جوانه زنی یکی از مهم ترین مراحل رشد است که نیاز اولیه و اساسی برای داشتن تراکم مناسب گیاه در مزرعه محسوب می شود. هدف این تحقیق ارزیابی واکنش ژنوتیپهای مختلف بومی و اصلاح شده نخود دیم به تنش رطوبتی در مرحله جوانه زنی و تعیین پارامتر و پتانسیل مناسب جهت گزینش ارقام متحمل به خشکی بود. تیمارها شامل 10 رقم نخود دیم (7 رقم بومی خراسان MCC288, MCC259, MCC235, MCC37, MCC44, MCC28, MCC13 و سه رقم اصلاح شده ILC533, ILC482, FLIP 84-480 و پنج سطح پتانسیل آب (0، 3-، 6-، 9-، 12- بار) به صورت اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی به اجرا درآمد. بذرها در داخل پتری دیش و در ژرمیناتور تحت شرایط کنترل شده جوانه زدند. نتایج نشان داد که با کاهش پتانسیل اسمزی (صفر به 12- بار) درصد جوانه زنی پس از پنج روز، درصد جوانه زنی نهایی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه به طور معنی داری (p<0.05) کاهش یافتند. این کاهش در تمامی صفات مورد ارزیابی در تغییر پتانسیل از صفر به 3- بار حداکثر بود. در کاهش پتانسیل از 3- به 6- بار، بیشترین اختلاف در بین ارقام مشاهده شد. در میان ارقام مورد آزمایش فقط رقم ILC533 در پتانسیل های 9- و 12- جوانه زنی مناسبی نشان داد و از این جهت بر سایر ارقام برتری معنی داری داشت. از پارامترهای مورد ارزیابی، طول ساقه چه بیشترین واکنش را به تغییر پتانسیل آب نشان داد. در بین سطوح تنش رطوبتی، پتانسیل های 3- و 6- بهترین سطوح جهت ارزیابی مقاومت به خشکی بودند.