش های وب سنجی با مشکلات بیشتری نسبت به پژوهش های کتاب سنجی و علم سنجی روبروست.

هدف: ارزیابی میزان قابل اعتماد بودن واسپارگاه های دیجیتال انجمن های علمی جهان که به رایگان در دسترس کاربران هستند.روش/ رویکرد پژوهش: قابلیت اعتماد هجده واسپارگاه به وسیله ابزار « حسابرسی و تایید آرشیوهای مطمئن: معیارها و سیاهه » متعلق به مرکز کتابخانه های پژوهشی آمریکا بررسی و طبق طرح نمره دهی همان مرکز، میزان آن مشخص شده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و استنباطی انجام شده است.یافته ها: در سطح زیرساخت سازمانی، تنها واسپارگاه انجمن کتابداری و اطلاع رسانی استرالیا (5.55 درصد) اطمینان پذیری خیلی زیاد و سه واسپارگاه (16.66 درصد) اطمینان پذیری خیلی کم دارند. در سطح مدیریت اشیای دیجیتال، سه واسپارگاه (16.66 درصد) کتابخانه دیجیتال تگزاس، مرکز پژوهش های تاریخی انجمن تاریخی کانزاس و انجمن بین المللی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی آبزیان و علوم دریایی، اطمینان پذیری خیلی زیاد و پنج واسپارگاه (27.77 درصد) اطمینان پذیری خیلی کم دارند. در سطح زیرساخت فنی، واسپارگاه انجمن کتابداری و اطلاع رسانی استرالیا (5.55 درصد) اطمینان پذیری خیلی زیاد و نه واسپارگاه (50 درصد)، میزان اطمینان پذیری خیلی کم دارند.نتیجه گیری: بین امتیازات واسپارگاه ها در سه سطح زیرساخت سازمانی، مدیریت اشیای دیجیتال و زیرساخت فنی، تفاوت معنی داری وجود ندارد.