مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی
سال:1388 | دوره:7 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

زمینه و هدف: فرآیند ارزیابی اثرات بهداشت محیطی احداث شهرک صنعتی جوین در وهله اول برای کمک به برنامه ریزی صحیح توسعه پایدار و سپس وسعت بخشیدن به پروژه های توسعه موجود بدون افزایش بیماری های منطقه پایه ریزی شده است و هدف از انجام آن پرهیز از هر گونه اشتباهات پر هزینه در برنامه ریزی های توسعه و کنترل آلودگی و حفظ منابع و در مجموع یک شیوه مدیریت برای بهداشت محیط است.روش کار: مطالعات ارزیابی اثرات بهداشت محیطی احداث شهرک صنعتی جوین، پس از جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات با هدف بررسی آثار مثبت و منفی حاصل از احداث شهرک و ارایه راهکارهای مدیریتی کاهش اثرات سوء بهداشت محیطی با بهره گیری از روش ماتریس لئوپولد با انجام تغییرات در آن انجام شده است. در این مطالعه ابتدا وضعیت موجود بهداشت محیط منطقه مورد بررسی قرار گرفته است و سپس با تعیین گزینه های ارزیابی با توجه به نوع آلاینده های پیش بینی شده جهت شهرک مذکور به تفکیک فاز ساختمانی و بهره برداری، اثرات احداث شهرک صنعتی جوین بر مولفه های بهداشت محیطی در سه محدوده بلافصل، تحت اثرات مستقیم و تحت اثرات غیر مستقیم و در دو فاصله زمانی کوتاه مدت و بلند مدت مورد بررسی قرار گرفته است.نتایج: نتایج و دستاوردهای این مطالعه در دو گزینه عدم اجرا (اجرای پروژه بدون ملاحظات بهداشت محیطی) و گزینه اجرا (اجرای پروژه با اعمال روشهای کاهش اثرات سوء) به تفکیک فاز ساختمانی و بهره برداری بررسی و ارایه گردیده است که برآیند اثرات در گزینه عدم اجرای پروژه (791-) برآورد شده است و اجرای پروژه مردود اعلام میگردد و پس از تقلیل اثرات سوء گزینه اجرا با برآیند (252+) مورد پذیرش قرار گرفته است.نتیجه گیری:با توجه به توسعه صنایع و افزایش جمعیت، و نیز اهمیت ارزیابی اثرات بهداشت محیطی در کاهش بیماریها هم اکنون و همزمان با فعالیت های امکان سنجی و پیش امکان سنجی پروژه های عمرانی، مطالعات ارزیابی اثرات بهداشت محیطی به عنوان یک پدیده مطالعاتی جدید در کشور و به عنوان یک مطالعه همگون ما بین وزارت بهداشت و سازمان حفاظت محیط زیست طراحی و برنامه ریزی گردد.

زمینه و هدف: حاملگی ناخواسته یک مشکل جهانی است که نقش مهمی در سلامت نوزاد و وقوع کم وزنی حین تولد دارد. در ایران در سالهای اخیر علیرغم موفقیت برنامه تنظیم خانواده شیوع حاملگی های ناخواسته بالاست که تاثیر زیادی بر سلامت مادر و نوزاد دارد. این مطالعه با هدف بررسی ارتباط بین ناخواستگی حاملگی و وقوع کم وزنی حین تولد انجام شد. همچنین سایر عوامل خطر دخیل در کم وزنی نوزاد نیز مورد بررسی قرار گرفت.روش کار: در این مطالعه اثرات بارداری ناخواسته بر مادر خانواده و نوزاد به صورت کوهورت آینده نگر در شهرستان شمیران طی سال 84-83 به صورت تحلیلی و مشاهده ای انجام گرفت. تمامی زنان باردار متاهل سنین 49-15 سال این شهرستان که جهت مراقبت های قبل از زایمان مراجعه کرده اند در مطالعه شرکت داشتند. مادران در گروه حاملگی ناخواسته تحت عنوان گروه مواجهه و مادران در گروه حاملگی خواسته با عنوان گروه شاهد وارد مطالعه شدند و تا پایان بارداری تحت مراقبت و پیگیری فعال در مراکز بهداشتی درمانی قرار داشتند. پس از جمع آوری داده ها از نرم افزار SPSS 11.5 برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد و تستهای آماری  T-test, c2در تجزیه و تحلیل مورد استفاده شد. جهت بررسی دقیق تر اثر عوامل مختلف بر احتمال وقوع LBW در نوزادان از مدل رگرسیون لجستیک استفاده شد.