پژوهشنامه حمل و نقل
سال:1385 | دوره:3 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

حمل و نقل یکی از ضروریات زندگی بشر است. آدمی به برقراری ارتباط نیازمند است و فرآیند ارتباط، جابجایی را ایجاب می کند و در نتیجه سفر آغاز می شود. با توجه به تعداد فراوان سفرهای تولید شده، ایمنی این سفرها از اهمیت فراوانی برخوردار است. در کشور ما ایران، تعداد سرانه حوادث جاده ای و تلفات ناشی از آن زیاد است و این امر سبب شده که ریشه یابی علل و عوامل موثر در رخ دادن این حوادث مورد کنکاش واقع شود. برابر آمار راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی، حدود 70 درصد حوادث جاده ای کشور در محدوده 30 کیلومتری شهرها اتفاق می افتد که به "مبادی ورودی شهرها" موسوم است. در این تحقیق سعی شده است با بررسی ارتباط آمار حوادث با وضعیت برخی پارامترهای فیزیکی و جمعیتی مبادی ورودی شهرها در تعدادی از جاده های کشور و با استفاده از تحلیل های آماری، پارامترهایی که در تعداد حوادث موثر است شناسایی شده و رابطه ای میان این پارامترها و تعداد حوادث ارایه شود. به این منظور با استفاده از تحلیل های آماری و نرم افزار SPSS و نیز با برازش مدل های خطی و نمایی به دست آمده، مشخص شد که رابطه ای نمایی بهترین برازش را بر روی داده های مشخصات فیزیکی و جمعیتی مبادی ورودی شهرها با تعداد حوادث رخ داده و در نتیجه شاخص ایمنی راه درآن محدوده از خود نشان می دهد.

در این مقاله مدل المان محدود رفتار دیواره های خاک مسلح رسی تحت بار زلزله با مطالعه تاثیر مسلح کننده ها بر کاهش تغییر شکل لرزه ای آنها بررسی شده است. برای این منظور یک دیواره مسلح رسی متشکل از سیستم های مختلف خاک مسلح به صورت بهینه مدل شده و رفتار تنش- کرنش آن تحت تاثیر یک نوع بارگذاری تیپ، معروف و شناخته شده که مبنای مطالعات بسیاری از پژوهشگران بوده (مانند زلزله سن خوزه) بررسی شده است. برای ارزیابی میزان تاثیر مسلح کننده ها در کاهش تغییر شکل دیواره ها مقایسه ای بین دو سیستم مسلح و غیر مسلح در ارتفاع های متفاوت 6، 8، 10، 12 و 14 متری انجام و نتایج تحلیل تنش- کرنش و نمودارهای مناسب برای تفسیر آن ارایه شده اند. بررسی نتایج به روشنی نشان می دهد که سیستم های مسلح کننده، تغییر شکل های تاج و وسط دیواره را که قسمت های بحرانی تحت بار دینامیکی محسوب می شوند کاملا کنترل می کند. در نهایت یه عنوان نتیجه گیری کلی تحقیق حاضر می توان بیان کرد که سیستم مسلح کننده در دیواره های قائم رسی با ارتفاع معمولی تحت بار زلزله می تواند تغییر شکل های افقی را تا 90 درصد کاهش دهد که این مهم در پروژه های حمل و نقل می تواند سر منشا اثرات مثبتی در پایدار سازی شیروانی ها باشد.

 رشد سریع فنآوری ساخت وسایل نقلیه، باعث افزایش دایم سرعت و نیاز بیش از پیش به ترمز و اصطکاک شده است. مطالعات بین المللی نشان داده اند که افزایش متوسط سرعت، باعث ایجاد خسارات بیشتر در تصادفات شده است. روسازی بتنی در حالت کلی و زیر بنایی و ویژگی های مخصوص سطح سواره روها، با این پیشرفت همراه نبوده است و در شرایط مرطوب، ضریب اصطکاک بین رویه و لاستیک وسیله نقلیه بسیار کم است. هدف اصلی این تحقیق تعیین اثر بافت درشت سطح روسازی بتنی، اندازه و شکل سنگدانه و نوع بافت درشت بر روی مقاومت لغزشی است. مقاومت لغزشی با دستگاه آونگ انگلیسی و بافت درشت با آزمایش پخش ماسه اندازه گیری شد.

