پژوهشنامه حمل و نقل
سال:1388 | دوره:6 | شماره:4 (پیاپی 21) |تعداد مقالات:9

امروزه روند رو به رشد تصادفها در راهها و تلفات و خسارتهای ناشی از این گونه حوادث باعث ضایع شدن و اتلاف سرمایه های کشور می شوند. بنابراین سرمایه گذاری صحیح و شناخت هر یک از عوامل سه گانه تصادف (راه، راننده و وسیله نقلیه)، بررسی اصولی مشکلات این عوامل و بیان راه حلهای کاربردی می تواند تا حد زیادی از بروز این گونه حوادث بکاهد. یکی از معضلات اساسی شبکه راههای کشور وجود دسترسی های فراوان به راههای اصلی است؛ به نحوی که این دسترسی ها که معمولا فاقد شرایط لازم طراحی، عملکردی و کنترلی هستند به صورت مکانهای تصادف خیز درآمده اند. هدف از این تحقیق تعیین میزان تاثیر تراکم دسترسی های حاشیه ای بر نرخ تصادفها در راههای کشور است. برای این منظور با معرفی پارامترهای دخیل در تصادفها، تحلیل آماری توصیفی و مدلهای آماری رگرسیونی ارایه می شوند تا نوع ارتباط میان نرخ تصادفهای جاده ای و عوامل اصلی وقوع آن از جمله تراکم دسترسی ها در جاده های کشور مشخص شود. از مهم ترین نتایج تحقیق، این است که با افزایش و کاهش تراکم دسترسی ها، نرخ تصادفها نیز با نسبتی افزایش یا کاهش می یابد. زمانی که تراکم دسترسی ها اندک است، رشد نرخ تصادفها همراه با افزایش تراکم دسترسی ها روندی ملایم دارد، اما هنگامی که تراکم دسترسی ها از حدی بیشتر می شود، نرخ تصادفها رشد قابل شوندی پیدا می کند. بنابراین علاوه بر تراکم دسترسی، عوامل مهم دیگری نیز در وقوع تصادفها به ویژه در راههای با شمار زیاد دسترسی؛ نقش دارند.

حمل و نقل در سیستم های اقتصادی تولیدی و خدماتی از جایگاه مهمی برخوردار است و بخش قابل توجهی از تولید ناخالص ملی (GNP) هر کشوری را به خود اختصاص می دهد. به همین جهت محققان نسبت به بهبود مسیرها وحذف سفرهای غیرضروری و یا ایجاد مسیرهای کوتاه جایگزین، اقدام کرده اند. مباحثی مانند فروشنده دوره گرد، مسیریابی وسیله نقلیه (VRP) و غیره در همین راستا توسعه یافته اند. عموما، در مورد مسیریابی تسهیلات فرض بر این است که نوعی انحصار در محیط وجود دارد و هیچ گونه توجهی به تاثیر مسیریابی مناسب بر رقابت در نظر گرفته نشده است. این مقاله، بر مبنای مشاهدات دنیای واقعی، رویکرد جدیدی از مسایل مسیریابی وسائط نقلیه به نام مسیریابی رقابتی توسعه یافته است. در این رویکرد توجه به رقابت بین رقبا و تمایل به دسترسی سریع تر به مشتریان با ارزش بالا برای کسب نقدینگی بیشتر علاوه بر یافتن مسیرهای کوتاه، مد نظر قرار گرفته است. مساله مسیریابی وسائط نقلیه در حالت رقابتی نیز با توجه به اینکه حالتی از مسیریابی وسائط نقلیه است، جز مسایل NP-Hard قرار می گیرد. در این مقاله، در راستای رویکرد جدید، مدل ریاضی ارایه شده و سپس برای اعتبار بخشی این مدل پیشنهادی، از نرم افزار لینگو برای حل مسایل با ابعاد کوچک استفاده شده است. در ضمن، برای حل مسایل با ابعاد بزرگ از الگوریتم فراابتکاری تلفیقی مبتنی بر شبیه سازی تبرید با اپراتورهای ژنتیک استفاده شده است. در انتها، مطالعه موردی بر روی یکی از شرکت های پخش در شیراز انجام گرفته و نتایج حاصل گزارش شده است.