نتایج: نتایج آنالیز تک متغیره نشان داد که از نظر تعداد افراد خانوار، میانگین سن مادر،میانگین سن ازدواج، میانگین تعداد حاملگی قبلی، اقدام به سقط، تمایل به سقط، تعداد دفعات مراجعه مادر جهت مراقبت های دوران پره ناتال، فشارخون بالا، دیابت دو گروه مورد مقایسه قرار گرفتند و طبق آنالیز های آماری تفاوتهای مشاهده شده در مورد متغیرهای ذکر شده از نظر آماری معنی دار بود (p<0.001). میانگین آپگار در گروه مواجهه 8.6 و در گروه شاهد 8.9 بود که از نظر آماری تفاوت معنی دار بوده است (p<0.001). همچنین ناخواستگی حاملگی ارتباط معنی داری بر افزایش وقوع کم وزنی نوزادان داشت (p<0.001).میانگین وزن نوزاد در هنگام تولد در مطالعه در گروه مواجهه 2.98 کیلوگرم و در گروه شاهد حدود 3.14 کیلو گرم بود که از نظر آماری معنی دار بوده است (p<0.001). نتایج حاصل از مدل رگرسیون لجستیک نشان داد که متغیرهای دیابت، افزایش فشار خون و ناخواستگی حاملگی به عنوان عوامل خطر تاثیر معنی دار خود را بر LBW حفظ کردند و که نسبت شانس تطبیق داده شده برای این متغیرها به ترتیب 3.55، 2.81 و 22.2 محاسبه گردید (p<0.001).نتیجه گیری: با توجه به اهمیت وزن تولد در سلامت نوزادان باید اقدامات اساسی در جهت پیشگیری از وقوع حاملگیهای ناخواسته و تولد نوزادان کم وزن صورت گیرد.

زمینه وهدف: علیرغم بکار گیری استراتژی درمان کوتاه مدت تحت نظارت مستقیم(DOTS)  در برنامه ملی مبارزه باسل در کشور هنوز سل بعنوان مشکل عمده بهداشت عمومی در ایران باقی مانده است. هدف از انجام این مطالعه بررسی نقش بیمارستان آموزشی در بهبود شاخص های برنامه ملی سل بود.روش کار: در یک مطالعه مقطعی توصیفی - تحلیلی مبتنی بر داده های موجود بیمارستانی پرونده های بیماران مبتلا به سل درمان شده در بیمارستان آموزشی رازی و مرکز بهداشت خوزستان بازبینی شدند. تشخیص، درمان وپیگیری بیماران بر اساس دستورالعمل کشوری مبارزه با سل بود. بیماران بستری شده حداقل برای دو هفته اول درمان در گروه HTB و بیماران سرپایی در گروه OTB قرار گرفتند. شاخص های کنترل سل (شامل میزان های: بیماران خلط مثبت، بهبودی کامل، شکست درمان، غیبت از درمان و مرگ) و انجام مشاوره قبل از درمان در دو گروه مقایسه شدند. داده های مربوط به اطلاعات فردی ریسک فاکتور های بیماری و نتیجه درمان در نرم افزار SPSS 11.5 و با استفاده از آزمونهای کای دو و دقیق فیشر انالیز شدند.نتایج: در مجموع 235 بیمار منجمله 67 بیمار بستری شده با تشخیص سل مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین سن 38 سال بود. 122 نفر مرد (51.9%) و 42 نفر (17.9%) سابقه زندان داشتند که در بین آنها 20 نفر (47.6%) آلوده به ویروس نقص ایمنی انسانی(HIV)  بودند. 53 نفر (22.5%) معتاد تزریقی بودند. از 235 بیمار120  نفر (51.1%) سل ریه خلط مثبت بودند. میزان بهبود یافته، شکست درمان، قصور درمان و فوت شده به ترتیب در گروه (%80.6، 8.9%، %4.5، %5.9)HTB  و در گروه OTB، (%66.6، 17.3%، %10.1، %5.9) بود. مشاوره قبل از درمان در 75% گروه HTB و52 % گروه OTB انجام شده بود.نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که بیمارستان آموزشی نقش مهمی در انجام مشاوره قبل از درمان و ارتقا شاخص های کنترل سل نظیر تشخیص سل خلط مثبت و افزایش میزان بهبودی و احتمالا کاهش شکست و قصور درمان دارد.