نیاز روزافزون جوامع به توسعه شبکه های مختلف حمل و نقل مانند بزرگراه ها، راه آهن، فرودگاه و ابنیه فنی مرتبط مانند پل ها و تونل ها باعث شده که استفاده از روش های نوین اندازه گیری سختی قشرهای زمین و لایه های زیر سازی و روسازی به سرعت جایگزین روش های متداول فعلی شوند. در حال حاضر اغلب روش های اندازه گیری پارامترهای معرف سختی، مبتنی بر انجام آزمایش های بارگذاری برجا و یا آزمایش هایی برروی نمونه های به دست آمده از مصالح در آزمایشگاه است. معمولا نتایج این آزمون ها تحت تاثیر اغتشاش ایجاد شده در محیط آزمایش و دستخوردگی نمونه ها قرار دارند. در این مقاله در ابتدا روش اندازه گیری سختی بر جای زمین با استفاده از فناوری نوین امواج سطحی پیوسته معرفی شده و سپس با انجام یک سری تحقیقات میدانی و فشار محصور کننده، تعیین و ضرایب ثابت مورد نیاز برای رابطه پیش بینی سختی در محل مورد مطالعه، ارایه شده است.در مرحله بعد با تلفیق نتایج آزمایش های امواج سطحی  پیوسته و بارگذاری صفحه، روند تغییرات سختی بستر ماسه ای مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج آن به صورت نمودار سختی ارایه شده اند.

ریزش سنگ از حوادثی است که در جاده های کوهستانی باعث تلفات جانی و خسارات مالی فراوان می شود. در سال های گذشته جاده- های کوهستانی ایران نیز در معرض این بلایای طبیعی بوده اند. عامل بسیاری در بروز این وقایع موثرند که از آن میان می توان زلزله، وجود گسل فعال، شرایط جوی و آب و هوایی، هوا زدگی و موارد دیگر را نام برد. از نظر پتانسیل ریزشی تمام نقاط یک محور کوهستانی دارای استعداد یکسان نیستند و تفاوت هایی از لحاظ میزان خطر و وقوع این بلای طبیعی وجود دارد که با استفاده از پارامترهای مختلفی قابل ارزیابی است. این پارامترها معمولا به سه دسته اصلی قبل تقسیم هستند که عبارتند از: پارامترهای زمین شناسی و مکانیک سنگ، پارامترهای آب و هوایی و پارامترهای ترافیکی و جاده ای، شرایط ساختاری و وضعیت تداخل لایه های بین دامنه ها همه مسایلی هستند که در ریزش سنگ در جاده ها موثرند. اما پارامترهای ترافیکی و جاده ای نیز به عنوان موارد تاثیر گذار در ارزیابی حوادث ریزشی در جاده های کوهستانی داری اهمیت اند. از جمله پارامترهای ترافیکی و جاده ای تاثیرگذار در ارزیابی حوادث جاده ای می توان به عرض جاده، فاصله در تصمیم گیری (در فاصله دید ،(درصد خطر وسیله نقلیه و لزوم وجود جوی ضربه گیر کناره جاده اشاره کرد که میزان ترافیک و سرعت وسایل نقلیه در آنها نقش دارند. در ارزیابی خطرات ریزشی به خصوص ریزش سنگ در جاده ها، نادیده گرفتن و یا کوچک جلوه دادن این عوامل ترافیکی، موجب بی دقتی در ارزیابی حوادث ریزشی جاده های کوهستانی می شود.

مرحله تولید سفر به عنوان اولین و یکی از مهم ترین مراحل چهار گانه پیش بینی تقاضای سفر است و هدف از آن برآورد تعداد کل سفرهای تولیدی از یک مبدا است. با توجه به حجم وسیع اطلاعات لازم در مدلسازی تولید سفر، در طی سالیان مختلف پژوهشگران تلاش کرده اند که مدل های جدید و کارآمدتری برای ارزیابی تولید سفر ارایه کنند.در این مقاله مدلسازی تولید سفر با استفاده از منطق فازی و بر اساس پارامترهای موثر، ارایه شده است. برای این منظور با معرفی چهار تابع، تعداد افراد خانواده، مالکیت خودرو، درآمد و ساختار منزل به عنوان توابع ورودی و استفاده از عملگر منطق فازی، روش جدیدی برای پیش بینی تعداد سفرهای تولید شه ارایه شده است. اساس این روش استفاده از فازی سازی- غیر فازی سازی و انتخاب توابع ورودی و خروجی بر اساس داده های به دست آمده از تحقیق انجام شده است. در پایان پس از معرفی مدل فازی و با استفاده از داده های مربوط به تولید سفر، نتایج روش برازش خطی و روش مدل فازی با یکدیگر مقایسه شده اند. نتایج این مقایسه بیانگر دقت بسیار زیاد روش فازی ارایه شده در پیش بینی تعداد سفرهای تولید شده است.