پل های بزرگراهی، مهم ترین عضو شریان حیاتی شبکه حمل و نقل کشور در هنگام بروز بلایای طبیعی همچون زلزله اند. در میان راه حل های گوناگون بهسازی لرزه ای پل ها، جداسازی لرزه ای را می توان گزینه ای مناسب جهت بهسازی لرزه ای پل های موجود بزرگراهی کشور دانست. تعویض تکیه گاههای الاستومری موجود با جداگرهای لرزه ای لاستیکی - سربی راه حلی کارآمد برای بی نیاز کردن زیر سازه پل از تقویت های پرهزینه سازه ای است. از آنجا که استفاده از جداگرهای لرزه ای سبب افزایش تغییر مکان عرشه می شود، برآورد هرچه دقیق تر مقدار تغییرمکان عرشه برای برآورد فضای آزاد مورد نیاز در انتهای شاه تیرهای پل ضروری است. در این مقاله؛ با هدف برآورد واقعی تر این تغییرمکان ها، از یک قانون پلاستیسیته همبسته برای رفتار غیرخطی جداگر لرزه ای، استفاده شده است و تحریک زلزله در هر دو جهت طولی و عرضی به طور همزمان به پایه پل اعمال گردیده و نتایج حاصل از این تحلیل با حالت مرسوم تحریک یک جهته پایه و رفتار پلاستیسیته غیرهمبسته جداگر لرزه ای مورد مقایسه قرار گرفته است. مقایسه نتایج، حاکی از برآورد غیر واقع بینانه تغییرمکان های حداکثر و حداقل جداگر در حالت یک جهته غیر همبسته نسبت به حالت دو جهته همبسته است.

مکانیابی صحیح فرودگاهها یکی از مهم ترین عوامل در سرویس دهی بهینه آنهاست. فرض کنید شبکه G=(V,E) که راسها و یالهای آن دارای وزن هستند داده شده باشد. در مساله مکانیابی مرکز، هدف پیدا کردن نقطه ای بر روی شبکه است به گونه ای که فاصله وزنی این راس تا دورترین نقطه روی شبکه کمینه شود. در این مقاله ابتدا مروری بر مساله مکان یابی مرکز و روش تاپسیس داشته، سپس با ترکیب مدل مکان یابی مرکز و روش تاپسیس با در نظر گرفتن مراکز شهرستان های استان سمنان به همراه شهر بیارجمند به عنوان رئوس درخت استان، به مکان یابی فرودگاه استان سمنان پرداخته می شود. در این مقاله نشان داده می شود که با توجه به شاخصهای در نظر گرفته شده بهترین محل یرای احداث فرودگاه استان سمنان، در 16 کیلومتری غرب شهر دامغان است.

هدف این تحقیق، توسعه الگوریتم بهینه سازی برای حل مساله مسیریابی در برنامه ریزی توزیع با کارآیی و انعطاف پذیری زیاد است. در این مقاله ابتدا با بکارگیری مدلی جامع، انواع مسایل موجود در برنامه ریزی توزیع مورد دسته بندی قرار گرفته و سپس مساله مسیر یابی مشخصی که به مسایل واقعی در برنامه ریزی توزیع بسیار نزدیک است، انتخاب شده است. با توجه به نتایج چشمگیر ارایه شده توسط روشهای ابتکاری پیشرفته، روش جستجوی ممنوع برای توسعه الگوریتم مورد نظر انتخاب شده و الگوریتم جدیدی با ویژگی های ابتکاری برای حل این مساله توسعه یافته است. برای ارزیابی عملکرد الگوریتم پیشنهادی، نتایج این الگوریتم با موفق ترین روشهای ارایه شده در این حوزه مقایسه شده است. نتایج این ارزیابی نشان می دهد که این الگوریتم توانایی لازم را برای ارایه جوابهای قابل مقایسه با بهترین الگوریتم هایی که تاکنون ارایه شده اند، دارد.

یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی کشور، بخش حمل و نقل است که اهمیت زیاد آن به دلیل وابستگی شدید سایر بخش های اقتصادی کشور به این بخش است. این بخش سهم بسیار زیادی در مصرف بنزین کشور داشته است. مصرف فزاینده بنزین در بخش حمل و نقل، امروزه به معضلی بزرگ در اقتصاد ایران تبدیل شده که جهت ارایه راهکاری مناسب در این زمینه، بررسی عوامل موثر بر میزان تقاضا از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. در این مقاله، تابع تقاضای بنزین در بخش حمل و نقل در کوتاه مدت و بلند مدت در طی سال های 1385-1353 به روش ARDL، تابعی از قیمت حقیقی بنزین، تولید ناخالص داخلی، تعداد خودروها و عمر متوسط خودروهای بنزین سوز قرار گرفته است. نتایج نشان داده که کشش قیمتی بنزین در کوتاه مدت 0.04-، و در بلند مدت به دلایلی چون تثبیت پیاپی قیمت اسمی و نبود جایگزین مناسب برای آن در بخش حمل و نقل بی معنی بوده است. کشش درآمدی کوتاه مدت و بلند مدت به ترتیب 0.75 و 0.89 به دست آمده است. کشش مربوط به تعداد خودروهای بنزین سوز در کوتاه مدت و بلند مدت به ترتیب 0.33 و 0.51 و کشش مربوط به عمر متوسط خودروهای بنزین سوز در کوتاه مدت و بلند مدت به ترتیب 0.15 و 0.24 بوده است. سرعت تعدیل الگو 0.64- برآورد شده است؛ یعنی در هر سال 64 درصد از عدم تعادل ایجاد شده در دوره قبل تعدیل می شود. آزاد سازی قیمت بنزین، گازسوزکردن وسایل نقلیه بنزین سوز، گسترش و ایجاد تنوع در ناوگان حمل و نقل عمومی شهری و بین شهری، کاهش عمر متوسط خودروهای بنزین سوز و از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، از پیشنهادات مطرح شده در این مقاله است.

ارایه مدلی برای برنامه ریزی کار خدمه راه آهن، هدف عمده از پژوهش حاضر است که در آن می بایست برای گروههای خدمه مورد نیاز جهت ارایه سرویس به سفرهای موجود در جدول زمان بندی حرکت قطارها، برنامه ریزی شود. مدل پیشنهادی به دو فاز مستقل تقسیم می شود که در فاز اول با استفاده از استراتژی جستجوی Depth First Search تمام سفرهای رفت و برگشتی که شروع و خاتمه آنها در محل استقرار خدمه است تحت عنوان مجموعه pairing ها تعیین می شوند. در فاز دوم با استفاده از مساله Set Covering Problem به مدلسازی مساله پرداخته می شود و با استفاده از الگوریتم ژنتیک با تعریف اپراتورهایی خاص بهینه می شود. در نهایت زیر مجموعه ای از pairing ها با حداقل هزینه که تمام سفرها را تحت پوشش قرار داده اند برای تخصیص به گروههای خدمه تعیین می شوند. نهایتا برای تعیین اعتبار مدل پیشنهادی به حل چندین مساله از مسایلی که توسط Beasley برای مساله برنامه ریزی خدمه مطرح شده اند پرداخته می شود که به استناد نتایج حاصل شده، الگوریتم پیشنهادی جواب هایی با کیفیت و زمان حل مناسب تولید کرده است.

در این مقاله نحوه عملکرد سامانه مدیریت تونلهای راه(RTMS)  ایران ارایه می شود. تعریف RTMS و اهداف و مراحل اصلی پیاده سازی سامانه مدیریت تونلها و نحوه درجه بندی اجزای تونلها با توجه به نتایج بازرسی ها و چگونگی عملکرد نرم افزارتهیه شدهRTMS  برای مدیریت تعمیر و نگهداری تونلهای راه از دیگر مواردی است که در این تحقیق پیگیری شده است. برای کالیبراسیون سامانه، پنج دهانه از تونلهای راه مورد بازرسی قرار گرفتند و برداشتهای انجام شده در نرم افزاری که به این منظور تهیه شده بود، وارد و عملکرد آن کنترل شد.