زمینه و هدف: سرطان معده همانند تمام سرطان های دیگر بر اثر رشد خارج از کنترل بافت های سرطانی به وجود می آید و با وجود اینکه روش های مختلف درمانی از قبیل جراحی، رادیوتراپی، و شیمی درمانی و چند روشِ درمانی توام برای این بیماری وجود دارد، ولی باز هم عود بیماری و مرگ بر اثر بیماری امکان پذیر است. بر اساس نتایج گزارش کشوری ثبت موارد سرطان در ایران، مرگ به دلیل سرطان معده در رتبه اول مرگ و میرهای ناشی از انواع سرطان ها قرار دارد. این مطالعه با هدف تعیین بقای 2 ساله بعد از عود بیماران مبتلا به سرطان معده جراحی شده در مهمترین مرکز درمان سرطان ایران (انستیتو کانسر) و بررسی عوامل موثر بر آن طراحی و اجرا شده است.روش کار: در این مطالعه 330 بیمار مبتلا به سرطان معده که در فاصله زمانی 1374 تا 1378 به انستیتو کانسر مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) مراجعه کرده و تحت عمل جراحی قرار گرفته اند، مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از زمان عود بیماری و زمان مرگ بر اثر بیماری، طول عمر بعد از عود بیماران مورد نظر تعیین شد. چون طول عمر مورد نظر، زمان سپری شده بین دو پیشامد عود بیماری و مرگ بر اثر بیماری در نظر گرفته شده و هر دو پیشامد می توانند دچار ناتمامی شوند، داده های مورد استفاده دارای ویژگی ناتمامی دو سویه هستند. بعد از مشخص شدن طول عمر، اثر متغیرهای فردی مانند سن، جنس، و اطلاعاتی در مورد بیماری مانند محل درگیری، تشخیص پاتولوژی، متاستاز به گره های لنفاوی، متاستاز به کبد، متاستاز دوردست و مرحله بیماری (Stage) بر طول عمر بعد از عود بیماران با استفاده از مدل مخاطرات متناسب کاکس (Cox proportional hazards model) مبتنی بر ناتمامی دو سویه مورد ارزیابی قرار گرفت، و سطح معنی داری 0.05 در نظر گرفته شد.نتایج: احتمال بقای دو ساله بعد از عود بیماران مبتلا به سرطان معده مورد بررسی 15%، و میانه طول عمر پس از عود 10.15 ماه بوده است. نتایج آزمون های یک متغیره، که برای بررسی اثر مجزای متغیرهای مختلف بر طول عمر بعد از عود بیماران انجام شد، نشان می دهد سن، جنس، محل درگیری، تشخیص آسیب شناسی، متاستاز به گره های لنفاوی، متاستاز به کبد و متاستاز دور دست اثر معنی داری بر طول عمر بعد از عود بیماران نداشته است. اما متغیر مرحله بیماری به طور معنی داری بر طول عمر بعد از عود بیماران موثر بوده است. بررسی همزمان اثر متغیرهای مختلف بر احتمال بقای بعد از عود بیماران با استفاده از مدل مخاطرات متناسب کاکس برای داده های با ویژگی ناتمامی دو سویه نشان داد که متغیرهای سن، جنس و تشخیص آسیب شناسی به ترتیب بیشترین تاثیر را بر بقای بعد از عود بیماران دارند.نتیجه گیری: بقای دو ساله بعد از عود مبتلایان به سرطان معده بسیار اندک است. بیمارانی که در مراحل انتهایی بیماری جهت درمان مراجعه میکنند به درمانهای بکار گرفته شده پاسخ مناسبی نمی دهند و با عود بیماری روبرو خواهند شد و متاسفانه طول عمر پس از عود آنان بسیار کوتاه و دارای میانه 10.15 ماه است.

