پژوهشنامه حمل و نقل
سال:1388 | دوره:6 | شماره:1 (پیاپی 18) |تعداد مقالات:7

با وجود پیشرفت های مهم در زمینه افزایش ایمنی در بزرگراهها، تصادف های قابل توجهی با شدت های زیاد کماکان در بزرگراهها رخ می دهند که انجام مدلسازی می تواند مهندسین را قادر به شناسایی میزان تاثیر عوامل موثر در تصادف ها سازد. در مطالعات انجام شده پیشین، مدلی که بتواند تاثیر توام عوامل انسانی، جاده، وسیله نقلیه و نیز عوامل جوی و ویژگی های ترافیکی شامل حجم ترافیک و سرعت جریان ترافیک را بر روی شدت تصادف ها نشان دهد مشاهده نشده است. بنابراین در این مقاله به ارایه مدل هایی که بتوانند تاثیر توام این متغیرها را بر شدت تصادف ها در بزرگراههای شهری نشان دهند، پرداخته شده است.در این مقاله، بزرگراههای شهری شهر تهران به عنوان مطالعه موردی در نظر گرفته شده است و اطلاعات مورد نیاز طی سالهای 1384-1381 از سازمانها و نهادهای مختلف گردآوری شده است. با توجه به کیفی بودن اطلاعات جمع آوری شده، بانک اطلاعاتی که به صورت 0 و 1 تعریف شده در محیط نرم افزار ACCESS تهیه شد. سپس برای انجام مدلسازی متغیرهای مستقل و وابسته مشخص و متغیر وابسته (شدت تصادف) در دو سطح تصادف های فوتی و جرحی و تصادف های منجر به خسارت مالی تعریف شدند.مدل های ارایه شده در این مقاله با استفاده از مدل های لاجیت دوتایی ساخته شده اند. برای انجام این مدلسازی از نرم افزار SPSS استفاده شده و برای تعیین متغیرهای معنی دار در مدل، در این محیط نرم افزاری روش حذف رو به عقب بکار گرفته شده است.نتایج حاصل از مدل های ارایه شده در این مقاله نشان می دهد که سن کم راننده (زیر 25 سال)، جنسیت وی (مرد)، تاریکی هوا، عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه، انحراف به چپ، تخطی از سرعت مجاز (مطمئنه)، حجم ترافیک کمتر از 2000 وسیله نقلیه در ساعت، حرکت با دنده عقب در بزرگراه، نقص فنی در وسیله نقلیه، تصادف های با موتورسیکلت و دوچرخه، تصادف های روی پل، تصادف های جلو به جلو، تصادف های جلو به پهلو و تصادف های چند وسیله، جزء متغیرهایی هستند که باعث افزایش شدت تصادف ها در بزرگراهها می شوند.

در این مقاله مساله زمانبندی حرکت قطارها با هدف حداقل کردن تاخیر قطارها مورد بررسی قرار گرفته است. مساله زمانبندی تعریف شده در این مقاله، یک مساله برنامه ریزی عدد صحیح 1 است که به کمک روش های معمول حل چون روش شاخه و حد 2 قابل حل است. از آنجایی که رسیدن به جواب بهینه به کمک روش های دقیق چون شاخه و حد با افزایش متغیرها و محدودیت ها در مدت زمان قابل قبول غیر عملی است، استفاده از روش های فوق ابتکاری چون روش عملیات حرارتی شبیه سازی شده 3 می تواند برای رسیدن به جواب هایی نزدیک به جواب بهینه برای مسایل بزرگ کارساز باشد. در این مقاله پس از تعریف مساله به صورت توضیحی و سپس مدل ریاضی، الگوریتم حل این مساله به کمک روش عملیات حرارتی شبیه سازی شده ارایه می شود. در ادامه مقادیر پارامترهای مربوط به الگوریتم ارایه شده تنظیم و در انتها نیز بخش اعتبار الگوریتم بیان می شود.