هدف کلی از مخلوط های آسفالت های گرم و بتن آسفالتی انتخاب مناسب ترین و با صرفه ترین مخلوط مصالح سنگی و قیر است؛ به طوری که بتواند مشخصات فنی بتن آسفالتی را در حدود مشخص حفظ کند. تاکنون روش های متعددی برای اختلاط بتن آسفالتی گرم پیشنهاد شده است که از آن جمله می توان به روش مارشال، روش مارشال اصلاح شده، روش ویم و روش طرح اختلاط سوپرپیو اشاره کرد. در حال حاضر طرح اختلاط مخلوط های آسفالتی گرم در ایران، بر اساس روش مارشال و مارشال اصلاح شده انجام می شود. در روش طرح اختلاط مارشال، درصد بهینه قیر بر اساس میانگین مقادیر درصد قیری که بیشترین استقامت مارشال، بیشتربن وزن مخصوص و مناسب ترین مقدار فضای خالی در بتن آسفالتی را نتیجه می دهد، تعیین می شود. این درصد قیر لزوما درصد بهینه قیر نیست. در این مقاله یک مدل برنامه ریزی غیر خطی برای تعیین درصد بهینه قیر در روش مارشال یا روش اصلاح شده مارشال توسعه داده شده است. برای این منظور ابتدا معادلات مربوط به تغییرات پارامترهای موثر در طرح اختلاط بتن آسفالتی شامل چگالی بتن آسفالتی، استقامت مارشال، روانی، درصد فضای خالی بتن آسفالتی، درصد فضای خالی مصالح سنگی و درصد فضای خالی پر شده با قیر، نسبت به درصد قیر با استفاده از روش کمترین مربعات و از طریق تقریب با یک چند جمله ای درجه دوم تعیین می شوند و سپس با تکیه بر این معادلات و استفاده از یک مدل برنامه ریزی غیر خطی چند هدفی، درصد بهینه قیر به گونه ای تعیین می شود که بتن آسفالتی به دست آمده تمامی شرایط گفته شده در آیین نامه را داشته و دارای بیشترین وزن مخصوص و استقامت مارشال نیز باشد. در انتهای مقاله، نحوه استفاده از این روش با ارایه یک مثال تشریح شده و درصد بهینه قیر بر اساس نتایج یک آزمایش واقعی مارشال تعیین شده است.

در بسیاری از موارد ضرورت توسعه ایجاب می کند که از یک مسیر برای بارهای سنگین تر و سرعت بیشتر استفاده شود. در بررسی قابلیت مسیر برای عبور بارهای جدید، پل ها یکی از بخش های مهم اند که برای تعیین مقاومت باقیمانده آنها علاوه بر مشخصات اسمی باید مسایلی مانند گذشت زمان، توزیع طولی و عرضی بار را در نظر گرفت. همچنین به دلیل تغییر در استانداردهای طراحی وا فزایش حجم ترافیک و بارها، درصد زیادی از پل های قدیمی به بهسازی نیاز دارند. اغلب گزینه انتخاب بین ساخت یک پل جدید و بهسازی نمونه های جدید اغلب مشکل است. بنابراین یک عامل اساسی در تصمیم گیری، داشتن اطلاعات کافی درباره رفتار عرشه و مقاومت پل است. در این مقاله به بررسی رفتار غیر خطی عرشه پل های بتن آرمه پرداخته شده و اثرات افزایش مقاومت خمشی و شکل پذیری این گونه پل ها که ناشی از عمل قوسی (اثر غشایی فشار) است، مورد بررسی قرار می گیرد. در این راستا، از روش اجزای محدود غیر خطی استفاده شده و نتایج تحلیل نشان می دهند که تیرهای T شکل با بال تحت فشار مقاومت و شکل پذیری بیشتری نسبت به تیرهای مستطیل دارند. همچنین به دلیل شرایط انتهایی تیرها که سبب ایجاد نیروی فشاری در دال می شود (اثر غشایی فشار)، مقاومت و سختی سازه افزایش می یابند.