زمینه وهدف: کم کاری تیرویید مادرزادی نوزادان (CH) یکی ازشایعترین علل مهم قابل پیشگیری عقب افتادگی ذهنی در نوزادان می باشد که بروز آن در کشور ایران بالاتر از متوسط جهانی می باشد. این مطالعه با هدف شناسایی ارتباط عوامل خطر CH در استان فارس انجام شد.روش کار: این مطالعه یک مطالعه مورد - شاهدی می باشد که روی نوزادان تحت پو شش برنامه کشوری غربالگری CH به دنیا آمده بین سالهای 1382-1385 انجام شد. برای 126 مورد، 401 کنترل انتخاب شد. آنالیز در دو مرحله تک متغیره و چند متغیره، انجام شد.نتایج: رابطه معنی دار بین نسبت فامیلی والدین و CH بانسبت شانس (OR=2.9) فاصله اطمینان 95% (1.8-4.8) در آنالیز چند متغیره مشاهده شد. همچنین در آنالیز چند متغیره ارتباط متغیر های نقایص مادرزادی بغیر از OR=2.2(1-4.6)CH، نقایص مادر زادی در بستگان درجه اول والدین OR=4.7(1.6-4.8)، جنسیت مونث OR=1.9(1.1-3)، و دوقلویی OR=4(1.8-9.7)، با بیماری که در مطالعات دیگر به آن اشاره شده است، تایید شد.نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نقش احتمالی عوامل خطر فوق را در سبب شناسی بیماری نشان داد و بر چند علیتی بودن بیماری و نقش توام عوامل محیطی و ژنتیک تاکید دارد.

زمینه و هدف: عدم توازن بین نیازهای شغلی و تواناییهای فرد منجر به اختلالات اسکلتی عضلانی شغلی می شود(Abdoli Eramaki 2000) . اختلالات اسکلتی عضلانی یکی از بزرگترین مشکلات بهداشت شغلی در کشورهای در حال توسعه می باشد که ناشی از عوامل خطرساز وضعیتهای بدنی نامناسب کاری، اعمال نیروی زیاد، حرکات تکراری، ارتعاش، طولانی بودن زمان انجام کار و عوامل روانی بوده و موجب بروز دردهای خفیف کمر تا معلولیتهای شدید می شود(Kuorinka and Forcier 1995)  این پژوهش با هدف تعیین شیوع علایم اختلالات اسکلتی - عضلانی در اندامهای گوناگون بدن کارگران نانوایی ها، ارزیابی وضعیت بدنی کار آنها و تعیین عوامل خطرساز ارگونومیک و فردی موثر در وقوع اختلالات اسکلتی - عضلانی کارگران نانوایی های شهر اراک انجام شده است.روش کار: در این مطالعه مقطعی - تحلیلی، 233 کارگر شاغل در نانوایی های شهر اراک که طور تصادفی انتخاب شدند و شیوع علایم اختلالات اسکلتی - عضلانی و عوامل خطرساز موثر در وقوع آنها با تاکید بر وضعیت بدنی کاری به روش تجزیه و تحلیل وضعیتهای بدنی هنگام کار  OWASو استفاده از پرسشنامه نوردیک مورد مطالعه قرار گرفت.نتایج: بیشترین شیوع اختلالات به ترتیب در نواحی زانو 61.2%، کمر 55.8% و پا 53.9، شانه 44.6% کارگران بدست آمد. میزان شیوع آسیب در نواحی شانه و کمر در شاطرها و آرنج و کمر و ران در چونه گیرها بیش از سایر مشاغل بوده است و از لحاظ آماری اختلاف معنی داری بین نوع شغل و آسیبهای فوق الذکر وجود دارد (p<0.05). آنالیز OWAS جهت توزیع فراوانی فازهای کاری کارگران شاغل در نانوایی های شهر اراک، نشان داد که 58.5% وضعیت بدنی طبیعی (گروه OWAS 1)،%34.7  وضعیت بدنی استرس زا (گروه OWAS 2)، %4 وضعیت بدنی مضر (گروه OWAS 3) و 2.5% وضعیت بدنی بسیار مضر (گروه OWAS 4) داشته اند. همچنین ارتباط معنی داری بین ناراحتی گردن، آرنج، شانه و زانو با سابقه کاری بدست آمد(p<0.05) .نتیجه گیری: با توجه به اینکه42.2  درصد وضعیتهای بدنی مربوط به کار این کارگران، استرس زا تا خیلی مضر هستند و نیز شیوع بالای اختلالات اسکلتی عضلانی (MSDs) در نواحی مختلف بدن آنها نیاز به مداخله های ارگونومیکی به منظور تصحیح پستهای کاری ضروری به نظر می رسد.