در این مقاله یک مدل خرد ترافیک برای بررسی رفتار حرکتی رانندگان در قسمت اصلی آزادراه ارایه شده است. در این مدل مانند مدل های سلولی سطح آزادراه به تعدادی سلول تقسیم شده که در هر زمان هر سلول یا خالی است یا توسط یک وسیله نقلیه اشغال شده است و حرکت وسایل نقلیه با جابجا شدن آنها در سلول های آزادراه توصیف می شود. در مدل پیشنهادی رفتار حرکتی رانندگان بر مبنای فرآیند بهینه سازی رانندگان جهت کاهش ریسک تصادف و افزایش سرعت توصیف شده است. در این مدل رانندگان در هر گام زمانی تصمیم می گیرند که در گام بعدی به کدام سلول بروند تا با کمترین ریسک تصادف و بیشترین سرعت ایمن مواجه بشوند. یک نرم افزار شبیه سازی خرد ترافیک با استفاده از مدل سلولی برای شبیه سازی مدل پیشنهادی تهیه شده است. مقایسه نتایج به دست آمده از شبیه سازی با داده های جمع آوری شده از شرایط واقعی نشان داده که مدل پیشنهادی برای توصیف رفتار حرکتی رانندگان در آزادراههای ایران معتبر است.

فیلر یکی از مهم ترین اجزای تشکیل دهنده مخلوط آسفالتی است که با پر کردن فضاهای خالی، به دلیل نرمی و خصوصیات سطحی و ترکیب شیمیایی، نقش یک ماده فعال را ایفا می کند. در این پژوهش با بررسی ویژگی های هندسی، فیزیکی و شیمیایی چهار نوع فیلر مختلف، خصوصیات رئولوژیکی مخلوط قیر - فیلر و مشخصات مکانیکی مخلوط بتن آسفالتی با انجام آزمون های آزمایشگاهی ارزیابی می شود. در این پژوهش از سیمان پرتلند معمولی و پودرسنگ سیلیسی به عنوان فیلرهای متداول و سنتی و از نانورس و کربنات کلسیم رسوبی به عنوان فیلرهای نوین و جدید استفاده شد. با ساخت نمونه های بتن آسفالتی در مقیاس مارشال، مشخصات مکانیکی مختلفی چون استقامت مارشال، روانی، کشش غیرمستقیم، مدول برجهندگی، خزش دینامیک و خستگی قطری با استفاده از دستگاه UTM25 مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتند. نتایج این بررسی نشان می دهد رفتار مهندسی مخلوط های بتن آسفالتی تابع نوع و میزان فیلر است.

تراکم شدید جمعیت، ازدحام آمد و شد، آلودگی هوا و اختصاص سالانه میلیون ها دلار یارانه سوخت به بخش حمل و نقل درون شهری از جمله مشکلات کلان شهر تهران است. با برنامه ریزی و توسعه مناسب ناوگان حمل و نقل عمومی و صرفه جویی در مصارف انرژی حمل و نقل درون شهری می توان بر بخشی از این مشکلات غلبه کرد. اتوبوس با توجه به سرانه فضا و مساحتی که اشغال می کند، گزینه مناسبی برای توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی در کوتاه مدت و میان مدت محسوب می شود. نفت گاز و گاز طبیعی فشرده، سوخت های اصلی این وسیله نقلیه هستند که با در نظر گرفتن سهم اندک ناوگان اتوبوسرانی در آلودگی هوای شهر تهران (3 الی 5 درصد) و با عنایت به تجربه سایر کشورها، بهتر است ناوگان حمل و نقل سبک در اولویت اول استفاده از گاز طبیعی فشرده (CNG) قرار گیرد. تحلیل های هزینه ـ فایده با استفاده از روش ارزش فعلی خالص در خصوص استفاده از گاز طبیعی و گازوئیل به عنوان سوخت در ناوگان اتوبوسرانی تهران نشانگر آن است که در صورت افزایش قیمت نفت به بشکه ای بیش از پنجاه دلار، کاهش قیمت وسایل نقلیه گاز سوز و در نهایت بکارگیری درآمد ناشی از صادرات گازوئیل مازاد جهت توسعه ناوگان اتوبوسرانی تهران، گاز طبیعی به عنوان جایگزین مناسب نفت گاز برای توسعه و بهسازی ناوگان اتوبوسرانی تهران قابل استفاده است.