وجود ارتباط بین ذرات معلق هوا و بیماری های قلبی - عروقی و تنفسی در اواسط قرن اخیر به وسیله مطالعات اپیدمیولوژیک مختلف انجام گرفته، به اثبات رسیده است. به طوری که شواهد نشان داده است که در روزهایی که آلودگی هوای ناشی از ذرات معلق زیاد بوده است، موارد پذیرش افرادی که دچار مشکلات قلبی - عروقی و تنفسی شده بوده اند، بیشتر بوده است. با توجه به سایر اثرات مربوط به ذرات معلق مثل تاثیر در گرمایش جهانی، تخریب اموال، اثر بر گیاهان و اینکه مشکلات ناشی از ذرات یکی از مسایل و مشکلات جهانی است، بنابراین در این مطالعه، غلظت اجرای مختلف ذرات معلق هوا مورد اندازه گیری قرار گرفت.روش کار: در این مطالعه، غلظت ذرات معلق (PM10، PM2.5 و PM1) در دو ایستتگاه مختلف در بین ماه های بهمن 1385 تا خرداد 1386 (85/11/15-86/3/27) اندازه گیری شد. یکی از این ایستگاه ها در حوالی میدان انقلاب بود (ایستگاه شماره 1) که در آن افراد زیادی روزانه زمان خود را سپری کرده و حجم بالایی از هوای آلوده را استنشاق می کنند، ضمن اینکه مراکز علمی مهمی (مثل دانشگاه تهران) نیز در نزدیکی پل نصر (گیشا) قرار داشت که یکی از بزرگراه های اصلی شهر تهران (بزرگراه شهید چمران) از آن عبور می کند (ایستگاه شماره 2). در بین تاریخ های ذکر شده، غلظت ذرات معلق مورد نظر در فواصل زمانی مشخص (هر 3 روز یکبار) و در دو نوبت مختلف یکی در زمان پیک ترافیک صبحگاهی (11-9 صبح) و یکی هم در زمان پیک ترافیک عصرگاهی (6-4 عصر) به وسیله دستگاه قابل حمل پایش ذرات مدل (Environmental Dust Monitor) GRIMM 107 مورد اندازه گیری قرار گرفت.نتایج: نتایج آنالیز واریانس (ANOVA) روی داده های حاصل از ایستگاه های نمونه بدراری همزمان، گویای وجود اختلاف معنی دار (p<0.05) بین غلظت های اندازه گیری شده در دو ایستگاه مختلف نمونه برداری بود. در این بررسی مشخص شد که میانگین غلظت روزانه PM10، PM2.5 و PM1 در ایستگاه شماره شماره 1 به ترتیب برابر 77.67 mg/m3،  44.46 mg/m3و  26.89 mg/m3بوده و برای PM10، PM2.5 و PM1 در ایستگاه شماره 2 به ترتیب برابر با 55.31 mg/m3،  28.15 mg/m3و  19.12 mg/m3بود.نتیجه گیری: مقادیر اندازه گیری شده در هر دو ایستگاه نمونه برداری، کمتر از استانداردهای اولیه (روزانه) ملی هوای آزاد (NAAQS)UASPA وضع شده در سالهای 1987 (برای PM10) و 1999 (برای PM2.5) می باشد ولی بر اساس استاندارد (روزانه) جدید EPA که در سال 2006 وضع شده است، مقادیر اندازه گیری شده برای ایستگاه شماره 1، در %67 نمونه ها و برای ایستگاه شماره 2 در %25 نمونه ها بیشتر از حد استاندارد بود. ضمن اینکه شاخص کیفیت هوا (AQI) نیز برای این تدو ایستگاه محاسبه شد و مشاهده شد که برای ایستگاه شماره 1 در 32 درصد موارد و برای ایستگاه شماره 2، در 82 درصد موارد PM2.5 آلاینده مسوول بوده است.

زمینه و هدف: نقش حلزونهای آب شیرین بعنوان میزبان واسط در انتقال آلودگی های انگلی انسان و دام کاملا شناخته شده است. هر چند بیماریهای انگلی منتقله از طریق حلزون در دنیا از تنوع بیشتری برخوردار می باشد لیکن در کشور ایران شیستوزومیازیس اداری و فاسیولیازیس از جمله عفونت های انگلی هستند که اهمیت بهداشتی آنها از سالیان گذشته مورد توجه قرار داشته است. اکثر نقاط دنیا دارای زیستگاه مناسب برای این گروه از شکمپایان مهم در بهداشت عمومی و دامپزشکی می باشند و بر حسب اینکه مخزن آلودگی یا دیگر زمینه های لازم در برقراری چرخه زندگی انگل همچون شرایط آب و هوایی مساعد آداب و رسوم و رفتار های خاص اجتماعی فرهنگی نیر فراهم باشند می توان وقوع این بیماریها را در پیرامون زندگی خود مشاهده نمود. به همین دلایل است که پایش مستمر مطالعات مالاکولوژی در مناطقی از کشور که سابقه وقوع یا شیوع عفونت های منتقله از طریق حلزون وجود داشته است حایز اهمیت بهداشتی فراوان است. استان خوزستان به عنوان مکان انجام این مطالعه تنها منطقه آندمیک شیستوزومیازیس اداری در کشور ایران شناخته شده است.روش کار: در این مطالعه نمونه برداری از 30 نقطه واقع در اراضی زیر کشت نیشکر کشت و صنعت کارون انتخاب گردیده و صید حلزون در آن نقاط انجام شده است. حلزونها پس از جمع آوری به آزمایشگاه منتقل و بررسی های تشخیصی در مورد هر یک آنها صورت گرفته است. در اکثر موارد، تشخیص با استفاده از کلیدهای معتبر از روی صدف حلزون صورت گرفته و در مواردی نیز شناسایی بر اساس تشریح اندام های داخلی حلزون نهایی شده است.نتایج: در مجموع از نقاط تعیین شده تعداد 3825 عدد حلزون از گونه های مختلف به دست آمده است. نقاط صید شامل کانال سیمانی، زهکش روباز،جوی آب و مانداب می باشند. حلزونهای صید شده بر حسب جنس و گونه در این بررسی شامل: فایزا آکوتا - %29 Physa acuta ژیریلوس اوفراتیکوس- %19 euphraticus Gyraulus  ملانوئیدس توبرکولاتا- %16 tuberculata Melanoides  بلامیا بنگالنسیس- 14% bengalensis Bellamya  ملانوپسیس دوریه - %19 doriae Melanopsis لیمنه ژدروزیانا %7 Lymnaea gedrosiana و لیمنه ترونکاتولا %2 L.truncatula می باشند.نتیجه گیری: با توجه به سابقه حضور حلزون بولینوس ترونکاتوس در استان خوزستان خصوصا در مناطق مورد مطالعه و همچنین فراهم بودن شرایط زیست و تکثیر آن در این محدوده جغرافیایی از کشور که دارای زمین های وسیع زیر کشت نیشکر می باشد انتظار مشاهده وفور این حلزون در نقاط بررسی شده بسیار بالا می نمود. پاک دیدن این نقاط از حلزون بولینوس ترونکاتوس را بدون شک می توان به اصلاح سیستم های آبیاری در این مجموعه تازه تاسیس در مقایسه با سیستم های مشابه در گذشته مرتبط دانست.از سوی دیگر حضور حلزون های دیگری که فراوانی نسبی آنها در مقاله پیش رو ارایه شده است را نیزمی توان به شرایط مساعد اکولوژیک و بیولوژیک استان خوزستان در استقرار جمعیت این موجودات نسبت داد.