در این مقاله روشی برای ارزیابی سریع خطرپذیری لرزه ای 1 سامانه های حمل و نقل جاده ای برون شهری معرفی، و کاربرد آن در مورد جاده های کشور ایران در محدوده های استانی ارایه شده است. بطور کلی در اکثر مطالعات انجام شده در زمینه ارزیابی خطرپذیری لرزه ای، تنها معیارهای خطر و آسیب پذیری فیزیکی زیرساخت های حمل و نقل مدنظر قرارگرفته اند، حال آنکه در شبکه حمل و نقل برون شهری علاوه بر معیارهای فوق، موضوعات عبور مسافر و حمل کالا نیز در مطالعات خطرپذیری بسیار موثر هستند. با ترکیب معیارهای خطر زلزله، آسیب پذیری و ترافیک عبوری می توان یک روش جدید دو مرحله ای برای ارزیابی خطرپذیری لرزه ای، و بر آن اساس یک مدل جدید برای مدیریت خطرپذیری لرزه ای جاده های برون شهری ارایه کردد. مرحله اول روش پیشنهادی، که در این مقاله به آن پرداخته می شود، برای ارزیابی سریع و مرحله دوم آن، که در مقاله ای دیگر مورد بحث قرار خواهد گرفت، برای ارزیابی تفصیلی است. نتیجه حاصل از مرحله اول روش یک اولویت بندی منطقی تر برای بکارگیری مدیریت خطرپذیری لرزه ای، به ویژه بهسازی لرزه ای سامانه های جاده ای کشور است، که با استفاده از آن بخش هایی که باید مورد بررسی تفصیلی قرار گیرند تعیین می شوند. این گونه اولویت بندی می تواند به تصمیم سازان حمل و نقل ایران و کشورهای مشابه، به ویژه کشورهای درحال توسعه، در فرآیند کاهش خطرپذیری و تخصیص بودجه کمک فراوانی کند. روش پیشنهادی این ویژگی را دارد که قادر است متغیرهای مرتبط را مستقلا یا در ترکیب با یکدیگر درنظر بگیرد و بین آنها یک ارتباط مناسب، از لحاظ نوع، وزن، اولویت و ...، برقرار کند. می توان ادعا کرد که در این زمینه، روش معرفی شده کاملا جدید است و تا کنون مورد مشابهی در دنیا، به ویژه برای جاده های برون شهری، ارایه نشده است.

ناحیه weaving از برخورد دو یا چند جریان ترافیکی که در حال عبور از بزرگراه هستند به وجود می آید. بالا رفتن ریسک تصادفات به علت تغییرات سرعت و انجام حرکت های مانوری و همچنین ایجاد تاخیر در آزادراه از مسایل مربوط به نواحی تداخلی است. به منظور ارایه طرحی بهینه برای کاهش تاخیرات، ایجاد یکنواختی در سرعت و کاهش تصادفات، نیاز به بررسی و تحلیل دقیق جریان های ترافیکی در این نواحی است.در این تحقیق ابتدا به مطالعه روش های DUTCH، HCM و FRESIM جهت مدل سازی ناحیه تداخلی پرداخته شد. پس از مقایسه آیین نامه های HCM و DUTCH نتایج نشان داد که مدل DUTCH مدلی کاملا ریاضی نبوده و از سوی دیگر با توجه به فرض های متعدد محدود کننده در این روش، متدولوژی HCM به عنوان روش بهینه انتخاب شد و زمان سفر و میزان تاخیر برای سناریوهای مختلف با توجه به حجم جریان های ترافیکی، طول ناحیه تداخلی و درصد وسایل نقلیه سنگین، بر اساس این روش مورد بررسی قرار گرفت. از سوی دیگر با شناخت نرم افزار FRESIM و پارامترهای پرداخت آن، ناحیه تداخلی مدل سازی و کالیبره شد. آنگاه با مقایسه خروجی های روش شبیه سازی و خروجی های حاصل از HCM، نتایج نشان داد که این نرم افزار علیرغم قابلیت محاسبه تاخیرات در بالادست (کاهش شتاب) و پایین دست (افزایش شتاب) ناحیه تداخلی، همواره تاخیر کمتری نسبت به آیین نامه HCM محاسبه می کند و از حجم های کم تا زیاد، مقدار تاخیر از 59 تا 205 درصد رشد نشان می دهد. روند افزایش تاخیر در HCM به صورت خطی بوده و لیکن نتایج تاخیر با استفاده از شبیه سازی نشان داد که در حجم های میانی این روند خطی بوده و در حجم های کم و بالا میزان تغییر آن کاهش می یابد.همچنین نتیجه گیری شد که علیرغم در نظرگیری همسنگ سواری در ناحیه تداخلی معادل نواحی آزادراهی معمولی توسط HCM، این مقدار در FRESIM متفاوت بوده و تاثیر آن بر افزایش میزان تاخیر در حجم های بالاتر، بیشتر است.